r^.-»- -i
^;^v-.
:^.*--©^t-.:;
c/t
•School oji^edicine.
OF THE
1
-< —
HIPPOCPvATIS^v/..
;-7
C O I
APHORISMI
NOTATIONIBUS VARIORUM ILLUSTRATI.
DIGESSIT ET INDICES NECESSARIOS A D D I D I T
J O. C H R. R I E G E R
RIESENBURGO-PRUSSUS. V 0 LU ME N 11.
Apud
LUG DU N I B JTAVORU M, ANDR. COSTER
J. M E E R B
1
19162
(
19^
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
SECTIO QUINTA,
* I -
SECTIO QUINTA. Aphor. I.
s
c
onvulfio ex veratro, letale.
Extat haec fententia in Coac. feH. 4. n. 24. nec non in lib, de verat. uf. & apud Celfum /. 2. c. 6. p. 5S-
EUeborum (intellige album) fanis efle peri- culofum , eo quod convulfiones inducat , di- €tum eft 4 afb, 16. Nunc convulfio ab elle- boro letalis pronunciatur. Attamen evenire quandoque cafus , ubi convulfiones ab hoc pharmaco nonfint letales, legere eft in EpK N. C. D. 3. a.i. obf. 65. & M. Hajn. voL 5. $bf 55. De natura convulfionum difiium eft ad 2 apb. 26»
rol IL A S 4PH0R.
E
HlPPOCRATIS
Aphor. 2.
Convulfio vulneri fuperveniens , le- tale.
Legitur totidem verbis hic aphorifmus in Coac fe6t. 3. «.81. & 382. Dfjplici ex caufa vulneribus (comprehenden-r do lub iis etiam wlcera) convulfio fuccedere poreft; vei ab oborta inflammatione in ner- vofas partes incidente : vel cum nullus tumor c^rca ulcus apparet , aut , qui fuit , evanuit ; nam quir)us tumores in ulceribus apparent raro con- velluntur, &c. juxta 5 aph. 6$. Quanquam autera raro tupc convellantur , quandocunqu,e tamen etiam cum tumore oboritur convulfioji ]etalis erit : ob nervos afFeftos. Fallef Non femper tamen vulneratis obveniences convul- fiones letales funt; fed qui ex vulnere moriun- tur^ cum convuKione jnori folent: ita ut fae- pe convulfio non tam caufa , quam potius fi- gnum appropinquantis exiftat mortis, Vid. Cardan, p. 479. Li/lerus incelligit aphorifmum de vulneribus per tela venenata fadis. Ab inanitione feu haemorrhagia magna vulneribus fupervenire convulfionem docet aphorifmus fequens.
4PB0R.
Illl ■!■ 11^'
V. A P H O R. ^
^^ Aphor. 3.
A^
iTnyivilJLlV^y KCCKGV,
Ex copiofo fanguinis fluxu convulfio, autfingultusfuperveniens, malum.
In Coac. fe6i. 3. n. 57. hic aphorifmus ita fcri- bicur: Incopiofajanguinhfluximey aut fingul^ tusy aut convulfio^ malum denunciant.
A fanguinis jadbura , undecunque fafta , vafa inanita contrahunt fe vi flbi innata exercendo motum fyftolicum , qui non contralibratur a diaftole, propter deficientem fanguinem dila- tantem vafa. Vid. Bagliv. p. 290. & 301. A fublato igitur folida inter atque fluida aequili- brio natus fpafmus malum : quia indicat humo- res deficere etiam in minimis , unde retrafti nervi funt. Singultus eft convulfionis fpecies in ori- ficio fuperiori ventriculi; & concuffiones fin- gultuofae pofl: magnas haemorrhagias ipfum vitae finem , tanquam ultimi naturae conacus ante- cedere folent. Hojffm. Med. rat. T, 4. P. 3. p. 428.
A 4 APHOR.
8 HlPPOCRATIS
Aphor. 4.
ytyouiv@^^ Kcticov.
E
^VOfJLiv(^y KCtZOV.
X profufa purgationeconvulfio, aut fingultus fuccedens, malum.
Reperitur haec fententia in Coac. feft. 4. n. 22. & lib. deVerat. uf. Celfus /. 2. c. 8. p. 76. mortis periculum effh ait , (i medicamentis purgatum fc? adhuc inanemy nervorum dijientio op- prefftt.
Quoties ex multa purgatione convulfio aut fingultus, femper notatur caufa quaedam ner- vos & nervorum principium afficiens. Malum dicitur, quod de elleboro funeftum dicebatur apb. I. hujus fedionis. Vomitoria ac purgan* tiadraftica, maxime elleborata , rodendo, fti- mulando & inflammando ventriculum ac inte- ftina , ad fingultuofum difponunt morbum, Hoffm. Med. rat. T. 4. P. 3. p. 425. Purgan- tia quoque mitiora & indemnia largiori dofi , velin tenerioribus fortius operantia, fpafmos citare affolent. IFedel. In profufa purgatione feu hypercatharfi evacuantur, cum excremen- tis, etiam boni humorcs , & quia in defe^tu humorum deftruitur gequilibrium , convulfio generari poteft; quse dicitur ma/MW, non leta- le, quonisun ille defeftus fsepe fuppletur. Gor» Ut,
4PH0R.
V. A p H o R. 5- 9
Aphqr. 5.
H'V fA^^vm \^cu(pvYig ucp^ivog T,g yiVTjTcq , a-TxrctS^eig d-^S-vy.a-ic&i j ^v jLty} TwpiTzg im" A«i£*j , ^ €f tIuj oi^lw ix6div y mB-' Iw ou ycoanxroi''
Si ebrium quempiam vox deficiat de- repente , convulfus moritur , nifi eum febris prehendat, aut qua hora crapulae folvi folent, ad vocem redeat.
C^elfus /. 2. C.6. p, 55. hunc aphorifmum ita ^ exprefllt : Nonjervaripotejt qui ehrius obmU" tuit. Is enim fere nervorum dijtentione confumitur, niji autfebris accejjit, aut eo tempore, quo ebrietas folvi debet , loqui cospit,
Aphoniam ab ebrietate facit fpaftica phle- gmonodes diathefis, quam infert cum impetu impulfus in arteriolas cerebri fanguis , unde nervorum ad linguam euntium origo compri- mitur. Mors tum a convulfione , nifi eam fol- verit accedens febris : nam hsec fuperveniens folvit convulfionem juxta 4 aph. 57. Hecquet. In fumma ebrietate eft apoplexia , nempe Tom- nus profundus cum fl:ertore , a fanguine nimio ad corticem cerebri delato , a quo cerebrum fubje- ftum premitur. Vifa autem eft mulier quaedam, ex vini potu apopledicarfiafta , quae fuper venien- te febre die fequenti a febris invafione mortua eft. Hinc veritas praefentis aphorifmi fufpeda redditurj nifi ejus explicatio petatur ex lib. 2. A 5 *
lO HlPPOCRATIS
de morh. n. 22. qui locus fic habet: Si quis ex temulentia voce dcjiciat, Ji quidemjam confeftim eum febris corripiat , convalefcit , Jin minus , intra ter- tium diem moritur. Intendic enim , ut ftatim, ac voce privatur, febris eum corripiat , quod uc fignificarec h. 1. Hippocraces non concencus dixifle itvlUet , i. e. ftatim feu confeftim , vocem ulcerius addidic Tat^a^^^^fx*, quae & ipfa cempo- ris celeritacera fignificac, h. e. llatim , nulla in- terpofica mora. Quum igicur aphoniseex ebrie- tate ftatim febris fupervenit , aeger liberatur, quum vero poftea , moritur. Quse quidem in- terpretatio ex lib. Coac.fedt. 3. w. 322. confir- mari ulterius poteft , quo in loco haec legun- tur: Sidirationes (apoplefticae affeftiones) qua repente fiunt , fi infuper febris exfolutionis in modum contingat , qua diutius trabat , perniciem minantur : nam ut apoplexiae ex ebrietate inter apople- ftica numerantur , & derepenteinvadunt. Quo- tiefcunque igitur apoplexise ftatim febris fu- pervenit, folvitur; nequaquam vero ubi pofte- rius, &jam confirmato morbo: cujus quidem diverficatis hanc caufam afferrem ; quia febris ftatim fuperveniens , eft de genere ephemera- rum, quse ab agitatione fpirituum provenit, quos quidem a principio invafionis apoplexiae vehemencer commoveri , eftrationabile, idque ex ipfomec Hippocrace colligimus , qui lib. de viSi, acut. n. 38. de apoplexia fub nominc aphoniae cra£bans hsec habec: His fane prius ad- bibitis fomcntis ftatim per initia venam fecare conve- nit , cum adbuc Jublati funt qui affligunt ^ tum fpiri- tus , tum humores. Cum igicur a principio fpi- ritus vehemencer agicencur , febrem tunc fu- perveniencem ephemeram efife racionabile eft « a ctfjus calore caufa apoplexiae cico diflHpari
poceft.
V. A P H O R. 5- II
potelh Si vero temporis progreflu , & fpirn tibus quiefcentibus febris accedat, de genere putridarum eam efle necefle eft, quae tantum abeft, ut humores feu vapores craffos^diflipare poflit , uc potius eos adaugeat & deteriores reddat. Differunt etiam inter fe hujufmodi febres calore , quae enim flatim invadit , fem- per vehementem prae fe ferc calorem, qualem prae fe ferunc ephemerae fere omnes, quae ve- ro temporis progreflTu fupervenic|, utpluri- mumlentacft, quales func febres omnes pu- tridae. Martian, p, 456. In ebrietate a copia vini prsefertim generofi afFumta corpore mi- nus perfpirabili contingere poteft , plus jufto capuc repleri fanguine copiofo , qui arterias plexus choroidei nimium diftendendo fpirituum meatus intercipit. Accedens autem motus fanguinis in febre celerior, obftrudta in cere- brovafaaperit, nec non materiam ftagnantem in ejus poris, five aquofa five vifcida fit, po- tenter difcutit. Hoffm. de/aifehr. 0. 32.
HsEC obfervatio adionis naturse egregiam re* guiam curationis fuggerit : monemur enim in hoc cafu, nos debere calefacere iftud corpus per aftu calida & aromatica calefacientia , mi- nime fpirituofa , vel vinofa , fed quas calefa- ciunc fine inebriandi virtute. Quam diu igitur durat aphonia fin^ febre in ebrio, verfamur in ancipiti, num manebit talishomo fuperftes, num vero extinguetur fuperveniente convul- fione : fcimus enim ia tali corpore adefle fpiri- tuofum calefaciens in magna copia , quod fua virtute, modo valeant vires vitae, faciet ftimu- lando majorem calorem feu febrem , verum cam febrem non invenio; ergo mihi indicium c&, vires vlt^e obracas efle mulcicttdine vini.
Si
12 HlPPOCEATIS
Si ergo expe^tamus per duodecim horas vel viginti quatuor , quo tempore crapula folvi folet , & tamen vires vitse non facere majorem motum, & permanere aphoniam , periculum cft , ne ex tam diu perfiftente caufa tandem obruatur ebrius. Sed fi tunc demum ebrius loqui incipiat, ipfa loquela, etiamfi nihil fa- ciat ad fubigendum vinofum , periculum de* trahet, nonutcaufa, fedutfignum; quoniam loquela rediens notat , opprimentem caufam cffe minutam, & inde valentibus fenfim magis corporis viribus totum vinofum fubigetur. Corter.
Exemplum de quodam , qui ex cbrietate aphonus convulfus mortuus eft , extat in Rorjs» fei Epift. num, 12.
Apuor. 6.
o
Q
ui nervorum diftentione corripiun- tur , intra quatuor dies pereuntj quos fi efFugerint, fani fiunt.
Legitur hic aphorifmus in lib. de Judicat. n. 8. & Celfus /. 4. c. 3. p. 193. ait fcBpe i«- tra quartum diem tollere &c. ergo non femper. Quid T4T«yof ? Hippocrates exponit 3 de morb. n. 13. Cum invadunt corporis diften- tiones tetani appellati, jnaxill» v^lut ligna ; coa-
V. A p fi 0 R* 6% 13
configuntur , os aperire nequeunt , oculi U- lachrymantur ac pervertuntur , dorfum rigi- dum elt , crura neque manus fimiliter addu- cere poflunt , facies rubefcit & vehementer dolet, cumque morti eft proximus, potio- nem , forbitionem & pituitam per nares rejicit. His mox fubjicitur prognofis haec: Tenio , aut quinto , aut /eptimo , aut decimo quarto die perit , quos fi effugerit, convalefcit. Cui le- ftioni potius , quam aphorifmo aflentiri me cogit, tum antiqua libri audoritas, tum in- genuitas audtoris , quem abfque certa expe- rientia hsec dixifle , non eft rationabile; unde fateri cogimur, praefentemaphorifmum, quem- admodum fuperiorem , defedtuofum efle , ejus defedu, qui has fententias in unum redegit. Vel fortalle ipfemet , ut pra^fatos omnes dies brevitate fermonis comprehenderet , in qua* tuordecim diebus dicere voluit, fed calami vitio in quatuor fcripfit. Martian, f . 45^, Conf. Ham Rat, med. P. 6. p. 148.
APHOR.
J
14 HlPPOCRATIS
Aphor. 7.
TnS-vi^a-KCi,
Comitiales quibus ante pubertatis an~ nos contingunt , mutationem ha- bent : at quibus quintum & vigefimum annum agentibus fiunt , eos tere ad mortem ufque comitantur.
Pars pofterior hujus aphorifmi defumta effe videtur ex lib, 2. Pradi^. n. 16. quo in loco haec leguntur : Ex morbo facro agerrime emergunty quibufcum una a puero increfcit morbus, (^ in virikm atatem ftmul adolefcit , deinde quibus atate florente ortus eft , nempe poft annum quintum y vigejimum , ad quadragefimum quintujn ufque, Celfus /. 2. c. 8. p. <58. priorem aphorifmi par- tem fic expreflic : morbus comitialis ante pubertatem ortuSi non agrefinitur: pofteriorem autem alio loco reddidit , unde Verba ejus retulimus in notatis ad 2 aph. 45. ubietiam prsefentis apho- nfmi habetur expoiltio. Quod dixit Hippo- pocrates , pueros setatis mutatione convale- fcere, adulros autem interire, oftendit id qui- dem, ideo epilepfiae efle illos maxime obno-. xios , quoniam eorum fibrae nerveae molles , atquelaxae, refolutionem maxime fubirepos-
funt;
V. A r H o R. S. 15
funt ; convalefcere vero illos cum pubertatis terminum actingunt, quoniam aetatis mutatio- ne, & corporis incremento, robur, & virtu- tem elailicam etiam atque etiam fufcipiunt. Brin, de fpir. an. p. 328. Licet autem poft 25 annum incurabilis dicatur epilepfia ab Hippo- crate, hoc tamen non eft perpetuae vericatis. Multos enim aetate proveftos, ab hoc morbo liberatos fuiffe , plurimis obfervationibus rela- tum eft, quamvis tamen hoc raro contingat; ficque aphorifmum utplurimum , & fere fem- per verum effe, ftatuendum eft. River. p. 177. Epileptici ad setatem fenilem vergentes, diae- ta & medicamentis commodis ufi , rariores perfentiunt, citra occafionem manifeftam, in- fultus. PFedii
jiPHOR. 8.
O\oc-oi '^ivi/tiyiA yivifjuivQi ^k uvetKuScU"
ffiv Ig ifA7n!>iiJLA fZiS^t^TtxJi.
Qui morbo laterali laborant, nifi in- tra dies quatuordecim repurgen- tur fuperne, iis in fuppurationem convertitur.
Pleuritis vera feu exquiflta cum ex acuto^ rum fit claffe morborum , intra quatuor- decim dies judicari debet. Vid. 2 apb. 23. Per- fefta ejus crifis & folutio fieri folet per fputa. Si ergo deficit natura hac via, intra diftum tempus expedanda eft crifis imperfeaa per fuppurationem in peaore, quge empfcma vo-
catur.
i^ H I P P O C R A T I s
catur. Hoc eft quod innuit praefens aphori-
fmus. Docuic hoc Hippocrates plus fimplici vice. Judicium fubic hic morbus cum brevifli- me quidem fepcimo die, cum longiiTmie aucem decimo quarto. Quo quidem fi pus ex lacere repurgatum & per fputum rejeftum fuerit, fa- nus evadic. Si vero minime exfpuatur, puru- lentus fit, & morbus longius protrahitur. lib, de affedt, n. 8. Cumque ulcus faftum fuerit, ex fe pus effundic , & de vicinis locis calore pituitam ad fe adducit , quae ubi computruic , pus exfpuitur. lib, i. de morb. n. ii. Quibus in morbo laterali lingua circainicia biliofa eft, hi intra fepcimum judicancur, quibus vero tertio auc quarco die , circa nonum. Quod fi bulla aliquanculum livefcens in lingua appareac ini- tio, qualis excicatur ferro candente in oleum intinfto, difficilior fic folutio, & judicacio qui- dem ad decimum quarcum diem deducicur. Sanguinem aucem ucplurimum exfpuunc. Spu- tum vero in morbo lacerali ubi raacurefcere & exfpui tercio die coeperit, celeriores judica- tiones facic, quod fi pollerius, cardiores. At vero biliofi fimul 6c fanguinei morbi laterales , fere nono die auc undecimo judicancur , ac maxime fanefcunt &c. Coac. Jedt. 3. «. 129- 132. 137.
Si Pleuritidis inflammatoriae figna permaneant ad quacuordecim dies , certi fumus pus effe confeftum. Si vero interea temporis commu- tatamateria inflammatoria in materiem puru- lentam nonrepurgatur, necefl!e efl:, ut maneat in corpore, quoniam materia purulenta nun- quam invifibiliter exit. An vero in hoc loco fola repurgatio fuperne, i. e. per fputum, in- telligatur, utmulticontendunt, nonitaplane
conftat.
V. A p H o a. 9- 17
conftat , quoniam pleuritici non raro liberan- tur perurinam fedimentofam. Neque Hippo- cratis fententia probari poteft , hic intelligi purgationem per fputum , quoniam i^tiKA^<i{^» generalicer notat expiirgo^ &: perpurgo , fed in- terdum fumitur pro purgofurfum. Sed quando ex conftantia inflammationis apparet , inflam* mationis mutationem fuifle faftam in purulen- tiam , & non deteximus , intra quatuordecim dies , vel in urina vel in fputo , materiem pu- rulentam fuifle evacuatam , certi eflfe poflTumus , hoc in corpore colleftum efle pus , feu em- pyema. Et quoniam poft inflammationem pleurse pus iftud confedum frequentifllme de- ponitur in cavum peftoris , non erit fine ra- tione ex tali perdurante pleuritide prsefagire empyema peftoris, quamvis quoque alia inde potuiflTet fieri fuppuratio. Gorter. Confeftariuna hujus aphorifmi eft infra apb. 15.
Aphor* 9.
j||9/(n^ yiviTcu ^cLki^ iiXiyLi^tn t^oiv am ^nJ-^ oKTOiKctfdfKU iTicioy [^ixB^ 'zrivTi Jigif rgjj}- KOVIX,
Tabes praecipue contingit aetatibus, quae funt ab anno decimo odtavo ad trigefimum quintum.
Extat haec fententia in Coac.feSt. 3. n. 2(5o. & apud Celfum l. 3. c. 22. p, 169. In 3 apb, 29. monemur phthifes feu tabes maxime fieri Juvenibus : funt quippe hi pr» cseteris obnoxii F9L II. B pleu-'
l8 HlPPOCRATIS
pleuritidi, unde fafta fuppuratione ( ^apb.i^,) provenic phchifis pulmonalis.
Aphor. io.
0*)CoVo<JT K^ivdyx^ otctpivyaciv i fV '^v Trv^V" o^ycaaiv r,v oi. mvmg ota^pvydiaiv j 'ifJLTa/u yi"
yVQVTOL{,
Qui anginam ciFugiunt, iis in pulmo- nem vertitur, & intra dies lepcem intereunt; quos fi evalerint, fup- purati fiunt.
Legitur hic aphorifmus In Coac. fe^. 3. n. ^05 fq, Quibus angina ad pulmones divertit y partim quidem intrafeptem dies pereunt , partim vero iiberati , pus intro colligunt , niji pituitofa Jurfum educantur. De angina graviffima & celerrime interimente, quae neque in faucibus, neque in cervice quicquam confpicuum facit, plurimum vero dolorem exhibec, & difficulcacem fpiran- di, quae erefta cervice obicur , iriducic ; in Progno/t. n, 23. haec habentur : Quod Ji ad puU monemfe vertat , dementiam excitaty £? ex his non^ nulli fuppurati plerumque evadunt. Celfus L 2. c. 7. p. 64. aphorifmum praefentem ica reddi- dic ; Si anginafubito Jinita eft , in pulmonem id ma* lum tranfit ; idque Jcepe intra feptimum diem occidit: quod niji incidat , fequiiur , ut aliqua parte fuppureU Angma praeccr rationem evanefcens , & tranflaca in pulmones, crear peripneumoniam, h. e. mflamaiacioiit; in muiculis larycgis incer-
nis
V. A P H O R. 10. 10
nisGeffante, fi inflammacio in pulmonibus ex- oritur, intra feptem dies expeftanda eft morsj eft enim morbus peracutus : <k ii hanc ev^fe- rint aegri , fuppurantur. Anginae occuUse, fcribic BagHvus p. 145. fi fuperveniat dolor lateris, ceflante magna ex parte circa coilum^ & fauces dolore, & difBcultace tum fpirandi> tum deglutiendi 5 anginam convcrfam effe ia peripneumoniam figitificat. Perniciofa eft li3ec mucacio , nam aegri vel cito moriuntur ^ vel fuppurantur. H. J. Conf. Boerh, aph. 801 & 824. Dehac anginae rranfmutacione ita lekimus apud Hippocr lib 2. de morb. n. ^q \ Si faucibu'$ iS tumoribus fedatis « ad pulmoneifi morbus verjus fuerit , conjiftim febris fcj' lateris dolor ivfuper corri-^ pit, ^ ubi hoc contingit ^ plerumque moriiur, Qu d Ji dies quinque effugerit , purulentus evadit , n*Ji ipjurfi confeftim tufjls corripuerit , qua Ji corripuerit , ex'* fcreato & repurgato Jputo convalefcit. Quas qui- dem fententiae in eo tantummodo differunt^ quia in aphorifmo terminus affignatur fepteni dierum, lib. autem cic. quinque tantummodd adfcripfit; quae loca invicem conciliabuntur^ fi dicamus , in aphorifmo feptem dies enume- tari , a die invafionis anginae , librum autent de morbis quinque affignaffe a die tranfmuta- tionis anginae in peripneumoniam , quafi angi-* na > ut morbus acutiflimus intra primum qua- ternarium neceflTario tranfmutecur. Cur aucenl tam cito ad fuppurationem convertatur haeG peripneumonia , cui terminus quatuordccim dierum in pleuritide affignatur, non fX natural laefae partis id evenire affirmarem ( quod pluri- mi faciunt) quia in peripneumonia etiam ipfa a principio invadente, expurgationis terminus vigefima prima dies praefcriptus eft, ut ex
B 2 Uti
ao HlPPOCRATIS
lib. 3. de morb. n, 16, manifefte conftat. Quare potius crediderim id evenire propter humoris peccantisdifpofitionem ; qui enim pleuritidem, aut peripneumoniam , a principio producit, longe benignior eft eo , qui peripneumoniam ex tranfmutarione parit, hic enim ante quam ad pulmonem perveniat putridus eft , quia ab inflammata parte deceflit , quare novam alte- rationem , & putredinem in ipfis pulmonibus adeptus, ad fuppurationem adeo difponitur, ut in quinque diiebus fuppuretur, quod in aliis humoribus ante diem vigefimam evenire non folet. Martian. p. ^^j.
Duae funt fpecies Anginae faucibus infeftae, nna quse praecipue corripit laryngem , quam vocant Cynanchen , altera quae afficit pharyn- gem, quae vocatur Synanche: fi vero etiam fi- gna inflammationis appareant externe in col- lo, vocatur vel Paracynanche vel Parafynan- che, prout fimul larynx, vel pharynx fit af- feda, feu prout refpiratio vel deglutitio fit im- pedita. In textu eft Mwayyn, Ergo intelligit audor eam anginae fpeciem , quae laryngi eft infefta& fufFocatam refpirationem inducit; & quoniam ilJa fpecies non praebet figna externa, fcimus internam laryngis membranam aff^eftam efle. llla membrana jam inflammatione tu- mens raro ad feptimum diem extenditur, quin ita faciat anguftum tranfitum , ut aeger fuffbca- tus pereat. Quia vero inflammatio acf fepti- mum ufque diem increfcere folet , & dein commutari in fuppuraiionem , inde plerumque inflammatio internae membranae laryngis fuffo- cationem induxit , ante quam ad fuppurationem dedufta fit. Si autem levior fuit inflammatio & minor tumor , quam qui potuit inducere
fuffb-
V. A P H O R. lO. 21
fuffocationem , illa poft iflud tempus formabit pus, quod fua gravitate deormm defcendens implet Tracheam arteriam & Brcnchia , ubi ftagnando coliedum generac pulmonis fuppu- rationem. Sed fi inchoata angina talis fenfim etiam pergit continuatam membranam Trachese & Bronchiorum inflammare, inducit Peripneu- moriam , quas interimit. Suppurati , ifjLnot^ funt homines , qui vel in pulmonibus vel in cavo pectoris coUigunt pus. Tales fuppuratio- Des praefagiuntur ex Angina prsegreifa , quse abiit fine ratione, i. e. finecritica evacuatione: Dam quse angina emittic fputa copiofa codta , non tranfmucatur in peripneumoniam , fed qu^e evaLefcic fine evacuacione hac, & tamen aegri manferunc ulcra fepcem dies fuperilices cum fi- gnis, materiem tranfiatam efle ad pulmones, fuccedente peripneumonia id declarante. Ita habemus egregiam prognofin inflantis fuppura- tionis feu empyematis, nedecipiamurjudican- tes, asgrum efiTe fanatum , quia efi^ugit anginam. Prseflantius autem foret hoc infians malum evitare per optimam medendi methodum. Si vocamur in tali periculofa angina, omni ope tentanda efi: inflammationis refolutio per re- petitam venae feftionem , fi unicae non aufcul- tat , alvus ducenda antiphlogiflicis , collum fo- vendum cataplafmate, fauces colluendae dilu- entibus cum adjefto nitro ; & vapores aquofl feepe hauriendi, qui ufque in pulmones pene- trant. Sed ii his omnibus ante feptimum diem non aufcultat malum, reliquum tempus morbi ut peripneumonia fuppuratoria vel empyema pertraftandum , ut pus confefcum per expe- aorationera ejiciatur. Gorter.
B 3 APHOR.
22 HlPPOCRATIS
Aphor. II.
JL Tt Ttnva-fJLct cziri^ av aTizQr, o^oiOJ ^aov c^i^ iTii T^g av3-^icce4 tTn^iouivcv ^ fi^ olJ T^t';^€f dw 'rijg y.i(paKy,g pioiai^ B^a^ctTi^ig.
Ip tabe vexatis, fi fputum quod tufli rejiciunt, carbonibus infufum gravem odorem cmictat, & capilii e capite de- fluant, letale eft.
jiPHOR. I2.
0\i7^mv ct\i (pS-iTi^inv co t^x^^ ^'^ t?5 yci^uXrg pio,s(nv9 iiftiy liaYfQiyig iTnyivoixi' vrig^ dTTsS-vriO-KiiffiV,
In tabidis fi capilli e capite defluant, ii, fuperveniente alvi profluvio, mo- Tiuntun
Hos duos aphorifmos in lib. 2. de merb. n, 46. ita expoficos legimus : Si quidem jam ca^ pilli ex capite huic deftuant , caputque velut ex morbo mdetur , ^ fuper prunas exjpuenti fputum graviter okat, hunc intra breve tempus periturum ajjerito^ Csf ex alvi projiuvio periturum. Ubi enim jam pus iirca cor computruit , id prunis impofttum nidorem
exbalat,
V. A p H o R. ir. 12. 23
exhalat , 6f una incakjcens cercbrum falfuginem emhtit , quce alvum ciet , cujus rei indictum eft , quod capilli ex capite defluunt. Ex quibus conftat, ea, quae in fecundo aphorifmo dicuntur, non ita ede accipienda, ut inferatur, pofle deflu- vium capillorum fieri , cui diarrhoea non fuc- Cedat: ut verba ipfa aphorifmi fonaot, fed ut quid neceffarium fequi. Quare clarius fortafTe dixiflet aphorifmorum compilator hunc in mo- dum : Quihus tabe laborantibus capilli de capite de^ fluunty hi per fupervenientem ahi fluorem moriuntur ; aut quemadmodum in Coac. fc£t. 3. n, 255. Ta- hidi , fi capilli e capite defluunt , alvi profluvio mo- riuntur, Atque hoc modo non folam mortem prsedicere docemur , fed ejus modum , quod Medico non parum gloriae parit. Martian, p, 457. Celfus /. 3. c. 22. p. 168. longe pericu- lofiflimamdicit phthifin, Ci , quod exfcreatum efty in ignem impofitum, mali odorisfit: & L 2. c. 8. p. 71 fq. periculum fubefle ait , ubi capillifluunt; atque in fputis odor fosdus eft ; maximcque , ubi pofi bac orta deje^io eft , protinus moritur. Periculum exinde eil , quia foetor corruptionem in pul- monibus indicat , & fi capillorum defluvium accedat, fignificatur materiam purulentam in fanguinem raptam efTe & ufque ad fuperficiem corporis deduftam , ubi acrimonia fua deflruic radices pilorum. Ultima phthificorum fcena, fipurulenti, corrupti, humores cum fanguine circulantes delati tandem fuerint ad glandu- las & emifTaria inteflinorum , ^ ad extremum mferior alvus turbatur. Hippocr. lih, i. de morb. n. 10. Exemplum legefis in Eph, N, C, D, i. «. 6, obf, 103.
Sputa duobus ex locis praecipue proveniunt. Priino ex tota membrana pituitaria &. fauci-
B 4 bus:^
24 HlPPOCRATIS
bus; haec exfcreatu folenc reddi ; tali enina aclione fputum feu mucus tenax adhaerens his partibus avellitur & ita rejicitur. Vel veniunc fputa exlarynge, trachea arteria & pulmoni- bus; hsecejiciunturiterata tuITi, quahaepartes agitantur & aer cum impetu emittitur, qui fi- mul educit fputum lateribus harum partium ad- haerens. Quoniam au6tor addit in primo apho- rifmo, quod tujji rejiciunt^ hoc in loco inteliigi debet fputum , quod ex pulmonibus venit. De hoc fputo dicit , Ji gravem odorem emittat carboni- hus infufum, Ergo non eft opus, ut fputa fint foetentia, nifi injedla carbonibus candemibus; auftoris enim noftri mens eft , elicere indicia ex fputo non foetente, quod prunis inje<S:um foetorem fpirat. Simplex hoc experimentum magni eft ufus, fi modo fciamus, quinam hu- mores noftri inodores prunis injefti foetorem fpirant , & qui inodores manent. Invenimus humores ex pituitaria membrana & trachea fe- cretos , in ignem projeftOs nullum fpirare foe- torem ; fed H fanguis , humor nutritius , & pus infunditur prunis , tunc femper exhalac foetor , etiamfi aliter fint humores inodores. Ergo ex hoc experimento conftat , vel humo- rem bonum circulatorium , vel pus tuffiendo ejici. Quod experimentum non multum diftat ab illo , quod cum fputo in aquam dejedlo in- llituitur : nam excrementitii humores aqua funt leviores, ac inde fupernatant ; humores autem clrculatorii & pus aqua funt graviores ac fundum petunt, Ex obfervatione fecundi apho- rifmi fatis conftat, quam perverfe multi dant medicamenta purgantia phthificis, quum ipfa natura doceat , alvi evacuationem , ut fignum ^ caufam nocere : experti enim funt PraaicV,
V. A P H O R. 13. 25
a purgante dato fupprimi fputum , & fi alvum referaveris, non efte in Medici poteftate eam iterum fupprimere pofFe. Gorter.
Aphor. 13.
O^oaTii cuuct ci(p^'^Sig dvdTrJviiaif Tniiomv iv T^ Trvivuovog yi TiiavTjj uyuyo^yv ^'yrg-
Q
ui fpumantem fanguinem fputo re- jiciunt ^ iis ex pulmone talis reje- aio fit-
In Coac.feSt, g. «. 250. legitur : Qui fmman-^ tem fanguinem evomunt ^ partihus infra Jf^pium transverfum dolorem nequaquam Jentientitus , iis ex pulmone vomitio ftt. Celfus /. 2. c. 7. p 61, ita reddidit : Qui fpumantem fanguinem exfcreant^ bis in pulmone vitium efi»
Signum hic docetur, quo dignofcitur fan- guinis ex pulmonibus reje£tio ^wq haemoptoS a fputo & vomitu cruento. Spumofus eft fan- guis, quia habet aerem infpiratum mixtum. Ejus tamen excretio non femper a pulmone primario affefto provenit. Nam identidem vifcera abdominis fanguinea , ut hepar , lien , fi infolitae magnitudinis funt fanguine & hu- more infarda & obftruda , dum aequabilem fanguinis circulum » obice quafi pofito, impe- diunt, ad immodicas & fubinde exitiales fan^ guinis tam pejr vomitum & feceffum , quam
B 5 per
26 HlPPOCRATIS
per vafculofam pulmonis fubftantiam profufio- nes , difponunt. Etenim intercepto alicubi fanguinis libero per vafa tranfitu, vi legum hy- draulicarum , impetus ejus fic increfcit, ut, ubi minorem refiftentiam invenit , copiofe confluat, vafa diducat tandemque perrumpac. Vid, Hoj^m, Med, rat. T, 4 P. 2. p. 34 & 55. Ex hepate malum efiTe obfervavit Hippocrates Coac, Je6i, 3. w. 216 & 273. Qui fpumantem /anguinem fpuitione rejiciunt , cum pracordiorum dex- trorum dolorCy iis ex jecinore prodit , ^ plerumque pereunt. Ita, ut aphorifmo prsefenti doceamur tantummodo cognofcere in univerfum , per quam regionem fanguis excematur, non quae pars afficiatur , quando fanguinis fpumofi fit excretio, nec quod in fanguinis fpumofi re- jeftione pulmones femper afFefti fint. Martian. p, 257. At vero, qui omni vitio carent fub diaphragmate, nec funt colore flavo, fubviridi aut fufco fcedati , habentque hypochondria bene morata, beneque conftituta in omni be- jieficiosequalitatis; in fubftantiaquidem, mol- lia , folida , & fucci plena ; in quantitate , A<4rrd- f«i, i. e,inmediocritate pofita contraBionis ^tenfionisi in qualitate vero , aequaliter fuaviterque cali- da; denique a norma & prsefcriptione naturae nufquam egrefla ; fine ulla umbilici palpitatio- nes aut micantis arterias cceliacae perceptio- ne: tunc fanguinis exfpuitio venit a pulmone. Quoniam nihil opinionem facit fanguinis ana- dromen facientis; non fuppreffa juvenum, fa- miliaris olim, hasmorrhagia ; non hsemorrhoi- des hominum haemorrhoicorum ; nonmenftrua menftrualium. Deinde copia effluentiae, tum cffluendi modus , qui tanquam vomendo fic^
5^Q
V. A P H O R. 14. 27
ac finc dolore: haec omniafunt fanguinis apul- mone manantis rinfxiipta, Pleno ore profun- dunc fanguinem : quale eft illud Virgilianum $, Ceorg. 461.
- - - foribus domus alta fuperhis Mane falutantum totis vomit adibus undam* Et iEneid. 1. 9. f", 349. Purpuream imiit ille anl- mam: ... accepto vulnefe in thorace. Spedat aphorifmus ad phthifin , cujus origo efl: illa pulmonum hsemoptyfis , vel hagmorrfiagia. Duret. in Coac. p. 2gifq,
T
p
j4phom. 14.
hthifi fuccedens alvi profluvium, le* tale.
In Coac.feS, ^. «. 256. extat: Tahidis fi fucce' dant ahi profluvia , moriuntur. Vid. etiam ibii, n. 244. & Ub. I. de morb. n. 11. & 14.
Infinuat hic aphorifmus , quod diarrhoea ta- bidistuncfolumletaliscenfendafit, cum iisdem; jam confumtis fupervenit, juxta praeced. apb. 12. principio enim morbi non letaliter aliquan- do fupervenire poteft. Martian. p. 458. Imo & ubi a vomica rupta abfceffus apertus oritur & magna puris ejicitur copia atque fic rcftitu- tionis in integrum affulget fpes , mitioribus la- 3santibus primas vias ab humorum vitioforum ^olluvie repurgare confert. Vid. Hojfm. Med.
rat»
38 MlPPOCRATIS
rat. r. 4. P. 4. p. 311. (^ 319. Purgantiaau- tem paulo validiora, ut aloetica, fcammonia- ta, elleborata, multo magis emetica, tum vi- res infringendo , tum temperatum humidum educendo , mirum in modum nocent : quare ubi humores a peftore derivandi leniterque per alvum evacuandi indicatio eft , hoc finc mannata , tamarindinata & quae ex rhabarbaro, agarico &. fennae foliis confiunt laxanda , om- Dium funt commodiflima; & fi talia nimiae hu- morum copiae imminuendae parva dofi data non ^ufficiunt, aut fi humores nimis crafli &c vifcidi ♦ qui minima vafcula obftruunt , refol- vendi & educendi funt , pilulae de fuccino Cra- tonis, aut quae gummi ammoniaco , croco, mercurio dulci, extradto rhabarbari, aloes&c. conficiuncur , aptifllme poffunt fubftitui. ibid. p. 327. Si vero purgantis remedii ufu phthifis ad mteftina convertatur fub fpecie torminum ventris , & diarrhoeae ; fere non erit amplius in poteftate Medici talem fiftere diarrhceam; nam ad ofcillationem illam omnia colliquando ruunt liquida, hinc mors. Bagliv. p, 370. Au- dtore Cel/o L 3. c. 22. p. 171. alvus cita utique vitanda eft. Prognofis certe falutaris aperitur, fi alvus compadta deponit , apud Hoffm, /. e, p. 309. Hujufmodi aegris Ci alvus perturbetur, malum eft, juxta Jret. de cauf. diut. l i. c. 8.
JIPHOR,
V. A P H O R. 15. 2p
Aphor. 15-
ccyAKCL6eto6(i^(nv cv 71 {yraociicovm rifjLio^tnv y a(p v\q av i\ pyj^t? ^vriTUty TruuovTtf r,v oi jttu^ ig (pSiffiv iJLiS^i^vrajf.
Qui exmorbo laterali fuppurati fiunt, fi intra dies quadraginta , ex quo ruptio fafta eft, fuperne repur- gentur , liberantur : alioqui in tabem tranfeunt.
Legimus in CoacfeSt. 3. n. 142: Qui ex mor' bo laterali fuppurantur , in quadraginta aiebus foji ruptionem pus fpuitione rejiciunt ; & ibid. «. 210 : Quibus tubercula in pulmone oriuntur, ii pus intra dies quadraginta^ ex quofit ruptio^ exjpuunt^ quos fi Juperent , utplurimum tabini fiunt, Cellus ita reddidic : Laterum dolores , fuppuratione fadta^ deinde intra quadragefimum diem purgata , finiuntur, Tabes Jubit^ fi in lateris dolore ortafuppuratio intra quadraginta dies purgari non potuit. lib. 2. c. 8. p. 66. & cap. 7. p. 62.
Eft aphorifmus praefens confeftarium prsece- dentis apb, 8. docens, quod fi fpatio quadra- ginta dierum non fafta fueric repurgatio , h. e. fi intra diftum temporis fpatium puris fcreatus nonceflat, fiatphthifis, a pure retento, quo pulmo infedus exulceratur. Qui pos intro collefturi funt , iis primum quidem falfugino- fura fputum exfpuitur , deinde dulciUs. Hippocr.
Coac.
JO HlPPOCRATlS
CoacJeSt. 3. n, 209 At purulentos omnes his fignis dignofcere oportet. Primum quidem fi febris non dimitclL , verum interdiu levior qui- dem , no(ftu vero major detinet , & fudores multi oboriuntur , tuflfesque & tufliendi cupi- ditas ipfis ineft, nihil Lamen effacu dignum ex- fpuunt , oculique cavi redduntur, malae rubo- rem contrahunt, & ungues quidem in mani- bus aduncifiunt, digici vero maximeque fum- mi incalefcunt , & in pedibus cumores fiunt, cibos minime appetunt, & puftula^ toco cor-^ pore oriuncur. Ac vero fuppuraciones magna ex parte rumpuntur , partim quidem vigefimo die, partim etiam trigefimo , quaedam quoque quadragefimo , aliquae 6tiam ad fexagefimum diem deveniunt. Suppurationis autem initium fore ratione comprehendere oportet , ab eo die quo primum aeger febricitavit , aut etiam primum rigor prehendit , & ^iy pro dolorei libi pondus inefTe in eo loco , qui dolore afili- gcbatur, dixerit. Ifta namque circa fuppura- tionum inicia fieri folent. Ex hoc igicur tem- pore fuppurationum ruptionem fore intra prse- difta tempora expedtandum eft. At ex his, quse citios aut tardius rumpuntur, ficdeprehen- dere licec. Si quidem dolor inter initia oria- tor , & fpirandi difficultas , ac tuflTis fputatio- que perfeverant & ad vigefimum diem exten- duntur , intra hoc tempus , aut adhuc prius ruptioi«em expeftato. Quod fi mitior dolor fuerit , lisque caerera onrniia p*^o hujus ratione refpondeant, tardiuj rnpciobeni fperato. At ante puris erupuOi'em dolorem oboriri , & fpirandi difliGultatcm , & fpuci excrecionem Hecefle eft. Superfunt autem ex morbo hi po- tiflTimum, quos febris egdem poft ruptionent
die
V. A p H o R. idL 31
diedimifit, quique cibos celeriter expetivc- riDt, & fiti liberantur , venterque tum exigua, tum coa^la dejicit , & fi pus album & laeve ejufdemque coloris fuerit , & a pituita libe- rum, citraque dolorem aut tuffim vehemea- tem educatur. Sic qaidem optime & celerri- me liberantur, fin mmus, qui ad ifta proxime accedeLt. Hippocr. Pranot. n. 15. 16. 17. Conf. Duret, in Coac. p. 240. In Epb, N. C. D. 2. o. 3. 0.98. obfervatio eii de pleuriticopurulenta ex- fpuente ultra terminum in praefente aphorifmo determinatum, qui convaluit ufu ladis caprilii cum conferva rofarum per aliquot feptimanas continuato.
Aphor. 16.
T5 ^OfJCOV (iXetTnil TOVTA 70.(77 'Z3'^iOV Ctmg ^^^gcjueysto"* j fm.px.vv c^S^K^^vciv j vivpoi}f gUipdTiicty^ yv^fzrjg vd^Kva-iv ^ cqf4,cyfictyicig ^ A«-
Tdjv fJLlOLg' TAVTCt GiCt S^sivctT^^,
Calidum eo frequentius utentibus has adtert noxas, carnium efFoemina- tionem, nervorum impotentiam, men- tis torporem, fanguinis profiuvia, am- mi deieftiones, ad quae mors fequitur.
Praefens aphoxifraus una cum proxime fe-" quentibus abfque dubio ex lib. de humid. ufi§ defumtus eft, ubi n. 3. totidcm legitur verbis. Cura autem ejus libri interiiio fit de nfu liqui* dorura txadare , quae. exterio» adiHOverKur,
patet.
^ HlPPOCltATIS
patet , quae de aquae calidaE & frigidae facultati- bus hoc in loco cradantur , perperam excendi ad ea , quae interius aflumuncur. Martian. p, 45S. Celfus ita reddidir /. i. c, 9. p. 40: Calor Ji mmius eft ^ corpus effosminat^ nervos emollit; & I. 2. c. I. p 44.. Calor omnis mentcm hebetat^ (^ ut anma deficiat , ut fanguis prorumpat , efficit,
Aqua calida laxat contexcum fibrofum, at- que frcqoenter ufurpata producic carnium efftz- minationemy h e. mollitiam & laxitatem; mo- ti.m mufcularem torpefcentem & nervorum im- p^tentiain , atque hinc pendentem mentis torpo- rem ; facilem vaforum extenfionem , rupcu- rim, nnde fanguinis profluvia 9 & hinc animi de- fcdtiones feu deliquia , ac denique mortem a de- icdu virium, fatifcenteque motu folidorum.
T
Aphor. 17.
Frigidum vero convulfiones , nervo- rum diftentiones , denigrationes, & rigores febriles.
Extathic aphorifmus totidem verbis in lib^ de hum. uf n. 3. ubi de aquae frigidae im- moderacius corpori excerius admocae noxis agi- tur. In lib defradtur, n. 37. ubi Hippocraces cavendum effe docec, neoifa nuda frigidis per exordia perfundancur , propter metum rigo- rum febrilium, mox pro ratione addit: frigida enim femper convul/ionem accerfunt ; & in lib. de mic. n. 74. limiiiter , poftquam caviflet , ne
tibise
V. A P H O K. 17. ii
tibirfle offibus luxatis applicentur fplenia vino maflentia adinrKJum frigida, (ub d\t : frigus nam' que in hujujmoni affe^ibus coriVwfmem accerfit. Hinc etiam Ceijus l. 2. c. i. p. 45. Don pnva- tim de aqua frigiaa , fed de omni frigorc in gf T ere dodtrinam Hippocnuicam exponit: tri^us modo nervorum diftentionem , modo rigorem irfert; illud f^gt^f/uoc , hoc Ttrttfcf Crace nomina^ tur : nigrorem in ulceribus ^ horrorem in febribus cxcitat,
Praecipt3U5 atque primus frigoris effeflus eft, folidorum quorumcunquecontradtio, fluidorum denfatio. Applicatum ergo corpori humano, conftringendo vafa ad cutim locata , eorum adionem in humores auget , ut celtrius pei- lantur contenti liquores , & fanguis majori cum impetu ab exterioribus ad interiora cor- poris deferatur: unde major nafcitur corpori calor (id quod etiam docemur in lib. de hu^ mid uf n 6' corpus poft frigid^ ufum contra^um magis recalefcit.) Si au:eiii eoufque quaedam conftringatur vafaminima, ut non tranfmittere queant humores, quos^ubi aperta erant, con- tinere femper &: ali6, lege circulationis , pel- lere folebant, liqukiorum copia manente ea- dcm, meatuum five viarum numero imminu- to , celerius fanguis movebitur reliquus per vafa patula. Ergo & fic a frigore calor. In obturatis jam canalibus flagnans humor denfa- tus, & preffus a fanguine appellente ad par- tem , non vero ulterius penetrare valente , va- fa fua extendic 6c attoliic : interim fanguine impetum faciente ad partem obftrudtam, ori- inflammatio, quae faepenumero abit in gangrae- nam. Conf. Rivin. defrig. damn. A virtuce ira- que fri^nris hunaores corporis noftri denfance,
VqLU, C fi-
34 H I P P O C R A T I s
fibrafque & vafa conftringente , atqae hinc impedito per vafa minima exteriora libero fanguinis & humorum circuitu , graves & pe- riculofos , in partibus prsefertim debilioribus infarftus, vaforum repletiones & morbiferas ftafes & ftagnationes oriri clarum eft. Vid. Hoffm. Med, rat. T, i. p, 324. T. 2. p, 436. Et convulfioncs quidem ( wK(A<rii.Qi , Celfo nervomn dijientiones) £m invkx 9 violentas , & alterne repetentes , mufculorum contradiones , a 11- quido nervofo forticer & diu in mufculum in- fluence , fiunt vel idiopachicae ab ipCs fpinalis medullae membranis primario irricatis , con- yulfis , & in hanc convulfionum focietatem alias fibi connexas partes abripientibus ; vel fympathicse , cum partes quaedam a frigore conftridlss, irritatae, diftentionem cum medul- la fpinali communicant, ex qua ad alias iterum defertur regiones. vid, Hoffm. l. c. T. 4. P. j. p. 61. Nervorum autem ilJa dijtcmio (7(ra,vof , rigor Celfo), in qua vel univerfum corpus, vel fingulare aliquod membrum omnino rigi- dum exiftit, ut in neutram partem fledi queat, quum ftt convulfio mufculorum flexorum & extenforum fimultanea , ponit majorem partium iiervofarum afrigore irritationem &ftri6t:uram. Denigrationes partium manifeftant fadtamgangrae- nam, infaufto inflammationis exitu , vafcula rigidarupca, liquores ftagnantes putrefcentes, ichorem fub epidermide eff^ufum. Rigor ( hor^ ror apud Cellum) generaliter notat frigoris fenfum illum uh% totum corpus intremit , ceu ex- ponit Celfus L 3. r. 3. p, 116. qualifmodi in febrium intermitteniium acceflu percipitur, Inde appofite in textu noftro rigores febriles ; quia, uc in febribus rigorem excipit calor,
itft
V. A p H o n. 17. jj
ita etiam ab frigore , quod exterius admove- tur, poft: rigorem corpus incalefcit. Sicuti. vero febre utitur natura tanquam falutari in- flrumento, perau£liorem nempe progreffivum humorum motum , quo expugnet ipfam fuam caufam , corrigendo nimirum , refolvendo , excernendo materiam morbificam {Hoffm. /. c. r. 4. P. I. f. 8.); ita rigores funt femper figna coadlae retentionis ejus, quod natura ex- pellere & fecerni avet. vid. Linn. de febr. in- term. Non autem aphorifmus prsefens privatim de rigoribus inteliigendus eil , qui in febribus contingunt, de quibus tradat Hippocratesi de morL n. 22. & Celfus intelligic ; fed de iliis, qui etiam in fecunda valetudine percipiuntur a perfpiratione impedita , poris per frigus adftri- dtis: nam ibi non legitur flyict ^i;jeT®(^*«, rigo- resfebrileSf fed fiyo^ h r^^i vovtrota-i rigor tn hifce morbis. Quid ? quod Celfus ipfe , ubi /. i. c.g. p.39. ex frigore horrores tremorefque na- fci aic, haec verba non profert ad nocandos effeftus frigoris in morbis , febribus, verum in quovis ftatu corporis humani; quamvis for- te ante oculos habuerit locum cit. Hippocr. i. de morb. n. 22. in quo etiam diilinguitur horror a tremore, imo horror a rigore : nam ibi to fiycg rigor dicitur, quando refrigerato fanguine reliquum totum corpus refrigeratur , qui rigor ubi vehemens fuerit eft: tremor 0 Tpojusf ; horror autem, k <Ppi^ny fignificat quod eft: debiliflimum. Quid aucem iignificat Tremorl Hujus nomi- ne intelligunt Medici alternam eorundem mu- , fculorum contranicentium contra£lionem a de- bilitate provenientem , &lu6i:ari, ajunt, pon- dus partis cum facultate, quae ut debilis modo fuperat, modo fuperacur; res autem ita fe ha- C 2 bet.
55 HlPPOCRATIS
bet. Quoniam mufculi alterne contrahuntur, & cum fuftinendum eft pondus per temporis fpatium longius , quam unica naturalis contra- ftiofert, oportet, utmultae, fed frequentifli- mae contradtiones repetantur, velut continue contrahatur mufculus , per quantum temporis fpatium requiritur , h. e. ut continue per illud fpatium temporis fpiritus deriventur in mufcu- los ; igitur qui paucis fpiritibus donantur noa folum apta ad frequentiflimas, & multas con- trafliones , vel una produSa per longum tem- pus quantitate fpirituum deftituentur, verum iieri poterit , prout magis , ac magis deficiiinc fpiritus, ut mufculi contrahantur rarius, quam in naturali ftatu , unde elevabiiur, acdemitte^ tur alterne pondus rarius, frequentius, prouc major, aut minor copia fpiricuum viget, feu iniifdemdabitur tremorcrebrior, rarior. Hinc in fenibus, in imbecillibus,infaiipfius diffiden- tentibus, qui nempe dubitant, num iis viribus polleant, quse fufRciant oneri, contingit tre- mor; per ejufmodi enim fufpicionem jam ex- citatur tremoris fpecies , imo vero ipfa fufpi- cio vigens nihil aliud eft , quam ipfa tremoris fpecies jam excitata : hinc etiam validi in tre- morem venimus , cum calicem vino nimis ple- num tenere, & admovere ori cogimur; ftatim enim dubitamus , num tanti fimus ad traducen- dumcalicem absque eo, quod vinum defluat, cum opus fit contra£lione maxime aequabili, atque continua , ejufmodi autem dubium nihil aliud eft , quam fpecies tremoris , qua adu vi- gence fiat treraor oportet. Bellin. de urin. &c* p. 562.
APHOR^
V. A p H o R. i8. 37
Aphor. i8.
To \J/u;^flc»' 7nXif/,iov c^OKnVj cSS<n ^ Viu^otg^ iyKi<pciX'^^ VOi'liCU(i ^VlK^* 79 Oi JiflA.QV
i^l/iMfiov.
Frigidum offibus adverfum, dentibus, nervis, cerebro, dorfali medullae: calidum vero utile.
Sedes hujus aphorifmi eft in Ub. de humid. uf. n. 4. Cerebrum quaque ex eo oriumur , frigida quidem offenduntur ^ calida vero dele^antur, etiamfi natura fit frigidius i$ folidius. Eam ob caufam ofji- hus , dentibus , frigida adverfa ejl , calida vero gra- ta .quoniam convulfionts y dijienfiones ^ rigores Je- hrileSy quos frigida creat , calida fedat, Celfus in hunc modum profert l i. c. 9. p. 39 : Frigus inimicum eji ojjibus, dentibus y nervis, vulva y ce- rebro.
Offa , dentes , nervi , partes funt denfae ftrufturae , donatae proin vafculis ftride compres- fjs , quorum cum ardiilimi diametri ilnc , a frigore applicito facillime laeduntur , hoc enim denfando & arftando lymphae motum aut tar- dat aut fiftit ; unde fafta ftafi convulfiones &c. juxta aph. 17. Cerebro & fpinali medullae ini- micum quoque frigus conftringendo tenuiffima vafa; unde eadem mala. Calidum vero con- tri amicum eft didlis partibus , quia laxando vafcula denfata liberum conciliat humoribus JBiotum. Hecquet. Uti vero omne frigus parti-
C 3 bus
3? HlPPOCRATIS
bus nervofis inimicum eft ; ita maxime ventri- cgIus & inteftina , inter nervofas praecipuae par- tes , pernicialem a frigido potu proxime & primario vim experiuntur , dum non modo a frigore fanguinis & lymphae neryorum per has partes liber tranfitus impeditur, fed & tonus & motus earum periftalticus ob rigiditatem, quam fibris infert, labefa^flatur , unde inflam- matio, cardialgia, colica, iliaca pafllo , pro- veniunt. vid. Hoffni. Med, rat. T, 2, p 3x4. Nulli autem setati ut omne frigus , ita maxime frigida potio tam infenfa eft , quam fenili. Nam fenes jam per fe ex omnium Medicorum confenfione calidi , ut loquuntur, nativi de- feftu laborant, & valde languidum ad conco- ftionem habent ventriculum , idque eam ob caufam , quia arftioribus meatibus redditis fan- guis & fluidum nerveum uci in omnes parces, ica maxime in ventriculum & inteftina parciori copia influunt. Quare multo facilius curfus fanguinis a frigido in his partibus fifti poteft, adeo , ut fphacelus mox eas partes corripiat. Quin etiam a folarefrigeratione harum parcium propter frudus horaeos refrigerantes , aeftivo tempore magna in copia ingeftos , ahquot de- crepitse aetatis viros mortuos animadverti. Quidam in ftranguriam inde incidunt moleftifll- mam, quae aegerrime fanacionem recipit. Alii dolorem colicum , rurfus alii aff^edus foporo- fos inde fibi contraxerunt. Atque hoc falu- berrimum praeceptum circa noxam potionis frigidae non modo fenes, fed & alii infirmio- ris naturai homines & valetudinarii , & qui ex praecedente morbo, vel immodicis evacuatio- nibus vires & vigorem amiferunt, omni cura obfervare debent , fiquidem nihil tam fubitam.
ia
V. A p H o R. 19. J9
in perturbanda motuum vitalium oeconomia mutationem, praeter excelTivum frigus , Hvq cum potu, iiue extrinfecus corpori admiflum, inferre potefl:; fique Medici morbprum tam chronicorum , quam acutorum primordia pau- lo curatius inveftigare vellent , certiffime fu- turum eflet , ut nibil magis , quam frigidum potum fanitatem ofFendere deprehenderenr. Jbid. p, 319. Cave tamen exiflimes , aphori- fmum hunc fimpliciter & abfolute fumtum ve- rum efle'. Nam nonnifi immoderatum frigidae ufum noxium corpori cenfendum^efife, indica- vimus ex Hippocrate ad proxime praecedentem aph, 7, & ad aph, 16. vidimus etiam calorem nimium lasdere. lis enim qua lcedunt aut juvant , iS fijunt ejufmodi, eoiifque uti convenit , quoad ju- vare vel ladere videantur. Calida ne ulterius proce-- dat^ ut urat. Ferum in his ejus qui affundit cutis judex efto , ac fimiliter in frigida, Harum autem utraque noxam adfert ; ac inoderatus quidem ufusju- vat. lib. humid, uf, n, 1, 2. 3.
o
Aphor. 19.
Perfrigerata excalefacere oportet, prae- ter ea, qu^ fanguinem effundunt, aut brevi effundent.
In lib, dc humid, uj, n.. i. legitur: Frigida cale- facerCy velutpix^ ulceribus, praterquam ex qui- hus fanguis effluit^ auteffluxurusvidetur, Apud Cel- fus L i, c. 9. p. 39: Calor adjuvat omnia , qua frigus infefiat. C 4- Nimi-
40 HlPPOCRATIS
Nimirum juxta Hippocr. lib. deflat, n, 2. contra- riorum contraria funt remedia. Calor pcrfrige- rata ju vat,quia laxat conftrifta & obllrufta aperit, ut liber fit humoribus in parte motus. Hinc etiam eft, quod diratur in de humid uf, n, 11. €aUdam plurimum conferre iis, quce afrigore aut mO' riuntur , aut ulcerantur, Sed veru experientia repu- gnat, docens potius immergendam efle partem congelaram in aquam frigidam , auc fricandam Dive. Quin fatet ur ipfe Cous / c. n. 2. pedes quibufdam perfrigeratos decidifle ex culidae af- fufione. Quomodo igitur haec mter ^e co? se- rent? Solvit dubium Ariftoteles i. Probl. $5» 56 quando affirmat , calida aeque ac frii>uia curari ejufmodi segros, fed frigidam efle pra»- mittendam. Talis curatio feptentrionalium plagarum incolis untatiflima ell. Partes enim congelatas , ante quam ad ignem vtl vapora- rium accedunt , nive probe perfricant , aut immerguntin aquam frigidamaut nivem In al- tero aphorifmi membro docemur, quod cale- facere non convenit, ubi nempe metuitur, vel adefl:, fanguinis fluxus , quia laxando tonum partis fanguis eo verfus magis invitatur , &afa- ciii vaforum extenfione rupturae contingunt , juxtanotataadpraecedentemhujus fe(fl aph. 16. contraautem fanguiniprofluenti aut paulo poft fljxuro adhibenda frigida eft, ex fequentemox aph. 25. Utinam memoriter tenerent difta, qui tabefcentes ex hsemoptyfi, confeftim folio calidae immergendos curant , hinc recrudefcic morbus, & priftinae duplicantur difficultates. Interim & hoc notandum , non interdici ab auftore calidae ufum , ubi futura eft fanguinis eruptio naturalis, fed quaepraeter naturam. Sic ubi tardigradus attenditur menfium reditus,
iiullum
V. A P H O H. 20- 4t
rullnm praeftantius auxilium , quam infeflio in caiida , praefertim fi f uerit medicata. Nard, No6t. gen. p. 25 Jq.
j4phor. 20.
Tuviig.
Ulceribus quidem frigidum mordax eft, cutem obdurat, dolorem in- fuppurabilem facit , denigrationes , ri- gores febriles, convulfiones, nervorum diftentiones.
Paulo plenios in lib. de humid, uf, n. 1 1 : Ulce' ribus frigida quidem mordax , cutem obdurat , tumnrum dolentium fuppurationem impedit , livorem (^ nigredinem inducit , rigores febriles , conmljiones item ac diftentiones. Brevibas Celfus / i . c. g, p. 39. expedit: Frigusfummam cutem facit palli' dam, aridam, duram ^ nigram, Ex hoc borrores, tremorefque nafcuntur.
Mordax uicenbus intelligitur efle frigidum^ quia parula vafcula conftringendo , repellic humorem lymphaticum erudandum , a quo ftagnante , preflifque lateralibus , dolor , & impedita fuppuracio : quae funt fpafl:icae fibra- rum rigiditatis incommoda. Hecquet. Reliqua funt clara ex didis ad feft. huj. apb. 17.
C 5 APHOR.
42 HlPPOCRATIf
j4pH0R. 21.
ycod^ S-i^iog fxia-a^ ^'^XpS myi^i y.ct-mx^' <ng i7nx>veiKA>j(nv S-ipfj^ns ^oiiiTcLi' S-gjjiA»? ^g tocvt»
fViTCU.
Quandoque tamen in nervorum dis- tentione abfque ulcere, in juvene corporis habitu carnofo , aeftate media, frigidae copiofa perfufio caloris revocationem efficit : calor autem hsec folvit.
Iisdem verbis hic aphorifmus legitur in lib. de humid, uf, n. ii. Apud Celfum /. i. c. 9. p, 39. tantum haec habentur: frigus prodeji juve- nibus , fcf omnibus plenis.
Connefti poteft hic cum prssced. aphorifmis 17. 18. & 20. ubi partibus nervofis nocere di6ba eft frigida, fpafmosque inducere ; ita ut nunc oftendatur, illis non contrariam efle ob- fervationem , frigidam acjuam in diftentione nervorum aliquando profuifTe : eo quod juvet exaccidenti, ut ajunt, revocando calorem ad interiora.
l^etanus fignificat hic rigorem fibrarura, ceu illarum tonicum fpafmum, quem juvenibus, imo juvenculis , bene carnofis , parit fanguinis plethora aut fuccorum luxuries. Hujus gene- ris fpafmis laborans mulier illa fana & obefa , quse multoties exanimata h. e. fyncopen pafla
eft.
V. A P H O R. 21. 4j
eft, ut exfpiraffe videretur, quse ab aquse fri- gidas amphoris circicer triginta corpori affufis fervata eft. Vid. Hippocr. 5 Epidem. n. 18. Si- miJequid exhibet fubitanea tendinum & mem- branarum pedis violentius & ultra modum fafta extenfio, quam cito fanac illico fafta in frigi- dam pedis immerfio : caloris enim rcvocationem facit frigida multa affufio", i. e. reftituit conftrin- gendo, denfando , elaterem partium a nimia diftentione labefadatum , uc fufcitata ofciilandi virtute fuccorum ftafes difcutiendo folvancur, atque circulationi reddantur. Prseftat faluta- rem effedum aifufio aquae frigidse tantum in jmenibus^ benefanis; nam hi , gaudentes robore folidorum , refiftere pofilint impetui , quem applicita frigida, ab exterioribus ad interiora corporis pellendo humores , exferic : nam in frigidis, fenibus , laxis , moliibus, infantilibus corporibus , tale praefidium fpafmos creabit, juxta 5 aph. 17. Mftate media remedium didum procedere dicit aphorifmus ; eo quod tunc va- fcula ad cutem diffeminata , laxata a calore, conftridione per frigus fadla , r^meare faciunt humores ad interiora , ut eo pulfi motu fuo ftafibus folvendis impendantur. Inde additur: calor autem hac Jolvit : h. e. quia calor excitatur in corpore per frigidae aff^ufionem, refolutio fpafmi attribuenda venit calori. Profpicien- dum vero , ne in corpore fit aliquod ulcus , ptopter 5 aph. 20 & 25. Hecquet. Equidem Hippocrates 3. de morb. n. 14. in tetani & opifthotoni curatione praecipit aquae frigidae plurimae fuperfufionem indiftin£le omnibus,. non annotata ulla jam diftarum cautionum feu conditionum : Quare etiam admonet Paulus l^.c. 20. frigidae fuperfufionem in hifce mor-
bls
44 HlPPOCRATlS
bis maxime temerariam efle , eoque pofterii vituperatam & a fe ipfo damnatam, devita- tamque. Nihilo tamen minus fatetur optimum hifce affedibns effe praefidium febren^ , quae per initia non fuerit , fupervenientem : Id quod Hippocrates obfervavic 4 aph. 57. item 5 apb. 70. In /. I. de morb. n. 6. Mulieri cx partu convul' fione infejiatce , Jifebrisfuccedat , bono eji : Si diften' tio ( Tf r*ro«) aut convuljio detineat ^ febrem fuper^ venire bonum : & Medicis imitandum propofuic 2 Epidem. n. 10. ubi, Puerperas^ ait, ficonvulfio prehenderit , febrem excitare convenit ; fuadet au- tem manifeilo in praefente aphorifmo febris ta- lis excitationem. Nempe aqua frigida quando fuperfunditurcorpori juveniii in media aeflate, poris" & fibris conflridis rigor ac horrorfit, & repeliirur fanguis ad interiora, ficque foli- citans cordis mufculos excitat motus vehemen- tiores , qui valde profieui funt ad tollendas chronicorum morborum caufas : femper enim & neceffario, ut loquitur Hippocrates i de tnorb. n, 22. poft rigorem major aut minor fe- bris fupervenit. Longe vero tutius efl:, medJ* camentis validioribus , quae motum injungunc fanguini&humoribus, caufas morborum chro- nicorum removere. Et hinc luculentiffime patet ratio , quare decens ufus decodorum li- gnorum, Thermarum, Acidularum , Salivan- tium , Sudoriferorum, Diaphoreticorum , in chronicis & radicatis paffionibus expurgandis , tanta vi tantaque efiScacia polleat. Hqffm. de fal. febr. 0. 37. Conf. Haen Rat. med. P. (5. p. 151.
APHOR.
y. A P H O R. 22. 45
APHOR, 22.
Ti ^fl^OV iKTTVffltKCV j biC iTfi 'ZS^etVTJ cAKff) ^iyi^QV cfjfjiiiov ig cia-CpctAeiluf' SipfjLA fjLCL" ^idojHy la-zvaiv^f ivciiSvvovy jnyioiVy (nrUtTfim^
ffl^^ctoilw Auff. 'Zs-Kit^rov l\ dictCpipGi c^sioiv xfifriz/y- fjbctui ^ f4>ciM^ Si itiQkv i\pth(^fAivoi(7i9 r^iim Si fidhi^ TtiQv iV Ki(poLK^ iXKict iZ^O' K^ ^Jto-
civ i&iofiivci(nv j iSf^ » mo(m > v^pi^ j K^^r TaiioKn 79 ^^fjLGV ^l^ov K^ K^iyov n ^\ 4^^Jbi^^ TrohifjLiQV j K^ Kleivov^
Calidum fuppurationem movens, noit in omni ulcere, maximum fepuri- tatis indicium exhibet: cutem emollit, extenuat, dolorem tollit, rigores, con- vulfiones , nervorum diftentiones miti- gat; capitis gravitatcm folvit. Offium vero frafturis plurimum confert , fed prsecipue his, quae carne nudata funt; iifque maxime, qui in capite ulcera ha- bent; his etiam quae a frigore emo- riuntur, aut exulcerantur , & herpeti- bus exedeatibus, fedi, pudendo, utero, veficae, iis omnibus calidum gratum & judicationem faciens ; frigidum vero inimicum, & interimens.
Totus
4(5 H I p p o c R A t I s
Totus hic aphorifmus fcriptus efl: in lib, de humid. uf. Q. ir. his verbis: Calida, etfi non in omni ulcere fuppurationem promovet , maximo tamen ejt fecuritatis indicio , cutem cmollit , atte- nuat , dolorem tollit , rigores , convulftones , difientio' nes 'mitigat , ipfa quoque capitis gravitatem folvit» Plurimum autem ofjium fra^uris confert , pracipue vero denudatis , ex hifque maxime capitis vulnerihus^ £? iis qua afrigore moriuntur , aut ulcerantur, Ul- cerationihus itidem tum vohntariis , tum invoJunta^ riis , ^ quibus cutis ahrafa e/l , herpetibus exeden' tibus , dcnigratts , five in gingivis , five in aure 9 five in anOy five in utero. tlis omnihus calida grata efiy ^ ad judicationem confert , frigida vero adverfa efty &f interimens.
Calidae aquae vires ad ufum medicum exter- num hic laudantur, contrariae illis quae de aqua frigida enarratse func in prseced. aph. 17. i8, 20. Suppuratoria eft ob calorem & humidita- tem , quibus binis qualitatibus promoventur fuppuraciones. hinc in ulcere nonomni pvodcH 9 fed in eo, quod fuppurationis capax eft; tunc ergo magnum fignum fecuritatis erit : nam ulccra in tantum fanabilia funt , in quantum ad feli- cem pofTunt duci fuppurationem. Qaoniam emollit , extenuat , laxat crifpaturam fibrarum , ftafinque humorum folvit , prodeft ad dolores mitigandos , fedat rigores , fpafmos , diftentiones , capitis gravitatem folvit. Offium fraSturis , maxime denudatisy plurimum confert , eo quod phlogofes praecavet, & praefences tollit ; maxime vero fi fimul in capite ulcera fuerint. Hecquet, At ve- ro uicera calida deledari, quod tegi fint foli- ta, omnium opinione conftat , uc notat Hip- pocrates de humid, uj. n. 5. In iis, qute a fri- gore emoriuntur y aut exulcerantur , aquam caUdam
perni-
V. A P H O R. S2. 47
pernidofum efle remedium , demonftrat ex- perientia, & ipfe Hippocraces /. c. n, 2. ob- fervavit, quibufdam pedes perfrlgeracos deci- difle ex calidae aifufione. Quare non ica intel- ligendus efl: aphorifmus , uc ftatim a fummo frigore ad excremum calorem tranfeas. Eft aucem modus primum talis. Ubi pedes vel alia pars obriguit gelu , ponendus eft laborans non multum prope ignem magnum , tamen ut aer incalefcat : membra autem gelu durata in aqua e puteo ftatim haufta, acque ica emollien- da: poft vero ponenda func in cepida, ubi ali- quid fenfus receperint: demum linteis tepidis ac mojlibus funt involvenda mulciplici circum- volucione : ac ubi refrigerancur permutanda, fenfira vero calidiora admovenda. Caufa ho- rum eft , quod dicitur ab Hippocrate ibid. w. 6. quod poft calidce ufum corpus perfrigeratum magis Jrigefcit , 6f poft frigides ufum contraSium magis re- calefcit, Icaque dum cenuis eft adeo calor ia congelatis, per calidam evanefcic, per ignem vero etiam aduritur : obid calida ab inicio non Gonvenic, ignis autem nunquam nifi poft refti- tutionem. Cardan, Curatio feptentrionalium plagarum incolis uficatiffima eft. Partes con- gelacas ante , quam ad ignem vel vaporarium accedunt, nive probe perfricant, aut immer- gunt in aquam frigidam aut nivem. Laudantur etiam vulgo adverfus perniones rapa congelaca, pomapucrida, puls avenacea. Inftar omnium eflfe poteft pediluvium ex decofto agrimoniae, hyflTopiatque majoranae, fi nondum exulceraci fint, pro fcopo difcutiendi: fi exulceraci jam fuerint, ex ochra thermarum ; qjuod ucrumque multiplici experimento confirmatum eft. Ri- wn, di frig. damn. Mulierculis Danicis ufitata
eft
4S HiPPOCRATIS
eft puls ex avena contrita pro cataplafmate ca- lide applicaca , terebinthina , faex cerevifiae meiioris, & toftus raphanus. In ulceratis ta- men cautius procedendum. Barthol. de nive, p. 179. Si cui a magno geiu laefo phlyBcena , i. e. puftulas lividae, pallidae , aut, quod pefli- mum, nigrae exortse fint , ne afpernetur ma- lum , fed raacure fe curandum committat Me- dico aut Chirurgo expcrientia confirmato : ne- que citifllmam ab eo expoftulet fanationemi Certum enim eft, fubeflfe multum jam corru- ptae fubftanciae , quae dcbec a fano feparari & difcedere, ad quod tempore omnino opus eft, Quod fi aliquis non poflTit Medici opera uti , iili fuaferim rapam radula comminuere, & vel bu- tyro vel oleo percoquere , colatum cum mu- cila^ine femin. Cydoniorum agicare & indu- cere : auc , fi rapa non adfic , oleum femin. raparum vel lini fimili racione temperatum im- ponere. Si jam feparacio incipit & fuccedit, loco mucilaginis vitelius ovi addatur : tanden^ ad exficcantia & confolidancia progredi opor- tet , quo fcopo bene facit emplaftrum aliquod faturninum , ut de fpermate ranarum , cam- phoratum, Norimbergenfe &c. Si profundior corrupcio fit, non tamen offa tangar , Unguen- tum fufcum Fel Wurtzii , vei iEgyptiacum requiruntur. Hoffm. tnorb. peregr. cap. i. §• 9- Si pedes , vei extremae ahae partes , vi frigoris emortua funt , nullum nifi in ferro auxilium. Pedes lignei fubftituantur, & nafus per Chi- rurgiam curtorum reftituatur. BarthoL l c. Ud vero in pernionibus curandis procedicur, partem nempe fovendo, non per calbrem, fed fricando plurima nive , vei immergendo in aquam frigidam aut nivemj ica etiam negotium
aggredi
V. A P H O Ri 22,
49
flggredi convenit , fi quis ex totb congelatus fueric : fic ut hominem, 11 opus, etiam totum in gelidam demergere aquam conducat. hoc enimfaflo, undique erumpit gelu, uc corpus glacie quafi armatum confpiciatur. Poftea propinanda funt fpirituofa , aromacica, cale- facientia. Quid , fi rigidus ex aquis procrahatur ? alia ineunda via erat. Pannis obvolutus ad lenem ignem fenfim fenfimque refocilletur. Vid. Eph. N. C. D, i. a. <5. o. 20. Nullibi au^ tem omittenda funt fudorifera, ut fanguis con^ grumatus refolvacur. Nec abs re fueric fecare venam , uc liberior fanguini concilietur motus concefTo ampliore fpatio. At fpecialiffima , feu morbos a frigore produ£tos , defcendere fu- pervacaneum efi: , quia illi traftandi funt ex fuo genio. Sicuti verd rarifTimum eft, a fri- gore produci flupiditatem , ita nec vulgare videtur remedii genus , quod in tribus puellis eodem modo infatuatis, & per 14 dies ad cun- ^a negotia ineptis expertum fuggerit Bartho- linus in H. A. Cent. 6. htfi. 88. pellem fcilicet vervecinam calentem recens ab animali detra- ^am , qua capica frigore flupida fovebantur> donec ad fe redirent miferae. Rmn. l. c.
Herpetibus exedcntibus , i. e. ulceribus in latum & profunflum ferpentibus, fedi^ pudendo^ utero^ vejiccd , calida grata eft , vel quia nervofas funt parces, vel quia alTuecae calido loco degere. Nam corpus quidcm tegifolitumy quicquid minime e(i ajfuetum i^ longij[Jime a familiari calore abeft , «//>- no yero frigori eft proxlmum , averfatur , ideoque caiida deMatur fcf ferre poteft. lib. de humid. uf, n. 3. Propcerea adjicicur n. 5. 6. deleftari ca- lidaeciam venas, thoracem, ipfumque ventri* culum, imumventrem, partes extremasetiam»
Foi. 11. D &
HjppocratIs
oL OF weov
catn, & uterum, & alias partes genita* les. ^udicationem vtro facU ^ h. e. folvic mor^ bos , feu ad eorum curationem confert , dum emollita, laxata, cute, corruptus, acris, vi- fcidus , & hinc ulcerans , humor extrorfum ducitur, & fordes abluuntur: modo obferve- tur, ut prius tota fanguinis & humorum maffa vifcida, acris, corrupta, debitis internis cor- rigentibus ac depurantibus ad blandiorem tem- periem fuerit redada , & fimul fub ufu externo aquae calidae, intema, prsefertim diaphoretica, eo fine continuentur , ut quae forte intus re- manferint impuritates expellantur. Vid. Hoffm. A^ed. rat, T. 4. P. 5. p. 221. Frigidum inimi' cum Q* interimens eji f ceu notatum ad praeced. afb. 17. iS. 2o.
JTMOIU
V. A P H O R. 35. il
JlPHOR. 23.
dyj^a* TTi^i a^JTu cKo^v iTnpjtii* ^ cKCtroJi CpMy fjLOVcu^ rj iTnOKoyia-u&.^Qi U rv ipvd^lvy i(pfv(pcu^ fjLOv piTTdvjss. ygat^w aifJLaliy liri 7xv*m* €7rei ^ntj^ %%Kaioi fjL^K<fAjH, yjj IpvcnTnXu^ 73 ^^ ihKHf^iV^
At fTigido in his utendum unde ftn- guis profluit , aut paulo poft fluxo- rus eft, non fupra ipfaspartes, fed cir- ce eas unde profluit: & fi quae inflam- mationes, aut incendia quaedam ad ru- brum , & fubcruentum ex recenti fan- guine vergunt , fuper ipfa : inveterat^ namque denigrat, Eryfipelas etiam noix ulceratum juvat ; fiquidem exulceratunt laedit.
Prima hujus aphorifmi particula , in Itb. <ft humid. uf, «. 11. praecedenti aphorifmO fubjungicur ita : frigida adverfa eft & interi- mens, fraterquam in quibus fanguims profiwoium metuimus : & paulo ante ibid, haec kguntur: Trigida (fcilicet prodeft) dolore carentibus , vald^ fubicundis , humormn collehiones in venis facerejaii' tis , qualia funt acefofa circa thoracem iS fejtucis fimiM (^^oipAi^a-^iae), aliaque dura. Celftts /. i. D 2 0. 9.
52 HlPPOCRATIS
r. 9. p. 39. ad hunc texcum forte refpexit, quando haec fcripllt: Aqua fngida prodeft rM- bicundis nimis hminibus , fi dolore vacunt,
Declaratur hic frigidae ufus excernus advcr- fus haennorrhagias prasfcntes auc fururas ; r am calicJam tunc obelFe , monuit praccedens apb. 19. Exeric nimirum frigida vim inter^ipien- tem, dum contadlo fuo folida conftringendo vaforum diametros minuic , ficque appellenti fanguini refiltic, ejufque curfum alio determi- Bat. Ea propter «0« Juper ipfa parte frigidam admovere oportet , fed circa hac , i. e. circa adjacentia loca , ut nempe cohibicus fanguis ante quam ad haemorrhagae locum appuleric, retineacur in via, occurrentefque libi & patu- los fuheundo laterales hinc illinc arceriarum ramulos alioverfum feratur; v. g. contra hae- morrhagiam narium applicatio fit ad frontem, contra haemorrhagiam uteri ad lumbos. Mi- chelottus fanguinis ingens ex utero profluvium communibus medicamentis , & ne perfrigida quidemaqua, quicquam proficientibus, prom- ptifTime in matrona media aeftace fupprefTic; perurence glacie genibus , & cruribus fuperim- poiica , cruralibus , 6c quod confequicur ili- acis, aliifque in ucerum definencibus aneriis, flc venis maximopere coarftacis , reprtffoque propcerea, ac velutia confuecis viis incerclufo fan^uine. Vid. Eph. N C. Fol 3. p. 207. In inflammationihus incipientibus quibu''cunque & eryfipeiatibus {novo /anguine) Juper ipfa loca 2.^" feda fi admoveaiur, agic repercucicndo, dum Conilringendo vafa au^et vim eorum ofcillaco- riam , qua rc pelhcur jfagnare incipiens fanguis, In veterajcentibus aucem inflammarionibus nocet^ nigrefaciendo h. e. fphaceli caufas cuxnulando,
quia
V. A P H O R. 24, 53'
quia ftaHn jam fadam auget , conflri(flis per f liiUS vafis. Quare uti eryfipelas fieri incipiens, Tjnn ulceratum juvar ; fic exukeramn ladh , ob di- fta s aph, 20. Patefcit iic Veterum ratio tra- ftandi ervlipelas per repellentia, feu, ut vocac Ceifus /f^. 5 c. 26. 5- 33' reprimentia & re- frigerant a. Sed merico in eryfipelate rejici- tur hodie haec methodus, & ei fubflituitur re- gimen temperatum djapnoicum , cum quoad totum corpus , tum maxime quoad partem aff^edam; tutifiimumque effe judicatur nihil ap- plicare, nifi forfan fpecies parecioricas , ex flo- ribus chamomillse, fambuci, meliioti , radice liquiritiae, farina fabarum , iii forma facculi, vcJ pulveris: in ulceratovero eryfipelatetrans- eundum eft ad ea, quae fuppurationem pro- movent, ita tamen , ut fimul corruptioni pu- tredmofae occurratur. Vid. Hoffm. Med. rat, T. 4. F. I. f, 311. Con£ Botata ad 6 apb. 25.
Aphqr.. 24.
KCl^^QLypClKci.
Frigida , veluti nix, glacies, pedori funt adverfa, tufles movent , fan- guinis eruptiones, & deftillationes effi- ciunt,
Sedes hujus aphorifmi efl: in Hb, 6. Epidem. feSi. 3. n. 22. Valde frigidum, velut nix £5? glaciesy venas rumpere (^ tujfes excitarefokl. Hh- Piorum vtro colle^iones facit , &c,
D 3 Ge-
54 HlPPOCUATIS
Gelidarum rerum ad pe£tus applicatio, r«- primendo tranfpirationem infeijfibilem , hu* jnoTum ftafin facit ad pulmoriCs, utide difteo,^ tis nimium vafis tujfesy ruptis hamoptyjes {^unt; vel catarrhi, abaudlo fluidorum retropuLforum xnomento. Verum poteft etiani aphorifmus jrasfens exponi de noxa a frigido hauftu. Ete- nim , quia frigidum fluido & calefa6lo fanguini immifTum ilJum denfat atque in fpilTitudinem cogit, facilepatet, in vifceribus, quas tantum non penitus vafculofa funt, ut lien , hepar, pulmo, afanguine tardius progrediente ilagna- tiones, infarftus & oppUationes fieri, unde graves & diuturnae pafiiones incunabula fua tra- hunt. Nibii fane in praxi frequentius occurrit ,. quana quod a tempore ineflis gegrotent hQvaX' nes, dum phthifi , tabe , vel hydrope labo^ rant. Caufam & originem horum malorum fi paulo exaftius inquiramus, unice eam rejicere folent in copiofum frlgidae hauflum , quam fe tunc temporis fiti vehementi preflTos affatim accepiflTe dicunt. Qui morbi plerumque & fo- ventur & vires accipiunt a polypofis concre- tionibus , hinc inde in vafis vifcerum majori- bus pofl: fedionem repertis. Hoffm. Med, rat. T 2. />. 315. Illud nofl[e oportet, quod ex labore fudanti frigidse potio perniciofifllma eft; atque etiam cum fudor remifit, itinere fatiga^ tis inutilis. Celf.U i. c. 3. p, 26. Conf. afk ig. bujus feftionis.
/iPffOR,
V. A P H O R. 25. 5$
Aphor. 25.
TU^iofjL^vcv ph^^ Ti yj^ iiTxvuivei , y^ c^vvLa ^vet' va^^yi yci^ i^iToin cdvvTjg. Xvl4y,yi,
Articulorum tumores , & dolores abs- que ulcere, & podagricas affedio- nes, & convulfa, haec magna ex parte frigida large affufa levat & minuit, do-; loremque folvit. Moderatus namque torpor dolorem folvendi facultatem ha- bet.
Hic aphorifmus defumtus eft ex llh. de hu^. mid. vf. n, 10. ubi haec leguntur : Q^wus-, dam autem utraque (aqua & calida & frigida) prodeft , velut funt articuJorum tumores , ^ pedum fine ulcere dolores , £5^ cnnvulfa (^aitdayLdLya.) pkr(^' que. Hoc conftat ^ frigidam coplofam ludorihus affi^-, fam , extenuare , 6f dolorem ftupefacere, Mod^r^-. tus autemftupor dolorem tollit. Apud Celfum /. r, c. 9. j. 39. brevibus ita: Jquafrigida infufa ar- ticulis y dolorihufque ^ quifuntfineulceribus, prodelh Non inde fequitur rheumaticum doloren^ efle refolutionem , fed potius irritationem^ c^ convulfionem. Nam in morbis ubi imperu^ humorum a contradione , neceffe eft , ex x^' fiftentibus ijrritgtis folidis confe^ui liiter fibra- D 4 rum
56 HlPPOCRATIS
rum fpatia infarftum aliquem ; quoniam , fupe*? raca vi elaftica , ipfa etiam ofciliatio fublata eft , contencique liumores dolorem , tenfio- nem , motufque diflScultatem pa^riunt. Ubi primiim igitur frigida perfunditur , nova , vi frigoris, inducitur contrad:io, qua folida con- tenta e^cpellunt fluida , fanguinifque impetus ^ calor compefcicur, eo ex fpatiolis iftis re- moto, &, quod praecipuum eft, vis reftituitur iibris eiaftica. Hinc nocanter appofbit Hip- pocrates , ubi tumores, dolores ahfque ulcere: pri- miim enim fupponit , quod diftum , nempe infardum aliquem. Ubi vero ulcus adfuerit, patet abfente caufa indicante remedium adver- lus infardlum , hoc quoque non pofle ha- bere locum , quonian; humores ance infardti aperca via fibi pararunc exitum. Hinc eciam Celfus /. 4. c. 24. in dolore articulorum vehe- menci cum cumore frigidam & refrigerancia excernacommendat (obfervaco, ne ea quoci- die, neque diu adhibeancur, ne nervi indure- fcanc ), ubi vero cumor nullus eft, calidis fo- mencisopuseffedeclarat. Brin. dejpir, an. p. 350. Nonnifi de levando fummo dolore intelJigen- dum efle etiam aphorifmum praefentem , veri- fimile eft, ad hebetandum nempe fenfiim, fi- ve ad inducendum torporem feu ftuporem , ut in fine habetur. Veriim & illud hic notari de- bet , quod ftupor dolorem non modo fedac ^ ftupore perdurante, fed etiam eodem fedato, imo aliquando dolor ex toto tollitur , argu- mentum evidens , hunc non quia indolentiam facit, doloris fenfum auferre, fed ab eo flu- xionem fifti , & humoris aftivitatem , & acri- moniam compefci. Quare hoc praefidii genus sipn eft afpernendum, quando non fub univer-
faliori
V. A P H O R. 25. 57
faliori pr^ecepto tantum ab Hippocrate cele- bratur , fed etiam peculiariter utitur lib, dc affed;, «.31 & 32. in curatione podagrae, & archritidis , nam caeteris auxiliis jam propolitis, fubjunxit tandem: ad dolentes vero locos frigefa- 6toria appone, quibus verbis medicamenta a6i:u frigida mtelligenda efle, nullus eorum, qui in Hippocratis dodrina fit verfatus, negabit, ca- lida enim, autfrigida fimpliciter prolata, adlu talia intelligit , nifi ad potentiam addatur, ex quo adnotandum efi: , etiamfi & calida , 6c frigida podagricos dolores fedare poffint, frigida ta- men ab Hippocrate praeferri , nam calida la- xando partem rariorem faciunt , & ad fluxio- nes in pofterum recipiendas paratiorem , frigi- da e contra eam roborant, & adfi:ringunt, ut fluxioni vise minus pateant. Quapropter haec regula circa localia obfervanda eft in podagri- cis doloribus, aliifque qui a fluxionibus, cura partis recipientis imbecillitate per intervalla invadere folent, frigida adlu praeferenda efle, in aliis vero calida, & ubi dolores intimiores occupant partes. Martian. p. 458. Carendum tamen efle in frigidae ufu , ne modum exceda- mus, prudens monuit Cous lib. de humid. uf. 12. II. In frigidcB tamen ufu potius quam calida, quatenus ea utaris attendendum : imo id ipfum in prsefenii aphorifmo indicare videtur per wa- deratum ftuporem ; nam nimium frigus noxium declaratum efi: 5 flp^. 17. 18. Quin Martianus p. 218. Plurima^ ait, frigida affufa non omnibus adhibenda eft , fed juvenibus ^ ac mediocriter carnojis^ in quihus calidum innatum partis non itafacile extin^ guitur, dolorijque vehementia viget.
Caefar Odavianus Auguftus, doloribus arti-
qulorum ad defperationem redaftus, contra-
D 5 riam
58 HiP^ocRATis
riam & ancipitem rationemmedendinecejTario fubiit , quia calida fomenta non proderant, frigidis curari coadus , auftore Antonio Mufg Medico. Sueton. in vita Oclav. cap, 8i. Et re- centiori aevo exempla podagricorura obferva-P ta funt, quibus immerfio pedum in aquarn fri- gidam , vel unda gelida afFufa , vel admota nix, profuit. vid. Eph. K C.D. 2. a. 9. p.342. a» 10. 0, 94. Sed non pauciores proftant ob- fervationes , quae docent male celTiffe aquam frigidam articulis admotam. vid. Laur. Exerc. p' '857^^- QP^^ ? q"o<^ -^'^ CoJJtus l 53. p. 517. poftquam narraffet deMufae forcunis& honori- bus ob jamjam memoratam curam inflgniter auftis , demum ita infit: Verum enim vero iit pa- Jam convinceretur hic Mufa opus fortunce fatique Jibi arrogaffe^ evenit paulo pofi, ut Marcellus agrotanSy eademque ratione a Mufa eodcm curatus , mortem Qbiret. Metus certe elt, ex frigidae nimio ufu, Xie podagrici pereant ; vel ex febre excitata, authumoris crudi tranflatione in vifcusaliquod nobile, qualis eft pulmo, ventriculus, cere- brum. Non igitur fiat experimentum flne cau- telis in 5 aph. 21. expreffis. Dft^r. Conf. Fal- l\Jneri T. 2. p. 494. Quam autem intuta, imq infigniter damnofa , fit methodus qua applica- tis refrigerantibus materia podagrica repellitur & introvertitur, legere eft in Boerh. aph. izjs* Dum Hippocrates adverfus a,rticulorum tu- p[)ore5, dolorffque, & illorum cvdcr^aJcty feu illos a vehementi inteptione , fine vulnere, jaxatos , frigidam large affufam laudat , in ani- mo habuifTe videtur illam rationem , quse em- brocha five embrocatio audit, eujufque ufus eft ad curandos infiruios articulos , & per ff^4ffyf,tf,7ct iflteJJigere, mn, yt; vulgo reddunt,
fpafmos.
V. A p u o 11. 35. 59f
rpafmos, vel diftentiones, fed imbecillitates , diftrjHftis majori vi nervis, ligamentifque , re- lidas. Nam Galenus dt meth. med, L 4. c. i. 70 c-xdTVia refert ad unitatis folucionem , fea divortium contmui, & /w 3. c,\. dicit ?* (r^a^- ,u< fieri flne vulnere. Etiam Gorraeus Defin. f. 424. notat difcrimen effe inter tov (nti^yu-it & To c-wdcriJLA. Vid. Platner. Opujc. T 2. p. 228. Larga aSunone frigidae podagram cuiari iivd- net Van derHeyden, liquidem certum Ik laa- ga pedis in eam immerfione , irlum detumefce- re , rubedinem & dolorem exuere ; verum cum faeile^ propter fajigmnis inquinau rcfiuxum, revivifcat quodammodo dolcr, operse pretium exftimat, iteraiidan^iiiara immerdonexn, quict- que aut fex diebus coatinuis. Addit , quoidam podagricos, ut recidivas vel non , vel parum tantummodo fint obnoxii , eackm immerfione fingulis di^bus, Ofationis dnmi* ica^ recitanof nis fpatio uti; fed quandoquiueni ^rrmoni^ hunjoris non fuffoGe^ur ftnip^r ad vocum, ne^ que ipf^ humor evacuetw, \iO:.>r eft uc iH^ ulterius fufiocetur affumcione in,er0rf4m frigi* dae, &c ipfe humor prd re nata vel vense fe-s £lione, vel dejeftqrio appropriato evdcuetuir, V. Heiyden fynopf, dijcurf f, 45 fq. Gorteru* diffuadet penitus applicationem f^idae ad le- niendos dolores , utpote a qua minuatur quidem doJor, aft non fine magno periculo,. a repulfi). aJd nobiliora vifcera, vel immobiUtatis arciculk Vki ^osm TraO. de OfiQ /#ft. a. j. 339.
dPHQSx
Sq Hzppocratis
Abhqr. 26.
A
qua qusB cito calefcit , & cito re- frigeratur, leviflima.
Defumta eft fententia ex lib, 2. Epidem. fe^. 2. n 29 ubi ica legitur : Jqua quo citius calefit tj frigefcit , eo femper levior eft.
Pondus aquae eft uc ejus puritas; ita ut quo levioreft, eo cenfeatur purior. Prsefens apho- rifmus nos docet, quo figno cognoicatur levi- tas aquae comparativa , nimirum quod citius incalefcens, & citiusicerum frigefcens, levior fit altera, quae tardius. Nec fine ratione. Ca- lor enim nil niii motus aetheris velociflimus eft; hinc quo copiofiorem in complexu fuo alunt fpiricuofam illam tenuifiimam aetheream materiam aquae, eo citius incalefcunt , {\vq ia jnotum talem abripiuntur. Accelerata autem refrigeratio fervidae aquae , pariter levitati^ indlcium eft ; eo quod frigidus aer rarae & po- rofioris texturae corpora facilius intrare, & calidum in iis motum fiftere poteft , quam ip compa6tis, quae minus patent allabenti perfri- geratae aurae, ideoque diutius calorem fervant. Hoffm. Opufc. T. 2. p. 15. Exploratio haec opcime duplicis thermometri ope inftituitur. Duo thermometra eidem tabulae in gradus divi- fe illigantur, eaque fic explorantur, Aeri fri-
gido
V. A p H o R. 26. 6i
gido ante exponuntur , ut liquor defcendat, tum gradus ipfe dcfcenfus in tabula notatur; deinde ucriufque globi aquae fervidae imponun- tur, & quoufque liquor afcenderit , itideni notatur, & fpacium afcenfus in paries a^quaiesr difpertitur. Jam ut diverfse aquse examinen- tur, duobus valls vitreis aequalis amplitudinis & denficatis eadem aquarum quantitas affundi- tur, ambo vafi amplo aquae calidae pleno im- ponuntur, atque his duo thermometra fimul immerguntur. Jta in aqua fontana v. g. liquor thermometri alrius afcendit , quam in aqua puteali , quod illa citius incalefcat , hacc tar- dius, atqueadeo illa fitfubciiior, haec crafTior. Hamel. hift. p. 217. Aqua levis, inquit Celfus /. 2. c. 18. p. 100. pondere spparet; & ex his, quae pondere pares funt , eo melior quaeque eft , quo celerius & calefit & frigefcit. Quidam, fcribit Plinius /.31. r. 3. ftatera judicant de falubritate, fruftrante diligentia , quando per- rarum eft, ut levior fit aliqua. Certior fubtili- tas , inter pares meliorem effe , quse calefiat .refrigereturque celerius.
^
4PH0R.
fe ft I P P O C R A T I S
Q
laibus bibendi de node appetentia eft , iis admodum fidentibus , fi obdormierint, bonum.
Panlo aliter aphorifmus hic fcfibitur in lih 6. Eptdem. frdt. 4. n 42 : L"^t;f /« /wr^r vigilanihcm 'firimjomnus pdatj tam vero quce exjomno vrta ejt^ vigilia hwerdum.
DocetuT fomni virtus ad ficim tollendam, Teu rcTiieditim fitis nodturnse , fommas. Sitis o^^mitigit a defedu humidi in faucibus & oefo- phago , propter fpafmodicam glandularum in faucibus &tefophago conftriftionem , qua im- peditur humoris in has partes influxus. Per fomnum fibrse corporis relaxantur, flridura in glandulis tollitur, & copiofior humedatio fic in faucibus ac oefophago. Vid. Hoffnu Med. rat. X I. p. 181. Sitim autem ex fomno ortam, vigilia interdum fedat, quatenusficim fentiunt qui aperto ore dormiunt & hinc fauces habenc exficcatas , vigilantes vero ore claufo aerem externum , ficcicatis & hinc derivatse fitis cau- fam, arcent.
Hodie obfervamus homines cruditate humo- rum laborantes ex defedu virium , quse mate- teria cruda aliquo modo vergit in corruptelam, &odu fkire, quando nejnpe id corruptum ad
Oft
V. A p H o kJ 2f. 6%
os delatnm fenfum fitis infert j quae tamen fitis non eft placanda largiore potu, ut fieri debet fi quis ficiat ex humidi defeftu. Si qois con- cipic praecedentem morbum , in quo vix vi- dentur aegrotare , intelleftu facilis eft: bujus" aphorifmi fenfus. Nam qui noftu valde fitiunt ex hac caufa, fignum eft, tunc maxime prae- dominare corruptum crudum ex defe£lu vi- rium natum. Quod fi tunc illi multum bi- bunt no6lu , magis onerabunt corpus inutili copia aquse, & ita morbi caufam potius augent opprimendo vires. Si autem fuperdormierint^ bonum eft, quia tunc non oneratur corpui multitudine ingefti, & vires recuperantur per fomnum. Interim continuata coftione in fom- no fubigitur & emendatur id crudum , difpo niturque ad infenfibilem perfpiracionem , qua dein difflatur. Haec ergo obfervatio utiliffima eft valetudinariis noftu multum fitientibus, nt fe, quantum ferre poflint, abftineant a potatio- ne nofturna. Gmer.
APHOR.
^4 H I P p O C R A T i s
Apror. 28,
" A romatum fuffitus muliebria educit, J^^ faepius autem & ad alia plerumque utilis effet, nifi capitis gravitates in- ferret.
PeTfuffumigia hic notantur exhalationes odo- ratum afficientes, iqnis aut igniti corporis interventu excitatae. Quae ex aromatibus feu odoramentis adornata, m loca uterina derivan- tur, menfibus ciendis idonea habentur fuo tem- pore adhibita; quia flimulando effedum pro- ducunt aperitivum. Sunt vero foeminae , qui- bus cerebrum facile turbatur ab aromatibus. Quare ne caput petat fumus caveri debet, pri- mo, ut cingantur foeminae , deinde, utfumus per cannulam afcendat in cervicem uteri ; ita enim fufFumigiura non facile petit capur. Ve- rum non tantummodo ad provocandum in mu- lieribus menftruum fluxum conducunt aroma- tum fuffitus , fed etiam ad plura alia eorum ufus identidem indicatur , omitti tamen debet, quiacapitisgravitatem inducit: quod vult prae- fens aphorifmus. Etenim in genere , quibus caput infirmum efl , ut ex quolibet odore ex- panfivo in dolorem incidant, iis minus re£te luffimenta adferuntur. Sed porro etiam gra-
vidis
VI A P H O R. 28. €^
vidis funt caute admovenda. Senibus , quorum exfucca & arida funt corpora , ut & macilentis biliofis , & febre quacunque ardente biliofa la- borantibus , ac dolore capitis ardente,pulfante, vexatis neutiquam conveniunt. Neque fuffiendi funtcatarrho acri irritativo vexati, vel &aflh- mace ficco laborantes, & dyfpncea ex peftoris mala conformatione , item pleuritici , peripneu- monici, &haemoptyfi, vel alia quacunque hae- morrhagia interna laborantes. Vid. Jo. Henr^ Schulze Dijf. de Sufimentis, Hala 174T. 4°.
Quoniam ille fuffitusvelpoieft effe ficcus vel humidus , cum judicio hoc vcl iftud eft eli- gendum : nam fi pudenda in mulieribus a con- tentis fimul calefcant & ficca fint, eligendus cft fuffitus humidus; & tunc melius erit vapo- rem mollem & humidum applicare , quam aro- maticum. Si vero pudenda fint frigidiora & humida, quod faepe fit in menfibus fuppreffis, magis conducit fuffitum ficcum & aromaticum applicare. Gorter.
Vol 11 E ^PHOR.
^ijt H I P P O C R A T I i
Aphor. 29.
Tag xv^a-cc^ ^a^fjLciKivetv j fjv i^yS^ ht&a^ TetC[gLg* tu oe v^mct^ i{0j TPia-GvnpUy tuAaGif
Uterum gerentibus purgantia medica- menta exhibenda funt, fi humor impetu feratur ad excretionem, quarto menfe, & ad feptimum ufque; fed his minus. In majoribus autem , & gran- dioribus foetibus fubtimide fe gerere oportet.
Eft hic fuperfluus aphorifmus , nam jam ex- ftat 4 aph. I.
Aphor. 30.
r
VHffiJflciTOtV ^r,(pS-lu^aJlj ^VCCJJfJLGV,
Mulierem utero gerentem morbo quopiam acuto corripi, letale.
Sedes hujus aphorifmi videtur efle in /. i. Je morb, n, 3. ubi morbi ex neceffitate cum adfunt morcem adferentes dicuntur,^ mulierem utiro gerentim pulmonis infiammatio^ aut febris ar^
dens.
V. A P H O R. 30. 67
dens f aut morhus lateralis aut phrenitis prehendit , aut Ji eryjipelas in utero oriatur. Celfus /. 2. c. 6. p 55. ita exprefTic: Mulier quoque gravida acuto morbofacile conjumitur,
Pro abfolute vero haberi nequit aphorifmus , quoniam utero gerentes a morbis acutis quoti- die evadere obfervantur. Vid. Laur. Exerc, p. iiijq. ForeJi.Obf.med, L 2. obj. 2S. fchoL f^ /. 15. obf 22. Apud ipfum etiam Hippocra- tem I. Epidem.fe^. 3. cegrot. 13. extat hiftoria demuliere, quae, trimeftri foetu gravida, fe- bre vehementi correpta , decimo quarto die fuperveniente vomitu bifofo & fudore, con- valuit. Et in 2 aph. ip.docemur morborum acu- torum non in totum ejfc certas pranunciaiiones y ne^ quefalutis, neque mortis. Quare pro aphorifmi tutela , ad incelligentiam vocis letale^ adnota- reoportet: aliudeffedicere, morbum aliquem in fuo genere letalem efle: aliud, dicere hunc morbum letalem; quia figna lecalia fupcrvene- re. Nam in hoc fecundo cafu , quia fympto- mata fupervenientia letalia ilatum indicant as- grotantis, non ratione morbi eflentiae tantum- modo, fed etiam vehementiae, & moris ejuf- dem, nec non virium ipfiufmet aegrotantis ad morbum ipfum (ab his enim, & aliis quamplu- rimis figna letalia dependent) , ideo cum res eo deveniat , ut figna letalia fuperveniant , vix fieri potefl, tot malis fimul concurrentibus, ut ae- ger evadat. Ac cum morbus ex fua natura le- talis eft in communi, quotiefcunque figna leta- lianonconcomicantur, plurimi fervari pofiTunf; cujus rationem affignabac Hippocr, L 2. PmdiSt. n. 19. ubi haec leguntur : Vulnera magis letalia funt , qua in venas crajfas , in collo , ac inguinibui injiiguntur , deinde qua in cerebrum , iS in hepar , E 3 pojtea
6S HlPPOCRATIg
pojiea qua in intejiinum , £5? vejicam, Sunt autetft hac perniciofa valde , non tamen ita ut nemo ex his evadat^ velut putatur, Nam, ^ lociy quihcec nO' mina habent , muhum inter fe differunt , 6? itdem modi. Multum etiam differt corporis ipjius hominis Jtrudtura^ aliquando enim neque febricitat y neque in-- Jiammatur fauciatus , aliquando etiam citra caufam febricitat , fcf aliqua corporis pars omnino infiamma^ tur. Ex quibus apparet, ex vulneribus, ex fui natura letalifiTiniis , homines evadere, fi, utin- ferius lib. cit. fubjungit , neque febris fuperve- niat, neque fanguinis fluxus ad vulnusfiat, ne- que inflammatio, neque dolor; e contra vero nulla fpes falutis remanet, ubi letalia figna fu- perveniunt, non prsefatis letalibus vulneribus modo, fedetiamiis, quse fecuriffima videban- tur. Pari ratione igitur fi contingat , utero gerentem morbo acuto laborare, quse ex fui natura fortis , &robufta, & morbum bene fe- rat, nec fymptomata letalia fuperveniant , rion efl: a ratione alienum , morbum illum etiam ex fui natura letalem fuperare. Martian, p. 459. Annotavit Hippocrates lib. i. Epid. fe^. 2. «.141. graflfantibus populariter febribus arden- tibus, praegnantes omnes, in quas morbus for- te incidit, abortum fecifle; ibi autem non le- gimus , ipfas segrotantes obiifle. Non ergo acutos morbos magis letales ftatuemus foeminis uterum gerentibus, quam aliis hominibus. Sed id , credo , firmum manet , magis illos pericu- iofos eflTe gravidis , quia remedia acutis adver- fantia , deje^ftoria 6c magnae venae fedtiones noxatn inferunt foetui. Periculofiores etiam cenfendas funt, aegritudines gravidarum acutae fub aere calidiore quam temperatiore , v. g. in Graecia, quam in regionibus magis ad fepten-
trionem
V. A F H O R. 31. 6(J
trionem pofitis : quemadmodum differunt quoque, pro natura locorum , genera medicinae', & aliud opus eft Romse , aliud in iEgypto , aliud in Gallia; ceu fcribit Celfus l i. fraf. f.S.
I
/3«
Abhor. 31.
'JOV»
Mulieri uterum gerenti vena fefta obortionem facit , idque potifTi- mum, fi foetus grandior fuerit.
Novimus hodie gravidis e fefta in brachia vena mitti fanguinem fme noxa , omnibus fere menfibus , imo ultimo geHationis & in- ftante partus tempore ; tum ut copia nimia , foetum fuffocatura , minuatur, tum ut partus facilitetur , nimiseque haemorrhagiae in partu praecaveantur : & compertum eft , gravidas , quae olim facile abortiebant , miffo fanguine ante, quam fufpeftum tempus adveniffet, foe- tum ad frugem perduxiffe. Taceo quotidianam teftari experientiam, quod morbis correptae, quae ad curationem fui exigunt fanguinis miffio- nem, hanc tolerent citra abortus periculum. Vid. Laur, Exerc. p. ^yfeq. Ut adeo non mo- do tutum fit , fed etiam utile ac neceffarium , in gravidis venae fedlionem inftituere. „ Sola , )p qua magoum Hippocratem colo , reveren-
E 3 ^> ^^a
70 HippocriATis
„ tia (verba funt Boyki in de ntiL phiL nat, „ p. 10$ Jq.) mihi impedimento eft, ne uUam „ rigidilTimarum Draconis lcgum , ( quge ob „ nimiam feveritatem fanguine alias dicuntur ,, fcriptae) plures homines enecaffe aderam, „ quam hunc aphorifmum ; eum enim fecuti „ Medici plures , multitudinem fceminarum la- ,, borantiuminfignem fub ipfa manu mori con- „ cefTerunt, quas phlebotomia provida probabi- „ liter confervare valuiflet^ciim (utut ejus apho- „ rifmi claufula contrarium afferat ) experien- „ tia eam non fecure tantum , fed & utiliter „ adhiberi pofle, etiam ubi embryo fatis jam „ fuerit adultus , faepifTime teftetur. Sed aefli- „ matio , quam hujus nominis viro Hippocra- „ ti debeo , me in eo acquiefcere jubet , quod, „ cum mihi Medicos plures Didlatoris fui fea- „ tentiam in aphorifmo hoc non afTecutos for- „ te ultro concedatur, hoc errore multas pe- „ riifTeuxores, annotaverim, quasdifpendium „ vitae commoda fanguinis jaftura probabiliter „ praecavere potuiflTent ". Celfus jam anim- advertit , inanem fuiflfe Antiquorum metum; interefFe enim, non quid in corpore intus ge- ratur , fed quae vires finc : muJierem autem gravidam , valentem , tuto curari fanguinis miflTione. Vid. Celf. L 2. c, 10. p 77. Fortafle jntelligi debet praefens aphorifmus de illa, Hippocratis tempore confueta, larga & co- piofa fanguinis miiTione, quando ad integras Jibras fimul & femel ex feda vena profunde- batur fanguis ♦ ad animi nempe deliquium Car- dan. p 531. Hecquet. Fore/l, Ohf. Med, L 2. obf. ?8. fchoL & /. 15. obf 22. Enimvero largio- res fanguinis mifllones periculo baud vacant, quatenus necef&rium alimentum foetui fubtra-
huBC
V. A F H O R. 32. 71
hunt cum fanguine matris; nam orificia tnnjc vaforum, placentam cum utero nedlentium., conniventia fiuTit, exarefcentia, & feparantur a placenta , unde abortus : abortum crcbriori venae fe£lione promoveri, legere eft in Riedlin, Lin. 1696. p, 174. qui eo facilius continget^ quo grandior fuerit fcetus, quia hic minus per- fert exinanitiones magnas, utpote pluri indi- gens alimento. Lijierus putat , pro falvanda Hippocratis au£toritate, textui inferi poffe voculam pedis , uc dicatur Tnulierfe&a vena pedis abortire. Sed videtur haud fatis bonum hsec intercalatio fulTugium , etfi communiter in gra- vidarum folum brachiis incidi jubeant Medici venas; nam fat multa proftant exempla in pe- dibus illarum adminiftratas venaefedionis, non fecuto abortu. Vid. Laur. l. c- p. 100 fq, Confc Epb, N, C, D. I. a. 9. obf 48. a, (5. obf 204.
Aphor. 32.
Mulieri fanguinem vomitione rejicien-- ti , menftniis erumpentibus , folutio contingit.
Defumtus eft hic aphorifmus ex lib* i. dc morb. n. 6. & extat apud Celfum L 2. c. 8. p. 69. Abfolute verus eft aphorifmus, fi vo- mitus fuerit natus ab obftruftis menftruis , fan- guine regurgitante & in ventriculum efFufo :
£ 4 nam
72 HlPPOCRATIS
mmfapey ut ait Celfus L 4. c. 4. $. 5. p. 201. foemince , ^«f^«x f^^g^t: per menftrua non rejpondet , ^««c exfpuunu Revulfione ergo fa6ba a fupe- rioribus ad inferiora, redeunte evacuatione per uterum, ceffante caufa (obftru6tione) quse fe- cerat vomitum cruentum, ceflat effcftus. Po- tifTimum vero cruento vomitui obfervantur obnoxiae foemellae, quse alvi funt adilri^lioris, pubertatis tempore, quo menfes primo immi- nent, nec non quando poftea fupprefli funt, aut parcius fuccedunt. Tum enim, quando gravi ira, vel terrore commoventur, & infe- riorum partium accedit refrigeratio , vel etiam Medicus pathemata a regurgitante ab utero ad ftomachum fanguine orta peremefinexcitaram perperam tollere contendit, perquam facile fanguinis eruftatio procuratur. Hoffm, Med rat. T. 4. P. 2. p 68. Apparet ex hoc aphorifmo, quam parum expediat , & res non periculi ex- pers fit, circaconfuetum menfium tempus vo- mitorium, praefertim validius, exhibere; vilus exinde obvenifle vomitus cruentus letalis. Ap- paret quoque porro , in menfium fuppreffione cautifiime , vel prorfus non , praefcribenda efle emetica, praefertim valentiora , quod facile ad hanc nobiliffimam partem fanguinis impetum trahunt, Hoffm. dc tranfmut. morb. 0. 7. In hu- jus generis vomitu convenire emmenagoga re- media ea , quae fanguinis derivationem ad ute- rina faciunt loca, docent hiftoriae annotatse in Eph, N. C D, 1. a, i. 0. 95. D. 2. a. 2. 0. loi.
APBQR,
V. A p H o n. 33. 73
Aphor. 33.
&}i. TOiv pmv fvlwom^ ci^66v.
M
ulieri, menftruis deficientibus, fan- guis ex naribus profluens, bonum.
Bonum hic dicitur haemorrhagia , quia eft vi- caria evacuatio alcerius , quae fieri deberet per ucerum, praefervans a malis, quse ex fup- preflione menfium impendent : id quod Celfus l. 2. c. 8. p. 69. exprefllt in hifce : Qua men- firuis non purgatur , Ji fanguinem ex naribus fudit ^ •emni pericuh vacat, Non adeo infolens efi: , uc, refl:itante in foeminis praefertim junioribus, gravidis quoque , menfium fluxu , fadta palin- drome, narium flillicidium excipiat fanguino- lentum. Cujus rei nulla alia fubefi: caufa, quam quod fpafmis , quibus omnes haemorrhagiae fti- pari folent, sequilibrium motus fanguinis pro- greflivi tollatur, ifque ad loca excrerioni dicata cum impetu agatur, ibi vero exitu praeclufus, ruat ubi congruum invenit locum ibidemque egrediendi fibi paret viam. Hoffm. Med. rat^ T. 4. P. 2. p. 12,
Concipiendum eft , Hippocratem in hoc aphorifmo intellexifle fubfiftentes menfes ex setate , qua fluere deberent. Nam quibus men- fes deficiunt ex caufa morbofa , modo fimul ad- fit fanguinis abundantia , his levamen quidem praefens adfert fanguis e naribus fluens, quia tollit illam abundantiam; fed eo obftinatiorem
E 5 fup-
74 HiPPOCftATis
fupprefTionem faciet , ut , quae foeminae fsepe patiuntur hsemorrhagiam narium , vel qaae cu- rant fibi pertundi venam ut minuant fympto- mata ex fanguinis fupprelTione nata, in pofte- rum vix unquam ad ordinatum menftruorum fluxum redeant : quare hae ad evitandam prae- fentem moleftiam fe in majus malum praecipi- tant. Si fubfiftant mulieri menfes ex gravidi- tate vel la(ftatione , hasmorrhagia narium fera- per damnum adfert , quia hoc cafu non egec alia fuccenturiata fanguinis evacuatione. In- crefcence denique astate deficientibus menfi- bus, quando nullis auxiliis funt promovendi^ quum poft iftud tempus aetatis fi menfes per- gunt fluere, non amplius vocatur menftruatio» ftd haemorrhagiauteri, intermorbos recenfen- da , tunc eadem evacuatio , quae ante iftud tempus falubris erat, pofthanc aetatem, habe- tur inter morbos. Gorter.
r
jiPHOR, 34.
Mulieri utero gerenti fi alvus tnul- tum profluat , abortionis pericu- lum eft.
Defumta eDTe yidetur haec fententia ex lib. i, de niorb. inuL n. 37. In Coac.JeSt. 3. n. 416. fcribitur in h. m. Uterum gerentibus alvi fubeun» tes, malum, Et apud CeJfum L z. c; 7. p. 61 :
Mulieri
V. A p H o R. 34. 75
Mulieri gravida Jine modofufa alvus elidere partwn poteft.
Plurimae utero gercntes quotidianis vomiti-r bus adeo folicitantur, ut cibum affumtum raro contineant, unde corpus fufficienti alimento privari neceffe eft , & nihilominus abortum in- de fequutum effe , nondum obfervatum eft. At vero diarrhoea abortum fsepe facit , etiamfi corpus nutrimento privetur minus , quando cibus in his longiori tempore retinetur, quam in illis ; quod quidem evidens argumentum eft, diarrhceam non ea ratione abortum face- re , quia alimentum foetui fubtrahat , fed po- tius quia , dum humores ad inferiora moven- tur , foetus & ipfe deorfum trahitur, unde li- gamentis eum continentibus violentia infertur, ob quam rumpuntur, & fic abortus fequitur. Eadem ratione pharmaca deorfum purgantia abortum faciunt , non quae per vomitum pur- gant. Martian, p. 459. Ab affumta uncia man- nsE in jure carnium foluta , abortus obfervatus legitur in Eph. N. C. D. i. a. 6. 0. 241. Ni- miae dejeftiones alvinse fpafmum inteftinorum communiter junftum habent: propter vicinlam ergo uteri , hic in confenfum traftus elidet fcetum. Quare evitanda funt gravidis fortiora purgantia, fcammoniata, colocynthiaca , jalap- pina, aloetica, quaefpafmum inteftinorum & totius nervofi fyftematis non raro inducunt. Hofftn. Med. rat. T. 4, P. 3. p. 631. Praeterea vero , nullae nimiae evacuationes gravidis bonae funt; quia debilitant vires matris, & lubtra- hunt fcetui alimenta, unde ille eliditur. Nam fi orificia yaforum uterinorum ob deficien- tem fanguinis adfluxum exarefcunt ; foetus nutrimento deftitutus perit & corrumpi-
tur.
76 HlPPOCRATIf
tur , qui hoc in cafu faepenumero abfque fpafmi& & doloribus ejicitur. Hinc difpofitae in mor- bis gravioribus , febribus acutis malignis , ni- miis diarrhoeis , maxime dyfenteriis , & qui- dem frequenter circa declinationem abortiunt. Hoffm, L c, p. 629. Curationem mali cogno- fcere aves? lege Foreft, Obf. Med. h 28. obf. 67. Caeterum , Hippocraticam regulam non perpe- tuae adeo efFe veritatis , ut non reperiantur gravidae, quse diarrhceam vehementem , perio- dicam, vel alias diuturnam, imo & dyfente- riam, citra noxam experiantur, videre eft in Eph. JV, C, D, I. a. g. 0. 17. D. 2. a. 5. 0. 149. Quid ? quod apud Hippocratem Hb. 2. Pr^didt. n. 30. ubi de dyfenteria tradlatur , legimus, praegnantes plerumque ad partum fuperefle, & ex partu , foetumque confervare , etiamfi per multos menfes fanguis & ftrigmenta per al- vum fecedant , nifi ^i dolore affligantur, aut aliquod ex malis fignis accefferit.
jIphor. 35.
Mulieri uteri ftrangulatu vexatae , aut difficultate partus laboranti, fler- nutatio fuperveniens, bonum.
Celfus /. 2. c. 8. p. 69. hanc fententiam ita expreffit : Qua locis laborat , aut difficulter fartum edit, fternutamsnto levatur^
Stert
V. A p H o R. 35* 77
Sternutationem pellendae hyftericae paffioni, facilitandoque partui conducere hic docemur : imo fternutatoria ad fecundinas excludendas facere tradic ^aph.^(). Sternutationes partium nervearum concuflus funt , & fpafmoxum mo- di , tanti , obfervante Hippocrate Prognoft. n, 13. Coac.feSt. 3. «. 174 fq- admedicinam mo- menti , uc licet in omnibus circa pulmonem morbis^ i§ anteceffiffe , &f Juccedere flernutationes malum ftt, in aliis tamen morbis ktaliffimis profint. PafTio hyllerica & diJficilis partus fpafmodici funt af- fedlus, qQos levat difcutiendo nervorum vehe- mens ofcillatio, quse fic inter fternutandum : ita ut hic fpafmus fpafmum folvac. Conf. Fo- refi. Obf Med, L p.8. obj. 27. Praeterea ad par- tum difficiiem promovendum conferc fternu- tatio eo , quod diaphragmatis & mufculorum abdominis excitet vim. Hinc ex confilio Hip- pocratis lib. i. de morb. muL n. 93. fifostus exitu affeStato non facile difcedant , cum fint fecundum naturam , iis fic habentibus Jternutatorium aliquod adhiheri debet : naribus autem apprehenfis , £5* ore comprejfo fternutandum , quo quam maxime fieri po* terit y efficax fiernutatio reddatur. Hifce addi debet : modo non a partium inflammatione, fed a fpaftica conftridtione veniat partus diffi- cultas : prior enim ratio fternutationem veta- bit , fuadebic pofterior ; unde concludas lici- tam in tantum t^Q fternutationem , in quantum fpafmi 'refiftentiam fpaftica partium explofio- ne domari convenit. Hecquet. Conf. 6 aph. ig. Imo , ad vires deficientes in parturiente exci- tandas fternutatoriorum ufus locum habet, juxta Boerh. aph, 1312. Vid. etiam £p*. N. C. D. 2. a. 5. app. p. 4^. Anne ex praefente apho- rifmo inteliigimus , cur viciflim fternutatio
damnofa
7$ HlPPOCRATIS
xlamnofa fit ftatim a coitu , foeminis concipere cupientibus? Prius valida concuflione genitale femen excutit, quam fe penetralibus matricis infinuet , uti ait Forejlus Obf. Med. l. lo. ohj. 127. Hac de caufa apud Plin. l. 7. c, 6. fter- nuifle a coitu , abortivum.
Uteri Jlrangulatus feu pafllo hyfterica vulgo dida , fpecies eft convulfionis , quae tandem frequentifllme fuffocationem inducit; quando in utroque fexu in ventre inferiore fentitur involuntaria commotio convulfiva, quae fenfim furfum vergit , in multis ac fi globus afcende- ret, & dein ad fauces veniens ita conftringit fauces, ut impediatur deglutitio & fuffocetur refpiratio ; in graviori malo fauces in quendam tumorem elevantur, & inde comprefTis venis jugularibus tota faepe facies livet, In leviori malo mens manet conftans, & membra non moventur convulfive. Verum in graviori ma- lo , ipfa a6tio mentis extinguitur , atque vel cadunt fimui inanimi deliquium, vel convel- luntur membra uti in epilepfia ; interdum ve- ro mens manet conftans , dum tamen membra variis modis convulfione agitantur. Acceden- tia illa igitur fymptomata duntaxat magnitu- dinem pafllonis hyftericae denunciant. Ex his phaenomenis nullo modo patet uterum eflfe af- feftum , & hoc etiam cadaverum infpedtio con- firmat , quoniam in hyftericis paffionibus fuffo- catis & mortuis uterus fuitinventus infons, & aeque fanus quam aliis faniflimis fcEminis : fed phaenomena docent convulfionem incipere in mefenterio & inteftinis , propagari per ventri- culura & oefophagum ad pharyngem , cujus mufculi una cum mufculis laryngis tetanica conftridtione contrahuntur, Quod fi illa con-
vulfio
V- A p H o m. 35- 79
Vulfio tandem commuDicatur meningibas, ex- tinguitur mentis a£lio ; ita comprimitur cere- bellum ut nonemittat fpiritus ad a5:ionem cor- dis & refpirationis ; vel li motus ille magis efl: ii^ordinatus, membra externa convuliione epi- leptica exagitat. In tali nunc fuiFocatione hy- flerica nunquam in tota mea praxi potuiobfer- vare (lernutationemprofuiGTe, neque video quid boni adferret. Propterea malo credere in lioc loco intelligendas efle fecundinas retentas. St igitur contingat , ut fecundinae maneanc in utero poft partum ,, adilruit au£lor bonum efle fl fuperveniat fternutatio. Hae fecundinae vel funt partes firmae, uti placenta, membranas & funiculus urabilicalis , quas partes proprie di^ cuntur fecundinae ; vel funt humores , nempe fanguis qui fluit ex laceribus uteri & ex abrupta placenta , qui fanguis lochiorum nomine venic. Forfan Hippocraces ad partes non folum fir- mas, fed & ad fanguinem retentum fignifican- dum, dixit C^i^Kuv^ in quo cafufalutare eft fi fuperveniat fternutatio : nam fi cun6ta haec pofl: partum retinentur, fignum eft orificium uteri eflTe claufum , quod ut aperiatur , fternutatio violcnter contrahens ventris mufculos multum valere poteft , quoniam talis puerpera ex vo- luntacenon valetcantam ventris confl^iftionem facere, utfit in fternucamento , quae aperirec orificium uceri claufum. Qui exiftimarec iu omni parcu difliciliore conducere fternucamen- tum, &inde vellec adhibere ftemutatoria ad facilitandumpartum, multa damna tnferret fua praepoftera mcdela ; nam fi ob fitum alienum feetus difiicile parit ma:er , a concufiione fter- nutationis majus inducerecur impedimencum, truderetur enim foetus in cantas angaftias, ex
quibus
8o H 1 p p o c R A T r s
quibus poftea nulla manuum ope extricari pos- fec. Sed fi foecus legitimo modo fuerit loca- tus , & propterea foemina non parit , quod conamina parturiendi ron fufficiant ad diiatan- dum uteri orificiura & elidendum fcetum, flernuratio fuperveniens , majori conamine contrahens abdominismufculos, valuit in qui- bufciam parturientibus extrudere fcetum. Tali etiam in cafu conduceret fternutatorium ad- movere naribus. Gorter, Conducetne adhibere fter^iutacorium ad expellendas fecundas , ore uteri exiftente aperto ! Vid. infra aph, 49.
Aphor. 36.
726 uvTzi cch\ yiyvof/ftivtc y Kudcl^ai@^ ^«-
Mulieri menfes decolores, nequefem- per eadem periodo procedentes, purgationem indicant effe neceirariam.
Vitiofuseftmenftruorum color minus ruber, albus , pallidus , faniofus , fubalbidus. Haec fententia eft tantum de pallidis, mucofis, pituitofis, inordinatis ac irregularibus , h. e. non jufta periodo fluentibus , fed vel tardius , vel celerius. Color fanguinis ruber pendet a vigente libera circulatione ejufdem : a quo de- fcifcit, fi vafis exiftentibus nimium laxis, debi- libus , chylus non fatis fubigi poteft , genera- tur paliidus , mucofus , pituitofus, Verum
etiam
V. A p H 6 R. 3(J. 81
ctiam ortae pafTim humorum flafes atque fpas- modicae contradbiones libero fanguinis circuitui obflant, &dum comprimuntur vel obftruuntur vafa, in ramos laterales patulos delatus latex ferofus, loco rubri fanguinis, fiftit menfes de- colores. Priori in cafu cathartica inprimis con- ferunt , quia ftimulo fuo invitant laxata vafa adcontraftionem, ut tono reftituto humores vegetae liberseque reddant circulationi. In al- tero cafu convenire poflunt quoque vincendo fpafticas diathefes, atque fic aperiendo obftru- 6ta loca: modo non inflammatio aliqua praefens contra indicet. „ Si uteri pituita redundantes „ faerint, flatus intus oricur, & menfes albi „ picuitofi prodeunt . , . Ubi vero fuperior „ ventriculus tibi perpurgatus videbitur, me- 5, dicamentum deorfum purgans proprinato. „ Hippocr, de nat. mul n 10. " Enimvero ca- cochymia comraunis caufa eft menfium quoad tempus tardantium vel anticipantium , & quoad colorem, confiftentiam, gKpap»W, & conjunfta fymptomata alia a ftatu naturali abeuntium: cacochymia autem commune eft indicans pur- gantium , adeoque etiam ad uterum redun- dans maxime pituitofa & acida. JVedeL Pur- gans requiritur ad eliminandam cacochymiam. Non tamen prseciperem aliquoties ducere al- vum , majorem enim induceret debilitatem; fed poftquam corpus a cacochymia eft libera- tum, fatius erit corporis vires firmare robo- rantibus, nc nova generetur cacochymia, quas menfium ordinem turbat, & pallidiorem pro- ducit fanguinem. Gorter.
Vol 11 F APHOR>
8^ HlPPOCRATl^
Aphor. 37.
Mulieri utero gerenti^ fi mammag de- repente gracilefcant , abortionis periculum eft.
Defumtus videtur hic aphorifmus ex /. r. de morb, mul. n, 44. ubi hsec leguntur : Qui" hus uterum gerentibus ad feptimum aut odtavum men^ fem , mammarum ventrifque plenitudo derepente fub- fidet , mammceque extenuantur , £5* lac non apparet , puerum aut periifje , aut vivere fcf debilem effe affe- rendum. Apud Celfum /. 2. r. 8. p. 76: Mulieri gravidce fifubito mammce emacuerunt, abortus peri^ culum eji,
Vafis mammariis cum uterinis mutua eft con- fenflo, ita ut, cum fcetus moveri incipit, tur- gefcant mammae : fi itaque hae gracilefcant, fignum eft laborare foetum inopia alimenti. Holler, Inedia autem nonnunquam fcetus peri- mitur, vel ad excretionem excitatur. Forejl. Obf, Med. 1, 28. obf 66. fchol, p. 460. Simam- mae , quae alioquin a motu foetus ad extremum ufque geftationis tempus , a la£liscopia, foli- dae efTe debent , non fenfim & pedetentim , fed fubito extenuentur , indicium maximam oportere fubelTe caufam & vehementem mu- tationem in fanguinis & fpirituum motu prae- cefliffe, dum vel ipfe in aliis partibus ftagnat,
in-
I
V. A P H O R. 38. 83
inflammationem parit , vel ob defeftum fpiri- tuum & virium , chylus non generatur , vel ad mammas vehitur. Vid. Fr. Hoffmanni Dijf. de morbis fcstuum in utero. Hala 1702. 4°. g. 25. Si mammse in gravidis fubito gracilefcunt , hujus detumefcentise caufa in ipCs mammis non eft quaerenda, fedin eo organo debllitato, quod antea valens per confenfum turgere faciebac mammas. Ergo lignum cft , uteri aftionem effe debilitatam. Quas talis fi fiat, vel quod fcetus in utero moriatur, vel quod placenta ab utero fuerit debilitata , necefle erit , ut poft paucos dies ejiciatur foetus ; qualem abortum nullis auxiliis praevenire poffumus. Gorter. De confenfu mamnaarum cum utero, vid. Not. ad 5 apb. 39.
Aphor. 38.
rvmiiL^ cv ^^^\ 6%»V9, fiv 0 'i-n^^ f^ctS-l^ *%voff ^VfiTcq SiivfA.et iX^<^^9 S-cIti^qv C^TT- Tpia-iCH' t{04 fM /tAgv 0 li^iog iff^^^Fo? ^y^iTdf j 7»
Mulieri utero gemellos gerenti, fi al- tera mamma gracilis cvadat, al- terutrum abortu edit : & fi quidem dex- tra mamma gracilefcat, marem, fi vero finiftra, foeminam.
Nititur fententia haec ratione futili, quod mas in dextra , fcemina vero in finiftra nteripartegignatur: quodeffatum eft 5^P*-48. F 2 APHOR.
S4 HlPPOCRATlS
Aphor. 39.
H
Si mulier, quae neque gravida eft, ne- que peperit, lac habeat, ei menftrua defecerunt.
Extat iifdem pene verbis fententia hsec apud Celf. l 2. c. 8. p. 76. Lac in virginum mammis a menftruorum eft defe^lu : quando enim haec deliciunt aut fup- primuntur a fpaftica diathefi , arteriarum uteri diametros ftringendo, comprefla vafa lympha- tica lympham fuam amandant ad vafa mamma- ria. Hecquet, Mammarum cum utero com- mercium , humorum alterne ad hafce partes delatorum beneficio , communiter ftabiliri folet in vaforum epigaftricorum & hypogaftricorum cum mammariis connexione feu communica- tione (vid. Boerh. J. M. ^.666. 687.) Aft fi- ne fundamento. Qua enim ratione ad mam- mas perveniet ab epigaftricis arteriis advedtus fanguis? Si per arterias mammarias deferen* dus , quot motus humorum perturbationes , quot mala , obftrudiones , inflammationes exinde enafcentur? fibi enim oppofitae func humoris in utraque arteria motus dirediones , quare, ^i aequalis fuerit utriufque fluminisvis, omnis fiftetur motus progreflivus, fi vero unius vis alterius robur fuperaverit , contra omnes
naturae
V. A P H O R. 39. 85
naturae leges regurgitabit in debilius humor; ficque fanguis potius ad inferiora deveheretur, cum minor mammariae a corde diftantia quam epigaftricae , majorem in illa vim impulfus in- nuac. Neque propius ad veritatem accedunr, qui idem ncgocium venis eadem ratione con- jundis abfolvi credunt , quos pariter confutat concraria humorum motus dire^tio. Inprimis vero a fua fententia avocare audlores debuiilet accuratior originis epigaftricae arterise confide- ratio. Ea enim ab iliaca externa duntaxat dimit- titur , cum uterina vafa ab interna iliaca , qusR etiam hypogaftrica audit , deriventur, ficque longius a fe invicem diftent , quam ut epigaftri- cae flumen inde adeo augeri queat, ut, majori impecu ad umbilicum circiter delatum , oppofi- tse arterise fluminis refiftenti^ fuperata ad mam- millas adfcendat. Alia igitur redundantiae fan- guinis ad mammas tempore graviditatis & la- ftationis caufa ftatuenda erit. Scilicet dum uterus ^a foetu majora in dies incrementa ca- piente diftenditur, omnemque fere pelvis ca- vitatem occupat , imo infignicer quoque fupe- riora verfus expanditur , vafa majora iliaca, nec non ipfum aortae truncum comprimit, fic- que eorum dilatationi ex parte refiftit, ut fan- guis minus commode ad artus inferiores poflic derivari , & majori quantitate ad fuperiores redundet. Quo ipfo cor ad frequentiorem fortioremque fyftolen exftimulatum , tanto majori impetu in vafafuperioraprotrudet cruo- rem, eorundemque latera infigniter diftendet; cumque mammae prae caeteris parcibus textura molliori laxiorique gaudeant, vafaque minime compreflTa intra pinguedinem facile cedentem delicefcant, inillis potiflTimum eff"e£tus redun- F 3 dantis
S6 HlPPOCRATIS
dantis fortiufque propulfi fanguinis manifeftus eric , ut nimirum vafa diftenta tum Copiofiorem tum crafliorem fanguinem recipere cogantur, cumque in continua fecretoria vafa, tenuem antea lympham vehentia , provolvant , unde ukimis geftationis menfibus liquorem gelatino- fum, &proxime ad ladis indolem accedentem, in uberibus colligi videmus. Qui fons nec poft partum exarefcit , quandoquidem uterus antea mire expanfus , multoque cruore turgidus , tunc fenfim iterum contra6lus , humorum in- fluxui fortius refiftit; quo ipfo, & ceflante fi- mul amnii liquoris admodum nutritii fecretio- ne, fanguis ab utero cxclufus in omnes cor- poris partes, maxime tamen ob allegatas cau- fas in mammillas vim exercet, ficque in dies magis promovet la£lis fecretionem : ad quam diutiOlme continuandam plurimum confert grata tenelli fuftio , dum , humore jam colle^lo eva- cuato , a tergo venienti novum conceditur fpatium , ficque vafa femper neceflariSm , ad pinguem ejufmodi humorem adraittendum, retinent laxitatem, donec illa puero abla6tato tandem iterum evanefcac, vafaque denuo con- ftrida tenui duntaxat lymphse tranfitum con- cedant. In fuppreflione menfium , quae a pe- culiari vitio, in utero haerente, oritnr, nimia fanguinis moles, diftendendis& ad fecretionem difponendis mammis interdum fufEcit ; qui ta- men effeftus , in reliquis fpeciebus , ubi ob ca- cochymiam & lenteicentem. humorum difpofi- tionem fluxus fupprimitur , minime expedan^ dus eft. Vid. ^. F^ Crellii Dijff] de mammarumfa- hrica i^ ladlis fecretione. Lipf 1734. 4°. Sed ad ejufmodi converfionem menfium retentorum in innuptis & innocentibus fubjeftis, ad mam-
mas
V. A P H O R. 40. 87
mas & connexam la£lis fecretionem & colle- dtionem prae aliis difpofitse videntur animo & corpore robuftae, adlivse & expeditse, pletho- ricae: quanquam tamen cafus rari. Vid. Mich, Alberti DiJJl de ladiis prafentia in innuptis, Hala 1741. 4°-
jIphor. 40.
(p^TcUy ^anluo cyi^uiyit.
Mulieribus quibus in mammas fanguis in tumorem convertitur, furorem fignificat.
Legitur hic aphorifmus in lib, 2. Epidem. feSl. 6. w. 62. & in Celf. l 2. c, 7. p. 63 fq. Complures muliebrium morborum confiitunt in aliorfum detorto , converfoque fanguinis circuitu, alio nempe quam ad uterum decli- nante menfium fanguine, a mutato vaforum diametro. Sanguini autem illi ad pe6tas , cui in- fident mammae , verti familiare eft. Conclufiuteri^ inquit Hippocrates 1. 2. de morb. mul. n. 23. menfes ad mammas remittunt , iS ad pedtus ajcen^ dere cogunt : hinc fadas illic ftafi folitum eft fae- vam fuccedere fufFocationem , quam hyflerieam dicunt, cujus urgens adeo interdum paroxy- fmus eft, ut totum cum mammis extumefcens & elevatum pe£bus diflilire ferme videatur. Porro hyfterico paroxy fmo delirium , furorem hic didum fupervenire frequens. Hecquet. Non
F 4 tamen
88 HlPPOCRATIS
tamen perpetuae prognofticon hoc Hippocra- ticum veritatis efle , fed infignem pati exce- ptionem, dcm.onftrant obfervationes medicae. Vid. Eph. N. C. f^ol. 3. app. p. i6gfq. Quo in loco inprimis notanda e(t hiftoria de foemina , quae nunquam menftruata fuit, citra ullura ta- men incommodum; nupta verodeinde, omni novilunio ingruente mammas habuit in hor- rendam magnitudinem elevatas, cum rabore, ardore conjundam , ut , propter teneriorem cutis texturam , videretur ab utraque parte maximam veficam bubulam fanguine impletam, & reliquo corpori adnatam , circumgeliare ; quo in ilatu per o6tiduum femper manfit. At- que itahaec fcena per biennium duravit, do- cec auxilio medicinae menfibus fua panderetur via,
Inter mammas & cerebrum vix ullus confen- fus. Saepe diriflimos mammarum dolores, tumores, inflammationes & cancros traftavi, fed nunquam inde fecuta fuit mania : neque nietafi:afis morborum ad mammas maniam in- tulit. Hoc autem contingere poteft in mor- bis mammarum, ut in aliarum partium mor- bis, quod acris materia in mammis nata, a fan- guine recepta , ad cerebrum delata, maniam inferat; vel quod corpora valde mobilia ni- mio dolore mammarum commota in maniam praecipitentur. Sed ex rariflimis his exemplis & nihil fpeciale a reliquis partibus habentibus, pon poflTumus formare praefagium. Quare cre- 60 Auiftorem noftrum , dum obfervaverit ea figna circa mammas, & dein maniam , forfan judicaflTe haec figna prsebuiffe caufam maniae fe- quentis, dum quivis alius morbus interim ma- njam induxiflet. Hoc etiam fallere poteft
exer-
V. A P H O R. 41. 89
exercitatiffimos in arte medica , & fateor me non femel tali modo delufum fuiffe , fi aeger binis morbis laborabat , quorum alter latens qusedam fymptomata inducat , quas ex morbo manifello vix oriri potuere. Gorter.
Aphor, 41.
^vvalvLct Y,v S^gA»?^ eidivcti « Kvet , IttIuj xct- 3-ev'SeiV jbii?Ay, (^uS^Ittv'^ nio-yi^ f/^iXia^ct- Tiv oiScifcu TH&iv' yJu> fjt>r,v ^^6(pov iXV "^^^* '^^
^ri^i KV€i* r,v (5g fJii, i K'JU.
Si nolTe velis num mulier conceperit, ei dormiturse ( incoenatae ) aquam mulfam propinato; & fi ventris tormina eam corripuerint, concepit; fi vero mi- nus, non concepit.
Efl in Hipp. lib, de Jleril. n. 6. textus : Mel £5* anijum tenuij[fime tritum , deinde aqua dilu' tum exhibeto , fj' dormire finito , ^ Ji ei tormina circa umbilicum Juboriantur y pragnans eji , alioqui^ minime,
Cum ingravidatio caufa fit plethorae, in pri- mis fcilicet menfibus , propter majorem fan- guinis coacervationem , quam ad fcetum tunc tenellum nutriendum requiritur, alias per flu- xus evacuandi menfi:ruos , hinc eo majori co- pia fertur ad inteftina : cum infuper fibrarum tonus per aquam laxetur mulfam , hinc difl:en-
F 5 tio
90 HlPPOCRATIS
tio & flatus, Addit inccsnata: fic enim aer inter alimentorum poros divifus , & latens , elicitur majori copia. Strom Theor. mot. recipr. p, 79, Sed hsec gratis difta videntur cogitau- tanti, quodexperimentum fallax fit, fiquidem aqua mulfa dormituris pro potu data , aliquan- do aeque in viris ac mulieribus, in gravidis ,& non gravidis, in afluetis & non afluctis tormi- na excitat : aliquando in gravidis tormina nul- la facit. Praeterea quam periculofum fit tor- minain praegnantibus excitare, vel ipfae ob- lletrices noverunt, cum ex his facili negotio fubfequi poffit abortus. Adde, quod mulfa per fe etiam urinas abunde provocat, ut docet Hippocrates lib. de viSlu in acut. n, 26; quae vero urinam cient, etiam menfl:rua provocare poflunt , & quae menfl:rua provocant , abortum caufare folent. Signum ergo in aphorifmo po- fitum folitarium ad cognoicendam conceptio- nem fa6tam , non folum efhaequivocum, uti multa alia, in primis praefertim impraegnatio- nis menfibus , fed & penitus falfum merito aefl:imari debet. Ipfe Hippocrates de nat.pueri n. 38. aperte fatetur difficillimum efle depre- hendere , num mulier utero geHet. Et ^i aqua mulfa exhibita infallibile rei praeberet teflimo- nium, cur haefitavit , utrum praegnantes eflfent Tecomaei filia (4 Epidein. n. 14.) & Temenei foror (ibid. w. 18.)? Cur non exhibuit aquani mul&m? Vid. Laur. Exerc, p. ifeqv.
dPHOR,
V. A P H O R. 42. 43. 91
Aphor. 42.
Mulier praegnans, fi marem geftat, bene colorata eft; fi foeminam, male colorata.
In lib, dc Steril n. 7. legitur : Q^u^ utero geren- tes maculam in facie veluti ex folis aduftione (icp^^Mf vocant) habent^ ea fosjnellajn gefiant: qua vero bene colorata permanent , marem plerumque.
Explicationem credulae Antiquitati relinqui- mus; & Cardano p. 54.3 fq. qui mirifice folicitum fe monftrat. Contra hunc aphorifmum difpu- tatur in Laur. Exerc. p. 2-^1 feqv.
Aphor. 43.
H'V yomiKi ytv^Q} i^vaiTnhcc; cv t*) ii^o^
Mulieri praegnanti eryfipclas in utero, letale.
Inter morbos ex neceflitate , cum adfunt, mortem afferentes numeratur eryfipelas in utero, lib, i. de morh. «. 3. At in lib. de nat. mul. n. 12. & /. 2. de morb, muL Q. 58. ubi ery- fipelatis in uteris fymptomata recenfentur, &
curatio
9* HlPPOCRATIS
curatio traditur , morbus dicitur ex quo paucae evadunt, letalis autem fi prasgnantes detineac.
Cum uteri textura fit admodum vafculofa, glandulofa^&nervofa, collum vero & orificium internum exquifitiffimi fenfus , patet , quod proclivis valde effe debeat ad fufcipiendas acu- tas & periculofas inflammationes , oriundos inde abfcefFus ^ & mali moris exulcerariones ; ita , ut faepenumero ulcus uteri in gangraenam & fphacelum abeat ac interficiat. Eryfipv?Ias autem fi oboriatur in utero , periculo non va- cat; aut enim rubor livorem & nigredinem in- duit ac brevi in fphacelum tranfit funeftum, aut inflammatio difcuti renuens fuppuratur ac ulcera mali moris , fifi:ulas & gangrsenam indu- cit. Vid. Hoffm. Med. rat. T, i. p. 490. & 308. Si jam mulier fit gravida , fanguis menftruus excerni impeditas , ad ucerum accumulatus ma- lum reddere videtur perniciofum , au£la caufa materiali eryfipelatis. Conf. inferius nocata ad 6 aph. 25.
Facile concipere pofTum eryfipelasuteri val- irie periculofum eflfe, difTicile aucem erit dece^ gere , num uterus eryfipelace tencecur , turn ex convenientia cum inflammacione, tum ex afFeftione partium circumjacencium , & quo- niam cumor, dolor, & color fenfibus excernis non pacenc. Inde majoris momenci eft inve- nire, num ucerus eryfipelaceafflciacur, quam ex eryfipelace prognofin formare. Si foemina in infimo vencre fenciat vehementem dolo- rem , calorem seftuantem , quae fymptomata magis fimul urgent vaginam & pudenda quam inteftinum reftum ac veficam , quamvis fem- per hae quoque. partes confentiant, conftabic ex his vel eryfipelas vel inflammationem ten-
tare
V. A P H O R. 43. 93
tare uterum. Sed fi tunc fimul per reliquum: corpus habetur febris remictens magis quam continua, cum calore mordaci magis quam urente; fi urina evacuata lit flammea, acris, pellucida , ad flavedinem vergens » utplurimum fine fedimento & fine fignis coftionis ; pulfus celer magis quam durus ; fanguis emiffus il flui- dus fere maneat & rubellus , nuliam cuticulam formans; judicabimus uterum eryCpelate ten- tari. Sedfi febris continua ardens, urina ru- bra faepe cum incipientibus fignis co6lionis , pulfus durus &c frequens fimul adfint , judican- dum efl: uterum inflammatione aff*e6lum efle, quod Galenus ponit quaeftione dignum. Uce- rus in gravidis non folum fit amplior , verum etiam in fuis lateribus crafllor & magis valens, ut docuic anatomica infpedio in mulieribus paulo ante vel poft partum denatis : & CI. Ruyfchius detexit hoc tempore in uteri fundo fibras motrices orbiculares , quas mufculum vocat, certo indicio movendi potentiam tunc temporis multo validiorem efie quam in non gravidis. Docet nos obfervatio pradlica , quo pars eryfipelate tentata majorem habeat mo- vendi potentiam , eo quoque plus periculi in- ferri ab eadem irritante caufa, quum a£tio va- lida inftigata, omnia deftruat, quod non ita ex debiliore adione erit expedlandum ; ex qua caufa variolse in robuftis cenfentur periculofio- res quam in pueris debilioribus. Ergo tempo- re praegnationis eryfipelas plus periculi adfert, quam alias ex fua natura intuliflfet. Fcetui fere femper mortale eft eryfipelas, quamdiu nou eft perfeftus, faciet enim abortum ; fi -vero circa finem geftationis fieret, potuifTet exclu- fus foetus.manere vivens. Retineri enim in
utero
94 HipPOdRATiy
utero nequit fcetas , quam eryfipelate affeaas, cum motu valido inordinato , tum exfudante ichore eryfipclatofb placentam ab adhaefione fua depellet; & fanguis materia eryfipelatofa infeftus , nutritioni foetus erit ineptos. Si er- go eryfipelas uteri generatur ante foetus per- feftionem , mortiferum efl: foetui : fed dein fi veniat, foetus exclufus fuperfles manere po- tefi:: inde foetui letalis, id efl: non femper fed fsepe mortem inferens : matri quoque letalis, uam a parvo eryfipelate fi fit affe&us uterus cum fubfequente foetus exclufione , non fem- per extinguitur mater , fed fii magnum fit, mortem inferre potefl:. Gorter.
O^JcoVotf ^m^ (pvaiv MttIoci \S<roL{ Of ^tj* '
Q
uae praster naturam tenues utero gerunt, abortiunt, donec plenio- res evadant.
Videntur hic indicari mulieres ad tabem proclives, item quaevis tenera? nimis & in fpafmum proclives , vel etiam arida valde atque rigida temperie praeditae. Omnes hae facile dimittunt foetus immaturos , vel quia de- bilis nimium fibrofa compages grandefcentem embryonem retinere nequit, vel quia alimen-
tum
V. A p K o R. 44; ipy
tum ei debitum fubminiftrare non poffunt, vel quod facile irritabile habentes nervofum fyfte- ma obortis fpafmis ejiciunt quod debili nexu cohseret utero, vel aenique quod nimia ficci- tas atque rigiditas fibrarum dilatationi uteri, dum crefcit foetus, obicem ponens & refiften- tiam , foetum premit ardius & fuifocat. Hecquet. Experimur pauperes , licet macie confedtas , minus abortire quam laute viventes: quare hic intelligendae funt foeminse macilentse nimis, ex deficiente aftione nutritionis. Si ita gracilis. & macilenta foemina fit gravida , cujus adio ad bonos generandos humores, ut fe ipfara nutriat, eft debilitata, vix effet rationi conve- niens, hoc corpus valere conceptum foetum non folum nutrire , verum fimul ipfi incre- mentum dare. Propterea primo & fecundo adhuc menfe , dum tenellus embryo pauco li- quore abforpto vivere potuit, non excludi- tur ; fed vero majus incrementum capiens , egens copiofiore nucrimento ex uteri vafis, propter humorum defeftum in corpore matris, amplius nutriri nequit , unde tandem nutri- menti defedu moritur atque excluditur , ple- rumque fecundo vel tertio menfe. Tam diu igitur abortuiobnoxise funt, donec fuflSciens iterum fanguinis copia in eo corporegenerctur, quod ex corporis augmento conjicitur : quare tandem craflefcente corpore valent foetui fufE- ciens nutrimentum dare & geftare adlegitimum pariendi tempus. Gorter, Ad graciles naud te- mere etiam referas virgines Ulas, quae ad obti- nendam gracilitatem , quam adeo depereunt , thoracibus peftus & abdomen in anguftias co- gunt; tales enim junceae virgines folent facile prima vice imprsegnatae abortum patij quod
fi
^6 HlPPOCRATlS
fi vero fo3Cus ad perfeftionem venit , partus^ plerumque eft periculofiflimus , cum doloribus immanibus conjundus , ita, ut non raro foe- tum vivum frullratimexutero exfcindere atque extrahere dura jubeat neceflltas. Nec facis malorum : monftra item inde nafci poflTant, quando foeminae tempore geftationis niliiloml- nus ihoracibus nimium conftridis incedunt»quo- Eiam foetus , tam ar£i:o fpatio inclufas. Jibere fefe movere nequit. Fr, Hofmanni Diffl de dtata vir^ .ginum. Hal. 1729. 4°. cap, 3. §. 2. Foeminis gravidis maximenoxia exiftic thoracis illa com'- preflio : hinc enim eveniunt lipothymiae , & forte etiam abortus. vid. J, H. Schulze Diff de vejtitus ratione ad valetudinem. HaL 1737. 4^. Hippocrates lib, i. de morb. mul, n. 42. jam in- ter alias caufas , ex quibus partus, in utero concepti aboriuntur, ventris coarftationem , & hinc fadlam foetus compreflTionem retulit* Vix autem violentius premi poteft uterus, quam fi cum pe(5i:ore etiam abdominis mufculi ard:ioribus thoracibus continentur, quibus ca- taphradariae mulieres , quamvis graviditas & valetudo negligentiorem ami6tum excufare pofliec , fe veftire ad ultimos faepe menfes fo- lent. Nam tanto magis id peftiferum eft & ipfis matribus , & in ipfo utero delitefcenti foetui , fi, poftquam plures menfes expleverunt, has graviflimas offenfiones haud omittunt. Nec tamen his folis machinis in nafciturae prolis vi- tam fanitatemque graflfantur vecordiffimae ma- tres , fed huic infanise aliam pejorem addunc^ Ne enim venter, quod minus decorum putant, projiciatur, in thoracis partem anteriorem in- figunt rigidum bacillum , leviter inflexum ex metallo, ligno, cornu, ebore, balaenaria vir^
V. A P H O R. 44; 97
ga cofifeaum , quo prominentior umbilicus multum premitur. La Planchette , germanice das Blanckfcheitt appellant hoc nocentioris cul- tus inftrumentum. Periculum vero , quod ex hoc bacillo foetui imminet , multum augetur, ii, quse proceriores quam funt videri volunc mulieres , calceamentis akiufculis utunrur, Dum enim gravidse fic calceatae , feu reftius cothurnatae, erefla plantainceduut, abdomen anteriora verfus projicitur , & thoraci , illius bacilli comitatu rigorato, multum adprimicur, ut taceamus, tali inceflu non parum intendi eos abdominis mufculos , quos reftos vocanc Anatomici, quibus dum fubmittitur gravidus uterus , is magis coard:atur , foetus vero tan- dem mifere praefocatur. Si vero abortum haud patiuntur mulieres , aliud tamen foetui immi- net periculum , dum accedente hac externa violentia, ejus corpufculum , cui fumma tene- neritas ac mollitudo eft , deforme ac monftro- fum redditur. Haud praeter rationem ii , qui de monftris fcripferunt , contraftas adftriftas- que veftes & fafcias , quibus eae , quae conce- ptum occultare volunt, abdomen coercent, adnumerarunt portentoforum partuum caufis. Nec Hippocratem //Z>. de genitura n, 9. hsec la- tuerunt, qui foetus eo loco, quo uteri angu- fti funt , mutilari probavit. Imo , fi miferis partubus non corporis deformitas his uteri an- guftiis adfertur , ii nihilominus maternam ftoli- ditatem aliis^^oenis luunt , dum corpora eorum infirmantur, debiliaque fiunt, &c. Vid. P/^N ner, de Thorac,
Vol IL G APHOR,
HlPPOCRATIS
Aphor. 45.
r^dcKi^n lifjLluucL v^ Tpif^lwct ctTip 'jr^O' (poiffi(^ (^ctvi^yjgy TdtVTr.cnv cu KCTV^rjSovtg fJL^^^I^ fif^i (icn , H^ y ^i>vcLVTom y.^ctTeiv i*sro tso /3ct- f^g ii ifxQpvcvf ct?A* ctTrdjiji^yvvvToijf.
Qux mediocri corporis habitu prs- ditse, foetus bimeftres, aut trime- ftres abfque caufa manifefta abor- tione excludunt, iis uteri acetabula mu- €0 plena funt, neque prae pondere foe- tum continere poflunt, fed abrumpun- tur.
Sedes hujus aphorifmi eft duobus in locis, lib. I. demorb.mul n, 84. & lib. de nat, muL ». 17 : Si uteri acetabula pituita oppleta fuerint, menfes pauciores contingunt , i^ fi uterum gejtet , ubi fcetus robufiior evaferit , eum corrumpit. neque enim confirmatur , fed elabitur, £x eo autem cognO' fcas^ quodhumida redditur^ quodque effiuit y mucofum (^ vifcidumfit y qualia ex alvo feruntur , nec mor" dent , i§ in menfium curfu , ubi fanguis purgari de* fierit f per duos aut tres dies mucofa ex utero effluunt , horrorque i^ calor minime acutus detinety praterquam quod non deferit.
Ratio abortuum , qui contingunt mulieribus mediocriter carnofis , fi nulla alia caufa pa- teat, refunditurin mucum, quo cotyledones
feu
V. A p H o R. 45* 99
fcn acetabula uteri ( h. e. ofcula vaforum ute- rinorum quse cobaErent cum placenta) obfita funt, ita ut propterea non polBnt foetum re- tinere prae gravitate f fed abrumpantur. Ex hac cau*a jure accu^abitur tubulorum uteri ni- mia iaxitas. Hodie frequentes , qui evenire folent inter fecundum & tertium geftationis menfem , abortus adfcribuntur plethorae uteri* nae, feu fanguini menftruo fecerni impedito ob claufum uterum , & foetu tamen non potente hadirenus in fui incrementum eum abfumere, unde a vafculis , quas foetum cum utero nefle- bant, ruptis abortus; qui feliciffime faepe prae- caveri folet tempeftive inftituta fanguinis mis- fione. Vid. Boerh. apb. 1294. ^ojffm. Med. raU r. 4. P. 3. p. 6^1 fq, & T. 3. p, 240. Conf. fuperius notata ad 5 aph, 31.
Si Hippocraces infpexiflet uterum foemi- neum , non dixiflet Cotyledones , fed dixilTet uteri cavitatem, quoniam quadrupedes Coty- ledones habent; fed foeminarum uterus intus unica cavitate donatus fatis demonftrat Hippo- cratem non infpexiffe uterum hujufmodi foemi- narum , num mucus fuiffet abortus caufa. Er- go hoc ex aliis fignis conjicere debuit , fi nem- pe foemina multum muci continuo fundat per pudenda, fi poft menftruationem etiam multum rauci effundatur, & quando una cum abortu multum muci exit. Ex quibus confpe£tis for- fan judicavit, habita ratione analogiae quadru- pedum, mucum illum cotyledones nimis im- plere. Tenax mucus latera uteri obfeffa t^- nens intercipit ingreffum vafculorum placentsa in ofcula uteri hiantia : quare foetus ampliore nutrimento egens , non potentia vafcula pla- centae intrare olculainterna uteri, debit;a copia
G a ntt*
HlPPOCRATlS
LI3RARY .^' ., , . o .
nutrimjbnti fraudatus montur, & quia os uter!
efl: conftridum , facile excluditur. Ita
mus ex muci abundantia generari poflc
abortum in foeminis mediocriter craffis. Sedin-
ferre velle hanc unicam in hiis eflfe caufam , nimis
arduum videtur: quum non femper ex matris
culpa nafcatur aborius: poteftenimfemenvirile
non fatis valens debiliorem praebere embryo-
nem, qui primis menfibus moriens , vel facit
abortire ovum vacuum , vel , fi placenta tunc
maneat vivens, producit molam: poteft etiam
vita partium auxiliatricum extingui primis men-
fibus , quando mulier abortiens excludit par-
vum admodum fcetum. Quare caufa abortus
primis menfibus tam in patre & partibus auxi-
liatricibus eft quaerenda, quam in matre, cu-
jus uterus muco eflet plenus. Gorter.
Aphor. 46.
'zrAooif Td <^ofjLcL T^v v^pim aTTSTrii^si ^ ;(^, 'sroiv
Quae praeter naturam craflae non con- cipiunt, iis omentum os uteri com- primit', neque prius quam exte- nuentur, prsegnantes ejfHciuntur.
Galenusillius vocis, praternaturam^ duplicem Antiqtiorum expofitionem adducit , eam- que probat, ut prceter modum communem, & im-
modke
V. A P H O R. 46. lOI
modice fignificet ; Hippocrates tamen prater ha^ hitwn naturalem ipjius patientis id efle incelligen- dum aperce indicavic lib. de fuperfost. w. 9. ubi eadem fententia regiftrata eil his verbis : Mu- lier , quce prceter naturam craffa &f pinguis emfit , fc? pituita repleta^ eo tempore non concipit, Quce vero fua natura talis efi , horum gratia, concipiet , niji aliud quid impediat, Ec ratio efl: evidentiflima ; namquaeex natura pinguis eft, illius omentum propriam fedem retinec , nec ad ofculum uteri comprimendumdefcendit, utevenic illi,qu8e, cum naturali temperamento tenuis efFet, pin- guior efFeda ejus omentum gravius redditum eft, adeo, utgravitate diilentum ad os uteri comprimendum defcendere poflic , & ex con- fequenti fterilitatem inducere. Martian. p. 460.. Omentum, iTriirKoov , operimencum inceftino- rum membranaceum , tenue & tenerum , a peritonaso veluti , juxta illam diaphragmatis partem, quae undecimae thoracis vertebrae ac- cumbit , enafcitur , adhserens anterius cavo lienis , toci fundo ventriculi convexo , duode- no fere toti, jejuno & colo inteftinis , venae porcarum, duftui choledocho, pancreati, ar- terigemenfentericae fuperiori, tandem fuperio- ri lienis parti , & quandoque hepati; conftat ex duplici lamella , marfupium quafi venato- rium formante , & cavirate, Burja di6ta , in- ftruitur : anteriore lamella refta deorfum pro- tenditur, fupraventriculum, fupra colon(qua hoc fecundiim ventriculum pergit), cui etiam leviter cohaeret , dein fupra tenuia iiiteftina, liberum , pendulum ,fit applicatum peritonaeo: pofterior lamella , cui pancreas innatum eft, interferit fe ftrato inteftinorum , pone ven- triculum, antrorfum defcendens , per fuper-
G 3 in*
V
102 HlPPOCRATIS
induftam peritonaei lamellam roborata , poft- quam ad inferiora ventriculi pervenic , colo inceflino connafcicur , eique eft loco mefence- rii , ea regione , qua juxta fundum vencriculi pergic , deinde a fede infima coli (qua hoc fub vencriculo fertur) novum quall omentum produ6lum, fupra inceftina cenuia fub priori, antenori , lamella fertur & ei continuacur. Quia faepe foraminuia in omento apparenc, quando elevacur (quai vero non func naturalia) diftum inde eft Rete vel Reticulum, Pinguedi- nem concinec m cellulis adipofis, dudbus quafi fbrmantibus, & vafa fanguifera ambiences: incer quos funt areoU feu fpacia membranacea. Pondus Omenti in homine adulto, nec pingui nec macilenco , eft circiter dimidiae Jibrae. Sed in quiefcentibus ejus moles augetur quandoque in immenfum. Hinc, quisquis pondus ac mo- lem faepe incredibilem & omenti & mefenterii fecum penfitac , ucerum vix elevandis iifdem parem judicabic , fique ad menfem unum auc alterum eum gerant, in abortum tamen admo- dum proclives cxiftunt. Vid. Sam, Tbeod. QueU malz. Dijf. de pinguedine^ ejufquefede tam fecundunt quam prceter naturam conftitutis. Lipf 1738. 4°. 0. 10. In quibusdam omentum defcendic inter veficam & uterum, ibique fpiflius fic. Foreft. Obf Med. L 28. obfji. fchoL p. 492. Quod fi muiier praeter naturam crafla evaferit , non concipic. Omencum enim cralFum & copiofum fuperincumbens, os ucerorum comprimic , ne- que genituram recipiunc. Huic excenuacae me- dicamentum deorfum purgans propinare opor- tet , & ad uteros quod purgat & flatum inducic infubdicicio apponere. Hippocr. de JteriL n. 15* & de nat, muL n. jo,
Sl
V. A p H o R. 4<5. 103
Si perpendimus ea, quae Hippocrates pro- tulic de uteri ftrudlura & cotyledonibus ( vid. apb. ^'y. prseced. ), facile conllare poteft, eum non infpexifTe cadavera humana; ac propterea nunquam vidic in denatis fterilibus, num omen- tum ufque ad uterum fic procenfura. Igitur percertam qiiandam conjecfluram in praeter na- turam cralTis , judicavit os uteri ab omento comprelfum flerilitatem induxifle , ut inde iftud non potuiflet fe fatis dilatare ad recipien- dum femen virile. Jn valde obefis invenimus quidem hodie omentum ufque ad pudenda pendulum , & attingere poffe externam uteri lubftantiam, inde vero argumentari velle, os uteri comprimi ica , ut femen accipere non poiftc , non eric conveniens : nam in aqualiculo feu in pelvi haerec inceflinum redtum laxum & comprefTile; acque uterus durus, craffus & fir- mus , ad anteriorem partem fub offe pubis hasret vefica urinaria , peritonaso tefta ; reli- quum fpatium impletur inteftinis tenuibus & magna copia pinguedinis. Sl increfcat ita omeneum , ut etiam in pelvi pendeat , recedenc inteflinatenuia, fed vefica, inteflinum redum & uterus comprimentur a molli omento. Quae partes hoc in loco funt molles & comprefiiles, eae facilius comprimentur , quam duriores & firmae. Si ergo qusedam fieret alicujus partis compreflio, vefica urinaria, vel inteftinum re- ftum, vel inteftina tenuia potius comprime- rentur, quam uterus, qui ita firmus eftin non gravidis , ut vix cultro perfcindi pofiit. Quia vero neque in urin«e , neque in alvi egeftione nullam experimur difficultatem, etiamfi mulier fit praeter naturam craffa , quae tamen fieret, fi ab omento premente hae partes nimis com- G 4 pri-
104 HlPPOCRATIS
primerentur; optimo jure concludere poflu- mus , Omentum premens uterum fterilitati» caufam efle non pofle ; praeprimis quia uteri os coitus tempore ab omento compnmi non poflit, nam vagina membro virili diflenra fa- vet dilatationi orificii uteri. Neque ad reci- picndum femen magna orificii uteri dilatatio requiritur, modo enim paulo magis hians fiat, ,quam eft amplicudo urethrae virilis , ad reci- piendum femen fatis capax, erit. Interim ta- men praeter naturam craflk mulieres ob pin- guedinis abundantiam faepe nun concipiunt: cujus ratio mihi videtur , quod tanta pingue- dinis copia in pelvi formetur, ut inde ova in ovario nata venire nequeant in Tubam Fallop- pianam , fine quibus fcemina manet fterilis, etiamfi femen mafculinum in utero recipiat. Sive nunc receptio ovulorum in Tuba Fallop- piana intercipiatur ab omentointerpofito, iive a reliquse adjacentis pinguedinis incremento, sequalis nafcitur fl:erilitas, & eadem efl: caufa; nam dum in prseter naturam craflls increfcit omentum, reliqua quoque pinguedo augetur. Igitur conducit ad hanc tollendam feu curan- dam flerilitatem , corpus extenuare parciore diaeta , laboribus & exercitiis validioribus , me- dicamentis evacuantibus , atque frequentiore venae fedione. Gorter.
Quibus videtur in praefente aphorifmo Omenti nomine non ipfiffimum omentum , fed pinguedinem exfuperantem indigitari , habenc profuafententiatextus Hippocraticos in addu- fto Joco ex UL de fuperfost n. 9. & lib, de aer. aq. fcf loc. n. 48. de Jupcrfost. «. i8. de fterii «. 10, quibus in locisnulla omenti, fed fimpli- citer pinguedinis tantum fit mentio. Etenim
frequens
V. A p H o R. 47. 105
frequens autopfia oftendic, omentum perraro infra umbilicum extendi , ita ut flerilitas ab alia caufa ortum habeat , a nimia fcilicet pingue- dine, quae uteri membranis adhsereat , ac im- pedimento fic ne aura feminalis mafculina ova- riumfubeat, ad illud foecundandura. Raviaz. Oper. p. 771. Peccare vero interdum omentum duritiepolTe, ut fterilitateminducacpremendo uteram, quo diftendi non poffit, legere eft ia Fanarol Jatrol Pent, 3. obf. 10.
H
Aphor. 47.
Si uterus, qua parte ad coxam incum- bit, fuppuratus fuerit, eum per li- namenta medicamento convenienti illi- ta curari efl necefTe. (ulcus cavum fieri neceffe eft).
"l^onnuUi interpretum volunt Hippocratem J-^ hic indicare voluiffe medicamenti genus feu curationis methodum in ulcere fuppurati uteri; alii potius tantum tradere voluiffe autu- mant, cujufmodi fic ex uteri fuppuratione fu- turum ulcus. Tozzi. Hinc eft, quod pollerio- res interpretentur hunc aphorifmum ita : Si uterus in coxam vergens Juppuretur , necejje eji ulcus cavumfieri; h. e. fi uterus fuppurationem pati- tur ea parte , qua ad coxam protenditur, ne- ceiTe eil: inde fiat ulcus cavum & fmuofum , ad interiorem nempe cavitatem penetrans. hoc G 5 enim
IC5 HlPPOCRATIS
enim fignificat g/^//oToi', a fior of linaiHentum kn linteum carptum \ unde etiam i^fxoTof (fcilicec (S^o(,^lAa.Mv) dicicur medicamentum liquidum, quod linceolis concerpcis (feu penicillis) ex- cepcum incra ulcus ejufque finus recondicur, & i^iioTQi qui cavo ulcere laborant ad inceriora coporis penecrante , quod linamento feu peni- cillo indigec. Hecquet. Favenc huic expoficio- ni cexcus in lib. de nat. muL n, 6. lib, 2. dc morb, muL n, 29. ubi cafus in h. m. defcribicar: UtC' ri fi adhcejerint y innituntur , ^ fi attigeris j duri^ tiem jub lateris inanitate deprchcndes , dolor imum ventrem invadit y &c. & inde fubjungitur : P/tf- rumquc vero pus coUigunt , 6? t^juLOTot fiunt , (^ fluo* re percunt , nill (ance quam per fe rumpancur) uras , aut feces. *EfA(xoTov vero incdligic Hippo- craces non quodcunque ulcus cavum, cujus cu- racio periUOT«V, hoceft, per penicilla facienda fic , fed ulcus tantummodo , quod ad incerna» cavitates penetrat ; quod quidem manifeftum unicuique patebit conCderanti loca omnia, in quibus de i(jifioTo fit mentio. His iraque llan- tibus , dum inquic Hippocrates , fi uterus in- cumbens coxse fuppuratus fiat, necefife eft s//* fjioTov fieri , non intendic docere curationem fuppurationis per tfjLf^otov faciendam effe, fed admonere , quid ex hac fuppuratione eveniat, ulcus fcilicec, ad interiorem cavitatem pene- trans. Martian, p. 460.
Ucerus pelvi & inguinibus nexus ligamentis latis & rotundis fatis valide in fuo fitu firma- tur; fed quoniam ligamenca haec multis eciam fi:acenc arceriis, hsec seque ac parces reliquae infiammacione,qu8ecommutacur in fuppuracio- nem, corripi poffunt. Ita cumida & inflam* maca ligamenta coxae cohasrentia fi ab uno la-
tere
V. A P H O R. /^-J. 107
tere inflammaDtur , uterum verfus iftud latus trahunt, & coxae dolorem inferuDt. Quiavero Veteres nefciebant hsec ligamenta infiammari pofle & dein fuppurari, ex apparentibus fignis & converfione uteri ad latus dolens, judica- bant uteri converfione hunc dolorem generari, qui tandem in fuppurationem abierit. Si vero ligamentum uteri , hujus vel itUus lateris, in- flammatum abeat in fuppurationem , pus fup- puratione confeftum fub multa pinguedine ibi- dem hserente iatens fenfim fit acrius , format- que finum fua gravitate fenfim magis deorfum, donec ad latera pudendorum , vel in inguini- bus, vel circa interfoemineum, aperturam fi- ftu4ofam faciat. Quod ulcus cum longe re- motum habeat fomitem inflar fiftulae ani in vi- ris, difficuiter fanabitur, & perpetuo vel pus vel ichorem fundet. Si vero uterus ipfe fup- puraretur potius , pus vel ichor per pudenda exftillaret. Quia autem€///waTflf notat eum, qui ulcere cavo laborat \ atque f/ui^oTo» , fi fubintel- ligitur <^dffZ0LKovi dellgnat aliquod medicamen- tum molle & liquidum , quod linteo carpto re- ceptum , ut hodie habentur digeftiva a Chirur- gis , ulceribus cavis inditur ; magis conveniens eft fenfui hujus aphorifmi , intelligere ulcus cavum, quam medicamentum tfAfxohv applica- tum. Quum fecando ad principium hujus ul- ceris cavi & fiftulofi pertingere noh poflimus , atque pinguedo adjacens a ftagnante pure cor- rumpatur, curatio non folum eft diflScillima, fed & debet artificiofq pcrtradari. Si enim externe applicetur medicamentum aptum, ejus virtus ad originem mali pertingere nequit ; li- quor inje^ius nimis cito effluit; turunda indita claudens aperturam oimis diu intus retinec pus
auD
I08 HlPPOCRATlS
aut ichorem. Praeftantiflima , quae mihi fue- ceflit , curatio confl:abat ex injeflione qua- dam confefta ex melle rofarum , vel quo- dam digeftivo ex terebinthina cum vitello ovi foluca, quae medicamina poftea diluta de- cofto agrimoniae, vel fcordii, injefta intus de- purabant ulcus iftud cavum; dein immittebara turundam ex terebinthina co6la^confe6lam, cui admifcebam myrrham, aloen, olibanum, pul- verem fabirfae , vel mitigabam virtucem turun- dae addito gummi tragacanthi, mucilagine ra- dicis althaeae vel fymphyti. Dein tegebam aperturam plumaceola cum aliquo digeftivo oblinita. Internaautem medicamenta nihil fpe- ciale continebant, talia enim erant, quse uice- ribus iaternis adhiberi folent. Gorter.
Aphor. 48.
Si 3-^,Mct iV TOioiv ci^i^^ok<n iicf^T^ov.
Foetus mares quidem uteri dextra^ parte, foeminae finiftra ;magis ge- ftantur.
Effatum lioc nec ratidni , nec experientise congruere, oftenditur in Laur, Exerc, p. 283 /5. & apud Barthol. Cent. 4. Epiji. 30. p. 126 Jq. Vid. etiam EpL N. C. Cent. i. p. 115. Tranfeat ergo aphorifmus hicce cum aliis ad credulam Antiquitatem referendis. Hoc fo- lummodo notamus, conftare vel ex prsefente aphorifmo, naturalem ftruCluram & uteri fitum
Veteribus
V. A I» H o R. 49* lo^
Veteribus parum cognitum fuilTe, atqueratio- Tiem iilos deduxiffe ex uteri fabrica in anima- iibus. Quippe ucerus fcemineus non habet ca- vitatem dexcram vel linilcram, fed unicam in medio, uc mares & fceminae in eodem loco concineancur. Si aucem foecus hoc vel illud la- tus magis occupat, id dependec ab uceri obli- quo ficu, & calis poficura non promiccic marem auc foeminam , fed uc plurimum difficiliorem partum. Gorter.
E
A:phor. 49. V v^fle^tV c^cifidaiou; 'Trjaafityc^v iTiZtJt\gy
Ut fecundae excidant , flernutatorio naribus appofito , eas , &c os com- primito.
A phorifmus hic defumtus efi: ex lib, 2. Epi^ ^^ dcm. fecl, 5. w. 42. 43.
Explicacio peci poceft ex diclis ad 5 aph. 35. Nares&osut comprimancur vel claudantur, applicaco fternucacorio, in noftro aphorifmo requiricur; quo nempe fimul majore nifu deor- fum trudantur vifcera vencris , & eo vaiidius excrudatur id, quod poft partura in ucero re- flicat. Ne autem ex hac medendi methodo pejora fequancur mala, quam ex Secundis re- li£tis , caufae retinentes Secundas primo funt perpendendae. Quod fi remaneant poft par- tum, quia os uteri nimis conftridum eft, ma-
ximc
f lO Hii»p6citATls
xime condacere, ut fternutatorium adhibeatufi videre eft fupra ad aph, 35. Si vero remanfe- rint fecundinse cum orificio uteri aperto , quia placenta tenacius adhaeret utero, quam ut fta- tim expelli pofTit , non eJGTet tutum adhibere fternutatorium ; validior enim illa protrufio fi- mul forfan extrudcret uterum nunc fuo fuften- taculo orbatum , quod aliquoties obfervavi fa- ftura per violentiorem funis urabilicalis tra- ftionem. Quae ureri inverfio fi non protinus reponatur, majus periculum eft exfpeftandum, quam a retentis fecundinis. Majus malum eft exfpeftandum , fi portio placentae feparata fundat fanguinem , dum altera pars magis ad- haerens deneget exitura ; nam non folum peri- culum eft ut invertatur uterus , fed etiam ni- raia fanguinis profufione puerpera non raro in animi deliquium incidit, & convellitur, atque deinceps pallefcens diu vitam debilem & vale- tadinariam agit , bono fanguine privata. Hanc tenaciorem placentas adhaefionem fsepe obfer- vavi in partu praematuro, dum placenta, ante quam ejus propria extinfta fit vita , ab utero feparari debet. Acque hoc etiam aliquo modo culpae obftetricum eft adfcribendum , quae poft partum non ligant pordonem funiculi ver- fus placentam , ut per funiculi vafa aperta ef- fluere pofHt fanguis , qui, hac via intercepta, magis detrufiflTet adhaerentem placentam ab utero. in utroque igitur cafu cum orificio uteri aperto , quoniam non caret periculo in- dere fternutatorium , ego foleo cingere & fu- fcentare totum abdomen , cujus adminiculo fe- re femper brevi poft partum extrudetur pla- centa cum membranis : fi autem non procedat» obfcetricemmoneo, utfecundum duaumfuni-
culi
\
r
V. A p H o R. 5or iit
cali umbilicalis immittat manum, qua artificio- fe , & prudenter adhaerentem placentam fepa- rat ab utero, & dein una cum manu fua, ad- juvante conatu matris , placentam educat. GorHr.
Aphqr. 50. -
Mulieri fi voles menflrua fiflere, cu- curbitulam quam maximam ad mammas appone.
Extat hgec fententia in Uh, 2. Epidetn. feB. 6. •«• 33- In immoderatis menftruis cucurbitulae mam- mis affixse , revulfionem faciunt fanguinis ab utero furfum , fi nempe ille fola copia & quan- titate peccat. Nam dilatatis per attradtionem vafculorum diametris, fanguis eo verfus abri- pitur. Maximam vult cucurbitam Hippocra- tes , ut & magis & vehementius per venas com- munes furfum attrahat atque reVeliat. Holler. Hecquet. Sed cautela fit , ut cucurbitulse infra potius, quam fupramammas admoveantur, ne fubinde mammae ipfae tumefiant, aut inflam- mentur, noti fine graviori periculo: neque in- fuper fcarificentur, ne ulcera exinde oriantur. TozzL Praeterea vero confilium Hippocratis
cautius^
IIS HlPPOCRATIS
cautius, & nonnifi prsemilTavenae fediofle, ad- fumeiidum effe , monemur in Junckeri Med, Fra^m p, 112. Si purgado nimia mulieri nocet, re- medio fmt cucurbitulae , cuce incifa , inguini- bus vel etiam fab mammis admotse. Celf. /. 4. c. 20. p 233. De vaforum mammariorum cum uterlnis commercio, confuli poffant notata ad 5 aph. 39. Heurnius maximo cum fucceffu fem- per in immoderatiori uteri fluxu fe adhibuifle refert pulverem , cujus compoficio haec eft: Accipe feminis hyofcyami , papaveris albi ana drachmam unam , hsematitae , corallior. rubr. ana drachmam femis, camphorae fcrupulum di- midium. M! de quo mane & vefperi dimidia drachma pro dofi fumenda. Nos quoque ab ejus ufu olim laudabilem effe^lum vidimus, fed convenic eum exhibere ubi omnia in aftuofo func motu arteriarum pulfu celeri & vehemen- ti , cum adidua vigilia , atque tum etiam fecu- rius ut ipfi addatur nicrum ad dimidiam drach- mam; minime vero ubi vires cum fanguine exhaufcae funt , & pulfus vix digito tangi po- teft. Nam a feminis hyofcyami ufu paulo largtori , in dementiam conjeftas fuifle quasdam perfonas novimus. Hoffm. med. rat. T. 4. P. 2. p. 11«:). Ex folo femine hyofcyami & papave- ris ^bi, aequali pondere, cum conferva rofa- rum rubrarum fadum eleftuarium , ab expe- rientia laudacur in Boyle UtiL Phii nat, p, 230^
q^p
AmOR.
o
V. A p H o X. 51. 113
Aphor. 51.
Q
uaj utero gerunt, iis uteri os con-
nivet.
Signum hic fafti conceptus docetur, uterus claufus: nam ovum imprsegnatum claufo ftri6lura fuorum mufculorum utero continetur. Boerh. J. M. $. ^-/S- Aft non femper a claufo utero pofle concludi ad conceptum faftum, indicat fequeos aphorifmus 54. Non fatis e:t- pertaeinanatomicis obftetrices creduntos uceri efle eam anguftiam , quam ftatim in pudendis offendunt , quae pars connivens perperam a multis vocatur os uteri, dum vero fit externa coarftatio vaginae, quum uteri os adhuc fatis diftec ab hac parte , nempe haerens in altera interna extremitate vaginae. Qui igitur ex hu- jus vaginae orificio claufo vellent judicare num foemina ficgravida, omnino deciperentur. Os uceri toto geftationis tempore manet claufum, tam diu, donec vel partus vel abortus infcani^ oris delacationem exigat. Sunt quaedam fce- minae, qua^ coro gefcacionis cempore menfes fundunc ordinate, ac fi non eflenc gravidae. Ac inde non fequicur, uceri os ipfis effe apertum; nam verifimile potius efc, his mulieribus men- fcrua fluere non ex utero , fed ex vagina , fi- ^•/. Ilt H quidem
114 HlPPOCRATIS
quidem in hac fimilia funt vafa fuis oftiolis do- nata, uti in utero. Neque os uteri apertum fuifle concludi poteft ex eo , quod feminae quaedam paflae fuerint fuperfoetationem. Nam fi animadvertimus , quam parva requiratur apertura, ut ingrediatur femen , dum interim glans penis huic brificio applicata exitum in- tercipiat, vix verendum eft, hoc tempore ex- pelli pofle ex utero contenta. Sed ut fit ri' gnum graviditatis haec duo adeffe debent : pri- mo iftud os claufum duntaxat effe debebat fo- lo tempore geftationis ; verum utplurimum omni tempore claufum eft , quare deciperet eum, qui tangeret os uteri claufum, indeque femper judicaret foeminam effe gravidam. Si vero inveniret uteri os apertum , tunc tuto judicium ferre poffet foeminam non effe gravi- dam; aut 11 offenderet gravidam , inftare abor- tum vel partum. Altera eft difficultas , quod in non gravidis os uceri ica habeatur a puden- dis remotum in quibufdam , ut digito attingi non poffit : in gravidis vero , maxime inftante partu , magis ad pudenda defcendens tadlu ex- plorari poteft, quando non requiritur hoc fi- gno uti ad inveftigaiidum , num gravida fit, nec ne. Propterea hoc fignum & quoniam eft incertum , atque etiam impudicum , puto nunquam adhibendum effe , ad inveftigandum num foemina fit gravida ; fed ut cognofcamus , num partus inftet , obftetrix eo figno carere nequit; quam diu enim fentiet fuis digitis , os uteri firmiter effe contradtum , licet dolores parturientium adfint , non poteft exfpedtare foetus exclufionem. Gorter.
JtPHOR.
V. A P H O R. 5flJ %1^,
Aphor. 52.
H'V yijvctivci cv o^^i/ '^X^^V yiXct mXv o^
y«* iy ^\ ^oioi ol fjLA&oi icijiv 3 vj^etvoTiPov li i^Qpvov cYi^ciivet,
Mulieri uterum gerenti fi lac copio* fum e mammis effluat, foetum imbecillum indicat : quod fi folidas mammae fuerint , valentiorem foetum
fignificat.
Eadem fententia legitur in Uh. 2. Epidem2 feSi. 6. n. 35. 36. & apud Celf. l 2. c. 7- p. 62.
Si gravid(S molles , ftillentque fubinde papill^, Oret Lucinam , fe male fcetus babet.
Heerkens de valet. Litter. p. 24*
E gravidae mammis lac copiofum effluena mammarum atceflatur laxitatem. Quid ver» laxitas agit mammarum aliud , quam quod aJi- mentum ab utero derivet, cujus carnea folidi- tas , i. e. robur & contraftilitas impedit adflu- xum? Unde foecus debilitas , quemadmodum folidae mammae notant valorem & fanitatem ejus. StrdmTheor. mot, reeipr. p. 81. Conf. J^p^. 37. & Eph. N. C. FoL 4. obf 66. Nam fanguis pro foetus alimento deftinaius excludit iadis pro ventum , quam diu foecus bene habet» Quan-
H 2 dp-
XI# H I PPOCRATIS
dbcunque igitur debitum foetulalimentum non impenditur , natura aberrans ad mammas idem facile amandat. fFedei
Circa finem graviditatis , fexto, feptimo & oftavo menfe, quando fenfim debilitari incipic aftio vitalis in placenta & funiculo umbilicali, jnammae fenfim cum decremento hujus aftio- nis, difponuntur ad laftis praeparationem , ut tandem , quando requiritur lac pro infantis nutritione , raammse fatis validam polfideant praeparandi & evacuandi ladis potentiam. Si vero contingat, quodmammac, quae debebanc fenfim magis turgere & folidiores fieri, fe ac- cingentes ad la6lis generationem , fiant flacce- fcentes , & fundentes mu)",um ladis, ut fignum & caufa foetum infirmum efle decsarant. Ex cadem tranflatione adionis ab uteroadmammas intelligitur , mammas turgentes & folidas in- dicare foetum & uterum valere : tument enim tunc & folidiores fiunc naammae etiam in puel- lis, quando uterus ad concipiendum fit aptus, ut ex fororiantibus mammis , ctiamfi talis puella non fundat menfl:rua , conjiciamus eam «flfe maturam: eo magis fi circa finem geflatio- nis fieri debeant laftis promptuaria , tunc enim fenfim copia coloftri magis turgent, ut non fiant durae, fed folidae & tumentes, promptse ad fundendum lac pro infante. Corter.
^M^
^
APHORi
V. A P H O R. 53. 117
Abhor. 53.
Joioiv ) >; cv Td-iQv Is-x^oiffJVy rj iv TOiaiv c(^6ciX- f€Ci<nVj r, h TCioj y^\ciaij k^ i Siu^p&^p^cnv,
Qux foetus perditurse funt, iis mani' mx extenuantur. Quod fi rurfus durx evadant , dolor erit vel in manimis, vel in coxis, vel in oculis, vel in genibus, neque foetum perdunt.
Prius hujus aphorifmi membrum, imminente abortu mammas gracilefcere , expoiitum eft ad 5 aph, 37. Secunda parte monemur non femper fcqui abortum gracilefcentes mammas, fed has iterum quandoque duras fieri leu foli- das & tenfas ex flaccidis ; hoc tamen cafu fuc- cedere alicubi dolorer^, aut in mammls^ aut &c. qui dolor eft a fpaflica diathefi , dum facifcen- tem in mammis elaterem natura erigere fatagit , indufta mutatione diametrorum in vails, quo conatu ( mechanifmo ) in confenfum trahuntur aliae corporis partes. Fa£la hac mutatione mu- lier jam non periclitatur abortu. Hecquet^
Durities mammarum diftinguenda ell: a mam- mis folidioribus (aph, praeced. 52.), qii^e fir-» mum foetum indicabant , & nihil mali porten- tebant. Neque durities fcirrhofa vel inflam- matoria , aut fcrophulofa eft accipienda , quae
H 3 aeque
Xi9 HippocnATis
seque in non gravidis , quam gravidis accidit. Ita etiam ladantibus abundantia vel concretio- ne la£lis mammae indurefcunt. Verum hae omnes fpecies non praefagiunt recenfita mala. Quare talis durities efl: concipienda, quae pro- venit ab eadem , fed majore caufa , ex qua proveniebant mammae folidiores & tumentes. Qui impetus major ita implet mammarum vafa fme emifllone laftis , ut ad atta£lum non fint fo- lidiores&firmae, verum durae & ita renitentes, ut ad digitos prementes non admittant foveas; & propter turgefcentiam illam nimium dolo- rem inferant. Signum ergo efl , uteri aftio- nem validiffimam effe , unde ad abortum facien- dum nullum erit periculum , qui non fit valen- te uteri aftione, fed ex ea debilitata vel per- turbata. Quoniam adjacentes partes hac prae- valente uteri adlione fimul agitantur & fanguine implentur , inde in coxis & genibus quoque dolor. An vero oculi inde doleant, dubitare poffumus: fedquoniam in ladtantibus obferva- vi, quoties mammae nimia copia ladlis turge- bant & dolebant, oculos quoque dolore, veri- jjmile videtur mihi , hos ocuiorum dolores magis ex duris & nimis impletis mammis oriri, guam ex aftione uteri validiore. Gorter.
4PH0R.
j
V. A P H O R. 54. 119
jipHOR. 54.
^vi^fjLveiV*
Q
uibus os uteri durum efl:, iis con- nivere os uteri necefle efl.
Videtur haec fententia appendix efle ad 5 fl/)^ 51. ubi ex claufo utero arguebatur concepcus fadlus & mulier gravida efle. Nunc docetur, non femper conceptum faftum indi- cari ab utero claufo , quin potius impediri il- lum, ne fiat, fi nempe os uteri fuerit durum, callofum. Si4ttert tumorem durum fenferint ^ men^ fes ahfconduntur , fcf eorum ofculum clauditur , neque pragnansfit. Cum Jic habuerit ^ fi digito contre^a- ris , os afperum deprehendes , neque digitum intromit- tit , febris &f dentium fremitus eam prehendit , dolor imum ventrem detinet , laterum inanitatem 6? lum^ bos. Hippocr, de nat. muL n. 31. lib. 2. de morb. mul. n. 45. 46. 50, de fteril. n. 15.
Quia attadlu conftat , quoties os uteri efl contradlum , fimul efle durum, licet nuUus adfit tumor inflammatorius velfcirrhofus, indepatet, quod haec conflridlio dependeat a contraflio- ne fibrarum orbicularium , qua contra£bione , uti omnes reliqui mufculi, hae fibrse induratse fen- tiuntur: fed orificii uteri dilatatio videtur prse- cipue oriri relaxatis fibris orbicularibus. Hinc tempore conceptus, partus, & menftruationis ,
H 4 hae
I20 HlPPOCRATIS
hse fibrae orbiculares videntur relaxari, ut trans- itum praebeanc per hoc orificium. Si vero os apertum seque effet durum , quam dum efi; claufum , fignum efTet , orificium uteri seque fuis fibris diftrahi quam contrahi , quod nunc contrarium patet. Ergo quoties invenitur os uteri durum , fignum quoque efl: illud contra- ftum efTe. Uc igitur obftetrix ficiat in par- turientium doloribus , num exfpeftandus fit parcus , tangens uteri orificium , fi iltud inve- niat durum , pronunciare potefl uteri os efTe claufum & propterea partum fieri non pofTe, & expedandum efTe monet , donec uteri os mollefcat. Hoc fignum quoque valet in lochiis velmenflruisretentis, &iriuterihydrope: nam fi detegat os uteri durum , novit os efTe contra- ftum & ita intus continere humores 5 fi vero molle inveniat , judicare potefi: ifi:orum reten- tionem non oriri ab ore uceri contrafto. Sic valet medicus opportunaadhibereauxilia, vel laxantia vel infligantia , utevacuetid, quod in utero retinetur. Gorter.
APHOR^
"V, A P H O R. ss- 121
Aphor. 55,
Qciv:V7cUy K^ l(rx^P'^i lcrxvciiVOVToL\ uviu Ktv^ovciigj »J c/fcUT^ii<rK^(rcLJ{ xivhveva^nv.
Quaecunque utcro gerentes febribus detinentur , & vehementer exte- nuantur citra manifertam caufam, eae difficulter & cum pericuio pariunt, aut abortientes periclitantur.
In Coac.JeEl ^. n. 408. ita fcriptum eft: Chra rationem faita colliquatio in uterum gerentibus abortiones indicat,
Jn fehribus abfque manifefta caufa extenuari , in- telligimus, quando nec dolor , nec vigiliae, neque infignis evacuatio intercedit, aut aliud quid eorum , a quibus corpora extenuari ma- gnopere folent , de quibus mentionem fecit Hippocrates in Prognoft. n. 2. Idque virium imbecillitatem fignificare docuit fuperius 2aph. 28. Stante igitur imbecillitate uterum geren- tis , fi tunc foetum corrumpi contingat , mu- lierem periclitari , eft rationabile. Verum fi foetus ufque ad exadum geftationis tempus con- fervetur ; difficulter tamen , propter virium imbecillitatem , parit , & periculofe : quia, etiamfi ab aegritudine ad tempus partus inter- vallum aliquod temporis intercedat , non pos- funt tamen, aut foetus, aut mater priftinum H 5 recu-
122 HlPPOCRATIS
recuperaffe robur , uc labores partus abfque periculo ferre poffint ; difficilis ergo , & labo- riofus partus exfpedlandus eft. Martian. p, 461. Conf. Forejl, Obf Med. l. 28. obf. 72. fchoL p. 499. Extenuatio illa non leve vitium in fan- guine, & robur deflruftum indicat ; ubi enim cacochymia eft, ibi non poteft confiftere vi- rium robur: quandocunque autem corpus ma- tris viciofis humoribus abundat, vel inteftinus calidus depafcens humidum motus in fanguine cuftoditur, fieri non poteric quin mater & foe- tus fit imbecillior. Quandoque autem accidic, quod mulieres gravidse extenuentur , quia foe- tus nimium confumit alimoniam matris; unde etiam non fine ratione fcribit Hippocrates, quod tales foeminaecum periculo pariant, quia caufae neceffariae ad partum facile tolluntur, ut funt robur matris , viae apertae molles ac lubricas. Fr. Hoffmanni Diff. de morbis fostuum in utero, Halce 1702. 4°. 0. 2. 5.
Caufa non manifefta extenuationem inducens eft febris remittens colliquativa , quse eo fit major , quo magis evacuamus. Igitur dum poft parcumemiccitur magna copia fanguinis , partim fanguinis defeftu , partim augmenco febris colli- quacivae moricur puerpera. Ab eadem hac exce- imatione & febribus partus fit difficilior , quia vi- tio matris excluditur febris ; quia vero vita placencae excindla foetus non conatur in lucem prodire, indefsepe fit, quod poftfoetus exclu- iionem placenta tenaciter utero adhaerens, quia non fatis exaruit , poft partum non ftatim fequatur , fed remanens parcum difficiliorem faciat & periculofum, cumftagnans, corruptio- nem fufcipiens , febrem colliquativam augeat. Sive circa principium, iive medium, five ^-
nein
I
V. A P H O R. 56. 123
nem geftationis gravlda foemina febribus colli- quativis vexaca, &c vehemencer extenuata ex- cludac foecum , idem pacicur periculum. Nam & in abortu & in partu nacurali, effundit ma- jorem fangulnis copiam, & placenca cenacius adhasrere folec utero , quam ut perfeftum abor- tum facere poirit. Ergo per easdem affignatas caufas in aborcu foemina ita extenuata pericli- cacur. Gorter.
E
JIphor. 56.
'777 io30 yuvctiy.Ha a-^jrctcriiog h^ ?\,&f7?)')v^{y, ry
In fluore muHebri fi convulfio acce- dat & animi defedio, malum.
Poft nimiam fanguinis jaduram , ab inanitio- ne fpafmos & animi deliquia fieri, fupra 5 aph, 3. diftum eft. At vero prsefens textus non indicat immodicum vel diu durantem men- fium fluxum; neque dicitur ex fluxu muliebri li fiat convulfio vel lipothymia , verum dicic huic fluxui fi fuperveniat, id eft, fi talia fym- ptomata fiant in fluxu muliebri , malum fignum eft. Equidem hodie pronunciamus malum, fi foemina verfetur in naturali menftruatione , at- que tum a convulfione vel lipothymia corri- piatur; nam obfervavi ab his fupervenientibus fymptomacibusillam menftruationem non folum turbari, fed etiam in medio flaxu fufflaminari, cum mulCQ deuimento mulieris. Novi multas
fcsmiDas,
124 HlPPOCRATIS
foeminas, qua^ faEpifTime menftruationis tempo- re hujufinodi fymptomatibus corripiuntur, quaeque per triduum vel ukra decumbere de- bent, donec ceflaverit ille fluxus, etiamfi non lit immodicus. Igitur convulfionem & lipo- thymiam non deduxi ex nimio profluvio , fed ex aliquo morbo latente , qui producit lipo- thymiam aut convulfionem, dum uterus fe ac- cingiL emittere fanguinem menftruum. Notura eft, homines debiies, mobilitate folidorum la- borantes, his morbis faepe tentari ex leviflima caufa. Et quoniam m multis foeminis, quibus fanguinis eft defeftus, obfervatum eft , men- llruum fanguinis fluxum nihilo minus ftato fieri tempore, colligere poflTumuSjipfamplethoram per cotum corpus non fufficere ad menftruatio- Dem, fed caufam adeflfe debere moventem, quae contentum fanguinem in arteriis magis du- cit ad uterum & ibidemevacuat: quoties enim hasc caufa dirigens ceflTat , etiamfi maneat tali incorpore fanguinis abundantia, menfes tamen fupprimuntur , quod experimur in foeminis menftruantibus {i fubito aliquo terrore corri- piuntur. Hic nunc motus particularis derivans fanguinem ad uterum , & eum evacuans , non raro reliquum corpus in confenfum trahit : & fi hoc cadat in mulieres mobilitate folidorum laborantes , quarum corpora ex minima caufa admodum turbantur, faspe fit, quod per con^ fenfum hunc mulier corripiatur animi deliquio aut convulfione, quae hodie vocatur Convuljio. hyjlerica. Quibus fymptomatibus obortis, fae- pilfime in medio fluxu fupprimuntur menfes, qui deinceps difiicile revocantur. Nam lipo- thymia, extinguens omnem motum vitalem, etiam fimul extinguit hunc motum particula-
rum
V. A p H o 11. 57. 125
rem uteri, qui ceffante lipothymia nonfemper redic. Eodem modo Convulfio hyfterica com- mutat mocum alcernum conftringentem & dila- tantem, quo propellebatur fanguis menftruus , in motum tonicum perpetuo contrahentem, quae cecaDica conftriftio non folum valet co- hibere menftruum fanguinem , verum etiara lochiorum fluxum , imo fi parturienti fuperve- niat , inhibet foetus exclufionem, Igitur li- pothymia vel convulfio fuperveniens valet fupprimere nacuralem menfium fluxum; quod merito dicicur malum, Hoc autem malum fi ex fpafmo fiat , menfes revocari & moleftise ex fpafmo nacae minui poffunt anxiliis antifpa- fmodicis anodynis Si vero lipothymia fuerit caufa , illis admifcentur quaedam fpiricuofa aro- macica & fales volatiles cum optirao fucceffu, Corter,
Aphor .57,
Ku^^l^ilujiccv }4vojiiiv(iiV '^eiovoiV vSaoi ^v^Qcti' vii<n' yj^ i^n yivo^htfiVy oim i^q v^ftjg j^-
yvoncu vSjvi»
Menfibus copiofioribus profluentibus morbi contingunt ; & non prO' deuntibus, ab utcro morbi eveniunt.
Quo tempore fcemininum corpus ad incre- mentum fuum pervenit , in bene fada temperie plus folet conficere cruoris, quam qui vafis contineatur , unde arteriis ute-
rinis
12(5 HlJ?POCRATIS
rinis fluoris menftrui nomine fecernitur. Bocrb. aph. 1284. Mulieri igitur tempus menftruum, in quo purgatio ipfa procedet, concedendum, quod ut breviiTimum tres dies implet. plerisque autem etiam muJto plures. Hippocr. de odtim. partu n. 5. Tempore gellationis & impraegna- tionis fluxus ille ceflat plerunique, ut & quam diu puerpera Ia6lat. Extra hos cafus menflrua evacuatio cum magno fanicatis emolumento foeminis contingit: ii vero eadrm aut modum, excedat, aut deficiat , multorum morborum inde originemderivandamefle, quotidiana do- cet experientia & pr^fens innuit aphorifmus. Nimia fanguinis ex utero effufio , ratione tem- poris quo impetit multum variat. Nimirum quandoque ftato, quo erumpere iolent men- fes tempore , fanguis copiofe & cum impetu effertur; quandoque extra iliani lunarem pe- riodum , bis vel pluries in menfe , redit flu- xus; quandoque ipfa menftrua purgatio folito diutius per complures dies liberaliter fuccedit. Non tamen omnis larga fanguinis per uterum fluxio, qiiae in foeminis fanguineis fubinde ob nimiam redundantiam accidit , ac {\ nimia & noxia eflet, cenfenda eft, fed ea demum, quae virium imbecillitateftipatur, quam poftea aliae fundionum laefiones confpicu^, ut inappeten- tia, cruditas ex mala digeftione , gravativus circa ventriculi regionem fenfus , foedus faciei color , pulfus languidus & frequens cum lento seftu , pedum cedematofus tumor , turbatus & minus reficiens fomnus, infequuntur. Hoffm^ Med, fat, T, 4, P. 2. p. 207. Verbo : menfibus topiofioribm profluenuhus morbi contingunt , quales ab inanitione aut nimia hsemorrhagia quacun- que proyenire folent. Vid* 5 aph, 3. Gakn. 1 6.
de
V. A P H O R. 57. 127
de loc. affc£i. cap, 5. Foreft. Obf. Mel l. p.g. ohf. 12. JchoL Boerh. J. M. 0. 775.
Si non prodeunt , quae prodire debenr , men- ftruae faiiguD^s cvacuaciones , oritur plethora: tardicas; gravicas; pallor; dolor lumborum, ini^uinum ; deprava:se fun£tiones omnes fere Dsturales, vitales, animales; qnae facile dedu- cuntur a vafis nimis preflTis , liquido copiofio- re, ftagnante , fuifocato. Ab eodem autem jDc accumulato faepe parantur vise , raris fecre- tionibus menftruis notae; dum per oculos. au- res, nares, gingivas, vias falivse, oefophagum, alvum , ve fi cam , mammas, cutim, vulnera, ulcera , exire viderint Medici. Vel & fsepe labefadantur inde omnia vifcera , oriturque partim a putredine conccpta , partim a vafis laeiis, infinitum morborum genus. Boerh. aph. ^I2\i5 fqv. Eveniunt autem morbi, non modo fi fupprimantur evacuationas iftae, fed etiam fi miiiuantur plurimum. Ac primum quidem foemina defi:ituitur conceptione : haec enim una eil e caufis fi:erilitatis maxima. Unde quibus, per aetatem , aut non adhuc accedunt , aut de- fiere , non concipiunc. Dum autem fluunt menfi:rua, quantum exhacparte, femper poflTunt concipere ; quanquamconftet^multasconcepiflb ante quam paflTae efiTenc menflrua. Praeterea uteri ftrangulatione vexantur , & fcirrhofo tu- more, & cancro, & eryfipelate; & aquofita- te replentur, 6c flatibus , & ulceribus pravis gracilefcunt; &c. Vid. Foreji. Obf Med. l 28* obj. I. Jchol. Quae mala impediciori fanguinis per abdominis vifcera curfui debentur. Quia enim in muliebri corpore laxior fibrarum elb compages , & major femper fanguinis copia generatur j fupprefla confuetafuperfluievacua*
tiQne,
128 H I P P O C R A T 1 S
tione, vel fluxu parcius jufto fuccedente , auc poli: quinquagelirnum annum plane fubfiften- te, exiindans moles languidius curfum perficic per imi ventris vifcera , & in nervofis eorum partibus haerens , faeva inducic fymptomata, fpafmis & impetuofls humorum ad cerca loca C(M'c;eftic)nibus infeftancia. Hinc cardialgicae illae praecordiorum opprefTiones , faucium ftran- gulationes, tenfivae hypochondriorum inflacio- nes, phlogofes, artuum dolores, univerfi cor- porislanguores, & hujus generis plura. Hojff-m. morb. ex hep vit. 5. 20. Virgini fi menfes fuo tempore non appareant , multum & febrici- tat, &dolet, fitit, efurit, vomic, infania ve- xatur , ac rurfus ad mentem redit. Uceri mo^ ventur, & cum ad vifcera vertuntur, vomitus & febris , ac delirium accedunt. At ubi ceffanc, efunt & fitit, & febris mitis ac lenta Epialos difta detinet. Hippocr, de fuperfcst, n. 24. Cum menfes in occulto lacent, dolor infimum ven- trem infeftabic , & pondus quoddam incumbe- re videcur , lumbi & lacerum inanitates ftupen- dum in modum dolent. Si vero menfes nullo modo prodeunt , ex morbo crafTi , lenci 6c glucinofi redduntur. lib. i. de morb, mul. n. 10. Cum igitur exitui via minime pateat , copio- fior autem fanguis per cibos & corporis incre- mentum aflluat , tunc fanguis effluvio carens , propter copiam ad cor & feptum tranfverfum refilit. Ubi igitur haec oppleta fuerint • corob- Hupefcit , indeque torpor , & ex torpore de- mentia invadit : tum etiam horror cum febre irruic , febres inerrances appellant. Quae cum ica fe habeant, ob acutam quidem inflam- mationem infanit, ob putredinem clamac , ob caliginein terretur & timet , ob oppreflionem
vero
V. A P H O R. 57. 129
vero quse circa cor eft, fuffocationem fibi pa- rat, ob fanguinis autem vicium animus anxie- tudine & impotentia confli^ftatur & malum con- trahit. &c. lib. de virgin, morb. n. 2, Quibus foeminis menftrua non proveniunt, necefle eft capitis acerbifnmi dolores fint , vel quaejibet alia pars morbo infeftetur. Celf. L 2. c. 7. p. 59. Eleganti exprefTa carmine func , quse fuppres- fionem menftruorum excipiunt mala , apud Coulej, p. 85:
Succedmt gravitas membrorum udique tumores,
Fertque fuum corpus non patienter onus : Succedunt placitarum olim fa/iidia rerum ,
Ipjius &f vtta naufea tetrafubit; Ulceraque ^ £f putres ruptis fornacibus igneSy
Et vomitus mifto fanguine terribiles. Nunc labor, atque uteri nequicquam pugnafurentis,
Et mottes anima mox tituhante breves, Pedtore tardus nun,c domito vix fpiritus exit,
Mox omnes artus Tuffis anhela quatit. Ipfa etiam victor Jcandit Capitolia mentis ,
Et cerebri gyros occupat hoftis atrox* Hinc vigiks nodtes 9 vigUes Jed fomnia terrent ;
Veraque Mens patitur dum mala, falfa creat. Ja^atamqiie diu ferus vitam obruit hydrops ,
Jtque anima e merfa naufraga puppe natat. Ah quoties verno gemmantes fiore puellas
( Muita fagittifero jam meditante Deo ) Hic ferus exurit fubita rubigine morbus !
FUt deceptus amor, trijiis amator abit»
VolIL I JIPHOR,
130 HlPPOCRATIS
j4phor. 58.
Ai)^£ imyiviTcq,
Ad refti inteftini, & uteri inflamma- tionem, renefque purulentos ftran- guria fuccedit. At jecoris inflammatio- ni fupervenit fingultus.
Stranguriae hic indicantur tres caufae. Dici- tur Scranguria feu urinaellillicidium, quan- do lotium guttatim cum ardoris fenfu emic- titur , & pro caufa agnofcit vel acrimoniam ir- ritantem, vel excoriationem partium veficae, vel calculum occludentem , auc tumorem , in veficae collo , ejufve urethra. vid. Boerb. ^. M. Q. 822. Eft urinse incontinentiae fpecies, pr^- ceps nempe & crebra deftilJatio , quae reddi- tur aegro invito, Cne periodico veficae conatu, qui eife folet ciim urinae copia veficam diflen- dic , ipfamque excitac ad liberalem & liberam vacuacionem rei moleftae. Talis invita urinae deflilJatio quae ftranguria eft , proportione re- fpondec ei lienteriae cujus praeceps egeftio eft ab impotdhcia continendi ea quae affumuntur, quam edit vel alvus aphthofa , vel proritata morfu pocionis auc cibi. Omnis enim ftrangu- ria fic, auc morbo veficae, auc ejus fymptoma- ce. Morbus quidem eft j exulceratio , vel
coagmen-
V. A p H o R. 52, 131
coagmentatio lapidofa; vid. ^apb. 75. 79, 8r. Symptoma autem , proritatio qaam facit tri- plex urinse maceria in veficam confluens. Tri- plicem urinae materiam , unde proritatio eft veficae, Hippocrates lib. 6 Epidem.Jp6t, 5. «. 30- docet in hac fententia : Urina tum cibo £5* potioni eji concolor ^ tum qualis ejfe confuevit, tum ubi ejt humidi colliquatio. Ac prima quidem ma- teria efl: potionis praecipitis, uc vini albi Ger- manici calce infedi; aquse vini; tum vini albi, cantharidibus medicati;praeterea funtium Chal- cantho medicatorum, atque diureticorum om- nium fortiorum. Altera urinse materia flran- guriofa, efl: ferum biJiofms eorum qui funt in venis humorum. Atque haec ilranguria non raro efl: critica & falutaris , de qua illud fcri- ptum e(l /. f. Epd. feSl. 2. «76: Utile fuit unum maximumque omnium quce apparebant figno» rum , ac plurimos liberavit qui erant in maxmis vitcs periculis , quibus converfio fa6ta eft ad ftranguriofam urinam. De tertia urinae materia flranguriofa, humoris liquamine , fic legitur lib. 2. de morb, n. I : Crebro urina redditur cum incaJuerit muJium caput. Siquidem in eo liquatur pituita y qua Jiquata^ partim quidem ad nares , partim ad os , partim etiam per venas qucs ad pudendum tendunt, fecedit. Quo cum pervenerit , tum is qui mingit , patitur quem' admodum a ftranguria. Ad fynjpcoma etiam Tpe- 6lat flranguriofa proftatae glandulae infiammatia & ulcus , unde coliuvies ilia fceda quae vulgo eft pilfa-calida (gonorrJnosa ), Duret, in Coac. p, 347. In praefente aphorifmo nofl-ro injlamma' tum intejiinum reStum , aut uteri vs , compnmen- do velicaecolluTO, urinam libere effluere impe- dit, unde flranguria. Failef. Conf. Hippocr. de fijiul, n. 3. 4. Pus e renibus fuppuratis in vefii- I 2 cam
I3t HlPPOCRATIS
cam delatutn , acre cum (It , irritando facit ftil- licidium. Quod ultimo loco adfertur de fin- guleu, id Celjus 1.2. c. 7. p. 62. ita expreffit: Frequens Jingultus , £5? prater confuetudinem contU nuus^ jecur inflammatum eJJiSy fignificat, Eft con- vulfionis fpecies fingultus in orificio ventriculi fuperiori, quae pars eft nervofiffima , nervos habens a pari vago , communicantes cum ner- vis hepaticis. Praeterea hepar cum diaphra- gmate neditur , quod difto ventriculi orificio feu fcomacho praebet tranfitum. Ergo ubi efi: hepar inflammatum , per confenfum oritur fpa- fmodica ftomachi contraftio feu irritatio, fin- gultus. Conf. 6 aph. 13. Qm fmgultus ex jeco- ris inflammatione ^ malum^ uti habec 7 aph, tj. quia notat magnitudinem caufae.
In foeminis raro fit ex intefiino re6to inflammato flranguria^ quia vagina interpofita facit, ut in- ter inteftinum redum & urethram minor fit communitas quam in viris , in quibus hae partes juxta locatae funt. Dein non femper ex inflam- mato inteftino refto ita confentit vefica vel urethra ut ftranguriam faciat. Tamen propter vicinitatem harum partium, & quia ex intefti- no refto inflammato etiam interdum afficitur vefica vel urethra, fieri poteft fcranguria. Pro- pterea non debemus femper in inflammatione inteftini redi quaerere aliam caufam ftranguriam inducentem , quamvis videatur morbus novus, quum inflammatio latius difperfa , vel veficam vel urethram in confenfum trahens , ftrangu- riam inducere poffit. Hoc boni ex hac obfer- vatione habemus , ut folummodo tentemus cu- rare intefcinum re£i:um inflammacum , poft cu- jus mitigationem & curacionem curabitur quo- quefponte fcranguria. ]?QVUterum in aphorifmo
non
V. A p H o R. 59, 133
non folum intelligenda videtur illa pars, quam hodie uterum vocamus, verum etiam vagina, quoniam vagina magis confentit urethrse & ve- ficae, quam uterus ipfe. Quando igitur in foe- mina uterus aut ejus vagina ab inflammatione tentatur, eodem modo, ut ftatim di£lum efc de inteftino redo in viris , ftranguriam indu- cere poteft, & curari debet. Quomodo in- flammatio ab eryfipelate harum partium diftin- guatur, fupra (flp^.43.) traditum eftj interim credibile efc, eryfipelas aeque ac inflammatio- nem producere poffe ftranguriam. Renes^ five ex prsegreflTa inflammatione formaverint pus, five corrodendo veldetritu calculi contraxerint ulcus pus fundens , quamdiu iftud pus eft blan- dum , redditur per urethram fine ulla rofione ; unde faepe in empyematicis, phthificis , & cri- tica evacuatione morborum acutorum redditur cum urina pus , fine ulla induda ftranguria , quoniam interna urethrae latera muco naturali obdu6ta non afficiuntur a puris tranfitu. Si vero iftud pus redditur acre , corruptum & ichorofum , non folum fimul in tranfitu fuo au- fert mucum naturalem , verum etiam tangens nuda latera veficae & urethrae , irritando facit ut involuntarie contrahantur. Hinc in princi- pio, dum fluere urina incipit, urethra fe dila- tari permittit, fed in tranfitu irritata fe con- trahens iterum exitum urinae & puris interci- pit, qualis morbus vocatur ftranguria. Quo- niam non omni in cafu pus ita eft acre & cor- ruptum, non fcmper adeft ftranguria. Sed fi fuperveniat, fignum eft majoris.acrimoniae & corruptionis in pure tranfeunte , quod malum eft, & difiiciliorem curationem arguit. Quan- do bepatisinJlammatmiihpQTyiQnitlingnlvj^, hoc I 2 pendere
134 HlPPOCRATIS
pendere debet vel ex natura aut magnitudine inflammaLionis , vel ex diverfo loco infiamma- to pro^enire debet. Quum vero experimur jncerdum in graviori hepatis inflammatione non fieri fingultum , qui autem fupervenit quando- que leviori inflammationi , verifimile efl: ex parte hepatis diverfa inflammata fingultum na- fci : nimirum quando hepatis quaedam pars in- flammara diaphragmati confentit , ut ita convul- five deorfum trafto fubito diaphragmate, cum fimui clauditur larynx, in nobis generetur fin- guUus. Nam ft:aruere velle ab cefophago con- vulfo fingulium fieri, id non refponderet phae- nomenis , quia oefophagi convuifio , elevando diaphragma , extruderet aerem , dum in fin- gultu aurahitur aer, cujus introitus fimul in- tercipitur. Credibile ergo , ligamenta hepatis , neftentia hepar diaphragmati , efife inflammata, quando fingultus fupervenit. Facile ergo ex h]s colligitur , omnia fpirituofa & arcana con- tra fingulrum hunc nihil valere , fed eum cu- randum eflfe , uticurantur omnes morbi inflam- niatorii. Gorter.
•^
JPHOR.
V. A P H O R. 59. 135
Abhor. 59.
^ — .,0,70)* H.riV fjLiV Tid^tviS^ai avi ooKii^ jj &hiA,r\ oi(i Tn (r(ifjLcCl(^ e<r t^^ pivccg > kp^ ^? ■"' TOjU.ct , ^vvxTKe 071 clvTij i Sl Vjivjlw aycvog t^v.
s
i mulier non concipiat, fcire autem expetit num conceptura fit, veftibus undique obvoluts per inferna fuffitum apponito; & fi odor quidem ad nares, & os ufque per corpus tibi pervadere videatur, ipfam non ex fefe infoecundam effe fcito.
Fallax & anile experlmentum eft , & non minusindignum Magno Hippocrate , quam efl illud fuperius 5 afh. 41. Vis autem plura ejufdem farinse ? Confuie lib. de fteril. n. 6. defuperfat, w 9. & 10. lib. i. de morb, muL n. 107. lib, 2. de morb, mul. n, 40.
I 4 • APHOR.
13^ HlPPOCRATIS
j4phor. 6o.
Si mulieri utero gerenti purgationes eant, foetus ut bene valeat fieri non poteft.
In lib. de nat. pueri n 5. haec leguntur : Menfes non prodeunt mulieri, quce pnsgnans eft, Ji puer fanus futurus Jit f praterquam quibusdam perpufillum primo menfe. Conf. lib. i, de morb. mul. «. gp. Hsec autem nici videntur enunciato illo , quod habetur 5 aph. 51. Qua utcro gcrunt , iis os uteri connivet.
Foetum fanum effe non pojfe prodeuntibus men- ftruis , intelligendum eft de metu fiituri abor- tus: nam lib. i. de morb. muL n, 40. pronun- ciatur , fi mulieri fxtum duorum aut trium menfium , aut grandiorem utero gerenti , menfes confejtim fin- gulis menfibus prodeant ^ ea ut tum extenuetur^ tum debilis reddatur necejje e/fe ; uteros enim tunc plus aquo dehijcere (^ fostus incrementum dimittere ; fi autem uteri plus cequo dehijcant , fanguinem fingulis menfibus , ficut prodire confiievit , cffluere , &f quod m uteris continetur tenue i^ debile evadere ; verum fi diligens cura adhibeatur , tummulierem, tumfoetum melius habere , fi vero nulla adhibeatur., fostum cor- rumpi. Et ibid, n. 44. fcribitur': Si uterumge- Jient , fcf menfes appareant , aut abortus fiunt , fi copiofi i§ gravcokntes fuerint ^ aut tnorbofi fcetus
redduntur.
V. A P H O R. 60, 137
redduntur. Equidem intcr figna imminentis abortus eft , quando fanguis cum grumis fat larga fsepius copia cum fumma debilitate , & frequentius animi deiiquio, ejicitur, & tertio demum die foetus expeliitur. Praecedit utplu- rimum fubitaneus corporis rigor & horror cum lafFitudine , inappetentia , naufea , cordis pal- pitatione , lumborum dolore ; circa pubem gravativus dolor atque in partibus genitalibus frigus :. quo grandior autem & adultior eft em- bryo, eo acerbiores fpaOni, dolores ac majo- rafymptomata non fine periculo obfervantur. Signa abortus futuri Hippocrates Ub. 2. de tnorb, muL n, 6. itaproponit: Ruber fluxus fluit talis , qualls recenter jugulata vi6iinue fluit , fcf per intervalla fanguinis grumi , quandoque vero etiatn fluorem rubrum ejicit , venter imus attoUitur , extc^ nuatur, inflatur, induratur ^ ad contadtum velut uU ceratus indole/cit , febris i^ dentium fremitus deti^ net , dolor efi ad ipfa pudenda , pubem , lateris inani- tatem, lumbos, tendinem^ ventrem , pe6tui , ^ fca^ pulas^ reliquaque omnia dolent^ impotentia £? animi demijjio detinet , fc? color mutat^f. Ab abortiva vero haemorrhagia probe ille cruentus ex utero flaxus , qui multis praegnantibus foemellis citra noxam , & abortus metum contingere folet , diftinguendus eft. Nam fscpiffime fit , ut , quae fanguine abundant foeminae, fecundo & tertio graviditatis menfe fanguineum experiantur flu- xum , citra dolorcs & fpafmos in regione lum- bari & abdomine, citra debilitatem, & prag- cedentem horrorem & rigorem partium extre- marum. Hoc autcm in cafu fanguis non ex uteri cavitate , fed potius ex vafculis vaginae uterinae cum euphoria profluit, Atque nota funt exempla, ubi a medio gefta^ionis tempo-
I 5 re
138 HlPPOCRATIS
re ufque ad ipfum partum fanguis ex genitali- bus effluxit , falvo nihilominus & vivaci fatis prodeunte fcetu. Quare fallic aphorifmus : Si mulier gravida fit menflrualis, non poteft fa- nus efle foetus. Hoffm. Med, rat, T. 4. P. 3. p, 622. Conf. Epb. N. C. Cent. i. p. 116. Cent, 6. obf. 75. D. 3. a. 3. 0. 35. Corruunt ergo quae ex adduflo textu lib. i . dc morb. muL n. 40. pro tuenda praefentis aphorifmi veritate multo mo- limine difputat Martianus p. 2^^fq.
AvHOR. 61.
Si mulieri purgationes non prodeant, neque horrore, neque febre fuper- veniente, ciborum vero faftidia ei acci- dant, gravidam effe exiftimato.
Signa conceptus feu impraegnationis faftge hic traduntur: at quae non funt perpetuae vericatis. Judicium difficiJe. Nec certe adeo in genere conceptionis figna, primis potifll- mum menfibus , exiftunt , quin vel falfa , vel fallacia , & aliis morbis communia eadem. Eph. N. C Cent. 1. p. 115. Legi merentur re- lata in Bresjl Samml SuppL 2. p. 133. & Hebenftr. Anthrep. for. p. x6 fef{. Enim vero eft ftatus ^liqiiis fceminarum, in quofi fuerint, fibi per-
fuadere.
V. A p H o R. 6i. 139
fuadere, fe gravidas haud effe, nequeunt, fi- quidem , quas uterum gerentes experiuntur mucationes , easdem fibi quoque eveniffe, fenfu aliquo interno, qualis praegnantibus effe folet, percipiunt; non enim cantum uterimo- lem fibi fuccrefcere fenciunt, fed & laftis ali- quando fpeciem in mammis alunt, etiam fi ea tecate fuerint , qua, foetus concipi, frequens adeo haud efl:. Atcamen maxima gravidicatis fimilitudo illis efl: , quae corpus peregrinum , haud animatum, quod mola dicitur, utero ge- runt, quando, mox hydatidas, veficulas fcili- cet limpida aqua turgidas, easque plurimas, circa ovaria inque utericavo gerunt, mox ma- teriem aliquam folliculo inclulam , atheromacis , fl:eatomatis, aut meliceridis fpecie , ventre alunt, mox aquasutero colledas, quo ille vehementer diilenditur, circumferunt. Hi quidem matri- cum tumores, cum morbus fint , & fympto- mata, qualia hydropicis effe folent, fecum ad- ferant, inducere nullam poterunt, ut credat, fe gravidam effe , nec altis , hac fua fpecie , fa- cile imponet fcemina , nam vitalem hanc uteri plenitudinem haud effe, figna declarant, quae defcribuntur ab Hippocrate de nat, mul. n. 2 : Si hydrops in uteris oboriatur , menfes pauciores iS deteriores contingunt y deinde derepente deficiunt ^ ven- ter intumefcit , mamma ficde evadunt , tf in reliquis male habet , fibique utero geftare videtur : & alibi ; uterus plenus inftar gravidce , nihil autem movetur in utero, nec lac in mammis generatur. Sed vero eft quaedam molae fpecies, quae carne fungofa^^ mox uterum replente , mox ejus fubftantiara vehementer diftcndente, confiftit, & gravidi- tatis imaginem inprimis exbibet , quandoqui- dem illi intercurrunt motus fpaftici , foetus in
utero.
I40 HlPPOCRATIS
utero coDverfionem imitantes. Ac , ne quid defit naturae ludibrio, lac etiam in mammis gi- gnitur. Quin & lac fibi generare didicerunt vaferrimse mulieres, dum frequente fuftu natu- tam irritant , & fanguinem fibi in mammas convocant; funt etiam , quae , urticarum ufu mollique friftione , prurientes mammasad la£lis officium invitant. Vid. Hebenjir, l. c p. 185.
Aphor. 62.
ffiVy i Tcuic-Kncn j >i^ cycoa-ajf KccS-vyaag €%»^ TaV iJinr^oti; , i KVtffKHcnv j ciwa-Qivw^^i peftj dvTetig 0 yiv'^' v^ oKoa-oui ^V^ci; fjtoiTkov i{0^ Tn^iKU&igy iviii^ ^^ i^g T(io<py;g (pJti^iToui to <r7ripfiet, oKoa-oLi 01 l^ df^^pcno^iiv tIw k^uoiv tX^^ avjitjM-gTgor ) cu TViccvTcu imTiKvoi yiyvov
Qnx frigidos, & denfos habent ute- ros , non concipiunt , neque quae praehunniidos habent , fiquidem in ipfis genitura extinguitur : & quae plus sequo ficcos , & adurentes , alimenti namque inopia femen corrumpitur. At qu^ ex utrifque moderatam naft» funt temperiem, eae fcecundae cvadunt*
Sedes hujus aphorifmi efle videtur in Ub. i. de morb, muL n. 33. Concipit autem neque ea qua humiditate redundat^ neque qua rejiccata ejt, fiifi horum aliquid ex prifca natura inftt.
Steri-
V. A p H o tt. 6tL 141
SteriHtatis foeminarum caufse traduntur , quas omnes fere precarias , & fabulas pronunciat Lilter, Ad tres illae uteri intemperantias re- ducuntur. Namuterus vel frigidior eft, quam par fit , vel humidior , vel denique cum calo- ris excefFu ficcior. Hujufmodi vero intempe* rantise non fimpliciter accipiendae funt, fed tocius corporis refpeftu, Quandoquidem plu- res mulieres concipere obfervantur, quarum uterus longe intemperantior erat , quam alte- rius cujafdam, quae fterilis ob eandem intem- perantiam fuerit; e. g. fic mulier toto tempe* ramento biliofa , cujus fingulae partes tocius teraperamenco refpondeanc ; aitera vero nacu- rali totius temperamento frigida fit, uterum vero caeceris paribus calidiorem habeac. Ha- rum quidem prior concipiet, quia ejus uterus a totius temperie non recedic. Pofterior ve- ro nequaquam , ob calidam uteri temperiem totius refpedlu confideratam. Et tamen quas concipiet, calidiorem habebit uterum, quam quae fterilis fupponitur. In hunc igitur fenfum praefens fententia recipienda eft , alioqui ia regionibus , & in temperaturis a mediocritate recedentibus mulieres pro majori parte fteriles eirenc. Martian, p. ^62. In uteri denfi , frigidi & humidi , caufam fterilitatis conftituentis ex- plicacione , non ad tardiorem modo fuccorum motum , vifcofae & ferofae abundanciam mate- riae , atque ab his proveniens frigus , fed ad elafticae etiam defeftum virtutis & fibrarum va- forumque uterinorum atoniam refpiciendum , quae efficiunt, ut liquor maris genitalis in ar- vum muliebre projeftus, tenacis copia pituitae obrutus nihil praeftare queat partim , partim ex utero nimis laxo & flaccido denuo quafi per
lubricum
142 HlPPOCRATIS
lubricam profundatur, aut etiam, fi uteri ori-
ficium nimia pinguedine aut muco obfiium eft,
ne admittatur quidem. VicLffim etiam a nimia
uteri llccitate , nimioque calore , e fucci nu-
tritii defeftu, propter falis acris fero minus
temperati prjedominium, adeoque a majore,
quam decet , fibrarum uteri vi elaftica, alcera
fterilitatis caufa. Stentzel de Ven, l. 3. Q. 18.
Quando vero laudatur uceri remperatus & mo-
deratus ftatus , eo nihil aliud , quam tor.us &
robur ejussequabile, moderatum, & ad liberum
faijguinis circulum aptiflimum intelligitur.
Hofm, Med. rat. T. 4. P. 3. p. 632. Si non
conceperit, fed poftero aut tercio die qucc viri
funt nimio humore diffluentia foras prodeant,
uteros humidiores efTe conftat. Hippocr. lib. i.
de morb. muL n. 26. Si vero humidius utero-
rum os fueric , attrahere genituram non pos-
func. ibid. n. 34, At mulieres qusenam magis
auc minus uterum geftare fint idonese , hunc in
modum aeftimare licet, inprimis quidem in for-
mas incuendo. Parvse namque grandioribus ad
coJiceptum prseftant , tenues craffis , candids ru-
bris,nigrae liventibus. Praeftant item quibus venae
exftant , iis quibus minime apparent. Quin etiam
grandiori natu exuberans carnis moles, malo
eft: mammae autem turgidae & magnae proban-
tur. Atque ifta quidem vifui funt expollta. At
fcifcicari oporcec, num menftrua fingulis men-
fibus appareant, & num fatis idonea copia, &
anboni finccoloris, aequalicopiainfingulistem-
poribus, &racismenfium diebus efflaant, quod
quidem opcimum eft. Locus vero conceptui
idoneus, quvm fane uterum nominamus , fa-
nus effe, & iiccus, & mollis debec, ac neque
contraftus, ncque proclivis, neque ore diltor-
to
V, A P H O R. 63. 14$
to aut compreflb , aut didufto. Etenim quic- quid horum contigeric , concepcum fieri im- pedic. lib. 2. Pradi^. «.33.
Jlp^OR. 63.
cc^^^Vtoii^g e\ h^ Itti t^v uppivm» h
f^cjc i^od (pip^ToLf j 'zxr^cg to fjLy^ 7n6^ctmfA,7rsiv 79 a-TripjULcf r, ha, rlw mavoTti^Q. td vy^lv i atct^oi^ pi&t 'g£w- »7 Sici tIoj \pv^^6Ti]iz& 8>6 a>c7njy.oLTon' ^^ aB^poiFi&om Txrpog tsv tdttsv t^tov tJ oict tIuH JipixaaiLW to clvto t^to yiviTon.
Eadem vero ratio eft in maribus. Aut enim propter corporis raritatem fpiritus foras diffipatur, itautnefemen tranfmittafei aut propter denfitatem hu- mor foras non excernitur: aut ob fri- giditatem non accenditur , ut ad eum locum cogatur : aut ob caliditatem hoc idcm contingit.
Caufse fterilitatis in viris exponuntur ; de quibus idem fentit Liftery quod de illis in praecedente aph. 62. Galenus praefentem fen- tentiam rejicit pluribus capitibus , variifque rationibus contra eam addudis : quibus non obftantibus , fententiam verifllmam, Hippo- crate dignam cenfeo, fi redbo fenfu accipiatur, qui taiis eft. Sterilitatis mulierum caufas ad tres in praecedentl aphorifmo reduxerat : ad
frigi-
144 HippeCRATis
frigiditatem uteri , ob quam denfior efFeftus non concipit ; fecundo ad humidicatem geni- turam fuiFocantem, & tertio denique ad ficci- tatem urencem, genituramque corrumpencera. In hoc autem aphorifmo easdem repecic cau- fas tanquam fterilitatem virorum producences , non tamen eodem modo , verum , uc indica- ret easdem caufas concurrere , dixit , fimiliter autem in maribus, Quia tamen modus, 6c ratio diverfa eft, eas fubfequencer explicat; 6c cerce fi caufas fterilicacis virorum diligencer confide- raverimus, inveniemus omnes ad tria capita reduci. Eorum enim alii erigunc quidem, verum coire volences , fpiricus ere£lionem fa- ciences ftatlm evanefcunt , fubfidetque & con- cidit penis, ideoque femen in uterum ejacula- ri non poflunt , quod fi aliqui emiccunc in fo- ribus pudendi muliebris illud perdunt ; 6c de his intellixic Hippocrates dum dixic , aut propter corporis raritatem fpiritus foras diffipatur , ita ut ne femen tranfmittat. ' Namque racioni confenca- neumeft, taliteraffedos ob caliditatem, & ficcitatem temperjSmenti, &potiflimumgenica. lium, unde fpiricus.tenuiores generantur, quam par fit, fteriles cftc, Hi re^)ondent mulieri- bus , quas ob ficcos , & exuftos uteros non concipere, fed genituram corrumpere dixerat in praecedenti. AHi fecundo loco funt , qui & erigunt , & cofe*jint quidem , verum nunquam femen effundunt; & hos figniiicavit Hippocra- tes dum dixit, aut propter denfitatem humor foras non excernitur. Tales funt , qui frigido , & fic- co func temperamento : in quo cum fpiritus fint frigidiores, non ita incalelcunt, ut femen de- ducere , & impellere poffiut , Hippocrates cau- fam reduxit in habitus denfitatem , eo quod
genicuram
I
V. A P H 0 R. 63. 145
genimram a toto corpore fuccedere exiftima- vit. Verum utcunque fit , certum eft , prima- riam caufam effe frigiditatem , & ficcitatem temperamenti totius corporis , & pocifTimum teftium , aliarumque partium generationi in- fervientium : refpondetque fterilitatis mulierum caufae, de qua in prsecedenci dixerac: quce fri- gidos , £5* den/os habent uteros , non concipiunt, Ter- tio denique loco funt quidam , qui nec erige- re, nec coire pofTunt , quos vulgus ligatos vo- cat: quandoquidem impotentiam a frjgiditate humiditati adjunfta provenire rationabile eft: liofque intellexit Hippocrates dum dixit , aut ob frigiditatem non concalefcit , ut ad hunc locum con- gregetur; nam cum opinio eflec Hippocrati, femen, five genituram in a6lu coitus a toto corpore excerni , dixit frigiditatem efife cau- fam , cur femen ad genicalia , una cum fpiri- tuum conveuienti copia ( ex his enim genitura conftac) non congregecur. Nam talicer affe- £i:i, non folum non erigunt, fed neque titilla- tionem illam percipiunt , quam fpirituum facic affluxus , quod fi horum nonnulli aliquando fe- men emittunt, id fine ereftione efficiunt, & abfque fpirituum concurfu, ut geniturae nomea non mereatur, fed inutilis excrementi , ex quo adnotare eft , fummo artificio .dixifife Hippo- cratem, non congregatur y quafi illud, quod mo- do difto excernitur , non fit feinen a toto ad pudenda congregatum , quale debet eflfe vera. genitura. Subjungit inde : aut ob caliditatem hoc idem contingit , eo quod cognovit multos cali- do, & humido temperamento praeditos, nec erigere , nec coire polle , quod experientia ipfa faepius nobis fignificavit. Martian. p. 462. Itaque alii funt qui non eriguntj alii, qui eri- FoL II K gunc
146 HlPPOCRATlS
gunt quidem , fed non perdurant ; aliqui per- durant aliquamdiu , fed femen emittere non poffant. Mercur. Med. FraSt. /. 3. c. 39.
Qiiando fine voluptacis fenfu , vel faltem cum fenfu pauco, folitoque celerius femen de- llillat , aflfeda tantum nec dam perfe£ba ereftio- ne, unde praeceps & involuntaria refolatio; malum hoc videtur oriri a nimia dudluum emis- fariorum amplitudine , per quae femen e con- cepcacuiis exprimitur facilius promptiufque , atque adeo ante quam omnia ad opus compa- rata fmt. Solet gonorrhoeis diuturnis fuccede- re , ^\ morbi natura aut aegrotorum negligentia, contumaciores fuerint. Tentetur ulus reme- diorum omnium , cum internorum , tum ex- ternorum, quae adverfus gonorrhoeas valent. Sed ne qua noxa poffit inferri, a blandioribus fiat progrefFus ad fortiora , & hsec caute & in- terjefto fpatio repetantur. Quando arrigitur quidem penis , nec invalide , fed nullum , vel paucum & ferofum femen emittitur ; vitium tunc pendere videtur ab omnimoda conftipa- tione du6luum emiflariorum , quibus veficulae feminariae & proftatae cum urethra communi- cant, ideoque praepofl:erum nimiumque ufum injedlionum fortius adfi:ringentium fequi, quo nonnulli ad goporrhoeae curationem abuti fo- lent, Nullam curatidnem videcur admittere. Quando penis flaccidus & vietus jacet , neque poteft arte ulla exfufcitari; malum eft, quod mul- ta variaque vitia fupponit latentia : i. vel in ipfis feminis conceptaculis , ubi potifTimum viget rei Venerese fenfus , nempe in proftatis veficulifque feminariis, ut fi callis induruerint , aut fungofis carnibus oppleantur , ex quo eflSciatur , ut a coUedo femine nuUatenus, aut fegnius titiilen-
tur:
V, A p H o R. (53. 147
tur ; 2. vel in mufculis ere^toribus , aut acce- leratoribus, quorum minillerio virga rigefcit & cenditur , ut fi laxi & incrces ad credlionis negotium fint : quibus fingulis noxis haud ra- rum efi: feminis conceptacula , murculofque ereftioni famulantes, a caufd Venerea pacere. Hoc malum nullam videtur curationem a^mit- tere, praefertim Ci contra hydrargyroiin jam tenax fuerit, Tententur remedia , quas. ad cal- los refolvendos efficacia funt. Imo fupra pe- rinaeum fiant aquarum thermalium embrochae, quse adverfus mufculorum ere^fhorum & acce- leratorum inertiam remedio effe poffunt. Js* truc morb. f^ener. p, 514.
Prsecer recenfitas jamjam ex morbis Venereis propullulantes impotentiae virilis caufas, func multasalise, qugevideri poffunt in Fritjch. Gejch. P. I. p. S5^fqv. Adde impotentiam ex frigo- re, pene paralytico fafto, annotatam in £pb. K C D I. a. 3 0, 41. & ab inopinato terro- re , in Sele&. Med. Prancof. T, i, p. 119, Ut- plurimum impotentia Veneris pendet ab im- potentia, & debilitate imaginationis, quacun- que id de caufa fuccedat , metu , pudore , ju- dicii defeclu , nimia applicatione ad fiiudia , aut ad negotia, & nativa floliditate mentis , & reliquis id generis. Et qui forti imaginatione praediti funt , uti fuAt , qui in arte fua fupra caeteros excellunt, & pr^Ilant , utplurimum luxuriofi , & ad Venerem potentes obfervan- tur; eadem enim fpirituum vis , & judicium acrereddit, & Venerem potentiorem; nifi ta- men vis corporis ftudio, & applicatione fran- gatur , quo in cafu judicium acre cum Veneris jungitur impotentia. Bagliv, p, ^^.
Cgnfentaneum eit, ut adhuc aliquid adferam K 2 dc
148 HlPPOCRATIS
de ligatis paulo ante apud Martianum vulgo di- ftis, quialiis maleficiati audiunt, 6c apud Tz- hullufn L I. eleg. 5. devoti vocantur. Signifi- cantur impotentes ad coitum per maleficium, per veneficia vel incantamenta. Veneficii fea incantationis hoc genus , ligatura appellatur, item nodatio , ligatio ligula , maleficium ligaminis. Diftinguitur ligatura, i. in temporariam , & perpetuam; 2. inuniverfalem, & refpedivam, quarum illa notat impotentiam coeundi cum quacunque foemina , hujus autem efficacia fe exerit tantum refpeftu certae aiicujus fceminse. Maleficium fadlum arguitur , ubi homo juvenis, vegetus , & caetera fanus , nullum vitium cor- poreum praeferens quod obftaculo efle queat coitui , paratus ad exercicium Veneris , hoc perficere nequit, fed membrum virile antea va- lidum & rigidum , dum ad adlum progredi pa- rat,
- - - - - non magis movetur Quam lentcB Jalices , lajjove papavera collo,
Artes ad ligaturam patrandam funt variae; eas- que non nuper natas efle patet ex Virgilii eclo- ga 8, quae elumbem hanc artem fic docet:
Nedle trihus nodis terms y /^maryUi, colores, Ne^e, Jlmarylli, modoi^i^, Feneris , dic ^ vin- cula nedto.
Quaecunque autem apud au6lores memorata reperiuntur ligaturas inducendi artificia , v. g. per feram claufam, ligulam conftriftam, cul- trum parieti infixum , &c. non produnt ali- quid cui nexus tribui poflit caufalis cum cor- pore ejus, cujus virilitas euervari debet. Hinc
effeftus
V. A P H O R. 63. 149
effe6l:us maleficii acifcribitur foli imaglnationi , feriseque intentioni ac impreflloni incantatoris, putaturque polFe animam humanam per for- tem imaginationem, non folum in proprium, fed etiam in aliud , externum , corpus agere. Suntetiam, qui, imaginationem extra corpus proprinm tanta agere non poffe perfpicientes, cacadsemonem focium ei addunt, cujus ope ajunt fieri , permittente Deo , maleficium liga- minis. Ad quod declinandum inhibendumve, & jam faftum tollendum, jaftata auxilia , non minus vana , ridicula & fuperilitiofa funt , quam illa, uc vidimus, quibus inducitur ; v. g. mi- dlio per annulum fponfionis, vel per anfam la- pidis fepulchralis , &c. Tempore in multis , in aliis ufu congruorum medicamentorum na- turae ignavse excitandae accommodatorum , in quibufdam pulfo pudore , emendata propria imaginatione, ligaturam incantamento , fi diis placec , induftam , fublatam fuiffe , docent hi- lloriae. Vid. Fritjcb, L c. p. ^c^fq. Lang, lib. 2. epifl. 9. Kcempf, Amcen. 656 fqv. Apertum effQ videtur , quod, qui referunc id genus naenias, eo ipfo illas refutare cenferi poffint. Ubi nul- la caufa apparec , vel in fufpicionem venic , phyfica corpori ipfi vel partibus genitalibus in- haerens, tutopofle^arbitror, recurri admentem ipfius patientis , prseconceptum metum , odium &c. vel addeficientem imaginationis vigorem, ex fentencia Baglivi fuperius addufta.
Obfervavic Hippocrates , uti & hodie ob- fervatur, quod viri interdum ex matrimonio Don accipianc liberos, in quibus viris vel foe- minis nullum apparet vitium flerilitatis , fce- mina tamen illa in fecundis nuptiis invenitur prolifera. Propterea judicavit vitium fterilicatis
K 3 ia
IJO HlPPOCRATIS
in femine virili latitare , quod quadam intem- perie Jaborat. Galenus acriter hic iofurgic crtdens hunc aphorifmum effe fpurium 6c Hip- pocrare indignum , quafi ex intempehe non potuiffet in mafculis fieri fterilitas. Ego vero puto hanc caufam aeque valere inferre llerilita- tem mafcuiis quam fceminis. Uterus enim lion ertorganum ova fceminea formans, fed ea generanrur in ovario, ex humore fuis vafis al- lato , per aftionem fpecialem: fine ovis his maturis & bene formatis nullus fit conceptus io utero , etiamfi uteri cavicas femine virili optimo eiret plena. Itidem in viris per a6lionem teilium ex allato humore praeparatur femen prolificum: fi vero illa adlio teftium vel fit de- bilior vel aliena, conficitur quidem in teflibus liquor 6c ducitur ad veficulas feminales , fed quia non continet illa animalcula viventia, quae in femine bono deteguntur microfcopiis, ille liquor feminalis, ad ovula foeminarum appli- catus , ovulum impraegnare ncquit. Non enim fufiicit , ut ovum maturum fcemineum in utero irroretur liquore quodam ex viro provenien- te , ut impraegnetur , fed requiritur femen maturum his viventibus animalculis praeditum. Quia vero per intemperiem ita mutari potefi: adiio, quai facit ovula in ovario , uc nullum inde perfeftum & maturum ovulum prodeat, nulla videtur reflare ratio , cur non seque in viris per intemperiem praedominantem po- tuififet produci liquor feminalis generationi ineptus. Imo verifimile videtur , hanc cau- fam frequentiffimam efle caufam fterilitatis in viris. Sed quoniam in foeminis hae caufae non folum inferunt lierilitatem ex imperfeftis natis ovis, verum etiam fi uteri quoque corpus ea-
dem
V. A P H O R. 64, 151
cadem laborac , ratione incrementi foetus, ve- rifimile videtur hanc intemperiem frequentius in fceminis quam viris inducere ilerilitatem. Gorter.
JIphor. 64.
rdXeihoovcu xi^payyctXyiii^n ^actyuv. kukcv S\ h^
OictQopQcoi^ovTzic , K^jf TviTi ofipo^dioi. KUJclv o\ figJf oj(n ;^oAot^^£g? cu vwx<ti>pr,(mg y y^ ^^ 7z-iaiv c^in 7ivoi7zi(nv i^<n 5 y^ o'i<nv cti^oLjog mT^i oict^rj^tj^ cig ^j/Dviv, ctof^ilet Sl Toiai (pS-iv^iSiQ^ fJLvi Kilw TTsT^M TWpiOJncri ^i^cvaj\ yoiXoL , y^ cv Trv^iTOKSi fxctaooKn} y^ l3Xf}XP^-i(n 5 fjiyi^ivlg T«y 'zsrpcei^yifjLivodv
fffJfJL^m 7mpicv]@^' TTU^ KoyOV o\ O^CHT^lTiOill.
Lac exhibere capite dolentibus, ma- lum. Malum item & febricitanti- bus , & quibus praecordia fublata mur- murant, & fiticulofis. Malum. quoque & quibus biliofae funt dejeftiones, qui- que febribus acutis laborant, & quibus copiofa fanguinis dejedio fada eft. At tabidis lac dare convenit , non valde admodum febricitantibus, & in febribus longis , & languidis , dum nullum ex fupra commemoratis fignis adfuerit ; & praeter rationem extenuatis.
Apud Celfum L 3. ^.22. p. 170. aphorifmus hicce ita legitur : Lac , quod in capitis dolo* ribus, iS in acutis febribus ^ iS fer eas fa^a nimia
K 4 fi^^f
15» HlPPOCRATIS
Jiti , ac , Ji-je pracordia tument ^ five biliofa urina eft, fivefan^uis fluxit , prn veneno eft ; in phthifi tamen ficut in omnibus longis difficilibufque febricu- lis , reSte dari poteft.
Ladis ufus apud Antiquos frequentinimus fuit. Saepe enim ad leviter purgandum : non raro ad abluendum , & atcemperandum poft purgationem, fsepifllme ad humorum acrimo- niam corrigendam : & denique ad craffefa- ciendum feu nutriendum lade utebantur , & ficuti ad purgationem omnium tenuiflimum eli- gebacur, quale efl: afininum, & in fatis nota- bili quanticate exhiberi confuetum fuit; ita ad craffefaciendum , craffius praeferebatur. His enim intentionibus potiffimum lac ab Bippo- crate ufurpatum fuiffe in iliius doftrina colli- gere hcer; idque ipfemet confirmavit lib, 2. de morb muL n. 14. ubi hasc habet ; optimum eft boc , nam &f purgatur , ^ nutritur , 6? Jiiixus ob- tunditur ab hujufmodi la6te ( nempe bubuio). Ec quia illud copiofum dare aliquando opus erat, ne merum potatum Isederet , ( ut homini illi concigiffe nariatur , cujus hiftoria lib. 4 Epi- dem. n. 23. regiftrata efl: ) variis admixtis illud temperabant. Quod Hippocratem quoque fe- ciffe legimus ubique, modo ut Jaftis facukates augerentur, modo, ut corrigerentur; namque faepe mulfam , aliquando muriam addidit , ut abfterforiam illius facultatem augeret; non fe- mel vinum, ne ventriculum laxando laederet, aut humedando nimis intentae exficcationi non reludbarec ; faepifl]me aquam , ut febrienti con- venirepoftet, 6c refrigerandi, vel humeftandi vircus major effet. Utebantur autem & bubu- lo , & ovillo , & caprillo , pro rei exigentia. Hac tamen diftinftione , ut , cum intentio erat
pur-
V. A P H O R. 64. 153
purgatidi , aut fubluendi alvum , in maxima quantitate exhiberetur ; nam aliquando ad con- gii menfuram dedit Hippocrates , in aliis vero cafibus raro duas cotylas exceflit , ut in ventri- culo detineri , & concoqui poflet. Ac ad purgandum quidem , & ad fubluendum, fero laftis frequenter inprimis uti confuevit Hip- pocrates; nunquam tamen illud in febre ar- dente ufurpavit, etiamfi omnibus intentioni- bus fatisfacere pofle videatur , quse in hujus morbi curatione occurrunt, ita ut Galenus hoc lafti prasferendum pro febris ardentis cu- ratione exiftimaverit. Sed fciendum eft, Hip- pocratem non confuevifle in febribus ardenti- bus medicamento purgante uti admodum fre- quenter. Nam cum purgatio non conveniat (ut ipfemet teftatur lib. 3. demorb. n. 3.) quan- do jam febris ardentis flgna in Jingua apparent, quas funt ejufdem ficcitas, & ariditas , ante harum apparitionem febris eflentia nondum aperta ell, & fi tandem cognofcitur, eo tem- pore ad eum fervorem non pervenit , ut pro purgatione ferum , aut lac dari debeat in ea quantitate, quae intentioni fatisfaciat , cum fa- tius fi teo tempore medicamentum dare, quod humorem peccantem promtius purgare poffit. Hac igitur ratione pro curatione ardentis fe- bris , nec fero, nec lafte quidem purgavit Hip- pocrates , nifi ubi fuppofuit ichores biliofos in ventrem decumbentes peccare , uti in lib. de viSi. acut. n. 34. ubi lac afininum fubducendi gratia probat ; nam eo cafu nullum videtur ex- cogitari pofle remedium convenientius afinino lafte, hoc enim purganti facultate humores diftos ad motum jam concitatos facillime edu- cere poteft , univerfumque corpus aeftuans re- K5 W-
154 HlPPOCRATIS
frigerare, &fuccos omnes mitigare, &attem- perare; & quoniam expedit poft purgadonem, alvum laxatam firmiorem permanere, lac prae- coquendum jubet, quod in omnibus fluxionum generibus Hippocrati ufitatum fuit. Nec ex lad:e Isefionem ullam propter febrem timet, quia 5 cum ratione copiae cito defcendat , pu- tredinem a febrili calore contrahere non po- tefi: , quae aegrotanti noxam inferat. Quia igi- tur in hoc cafu humores ventrem obfident , & ad motum funt difpofiti , clyfl:ere fubducere eos tentandum ell prius , cui Ci non cedant, ad purgationem ex lade confugiendum efi:. Lac autem potius , quam ferum ladis praebet : i*'. quia ferum fortafife haud ita biliofos humores educit, quemadmodum pituitofos, nam etiamfi fero potiflimum ad abluendum , & contempe- randum utatur Hippocrates , in pituitofis ta- men morbislongefrequentiuseoufusefi:, quam in biliofis , quamvis id novum quam plurimis futurum fit; qui tamen {i loca percurrant, in quibus de fero ladis exhibendo fit mentio , id verilSmum efife invenient. Imo idem Hippo- crates lib i. demorb.muL n. 45. inter medica- menta pituitam fubducentia ferum ladis adnu- jneravit. 2°. Quia, cum ferum admodum fa- miliare fit humori peccanti , quem ichorem bi- liofum vocat Hippocrates, timet ne aflTumtum ferum in eum convertatur ; hac enim ratione fuccorum cognationes confiderandas efife ad^ Jnonet lib. de Vet. Med. n, 4^. ut cavere pofllmus iion ea tantum , quae ex propria natura nobis funt incommoda, fed etiam quae talia funt ob cognationem , propter quam in cognatum fuc- cum facile tranfmutantur. Ne igitur ferum ob cognationemj quam habet cum huraore pec- 0 cante.
V. A P H O R. 64. 155
cante, in eum forte tranfmutaretur , in ipfius morbi augmentum , & aegrotantis perniciem, fero dimiffo lac ipfe praebet. 3°, Forte etiam ferum non proponitur in hoc cafu , quia fup- ponitur effe tempus , in quo ferum majorem liabet acrimoniam , quam conveniar. Certum eft enim, non in omni tempore ferum dare antiquos confueviffe. Nam Hippocrates de eo exhibendo nunquam verba fecit , quin con- ditionem appofuerit , quae peculiare aliquod , & idoneum tempus refpiciat , Hbro enim 2. de morb. n. 13. de curarione ulcerum capitis tra- dans ait, ^ vero tempus anni ferat y etiamferum pojiea bibat , Jin minus , lac ajininum, Sed & lib, 1. demorb, muL n, 8b*. pariter, nec non lib. 2. w. II. aliifque quamplurimis locis, eandem conditionem appofuit , etfi diverfis vocibus, cum aliquando dicere folitus fit , Ji adfit anni tempusp aliquando pro tempore^ & fimiiibus, quae idem important. Verum non Hippocrates modo in eo exhibendo certum anni tempus confideravit, fed etiam Medici Gnidii, quos de fero , & la6be pro tempore exhibendo fcri- pcis tradidiffe adnotavit Hippocrates in prin- cipio libri de vidt, acut. Quamvis re vera nul- libi ab Hippocrate definitumfit, quo tempo- re dari expediret , & quo ab eo abftinere , adeo cundis id perfpicuum erat, caviffe autem tem- pus aeftivum ob affignatam rationem probabili conjeftura ex Hippocrate elici poteft. Nam de vere non poteft dubitari, quin eo tempore conveniat , cum ferum eo tempore fit opti- mum; unde curationem tabis dorfalis, quam fero , ac afinino ladte abfolvit Hippocrates » in vere aggrediendam optabat Ub, 2. de morb. n, 49. neque paricer de autumno ; cum Ub, 7.
Epidem.
156 HlPPOCRATIS
Epjdcm. n. 3 ferum circa autumnale sequinofti- um Erocolai filio datum memoretur: cur vero in hyeme dari non debeat , nulla ratio perfua- dere poteft , imo quia illud exhibere in mor- bis confuevit Hippocrates , iu quibus pituita praevalec , quae in hieme viget plurimum , hoc tempus pro (ero exhibendo aptiffimum erit, cum enim ejus ufus probatur in utero gerenti- bus, quaeobpicuitae copiampericlitantur, W. i. de morb muL n. 45. cui in morbo pituitofo abeo vocato lib, 2 de morb n, 68. nec non in morbo CrafTo, lib. deintern. affe6t. n. 51. aliisque morbis a pituita , qui hyeme potifHmum vigent , {i eo tempore fufpeftum effet ? Quare tempus ae- flivum folum erit, in quo fero non utebantur antiqui : unde non erit mirum , fi pro di£la febre ardente curanda , quam aeftate fieri aic Hippocrates, ferum non propofuerit, fed lac afinmum ejus fuccedaneum, quippe quod om- nia fubterfugiat incommoda , quse in fero adno- tavimus. Neque ferum prsefcribit Hippocra- tes lib. de fleril n. 22. febrienti & dolenti ex puerperio , fed lac cum tercia mulfae parce ex- hibet, uteo mediante, & purgationis acrimo- nia ex corruptione contrada , quae mulierem dolore vexet , attemperecur , 6c fimul alvus adftrifta emolliatur. Eligit autem caprillum, quod in fubftantia mediocritatem inter tenui- tatem, & craffitudinem tenet. Namafininum, alioqui febrienti minus noxium , fortaffe ti- muit , quippe quod alvum vehementius move- re poffet, quam in puerperis conveniat, qua fufpicione permotus illud decoquend.um jubet, ita enim immodicse evacuationis omnis fufpicio tollitur. Pinguedinem vero detrahit , tum quia hsec pariter ad alvi fluxum difponere pos-
fet,
V. A P H O R. 64^ 157
fet, tummaxime, uc febri minus oflSciat , ca- jus gratia illud frigidum adupraebec, &certiani mulfae parcem ei admifcec 5 quancicas vero, quam praefcribic duarum heminarum, animad- verfenda ell , quae pro ducenda alvo minima eil:, cujus gratia ad femicongii menfuram illud exhibere confuevic ; maxima tamen propcer mulfae permixtionem , fi nucricionis gratia ex- hibeacur, quo confilio nunquam duas heminas in cocum excedere confuevic. Quare dicendum eft, in praefenci cafu lac dari, nec nucricionis gracia fimplicicerj nec fola incencione purgan- di : quod etiam ex eo confirmatur, quia , fl pro nucricione cancum illud exhiberet, longio- ri cempore ejus ufum perfcripfiflec , ecfi ia graciam purgacionis, unica vice concencus fuis- iec, nec fubjunxifiTec, fi neque venter fiibeat , fed uc eodem cempore alvus mediocriter laxecur, humorumque acrimonia corrigacur. Neque vero purgacionem auc ex la(fte afinino, aut fe- ro convenire docec Hippocraces lib, 2. de morb. muL w. 17. ubi de purgandis, quaeuceri paciun- tur ftrangulacionem , tradtat ; quandocunque patiences nacura func lienofae, auc exfangues, auc doloribus , auc aurium cinnicibus vexancur; quo in loco <5c pluribus aliis lienofas nacura ab hujufmodi purgacione rejicic, eas intelligens, quae ab ineunce aecace lienis Cumoribus func fub- jecbe , ica uc facile iis lien intumefcac magis* Hujus vero ea eft racio, quia, cum lac, & fe- rum ad purgandum in magna copia affumi de- beat, ab his lien nacurali confticucione debilis exifi:ens facile incumefcic: quod camen pericu- lum non incurrunc illi, quibus lien alioqui ro- buftus aliqua occafione incumefcic. Ec ideo non funt reprehendencli, Medici antiquiores , fi
ali-»
I5t HXFPOCRATIS
aliquando lienis tumores purgatione ex fero; & lafte curare tentarunt , ut videre eft apud Hippocratem lib. de intern, affe6t. n, 28. & 29. & s^* ubi de liehofis tradlaiur. Exfanguibus vero , & pallidis alia ratione laftis , & feri pur- gationem prohibet, quia fcilicet calor in his exiguus exillens a copiofa potione obrueretur. Eundem feri, & laftis ufum prohibet iis, qui- bus aures fonant, quia , cum hoc fymptoma capitis repletionem ex imbecillicate arguat, in- fernum ventrem tanto humore perfundere, Bon eft tucum: quando caput inde nimis reple- ri po^et. Quando vero in aphorifmo prsefen- ti aic Hippocraces , lac dare caput dolentibus , wa- lum, &c. de eo non intelligic , quod purgatio- nis gratia in notabili quanticace exhibetur; id namque proprie loquendo non eft lacdare^ fed pocius laite purgare y & hic dicendi modus Hip- pocraci uficacus fuit, ut in ejus dodrina mani- fefte apparec. Nec lac hoc modo exhibitum ea incommoda adferc , quae lafti alio modo ex- hibico impucantur, & ratio eft , quia non diu mo- ratur in ventriculo , ut in caput vapores di- mittere , & flatus inducere valeat , & quia co- piofum alTumitur , corruptionis periculo non fubjicicur (ab his enim laftis noxae pendent). Hocquefuifle Hippocratisconfilium, ex ipfius- met dodrina demonftrari poteft, quando lafte afinino, autcaprillo diluco ad purgandum ucicur in omnibus cafibus , in quibusa praefenti apho- rifmo prohibetur ; eo enim in capitis ulceribus tititur lib. 2. de morb. «.13. & in comitialibus lib. de vidi. acut, «.38. nec non in comitialibus eodem in loco ; in quibus cum caput afficiacur, inconveniens effet , quatenus lac dare caput dolentibus, prohibetur. Praetereain febribus
lafte
V. A F H O R, 6^4; J53J
lafte afinino purgationem iDflituit fsepiflime. Nani & in quotidiana ex bile, & in febre in- terficiente appellata lib, 2. de morb. n, 36. & 65. eo utitur , & in febre ardente Hb. de vi6t, acut. w. 34. lafte afinino purgandum effe corpus ju- bet. Taceo alios morbos , quae febrem acu- tam conjundam habent , in quibus eodem ladte purgari jubet , v. g. in eryfipelate Ub, 2. de morbis «.53. & alia quam plurima, quae fingu- la referre nimis tasdiofum effet. Quare & in fecundum cafam peccaffet , qua lac darefebrien- tibus prohibet. Similiter contra tertium erras- fet , quod malum effe lac dare inquit iis , quihus elevata murmurant hypochondria ^ quando & in he- paticis , & lienofis etiam ad hydropem tenden- tibus , afininum lac ad purgandum prsebet , lib. de intern, affedt. fz. 26 & 28. Ulterius lac im- probatiis, quibus larga fanguinis evacuatio fa^a efi, & tamen lib. devidt, acut, «. 66. lade afinino eos purgandos effejubet, quibus fanguinis copia efiluxit- Cum igitur la6te purgationis gratia utatur Hippocrates in omnibus cafibus, in qui- bus per praefentem aphorifmum damnatur, as- ferendum efi:, lac dare , non fignificaje purga- torium , fed quod refe£lionis , aut alterationis gratia exhibecur : quod ex eo confirmatur , quia referens cafus , in quibus utiliter exhibe- tur , eos tantum meminit , qui refedione egent, tabidos inquam , a febribus longis vexatos , & praeter rationem extenuatos ,• quos ladte pur- gare nullo modo licet , aut faltem raro. Vid. Martian, p, 463. 338. 383. 298. 287.
Luft:randi funt finguli memorati in aphori- mo cafus.
Lac exhibere capite dolentibus , malum. Cepha- lalgia intelligenda venit prsefertim a repletione, feu fanguinea j in qua lac nocet, quia virtute
nutritiva
I60 H t P P O C R A T 1 S
nutritiva fanguinis quantitatem auget. Tum vero infeftum etiam eft lac capice dolentibus ex vitio ventriculi , dum cruditaces acres , aci- dae, biiiofae, in vencriculo laticantes irritanc fibriilas nervofas, quae per confenfum afficiunt meninges cerebri. Quia itaque lac ingeftum ab haerentibusin ventriculo inficitur , ut acefcat , velrancefcat biliofumve evadat ; patet, quod, acrimonia au£ta, caufa maliincrementum fumat. Augetur etiam a Ia6bis ufu cephalalgia Venerea, quia Venereum miafma corrumpic ingeftum lac , unde , increfcence acrimonia , augecur caufa cephalalgiae. In quacunque alia denique cephalalgia , a laudabilis fanguinis acque ly mphae defe£lu , v. g. ex vigiliis nimiis , morbis diutur- nisjlaboribus gravioribus & haemorrhagiis copro- iioribus originem ducente, lac nocet, tumquia fufficientes defunt vires ad fubigendum tempe- flive lac, (quare hserens in primis viis corru- prionem fubit ) tum quia fsepc peccans acrimo- nia in humoribus lac inficit fuo vitio , unde ab irrttatis nervis malum. Quid ? quod ab lafte acido , corrupto, corrofivo reddito, oriantur ex aff^edis. nervis convulilones epilepticae, ex- emplo fuo confirmant infantes Nonnulli ah uU ceratis meris ^ capiie doknvbus lac propinanty quod capitis dolore vexentur , quidam vero aqu%m quod ani' mo linquantur, Ego contra , fi capite doleant , (^ mentis lcefio adfit , cmvenire aquam exijiimo , cmn vero mofjus & acrhnonia inejt , his Jac bene facit» Hippocr.. lib. I de morb. muL n. 88.
Malumfebricitantibus lac: quacenus febres fo- vec, augendo quantitarem humorum, vifcidita- tem , acr-moniam. Nutrit enim lac abundan- tcr; obftni^lionibus favet per fubftantiam ca- feofam; & ranceicit in calore febrili, intuitu nempe partmm fuarum cremoracearum, piu- guium. Hypo-
V. A P H O R. 64. 161
Hypochondriacis , /eu prcecordia elevata £^ mur- murantia habentibus non convenit lac, Hippocrates hic duo fympcomaca fimul copu'avit , uc indi* carec lac dari pofTe eciam iliis , qu bus furperjfa (elevaca) caniummodo func hyponchondria, & quibus murmuranc folum. Nam fi a bile in- tumefcac hepar , lac convenit , unde ipfcmet Hippocraces lib. de intern, affeSi, n, 31. in hepa- titefecunda, a bile in hepar confluence , a qua durum , & dolorofum fit, non lac aiini- num modo, aut caprillum ad purgandum prae- bet, fed eciam bubulum ad bilem at emperan- dam per plures concinuos dies exhiber. Simi- licer murmurance abfque cumore ventre , lac non prohibetur, quia , fi a blliofo fucco per vencrem difcurrenie murmur fiat , lac dacnm utileefTepoteft, uti videre eftin lib.devi^.acut, n. 63. Q;jare lac dari vetac Hippoc.ates, quando elata hypochondria fimul murmurant. Haec enim a flatuum copia generacionem in hy- pochondriishabenciumdependent, cui affedlio- ni lac noxium eft, non folum , quia flaruofum eft, fed etiam quia , cum talicer afl:e£li acidae corropcioni fubjiciantur, lac in vencriculo ob analogiam faeillime iis acefcic. Martian. p. 464. Si enim hypochondria flacibus infeilata & elaca fuerint ab acido vifcofo , cralTo & crudo , ob- ftruente , fpafmodico & flaculento , lac ingeftum vel coagulacionem fubeundo , vel corruptio- nem , obllrudlionibQs & flatuum generationi copiollori pabulum fubminiil:rat. Si vencricu- lus debilis efl , inque eo largus acidi provencus gignicur, lac miras turbas, anxiecaces , flatu- lentias, borborygmos, cormina, excitac. qua- re infenfus eftejus ufushypochondriacis. Hojffm. Rem. benign. 0. 10. ApoIIonius, cui elata eranc Fcl. IL L vifcera.
l62 HlPPOCRATIS
vifcera , & qui flatibus abundabat , cum la£le ufus eflet copiofo , crudo , caprillo & ovillo , vitiofaque vi6lus ratione , infignes omnium of- fenfiones fadtae funt. Nam & febres exafpera- taefunt, neque memorabile aliquid ex ingefiiis alvus reddidit, &c. vid. Hippocr. lib. '^. Epidem. agr, 13. Alius quidam a flatibus difi:entus, la- terum inanitatem cum quodam dolore in tu- morem fublatam habuit , & per excretioncm materiae puri fimilis fanatus eft. Excretionis autem caufa fuit error infignis , potus nempe multi ladlis meracioris , quod in ventriculo corruptum vomitum excitavit. Adnotavit au- tem Hippocrates conditionem, quod meracius fuit, quia, i\ alicui iiquori admixtum bibiffet, citius a ventre defcendifiTet , nec in eo corru- tum eflTet. Eodem tempore febris fupervenit, cujus caufa Medicus adhibitus fuit , qui cura- tionem ex arte infi:ituit. Nam ratione doloris calefactoria adhibenda juflic, quod per vocem liTrruvrt fignificavit, & ad vomitum compefcen- dum, acrimoniamque corrupti ladis , pulticu- lam ex farina crafljori in cibis dedit , & ita ven- triculus fubfliitit, fublato vomitu , egefi^itque alvus quid puri fimile, quod nihil aliud fuilfe videtur , quam reliquiae laftis corrupti : qyod a ventriculo defcenderat , & in inceftinis cor- ruptionem , & acrimoniam majorem contra- hens febrem accendere & in tranfitu fedem in- flammare potuit; ex ciborum enim corruptione in ventriculo febris fupervenire non admodum folet. Hujus igitur materiae excretione fa£la, & flatus diflipati funt , iliique affeftio fedata efl:. Vid. Hippocr. /. 4. Epidem. «. 23. Martian,
^ 329.
Malum lac fiticulojis , &f quibus biliofa dejedlio-
nes:
A
V, A P H O R. 64. 163
nes: quia fitis a ficcitate , quae a vifcido prae- dominante, feu humoris dilUv^intis feu lymphse defed:u, vel ab humorum acrimonia; in utro- que autem cafu lac materiam praebet augmento mali , dum vifcidum auger per cafeofam fub- ftanuam, & acnmoniam fufcipit ab admixtis humoribus acidis, five biiiolls aicalefcendDus.
Ubi copio/a fanguinis evacuatio fadta eft , nocet lac ingejtum : quoniam poll nimiam fanguinis jafturam , vifceribus laxis, dcbilitatis , vires corpori non funt fufficiences coquendis afium- tis ; unde lac ingelium corrumpitur.
Conducit lac tabefcentibus , non magna febre de- tentis &c. Notandum tamen eft, quod fi jtix- ta propofitos ab Hippocrate canones, lac ae- grotantibus exhibere velimus , nullus fere lo- cus erit illud exhibendi; nam nullum fere tabi- dum la(fi:e egentem inveniemus , qui vel capite non doleat , vel hypochondria non habeat fus- penfa & obmurmurantia, vel Ctim non patia- tur, vel biliofis quandoque non exerceatur de- jeftlonibus , vel denique cui non nunquam fan- guinis fluxus non acciderit. Quapropter nifi omnia fimul haec contra-indicantia vim faciant/ aliquid pro tabidis fublevandis efi: audendum, adeoque lac propinandum , etiamfi unum vel alterum ex recenfitis ab Hippocrate fignis ob- fiftat. Etenim nuUum pro tabidis nutriendis praeftantius habemus piaefidium , quam lac» primum , & primis corporis noftri ftaminibus maxime analogum , nutrimentum , exhibere. Cyilli in Etm, Oper. T. 2, p. 597. Equidem fi tabes ((j^<t9dL<rfj,c( ) revera humidicatis, quae in folidis pariibus fubfiftic , abfolutus exillit inte- ritus , nuilam mediciuam recipit. Propter hoc igitur rionnulli Medicorum merito decepti in L 2 dis-
l54 HlPPOCRATIS
difcernendo , putarunt , fe verum marafmum curaffe. Etenim fieri poteft , uc tenuicas car- nium , maciefque , & veluti colliquacio earum refarciacur: primariam vero humidicatem, & quse folida ipfa nutrire poteft, prorfus abfum- tam perditamque non licet reftituere. Sic enim fenium quoque fanari nequic, ut quod naturalis fit tabes. Quemadmodum igitur fe- nium nulla medicina tolli poteft , fic neque ea quae revera tabes. Attamen propter humanum benignumque artis auxilium , contendere cum morbis oportet , & non ceu deploratos omni- no relinquere. Interdum enim, ubi quis na- turam dextram na6tus fuerit, & tabes incipiac, nondumque folidas parces torruerit, fperatum fucceffum confequi poterit. /llcx» Trall. L 12. c. 5. p. 729. Lac igitur omnibus hefticis , prae- fertim in marafmum definentibus, fi quid aliud, idoneum eft. Quapropter etiam iis valde con- veniens eft , qui vires habent imbeciiles, ne- que alimentum poffunt accrahere : & hoc fo- lum in corpus diftribui , trahique non parum accommodate poteft. Icaque lac muliebre 'primum locum obtinet, fecundum vero afini- num. Verum quoniam aegre nonnulli hoc as- fumunt, caprillum ipfisdandum eft, quod me- diumfere exiftic,&magis poceft nucrire. Con- ftac autem , etiam curam animalis habendam effe, ut nutriatur domi hordeo, myrci, lenti- fci 5 & quercus foliis. ita enim lac non amplius corrumpitur. Nam hujus folicitudo habenda eft, ut ne he^licorum alvus fubducatur, prae- cipue eorum qui ex frequenti fyncope , & diu- turna vacuatione alvi in marafmodera febrim inciderunt. Quam ob rem quibus venter im- becillis eft, & facile fubducitur, in hia etiam
lac
V. A p H o X. 64. i6s
lac bis coquere , vel etiam fluviales lapillos in id conjicere oporcet. Redduntur autem igne candentes, ut ferofum a lafte per ipfos dillol- vatur. At qui lac folum nolint affumere, aut cumptifana, aut alica, aut chytro ipfum de- codum exhibeto: ad baec cum itrio , hoc eil libo fuminali, & fimilagine pari modo bis co- €tum offerco : prseterea magis adhuc illis lac ex- hiberi debet , quibus etiam venter copioiiora 6c biliofiora dejicere videtur. Procedente au- tem tempore , ubi febres mitigatse fuerint , & vires aliquo modo inftauratae , molliffimum 6c recentem cafeum ex eo coagulatum dare ipfis non alienum efi:. Quatenus enim vires augeri cernimus, eatenus nos quoque cibis adjicie- mus. Jbid. c. 4. p. 725. Sanguinem ex pulmone rejicientes omnes la£i:e utantur , mollique & recenti cafeo, prsefertim caprillo, aut bubulo. Neque enim medicamentum , aut cibus , auc aliud quidpiam adeo accommodum ipfis efl, auc utile, atque lac. Et qui per initia folo ipfo confi:anter longiori tempore ufi funt , omnes in totum confanuerunt. Novi autem quendam, qui cum toto anno ipfura & bibiffet , & com- ediffet , interim cum frumentaceo aliquo , aut fimilagine, auc libo fuminali, auc alica, auc lente , aut panico incoquens : cumque ita agendo a vino abftinuiffet , liberatus fuerit , & puris fputo , & ne poftea in phchifin incideric. Ibid. /. 7. c. I. p. 304. Quod fi poft fanguinis reje£tionem puris fputum prodeat , & diutur- nior affeftus fuerit , & corpus totum alimen- tum non fentiens , contabefcere manifefto in- ceperit, neque thorax multumpuris contineat, etiam folum ipfis lac dari debet , fi non vehe- menter febricicent : fi enim multo infeftante L 3 calore
l66 HlPPOCRATIS
calore exhibeatur, non item nutrh-e, aut hu- meftrire poterit. Nam ab eo quod contra na- turam eft, vincirur, & in alienam, corruptri- cemque qualitatem mutatur. Ubi calor febrilis moderatior evaferit , lac ipfis exhiberi debet. Sin id quod rejicitur, expurgatione adhuc in- digere tibi videatur , & non modo fordidum , fed & fcedi odoris exiitat , afininum omnibus aliis anteccllit : quippe etiam eo quod probe purgat , omnia vincic. Item equinum ipfis propinandum etl , quod afinino ad omnia fit perfimile. Quare etiam aegre fpirantes eo ad- jutos fubinde confpexi , cum opportune eflet datum Omniaenim, quae pulmonum caver- nis infixa funt , rejeftioni reddit morigera, Ad- je6lum autem eft opportune, ut cum hos fe- bris non infefi^at , neque acceffionis tempore exhibeatur. Qpod f] aegri horum animantium lac nolint afifumere, dabituripfis fecundo loco bubulum , auc caprillum. Etfi enim lac horum non adeo purgantem vim obtineat, tamen nu- triendo amplius quiddam aliis prseftare poteft. Porro ne ladis potio aegri ventriculum corrum- pat , fatius eft ipfum fupra carbones incoquere. Sic enim deco(5lio bonam ferofi partem aufe- ret , ut etiam ipfum ad ventrem retinendum magis quam alia efficax evadat. Sin autem calculos fluviales candentes , excuflbsque ut pulverem non contineant, injicias, auc ferra- menta eodem modo ignita, commodius adhuc, & utile efficies. Caeterum variis modis lac ipfum comedant, interim cum fimilaginc, alias cum libo fuminali, aut oryza , aut alica cum ovorum luteis. Sic enim . appetitus quoque confervabitur, & ufus laftis , qui omnia po- teft, faftidiofus non erit. Etenim ulcus pur-
. gare.
V. A p n o R. 64. 1(57
gare, carne obducere , & totum corpus plus quamuniverfa,nutrirepoteric. /. c.cap.^.p.^^og. Tabis lac medela ell & nutricatio, & ventrisca- lefadio , & vcficae lenicio. y^ret. Curat, acut, /. I. c. 3. Propinandum vero eft Jac maxime mu- lieris, quae proxime peperit puerumque nu- trit. Si ladlis humani copia non datur, aflnae quae non pridem peperit , iac accipito : tenue eft enim ac fluxile hujufmodi lac. ibid. l. 2. c. 3. Lacvero aflumtufuave, potu facillimum , nu- tritu folidum, & qualibet efca a pueritia fami- liarius eft : praeterea vifui colore deledabile , medicamen arteriam non afperans, guttur Ix- vigans, ad ejiciendam pituitam facilem fpiri- tum reddens , inferiorem exitum lubricum ef- ficiens , ulceribus dulce fubfidium , & quolibec alio benignius. Si quis mulrum la^lis potat , nullo alio eget alimento. Idem Curat. diut. l. i." c. 8. Cum nihil aliud comedendum , vel bi- bendum, nifi folum lac, segrotantibus conce- ditur, Diata Laftea dicitur. Ut autem quod expertus fum dicam : Infantes , vel in prima pueritia conftituti , etfi jam a lafte depulfi fue- rint, & cibis folidioribus afl^uefcere coeperint, fi in tabem incidant , omni denegato cibo com- mode poflTunc nutricis iterum mammas exfuge- re , & Ladteam Diaetam cum nutritionis com- modo ferre; at qui jam adoleverunt segre pos- funt, omni profcripto cibo & potu, folo lafte exfudo nutriri : nec unicum vidi ad fecundam diem Diaeta Ladea abfque fummo languore u- tentem. Cyrilli ubi fupra. Quod ergo attinec Diaetam lacleam pro nutriendis phthificis & tabidis, cerce legitimus laftis & quorumlibet lafticiniorum ufus in omni cafu mulcum valet, inprimis quando malum dependet abacrimonia fanguinis & lymph^ falfa muriatica, quippe ad
L 4 quam
|68 lilPPOCRATIS
quam laftis ufus nobiliflimus eft , ubi caetera rite praemifla fuerint , & dyfcrafiae contento- rum maximam partem correftae: e contra pa- rum proderit quoties atrophia eft a colluvie auc corruptela cujufdam vilceris, aut quando eft a vitio ilomachi, nifi hsec impedimenta prius removeantur, & ventriculi digeftio plus minus reftituatur; alias enim vix fieri poteft, quin lac etiam corrumpatur in ventricuio. In acrophia ergo ifta inpnmis lac convenit , quae eft a nimia acrimonia humorum , conjundta cum eorum caliditate vel quafi acredine maflk fanguineas, ubi opus eft, ut hume£letur & cemperetur. Sub ejus ufu femper aliquid facchari, vel confervae rofarum addatur , ne tam facile coagulari pofTit. Porro in graviori malo , quilade utuntur , dcbent tcr in die iftud fumere , mane fciJicet , a meridie , & ve- fperi, & vixalium cibum guftare, nifi paffu- las, aut cibum facile digeftibilem: idque per aliquot feprimanas, donec denuo corpus ite- rum proficiat : & fumto lafte, moderato exer- citio corpus fuccefTive movendum eft, ut faci- Hus idem dJLftribuatur; non enim longa in fto- macho indiget digeftione. In ifta etiam tabe , quseex ulcerationepulmonalioritur, lacitidem praeprimis confert; nam abftergit parte fero- fa, nutntcorpus, & temperat parte butyrofa. Convenit prae caeteris lac muliebre ; idque, fi fieri poteft , ex mammis nutricis fanse ab se- gro exfudlum , ne ab aeris atta£lu alterari pos.- flt. Poft lac muliebre eft bubulum & capril- lum, in fpecie in atrophia fcorbutica , praefer- tim fi capra prius appropriatis vegetabilibus , vuinerariis inprimis & antifcorbuticis , nutrita fuerip : item lac equinum cum pauco faccharo.
Sane
V. A P H O R. C^. 169
Sane in fcorbutica phthifi optima funt laftici-
nia, quibus inftjllari poffunt fpiritus cochlea-
riae , aut falis ammoniaci , aliave fimilia. Ve-
teribui in ufu fuit lac afininum, optime ulcus
detergens , quia ferofum. Ettm, Oper. T, 2. p.
($86. In omni heftica haud poftrema co ten-
ditindicatio,utrofcidum illud humidum,quod
calor continuus non modo ex fanguine, fed
etiam ex tubulis folidis , & una cum hoc ipfam
tandemcarnematquepinguedinem abfumit, re-
farciatur. Huic fcopo quam maxime fatisfa-
ciunt aliraenta medicinali fimul virtute inftru-
dta, inter quae palmam fert lac ipfum. Opti-
mum humanum , quod promtius confumtum
reftituit humidum & calorem , idque ex mam-
rnillis fudlum, ne ab aere vitictur. Afininum
minus quidem nutrit, fed magis refrigerat, ca-
lorem tempcrat , abftergit & aperit. Effica-
tlus nutrit caprillum & vaccinum, fed gravius
eft, multumque cafeofae fubftantise habet,
ideoque , ne ventriculum male afficiat , corrigen-
dum. Mihi prae reliquis placuit Hippocratis
ladle utendi methodus , quam de intern. affeEt^
«. I r. fic tradidit: Dandum ejl^ lac afininum co-
6ium ad fubpurgationem , aut bubulum , aut capri-
num. Bibat etiam crudum lac bubulum , tertia
aqua mulfe parte admixta , per dies quadraginta
quinque , admixto etiam origano. Re£le enim gra-
vis hic au6bor pafllm ad lenem purgationem
commendat lac afininum coftum , quia fal ipfi
ineft dulce inftar facchari , tbftergens leniter
& laxans , quod , coaionc difflato humido ,
concentratur magis. Origanum autem adjicere
praecepit procul dubio ad roborandum ftoma-
,chum & genus nervofum debilitatum, Ego ,
fi lac afininum haberi nequit, ita la£tis curam
h 5 adoy-
170 HlFPOCHATIS
adornare foleo, ut prsecipiain primum, per duos, vel tres dies mane potare lac, e vaccis herbis recentibus & appropriatis paftis mulftum, ad libram unam , in qua uncia mannae , auc facchari rofati , vel confervae rofarum diffolu- ta. Dein menfuram folius laftis quotidie bi- bere prsecipio , addendo facchari unciam dimi- diam & nicri drachmam dimidiam. Pro cir- cumftantiarum ratione , praefertim ubi fufpicio labis in mefenterio, aut exulcerationis in vi- fcere interno , l^dii confundo ad dimidias, vel tertias, aquam, aut puram fontanam, autlon- ge melius Selteranam mineralem. Hac vero deficiente, aquam communem infundere fua- deo cum veronica, foncho, pulmonaria, he- patica, mufco pulmonario, tuflilagine, hedera terreftri, fcolopendrio , capillis Veneris, flo- ribus hyperici & rofarum, &infufum hoc cum tantundem ladis, vel caprilli, vel bubuli cali- de bibere , adjefto faccharo , & pro meliori abfterfione , aliquoc guttis olei tartari per deli- quium. Cura haec minimum per fex hebdoma- des continuanda, ac intereavitanda omniaquae ftomachum gravant , debilitant & lac coagulant. Vinumquoqueextoto circumcidendum, &non aliud, adftomachum fovendum, concedendum, quam parcum Hungaricum, aut mulfum ex melle BorufTico confcftum. Ante quam tamen cura la- Gis inftituatur , videndum eft , an ventriculus illud ferre poflSc. Sunt enim nonnulJi, qui lac Datura penitus averfantur. Notavi etiam , quod , qui disetae vinofse dediti cerevifiam largius po- tanc, lac commode ferre nequeant. TutifTi- mum autem lac afininum , fero plus redundans , minufque cafeofe fubftantiae habens. Quodfi tamen afinini ladis copia non eft , fubfiitui po-
teft
V. A ^ H O R. 64. 171
teft ferum hOAs dulce. Sunt etiam qui laftis ferum in B. M. deitillant & proleftam deftilla- tione aquam mirifice dilaudant, tam potam, quam loco vehiculi alTumendorum medica- mentorum. Hqffm. Med. rat, T. 4. ?. i. p 571. Novi, folo ladte caprillo cum floribtis papave- ris rhoeados cod:o , admixta dimidiaaquaeparte & adje6la portione mellis , quotidie ]argius af- fumco , immodicam etiam ex pulmonibus fangui- nis profufionem optime conquievifle primum, ac pofleaufurpatis fimulinter cibos confe6lisex amylo , ex toto fuilfe fanatam. Id tamen de ufu la(^iciniorum omnium tenendum : ut non modo ventriculi, an ea ferre pofllt, habeatur ratio, fed & ne fimul & femel , fed parcis & repetitis vicibus, ingerantur. Ibid. P. 2. p. 44. Serum co6bum & lac afininuni fere inter pur- gancia medicamenta numerarunt Antiqui; no- llrique homines cundem effeftum ex lafte afi- nino ad infinitum damnum phthificorum, & a plurimis morbis convalefcentitmi etiam inviti quotidie in hac urbe {Londini) experiuntur. Lijler Exerc, med, p. 117. Afininum lac apud nos ( in Anglia ) maxime eligitur. Sed ubi il- lud noninpromptu eft, ferum la£lis vaccini, vel etiam caprini , prsefertim fi herbis fuave olentibus paftse fuerint caprae , in ejus locum commode fubftitui poteft ; ipfum vero lac vac- cinum , quantumvis decodbo hordei , ut moris eft, diluatur, faepiflime nonconvenit. Neque alienum erit, ferum illud infufis herbis quibus- dam, quaeftomacho grataefint, & flatus difcu- tiant , morbo accommodatius parare. At in- feliciter interdum evenit , ut, cum la£tis ufum maxime defiderat corpus , tanta fit inteftino- rum laevitas, ut illud ferre non poflint. Cum
in
172 HlPPOCRATIS
in tali igitur loco res fit , illud hoc modo com- ponendum efl : flores rofarum rubrarum ficca- tarum , balauftia , cortex malorum granato- rum, cinnamomum, Cngulorum drachma una, coquuntur in ladtis vaccini hbra una. Cum ebullire incipit , frigida aqua affunditur parva portione, ut refl:inguatur & fubfidat; finitur iterum ebullire , & eodem modo refi:inguitur ; idque toties faciendum eil , donec libra una abiumpta, la£lis fimul & aquse quod refiat, ]L- brae unius menfuram adaequet. Tum colandus eft liquor, quem totum, commift:o faccharo, partitis , uti commodum erit , haufi:ibus , segro- rus ebibet quotidie. Hac via nutritur fimul corpus, &venter comprimitur ; nec quicquam obftat aUorum ciborum , vel medicamentorum , ufui hujufmodi diaeta. Mead. Monit. p. 48. Qui apud Anglos primum mos invaluit , lac cum Caffe conjungere, fimulque potare, jam in Ita- liam transdu£lus eft: , ut in quotidianas & popu- lariter confuetas ha^c potatio tranfierit. Re vera dccodum Caffe , ladis promptiori in ven- triculo digeftioni non parum favet. Solemus & tofti panis buccellam , vel menthae folia vi- ridia la£bi praemittere , aut fi mavis juxta Cl. Baconis a Verulamio methodum , illud per facculum pulverementhse & rofarum rubrarum rcfertum trajicere, deinde calidum propinare. Illud tamen omnino verum in praxi deprehen- dimus, tunc lac egregie in ventriculo confici adeoque exade nutritionis negocium procura- re, cum repurgatis quoad fieripotefl:primis ali- mentorum officinis , ea adhibeatur induftria , ut lac in vacuum omnino ventriculum admitta- tur , nec nifi in vacuum jsim a ladte ventriculum Cibus quicunque ingeratur : eo nempe fine ut
nul-
V. A P H O R. ^4^ 17J
nullam in ventriculo admixtionem lac patiatur, adeoque nullum noxium faporem adipifcens, in fanum dulcemque chylum mutari queat. Cy- rilli apud Ettm. Oper, T. 2. jp. 597.
In febribus longis (^ languidis y nuilo ex diSlis fi* gnis feu circumftantis prafente^ quae prohibent laftis ufum, dari poteftlac, non quodcunque, fed dilutum , feu ferum ejus , quo infarftus vi- fcerum collantur virtuce diiuente & abftergen- te. Indigitantur febres, quae hodie lentae & hedicas dicuntur , h. e. quas diuturnae funt & continuo , licec leniori ac remittente , aeftu prascernaturali , fuccos corporis confumendo » tabem inferuntvirefquedebiiitanc. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. r. p. 553.
Uci vero in ulceribus & infarftibus pulmo- num , ladis ferum , feu lac aflninum , egregie fe gerere obfervacum eft : ica eciam in aliis in- ternarum parcium apoftemacibus & uiceratio- nibus, exhiberi bona cumfpepoteft, maxime fi remixcum fueric cum melie aut fapone Vene- to. Hippocraces fcjeminae ex parcu fanguinem vomicione rejicienci ob laefum hepar, lac afi- ninum bibendum praecipit ad dies quinque, deinde vero lac bubulum ad dies quadraginta propinat, fub vefperam aucem exhibec fefamum tricum. vid. lib. de nat. mul. n. 4(5. & lib. i. de morb. mul. n. 113. In curatione ulcerum jeco- ris dandum eft afininum lac bilem non gene- rans, bene nutriens , in cafeum non fpiflefcens, quae ladis virtus eft. Si vero per inteftina pus educere velis , tibi lac eduftorium efto , prae- cipue quidem afinae : fi id non adfit, caprae auc ovis. Jret. Curat. diut. /. i. ^. 13. In con- fummatis aucem hedicis & phchificis , inpri- mis fi coUiquacivae jam accefferint diarrhoeae,
difFo-
174 HlPPOCRATIS
diffolutionem univerfae humorum maffae indi- cantes , ab omni prorfus ladte abftinendum eft.
Tandem prater rationcm extenuatis lac conve- nire Hippocraces monet , quatenus defeftiim materias nutrientis reftituimus ufu Jadlis: vide- mais enim yet?^aiiro(p,iy^< communiter & robu- iliores & carnoliores ac pinguiores aliis depre- hendi Vid. J, E. Buchneri DiJJertatio de noxio fef falutari ufu ladis juxta Hippocratis aph, 64. Ject, 5. Erford, 1739 4°.
Ad funimam fupponit apborifmus phthificos febricicare nonnifi fcbre hedica ; ergn per fe- bres longas , febres quaedam putridae intelli- guntur , fed cum nec in omnibusfebnbus putri- dis tuto lac conveniat , duae adduntur condi- tiones requifitae: i. ut cum ejufmodi putridis non jungatur capiiis dolor , neque iliorum mur- muracio , neque fitis &c. 2. ut febribus llmili- bus laborances , toti quafi confumti confpician- tur. Atquiin tali ftatu fuit vir fexagenarius, cum ultra annum febre quartana intermittente fimplici preffus effec , cui omni die , qua a fe- brili paroxyfmo immunis erat , lac caprinum exhibicum fuit, unde, ubi per aliquot tempus continuaffet, notabilicer incraffari, refici & vi- ribus reftitui coepic , redeunte appetitu, &
ijaulo poft medicamentis antifebrilibus fumtis iebris defiit. Vid. Eph. N. C. D. i. a. 1. 0. 22» Lac alimentorum effe optimum & naturae amiciflimum , vel ex eo coUigi poteric , quod chylus, qui proxima materia fanguinis eil, lac fit, & lade omnis generis animaijcia juniora, etiam ipfi infantes , quam opcime nucriantur & membra teneriora non modo inde nutri- menrum , fcd & primum robur accipiant Solo quoque laftis ufu corpora firma ac robuila red-
di
V. A P H O R. 64» - 175
di & confcrvari pofle, nonnuUi Helvetiae po- puli fuo exemplo nos docent , qui folo lafte vefcuntur. At vero cum non omnium corpo- rum five naturarum eadem fit ratio , neque ventriculus apud omnes eodem modo confti- tutus, lac vero facile in coagulum cafeofum abire queat: hinc non omnibus etiamaeque uti- le eft. Sicuti vero lac iis , qui nimis fluido^ & falfos habent humores, macilenti funt, & vafa aperta habent , motu gaudent & febre ca- rent, amicilTimum eft : ita omnibus repletis, pituicofis, vifcerum obftruftioni obhoxiis, & qui ventriculi funt imbecillioris & copiofum acidum in eo fovent, inimicifllmum eft. Ec quoniam ex ventriculi vitio , ejufque ab acidis & corruptis humoribus infardtu , facile capuc dolec , hinc rediffime Hippocrates , Lac dare capite dokntibus , &c. Quare Aetius l. 2. c. 90. praeclare monet, quod ii, qui ladte uti velint, latas debeant habere ac amplas venas & aper- tos vifcerum meatus. Nocet vero laflis ufus maxime iis , qui calculo tam renum , quam ve- ilcae laborant, quiacafeofa, quam lac conti- net , materia ad calculi concretionem non pa- rum contribuere videtur. Fr. Hoffmanni DiJJ. dc di^eta vitio multorum morborum caufa. HaU 1715*
4^. 0. 32.
Ex huc ufque propofitis explicari quoque poffe pucem , quae fcribit Plinius /. 28. c. 9: Ladis ufus contrarius capitis doloribus , hepa- ticis, nervorum vitiis, febres habentibus, ver- tigini (prseterquam purgationis gratia ), grave- dini, tuffientibus, lippis.
APHOR,
X7<J HlPfOCKATlS
Aphor. 65.
^dXct (T^jf^i-v-cu y idi fJUAi)icyraj{. t^t^^^v
01 d^pctviS^ivroiv irctipvy,g » rom ftev cmS-evi a^TrcLTfxoi ^ TiTuvor tcij-i ai, ifiTrpoStv y ficoicLfy i oS'^vcq "SsKivob o^hcu j ^ ifJ>7rvi;Ttgy ij ^voiVTf ^lrij luu ii>'j3-^ *j ni oli^fictiu.
Quibus in ulceribus tumores confpi- ciuntur , ii fere neque conveilun- tur , neque in furorem aguntur. At iis derepente evanefcentibus , quibus quidem id a tergo incidit , convulfio- nes , & nervorum diftentiones fiunt: quibus vero ab anterionbus, furores, aut lateris dolores acuti, aut puris coi- leftio , aut inteftinorum diiEcultas , li rubri tumores fuerint.
Legitur hic aphorifmus in Ub. 2. Epidem, fedt 3. n. i2)fq his verbis : Tumores in ulceribus a conmlfione (§ iniama vindicant. Qui fi dcrepente difparent . hisquidem qiihus a tcrgofueranty convuifionem cum dolore : ii'is vero quibus a fronte , infaniam aut acutos laierum io^ores ^ aut Janguineam inte(tinorum difficultatem convehunt. CeKus /. 2. c. '". p 6z. ica habet; Si tumores fuper ulcera fuhi- to ejje d^fierunt , idque a ffrgo incidit , vel diftentio nervQrum , vel rigor limeri potejt : at^ fi a priore
parte
V. A P H O R. 65. 177
parte id ei)enit , vel lateris acutus dolor , vel infania expeSianda eft, Interdum etiant hujufmodi cajum^ quce tutijfima intcr hcec ejt, profufio alvi fequitur,
Omne ulcus cumorem adjundum habec, quia divifa vdfcula, dum fe retrahunt vi elaceris na- curaliter fibrisinfiti, humores continenc, qui per ilJaincegra & concinua libere fluebant, jam vero haerent& (tafin faciunc , unde accollitur in tumorem pars ulcerata tam diu donec per- rumpentes humores , quiftagnabanc, puri ma- ceriam praebent. Si jam cumores vafculorum repente evanefcunc abfque eo, quod fuppura- tio eveniat , fignificatur humores aliorfum trans- lacos , qui excitatis fpafmodicis motibus alio- rum, originem praebent enarratis malis. Hu- jus obfervationis infignem fidem faciunt aliae hiftorise, quse fcabie 6c puflulis in cute fubor- tis melancholiam decrevilTe memoranc. Ita puellam maniacam per ulcera in crure orta cu- ratam referc Foreftus, ficuc e concrario ab oc- clufo ulcere melancholiam ccepifFe audor ell Amatus. Hoffin, Med, rat. T, 4. P. 4. p. 205.
Si morbi materia ex uno loco ad alterum fe- ratur, quando vocatur metaftafis^ calis cranfla- tio bona efife poteft , & mala. Nam ut bona fic , omnis maceria eft cransferenda ex parce magis principe ad minus principem, exloco ubi exonerari non pocuic ad aliquod emunfto- rium conveniens : ica enim seger liberari po- ceft ab omni maceria morbi. Si vero imper- fe6ba fic cranflatio , vel ad partem , ubi eadem maceria majus periculum inferre poteft , auge- bitur morbus. Ambitus uiceris vel ora ejus vel tumenc , vel non elevancur, prouc fluens humor morbofus in iftis coUigicur, vel non. Si mulca func ulcera difperfa per cutim, uchic
Vol IL M habecur
178 HXPPOCUATIS
habetur in plurali, non poffumus accufare vi- tium locale, fedhumorem morbofum per to- tum corpus difperfum, uti in variolis. la tali nunc ftatu morbofo obfervavit audtor aegros non valde convelli , auc infanire, id eft, ra- rum eft, fi ora ulcerum curgeant , quod tunc segri corripiantur convulfione vel infania. hoc ctiam obfervamus in variolis; quoniam moibi maceria per corpus difperfa tunc colligicur ad ulcera , propcerea non fertur ad encephalon , ut irricando nervos inferret convulfionera vel infaniam. Si vero illa intumefcentia evanefcat, facile fieri potcft , ut ad encephalon delaca ma- teria morbofa iftos morbos inferac, Non camen illa intumefcencia tam certum eft fignum , ut nunquam inde fieri poflic convulfio auc infania; nam obfervavi in ulceribus cum laefo nervo vel tendiric intumefcenciam magnam prsefagiis- fe convulfionem vel infaniam. Hujus diicri- minis ratio eft, quoniam alia pars in confen- fum poteft trahi , & per metaftafin recipere morbi maceriem. Qaod fi vero ex intumefcen- tia laefi nervi vel tendinis generecur convulfio aut infania, hi morbi non fuperveniunc ex me- taftafi , fed ex confenfu , qui non admodum frequens eft in ulceribus cutis. Difparencia tumorum in ulceribus (materia nempe per apertum ulcus nondum beneficio maturationis evacuata) femper mala eft ; verum non deter- minat, qualis morbus fic expeftandus ; nam prout illa retrogrefTa maceria in hane vel illam partem deponitur, ita quoque morbus erit va- rius , & magis minufve periculofus. Si fera- tur ad nervos mocorios, inducic mocum invo- luntarium validum ; fed fi feracur ad partes acuto fenfu donacas , idem tunc acre validos
dolores
V. A p H 0 lu 65. 179
dolores infert, qui hic dicuntur dolores lateris^ qui locus folus non eft obnoxius huic receptio- ni. Obfervavi quoque ex tali difparentia na- tos fuifle dolores capitis & ventris : fed quo- niam ille dolor peftoris obfervatus fuit ab au- 6bore, eum pronunciat; fed propterea non ne- gat alias quoque partes dolore corripi poife. Si delaca fuerit materia ad eum locum cerebrj, in quo mens noftra fenfus internos exercet, eum locum in fuo placido motu ita perturbat , ut mens tali modo afficiatur ex hac commotione interna, ac {\ agitaretur perturbatis quibufdam fenfibus externis, & quoniam tunc anima no- ftra ex perturbato mocu interno ratiocinatur, & operatur, talis adtio dicitur Infania. Hoc autem mirabile obfervavit auftor in hac meta- ftafi , quod ex ulcerum detumefcentia in parti- bus pofterioribus frequentius generetur con- vulfio & tetanus; fed ex metaftafi partium an- teriorum frequentius infania & laterum dolo- res. Quomodo autem ex hac detumefcentia generari poffit fuppuratio vel empyema, pri- mo intuitu videtur conceptu difficile. Sed quoniam materia purulenta in marginibus ulce- rumconfefta, ucialibiin corpore, inde redu- cipoteft, & humoribus circulantibus mifceri, ex communi obfervatione tranflationis puris. fatis evincitur, fuppurationem alibi in corpo- re, vel in cavo peftoris, fieri pofle. Neque obftat nimia puris craffitudo, & quod nulla pa^ tens via fit ex una parte in aliam. Nam faepe cxperimur in empyematicis pus evacuari per urinas, non quod ex pe61:oread renes fit cana- lis apertus tranfmittens pus ; fed pus aliquo modo liquatum, venulis abforptum, cum fan- guine circulante circumdudlum, adione renurai M 2 ' iterum
l80 HlPPOCRATIS
iterum feparatur & cum urina exit. Quoniam tranflatio a peripheria corporis ad inceriora femper eft mala, facile intelligitur, quod talis fuppuratio non folum mala fit, fed & revoca- tionem ad priora loca relifta eidgat. Per dys- enteriam intelligenda efl frequens alvi dejedtio cum dolore , five fanguis exeat , five non : & addita verba illa , fi tumores rubrifuerint, refe- renda duntaxat efle videntur ad hanc metaflafin tx ulceribus ad inteflina ; nam fi rubedo illa major adfit in oris ulcerum, fignificatur mate- riem eryfipelatofam vel & aliam acrem irritan- tem adeffe, non vero purulentam, utiin prae- cedente metaflafi; & fi illa materia acris rube- dinem inducens , quas Veteribus dicitur bilio- fa, mifcetur fanguini circulanti , iUa quoque frequentifTime deponitur ad inteflina, ubi fua irritatione generat dolorem& tormina,6: quo- niam ad partem ftimulatam magis confluunt hu- mores, inteflinairritatamagis mota, majorem copiam recipientia, generant dyfenteriam hu- moris acrioris , qua egeflione concinuata tan- dcm egeritur etiam ipfe cruor. Quamvis vero metaflafis fiat ad organum excretorium, non tamen ita bona efl cenfenda , nam id acre obam- bulavit prius totum corpus, ubi reliquos quo- que humores inquinare potuit; ulcus eo fluxu non efi:fanatum, unde fit imperfe6la metaila- fis , quas femper mala ; evacuatione hac faepe etiam exulcerantur inteflina , ut ita augeatur malum ; contenta alimenta in intefi:inis tali cor- rupto humore perfufa non concoquuntur, & una cum corrupto humore eliminantur, atque ita privatur corpus fuo naturali pabulo. Gorter.
APHOR.
H
V. A p H o R. 66. i8i
Aphor. 66.
Si magnis, & pravis exiftentibus vul- neribus tumores non confpiciantur, ingens malum.
Defumta eft hsec fententia ex lib. 2. Epld.fed;. 3. n. 128. Fafto vulnere vafa divifa a fefe mutuo rece- dunt & tumere incipiunt a flagnante in illis hu- more , uti modo didtum 6ft ad aph. 65. Tumor praefens fpem facit futurae fuppurationis : con- trarium ergo malum , quia abfens tumor indi- cium eft , fluxionem divertifle ad partem ali- quam nobilem. Hinc bene Celfus /. 5. c. 26. 77. 26: Nimis intumefcere vulms y periculofum: ni- hil intumefcere f periculofiffimum efl* illud indicium magnce inflammationis : hoc emortui corporis eft. Hinc tumores mediocres opcimi func. Heijier Chir. p. 49.
M 3 APHOR.
1$2 HlPPOCRATlS
Aphqr. 67.
IVlolles boni, at crudi mali.
Eft pars feu continuatio praecedentis apho- rifmi, & in Ub. 2. Epid.fnSt. 3. n. 128. ita legitur: Silaxi £5? tnolles fuerint bonofunt , fi vero furfum ferpant damno,
Molles intelliguntur tumores, qui vergunt feu proclives funt ad fuppurationem ; crudi fcu duri i. e, coftu feu fuppuratu difTiciies,
JPHOR. 68.
Ei, qui parte capitis pofteriore dolet, refta in fronte incifa vena prodeft.
Totidem verbis habetur haec fententia in lib, 6. Epid fe6t. 2. n, 48. In omni , a quacunque etiam caufa profici- fcatur , dolore cephalico , initium curationis ab injeftione enematis, item a venae feftione, fi plethora id exigit, faciendum eft, ita tamen ut alvi apercio huic praccedat. Saepius pletho-
ra
V. A p H o R. <S8. 183
ra foluta , ad meliorem derivacionem caufae peccantisa parteaffefta, frontis venam aperire expedit. Ec tunc Heurnii monitunidignum uci- que obfervatione eft. Suadet nerope , ante fcSiionem , ut vinculum coUo injiciatur , quo intume- Jcai frontis vena . qua oblique erit Jecanda , eavendo diligenter ne ladatur tunica pericranii, Hoffm, Med, rat. T. 4. P. 2. p. 202. Licet vero vense fe6bio in fronte, in morbis qui caput gravius offen- dunc , experientia tefte , eximiam conferat opem ; id tamen non univerfaie eil, neque omnibus omni tempore convenit , fed fimul confideranda eft ipfius corporis conftirutio. Nam fi ejufmodi capitis morbis magna vaforum plenitudo junda , vel etiam fpafmi veben^en- tiores in inferioribus , fanguinem iS^poVf (con- fertim) & cum impetu ad caput urgent , ve- rendum eft , ne dato per apertam ibi venam vacuo fpatio, major cruoris copia eo invite- tur. Quapropter Veterum peritiflimi unanimi fuffragio , ut vena fimul in brachio vel pede folvatur, fuadent. Sic yllex, Trallianus L i. cap, 16. 5i, praecipit, circa caput aiiquid moliri cogites prius quam totum corpus recrementis liberum reddideris, effendes magis quam juvabis y copiojiorcm materiam ad kcum aj^eSlum attrahens, Hinc ne- que in hemicrania, feu capitis dolore contuma- ci , vertigine chronica , melancholia , venae fe- dbio in fronte quippiam adjumenti afferre po- teft, quia majorinde fanguinis ad caput afflu- xus proritatur & vafa membranarum cerebri obftrudta magis infarciuntur , fed prseftat tunc fanguinem ex inferioribus ducere. Vid. Hoffm. U €. r. 3. p. 6q8. 612.
M 4 APBOR.
lB4 HlPPOCRATlS
Afhor, 69.
Xov ^ y^ Siii vdTti Ig Ki(pctXlu!, dv^pctcn os
fjLcl?KOV QVncB^iV i h ifJLTrpO^&lV T^ (r'i(JLCil(^^ ^ cicv
U7f0 71 7r>?^6'tn') y^ ^Yi^^^v. ctjoto y^ to dioud aouiov 3 ^yjAot S\ rSro ri S^fii^.
Rigores mulieribus qiiidem initium ducunt ex lumbis magis, & per dorfum ad caput perveniunt. Quin etiam viris parte corporis pofteriore ma- gis, quam anteriore, veluti ex cubitis, & femoribus. Quod & indicat cutis ra- ritas, quam etiam pilus oftendit.
Extat aphorifmus hic in lib, 2. Epidem. fe^. 3. n. 11 ijq &, l. 6. je6t. 3. n. 30 fq. Quo molimine, & qua mcentione Naturse fianc rigores, & quotuplices finc, diftum efl ad 4 aph. 29. ubi eciam videre eft , quod prse- fens aphorifmus intelligendus fic de rigoribus cricicis & periodicis. Galenus exponens pri- mam ejuspartem, inquit : propcerea rigores inciperealumbis, quia parces illsefunc frigidio- res & magis fenfiles ; funt debiliores , ut pro- pcer hoc cicius fenciant laefionem humorum acrium : addit Galenus , potiffimum hoc con- tingere mulieribus, quia ipfae funt n^cura de- biiiores & frigidiores viris. Quod aucem com- piunicetur hic rigor per dorfuci capiti, caufa
haec
V. A p H o R. 6g. 185
hgec eft , quia lumbi funt admodum connexl ipfi medullae, ica ut communicatus rigor me- dullas communicetur capici , cui connexa eft medulla. De fecunda particula dicit Galenus , propterea viris a partibus pofterioribus inci- pere rigorem , quod illae partes funt debilio- res , & frigidiores. Atque cum cubiti coxaeque funt membra frigidiora & debiliora , utpote remota maxime a corde; in his rigor prius in- cipit. De tertiaparte; Hippocrates cum vi- diffet dubium efle poffe, an partes anteriores fmt calidiores, & pofteriores frigidiores , dicit hoc fignificari ex raritate: quse fit a caliditate. Si itaque funt rariora , funt fane calidiora. Quod autem hoc verum fit , inquit Galenus, probare Hippocratem ex pilis animalium , quia ubi funt plures pili, partes funt rariores & ca- lidiores. Sed non caret haec Galeni interpre- tatio nobiliffimis dubitationibus. Primum du- bium eft , an rigores in mulieribus & viris fem- per inchoant a partibus pofterioribus & a Jum- bis, quia Ariftoteles fe6b, i, problem. 2(5. fcribit: Medicos confuevifFe praecipere aegris , ut ante febres contegerent pedes, eo quod rigores in- cipiant a pedibus: & huic fententiae experien- tia adftipulatur, quandoquidem nullus eft , qui in aftu pradico non experiatur femper prius f rigere nares & pedes. Sed quod magis eft , idem Hippocrates Ub. 6. Epid. Je£i. 5. «. 47. ri- gores ait magis fieri circa ventrem fuperiorem, febrem in inferiore : fuperior venter qui fto- machus eft , in parte anteriori magis eft collo- catus ; ea propter videtur inferre rigores magis incipere apartibus anterioribus. Dupliciter mi- hi videtur refponderi pofTe : uno modo , Hip- pocratem non dicere quod a lumbis femper
M 5 fiant
l86 HlPPOCRATlS
fiant rigorcs, fed quod magis ab his. Sed alia refponfio accommodatior elt , rigoremdupJici- ter confiderari pofle , velprouc a refrigeratione primo perdurat ufque ad calefaftionem ; vel confiderari poteft fecundum impetum illum & vehementem concuflionem. Si confideretur primo modo , vere rigor fempcr inchoat a na- ribus , & pedibus. & noc pafto loquitur Ari- riftoteles quando dicit rigorem incipere a pedi- bus , intelligens totam illam refrigerationem a principio ufque ad finem , & hoc verifiimum eft. Si alio modo confideremus, rigor a par- tibus pofterioribus femper incipit , quia vere illa percufllo oritur a partibiis pofterioribus , a medulla. Ad Hippocratem vero dicendum, comparare ventriculum , & inteftina quoad ri- gorem & febrem , ac dicere , ventriculum ob fui fenfum exquificum ab humoribus acribus magis excitare rigorem , h e. agitationem to- tius corporis pro depellendis fuccis mordaci- bus; inteftina vero , cum fint putredinis loca, magis febrem facere : non propter hoc tamcn negat , quin in febribus , ubi locus putredinis non fic in aliqua parte, inchoet a lumbis. Sed hic quoque aliquod dubium oritur , quomodo dicat mulieribus rigorem oriri a lumbis; viris non ab his incipere aflferat, fed a parcibus po- fterioribus; praeterea, quae eft ratio , quod a pedibu$ non incipiac ? Primum refponderi poteft, hoc maximo judicio dixiffe Hippocra- tem, quia viris vere incipiunt rigores a dorfo, a parte poftcriori; mulieribus a lumbis, quia wterus fubtus lumbos eft y unde fit , ut ratione uteri partes lumbi fint debiliores & frigidiores, & lufta potifllmum fit circa has partes. Sc- cundse dubitatiom refpondendum , pedes non
percipere
V. A P H O R. 69. 187
percipere rigorem , quia in ipfis non fic lufta , cum partes illae non ita offenduntur. Sed quae efthujusreicaufa? Natura cum animadverteret pedes debere continuo calcare terram, & con- fequenter impingere rebus duris , nelaederentur fabricavit eos ligamentis , nervis duriflimis: ut propter hoc nequaquam vellicentur ab hu- moribus acribus. Circa poftremam partem eft non levis , nec inutilis dubitatio ; fcilicec, utrum verum fit, pilos animalium magis abun- dare in partibus anterioribus quam poileriori- bus: nam d diligenter videamus bruta amman- tia, five in ipfis faciamus partem poileriorem dorfum, five caudam, quaelibet harum pilofior eft, quam anteriora funt, excepra tamen fi- mia : imo Arijloteles fe^, i. frobl, 52. quaerens rationem, propterquam animalia bruta habtnc parces pofleriores pilofiores, homo aucem an- teriores, idcirco efle inquit, quia nacurafem- per tegit partes debiliores magis, ut cum ia homine fint partes anteriores debiliores , in btutis pofteriores, jure magis fint pilis te6tsB. Itaque non eft verum, ut inquit Hippocrates, pilos oftendere raritatem cutis, quia, ut inquic Galenus, pili funt plures in anterioribus parti- bus quam pofterioribus. Pro folutione dupli- citer refponderi poteft ; partes , quae ftatlm fe olFerunt obtutui, & oculis noftris, ac proin- de injuriis externis , & praefertim aeris , ante- riores efle , fcilicet partes peftoris ; quod fi verum eft , neceflarium eft anteriora efle pilp- fiora, Sed fi hoc non placet , eft alia ratio folvendi hunc nodum , fcilicet delendam efle vocem animaKum in textu /. 2. £pW. fe^. 3. «• 112. ut intelligatur de pilo humano; unde fi dekatm baec difiio^ necefle pUofiores, quia
revera
l88 HlPPOCRATIS
revera calidiores: quod fit delenda, ex eo col- ligo, quod in /. 6. Epid. fe6t. 3. «. 30 j^. ne- quaquam eft. Uc jure exiftimet Hippocrates , partes anteriores effe rariores, quit funt pilo- fjores. Mercur. PrceL in l. 2. Efid, Hipp, p. 202
Ex tota theca vertebrarum nullibi plures emergunt nervi, quam ex vertebris lumbo- rum , inde enim remergunt nervi, qui ad om- nia vifcera ventris tendunt & ad pedes. Lum- bi etiam conftituunt partem infimam medullse fpinalis , ubi illa medulla in caudam veluti com- paftam , non amplius mollem medullofam, abit. Hoc etiam in loco infantes frequentifli- nie patiuntur fpinam bifidam. Humor roridus nutriens , vagina medullae fpinalis coercitus , hic fatis magna copia coUigitur , & nudis ner- vis accumbit. Ideoque nervi in hoc loco ma- ximefunt expofiti rebus acribus applicandis: quoties enim aliquod acre in illo fucco haeret, ob locum decliviorem & ampliorem ad nervos hic nafcendos applicatum , horrorem & rigo- lem inducit. Quia omnes has concurrentes caufae minus inveniuntur in locis reliquis, ma- gis hoc in loco habetur rigoris origo in lumbis, quam in partibus cseteris. Si jam perpendimus, capfulam nervi ruditer ta(^am concitare rigo- rem, & capfulam nervi continuatam efTe vagi- nae meduUse fpinalis , plane conftare poteft, per irritatam capfulam medullx fpinalis in lum- bis, irritamenti propagationem fieri pofiTe us- que ad meninges , quum meninges cum vagina hac unam continuatam membranam confti- tuant, quae omnibus nervis per totum corpus difperfis largitur capfulam. Quod autem in mu- lieribus frequentius in lumbis quam in viris in-'
cipiant
V. A p H o Ri 70; 18^
cipiant rigores , inde forfan eft , qnod foenii- nis major concefla fit pelvis offea , & in ea ucerus locacus , plures ncrvi hic oriantur quam in viris, & ica major provencus hujus fucci, qui acrimoniam illam irricancem concinere po- ceft. Pilos copioliores nafci in viris quam foeminis conftans eft obfervacio , praeprimis quando ad macuram aecacem pervenerint. An vero inde major vel minor cutis raricas poffit probari, non carec dubio: nam pili per cutis poros tranfeunces , iftosque implentes, mino- rem raricacem relinquerenc , quum fpaciola ra- ricacem faciencia impleantur. Nec video , ex qua racione illa raritas probaret frequentiores horrores fieri ex dorfo , fed abfentia pilorum, uci in foeminis , indicaret horrores fieri debere ex lumbis. Gorter,
Aphor. 70.
0'i i^sro •jnu^{cf,l(iiv d^ia-Kofiivoi ^ v-ts^o ir7rct(r» -^ov i jzrdvv 2t oihiTX.ovToLf Iw S\ dxia-xxiiV'' Tcu 'srpoTiooVi etm tmyiwiTcu Tg7apTflfct@^, 77Z)6t/-
CVTOUi,
Qui quartanis corripiuntur , fere con- vulfione non tentantur : quod jQ prius corripiantur, deinde quarta- na fuperveniat, liberantun
Hic aphorifmus in /. 6. Epidem fe^, 5. n. i6» ica legicur : Qui Quartana vexantur, non ullo magno aliquo morbo corripiuntur : quod fi antea corripiantur , Quartana fuccedente liberantur.
Qul
1$0 HiPPCCKATtS
Quf febre? ferviant folvendis morbis, & quiDus, nocacumeft ad 2 apb. 26. Intermit- tentes quidem , quando rite tradbantur, cor- pus acolluvie vitioforum humorum liberant & expurganc , & purius ac ficcius efficiunt. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. 3. p. 16. At omnium eft turTfrima Quartana , placidiflfima , & longiffima. Bippocr. L I. Epid. feSb. 3. w. 17. Secundiim River, p. 177. „ Quartana febris , epilepfiae „ fuperveniens , & diu perfeverans, eam fol- „ vic : quandoquidem a calore febrili materia „ morbifica fenfim abfumicur , fi picuitofa fit ; „ vel fi melancholica fuerit , a parte affedta crans- ,, miccicur in locum, ubi minera morbi refi- ,, dec , ut novis paroxyfmis materiam fuppe- ,, dicec ". Ex nullis fiquidem febribus ulla magis faluci hominibus eft , quam cerciana & quartana, quod eciam vulgo nocum eft. Hae li re^le percurrant tempora , neque nimis diu perfeverent, nec in aetace plane decrepica & viribus confumcis fiant , fanguinem egregie de- purant & obftrudbiones circa mefenterii venas potencer tollunc, nec nonhumores concrecos, con^elacos , craflbs & vifcidos , qui variorum fpafmorum caufae func, refolvendo, auferunt, & nervos praehumidos exficcant , nimis refo- lutos ac laxos firmant & roborant, unde vulgi perfuafio , quod quartanae magnum robur in- generent corpori, ut is, qui tertiana vel quar- tana fuerit correptus, intra aliquot annos de- gat liber & immunis ab omnibus morbis. Hqffm. de fal. fehr. g, 30. Oportet autem , ut quarca- na fic genita, abfque lienis aut alterius vifceris affedu. Quandoquidem ex liene faepenumero gravicer vidimus, inquit Galenus, homines fe- bre laboraffe quartana^ ac deinde colle^ta.
aqua
V. A P H O R. 70. fpl
aqua inter cutem efle deftinaos. Verum ipfa fua fponte quartana abfque aliquo vifceris af- feftu, prsefercim magno, periculo vacat, ne- minemque jugulat, uc inquit Celfus l ^. c. 15. p. 146. & ab aliis etiammorbis liberat. Quam- vis autem didum fit ab antiquis , quod quarta- na fit falubris, neminemque jugulet; id quidem intelligi debet non fimpliciter ; fenes enim magna ex parte interficit , juxta parcemiam vulgarem Italicam , Quartana el jovane fana , el fene amaffa: nam juxra Hippocratem, fenibus fi segricudines diuturnae fiubt, commoriuncur : inde credo natum proverbium , Quanana juve- nemfanat, feneminterficit, Licet haec regula noa femper fit vera: nam & feniores aliquos cura- vimus ; nifi de decrepitis intelligatur & valde fenibus, qui rarius carantur, ob virtutis debi- litatem & defeftum. Eft & apud Italos aliud proverbium , La quartana non fa fonare la cam" pana: quod quoque intelligicur de juvenibus & non de fenibus ; cum fenes magna ex parce moriancur, & juvenes curencur. Forefi, Obf. Med. l, 3. obf 32. fchol
Quum Convulfio fic morbus ex variis caufis nacus , acque hinc non habeac antidocum con- ftans , cui omnes ejus fpecies aufculcenc , ideoin- certum quoque eft praefagium , an Quartanis cor- repti non admodum corripiancur convulfione; cum qusedam caufse convulfionem inducentes se- que generari pofrmc , five Quarcana fic praefens, vel abfens. Imo obfervavi leviffimas coavulfio- nes hyftericas frequentius fieriin iis , quae quar- tanafebrelaboranc, quaminperfeftefanis. Nifl ergo addacur cerca convulfionis fpecies ex fua lacente caufa , non poflTumus pronunciare, aa quarcanarius liber manfurus fit a convulfione,
vel
tgt H I P P, O C R A T I s
vel non. Poflunt qusedam efTe caufae convul- fionem inducentes, quae a fuperveniente febrc quartana fubigi poflunt, & cum fudore fubfe- quente expelli: fed & funt plures alise caufas convulfionem inducentes , quae potius per quar- tanam intenduntur. Quapropter, nifi per inul- tiplicem experientiam conftet , quaenam fpe- cies convulfionis a Quartana fubjgatur , tam diu incerta manebit & haec praediftio. Gorter.
Aphor. 71.
ai 61 %ciKcLpaLy y^ dpuicix (TVV 'lop^Ti Ti^^.iVToiav.
Quibus cutis obtenditur arida, & du- ra, ii fine fudore moriuntur : at quibus Jaxa, &rara, cum fudore vitam finiunt.
Defumta eft fententia ex lib, 6. Epidem. fe6t. 6. n. 29. Inter peffima figna, qua mortem indicant in febribus acutis, efl: ubi, qui antea molli erat cute , jam efl fcabra & arida ,• indicium enim efl: confumtae humiditatis. Holkr. Utpluri- mum experimur, inftante morte , ex tota facie fudorem guttatim exprimi : ne autem hoc phoenomenon expe6bemus ante quam quis moriacur , hoc aphorifmo addifci poteft, interdum fine apparente fudore homines mori. Sed ut praedicamus, num prius fu-
dor
,
V. A p H o R. 7&. 193
dor fit expeftandus , vel nnllus , indicia ex cu- te defumenda : nam quibus tota cutis eft arida iS duray hi fine fudore moriuntur. Talis efl: cutis in iis , qui ex marafmo moriuntur confum- tis omnibus humoribus ; vel & etiam in vali- diflima febre ardente , dum omnes humores in Jentorem fuerint compafli , & tamen vehe- mente tali motu vitali infiiigato , ita deftruuntur folida & confumuntur fpiritus, ut seger in vi- gore febris moriatur. Frequentius autem di- minutis viribus & colliquatis humoribus homo moritur ; in quali ftatu ante mortem cutis d6- feftu contraftilitatis laxa eft, & tenuitate eoi"- rtipti humoris undiqug fit uliginofa. Gorter.
o Q
Apuor. 72.
ui morbo regio laborant, non ad- modum flatulenti funL
T Toc eft, non infeftanturruftibus, tormini- -TJ- bus , vel flatibus. Intelligendus eft apho- rifmus de iftericis natura, h. e. de hominibus biliofis, quibus non fymptomatice fed natura- li habitu bilis diftufa eft per totum corpus : hu- jufmodi enim homines funt calidi. Heurn. A- lias ifterus , fiVQ a fpafmodica contradlione du- ftus choledochi , impeditum in hepate fecer- nendi aut fecreti liquidi liberum fluorem fup- ponens ; five a vifcida , amurcofa & inerti , vel ab acri, fervida & commota bile nafcatur; Fol. IL N flatuum
194 HippocRATis V. Aphor. 72.
flatuum exortui non obftat , quinimo favet, Nam in primo cafu bilis in inteftina effufio in- tercepta permittit ut ingefta alimenta fpontc fermentando aerem artificialem feu flatum pro- ducant; hinc ifterus a calculo obftipante exi- tum bilis in duodenum , atque hepatis fcirrho- fa induratio irritando flatum producit: in fe- cundo cafu fervidior aeftus praedidto eff^eftui cdendo magis adhuc congrua exiftic caufa. I- ftero affe£tos perfsepe flatuofos eflfe , exemplum adfert ipfe Hippocrates /. 3. Epid, fedt. 3. in hlftoria Apollonii , qui morcuus eft idtericus , & tamen , ut ait , flatibus ahundahat. Praeterea iftero tympanitem fupervenire non infrequens. Hippocrates igitur minus refte aphorilmum hunc protuliffe videtur ; cujus tamen hic efc fcnfus, i£lericos non ica valde flatibus obnoxios eflfe, quia, juxta divinum fenem , flatus a de- bilicalore fiunt, & e contra in iftericis bilio- fus humor, morbi parens, acrem & mordacem movetaeftum. Notandum denique , Hippocra- tem fermoni fuo adjeciffe, non admodum^ per- petuitatem quidem negationi fic adimentem, uc obfervavit Galenus , flatum cum idero oc- currere pofFe. Gorter, Combaluf, Pneumat. §• -^87*
HIPPOCRATIS
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
SECTIO SEXTA.
N a
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
3ECTIO SEXTA.
^PHOR I.
/ »
yivo^ivyi j ^^ "^vofiivyi tt^oti^ov ^ ctji^fiov ci}cc3-cv.
In diuturnis inteflinorum laevitatibus, fi ruftus acidus, qui antea non ex- titit, fuperveniat, bonum eft fignum.
Lib. 2. Epidem. Je6i» 2. n. 49 ^. unde absque dubio defumtus eft aphorifmus , haec fen- tentia legitur boc modo ; Diuturnis i^ trahenti-' hus intejlinorum lcevitatibus , rudtus acidus bono eji qui prius non adjuit , qualis Demceneta contigit. Quem iS arte parare forte licet. Nam 6? hujufcemodl per- turbationes , prioris Jlatus immutationes afferunt ; forte etiam intejtinorum laevitateni acidi ru6tus foU vunt ; Janatus eft veratri potione. Quo quidem dicendi modo dubitaffe videtur Hippocrates, an hujufmodi rudtus effet bonum fignum tan- tummodo, an etiam ut caufa prodefle poffet? & an illum provocare expediat? Quia, fi ut caufa juvat, certum eft , illum effe excitan- N 3 dum^
ipg HlPPOCRATIg
dutn, fi vero ut fignum tantummodo , fruftra ihum provocamus. Veruntamen fi eundem Hippocratem diligentius examinabimus, inve- Diemus, hujufmodi ruftum lientericis etiamut caufam prodefle. Ruftus enim acidos facere, & pinguia, & cafeofa, & mellita, & ex fefa- nio parata edulia teflatur lib. de ajfe^. n, 44. contra eos, qui acidos ru6tus a frigidis excita- li credunt , dum ratiocinationibus nimis in- tenti, quae fenfibili experimento (quo diftan- te fua quaeque docet Hippocrates ) dignofcun- tur, neque percipere poflunt. Praedifta igi- tur omnia ruftus acidos movent , quae cum ca- lida fint , & difficilis tranfitus , totis viribus diuturnam lienteriam fanare poflunt , nam qua- tenus calida concoflricis facultatis debilitatem , quse a frigiditate ortum ducit, corrigunt, qua- tenus vero tarde defcendunt , ipfi fymptomati occurrunt , quod in celeriori ciborum defcenfu confiftit. Quibus fi turbatio addatur , quam eadem inducunt, hac mediante, fluxioni valde conferunt. Turbatio enim humores ad fupc- riora conturbat, ut navigationis exemplo de- monftrat Hlppocrates, unde motusad inferio- ra retrahitur. Verum fi acidi ru6i:us (objiciet aliquis) pro curatione lienterise adeo rationa- biiesfuDt, cur dubitanter hanc fententiam pro- tulit, dum dixit: fortaffis autem licet etiam aite parare'^ Quia rationibus nnnquam adeo credidit Hippocrates , ut abfque experientia aliquod remedium nobis tradere aufus fuerit , & for- tafle etiam , quia obfervaverat , aliquando ru- 6bam acidum arte indu£lum lientericos minime curafle, quippequieo cafu majori auxilio ege- rent , quod obfervaverat in Demaeneta, cui ruaus faujulmodi fiipervementes morbum ex
parte
VI. A P H O R. I. Ip9
parte leviorem fecerunt quidem , veruntamen ad perfedam curationem helleboro opus ha- buit. Quod eciam ulterius dubitandi occafio- nem ipfi praebuit, an , ficuti rudus acidi in lon- gis inteftinorum laevitaribus fupervenientes femper juvant, ita aliquando integram fanita- tem afferre poflint , & caufa dubitandi ex eo provenit; quia hujufmodi rudtus lienteriam fa- nant , aliquando non , fanant , quando neque in ventriculo, neque in reliquis corporis partibus bumoris copia viget, quaemorbum foveat, ne- quaquam vero ubipraedidi liumores abundant: quo cafu helleboro , aut aliquo alio medica- mento furfum purgante pro integra curatione egent, furfum enim in hoc morbo purgandum efle , non deorfum, praster evidentem ratio- nem , quae id fuadet , ut revulfio fiat in con- trarium ; ex ipfomet Hippocrate colligitur , non folum, quia Demaenetam helleboro cura- vit, qui furfum purgat , fed etiam ex ^apb. 12. ubi monet in hoc morbo furfum non efie pur- gandum in hieme : quafi id caeteris anni tem- poribus communiter faciendum fit. Humores enim ad contrariam partem funt ducendi, ei fcilicet, ad quam fymptomatice fluunt, juxta illud 6. Epidem, fe6t, 2. «. 9. DijJlmUia , fi fur- fum fublata tendant ^ per inferiora /olvere convenit , atque his contraria facere. Hac eadem ratione in cholera morbo , in qua majus efl: quod infra dejicitur , quam quod evomitur , helleboro utitur Hippocrates 5 Epidem. n. 4. & in fluxu ventris diuturno , lib. de affedt, n. 26. Vid. Martian. p. 464 & 306. Ruftu^ acidus lien- tericis fuperveniens fignum bonum , non pro- pter aciditatem ruftuum , fed propter contra- ftilitatem ventriculi auftam , ad ruftus expel- N 4 lendos.
20O HlPPOCRATIS
lendos. Stmm theor, mot, recipr, p. 29. Nam % labefaftata contradilitate ventriculi & intefti- norum eft lienteria.
Tenax glucen corruptum lateribus inteftino- rum adhaerens fuo fpeciali ftimulo in inteftinis producit motum ad exonerandum difponen- tem , & quia fimul obftipata a vifcofo func ofcula abforbentia, & tunc fimul non fit ille motus vermicularis , qui requiritur ad pellen- dum chylum in ladea vafa , cunfta quse tunc egeruntur, non mutata per inteftina trajiciun- tur & egeruntur. Quia vero talis fpontanea cor- ruptio diu perfeverare poteft , & corruptum tenaciter adhaerens lateribus inteftinorum , ex- pelli nequit , neceffe eft , uc talis lienteria in- terdum durec per multos annos. Conftac ica , putredinem chronicam permanencem effe cau- fam lienteriae diuturna^. Ergo ex rudu acido fuperveniente conftaredebet, caufam hancru- ftum producentem toUere poffe antecedentem putredinem. In ruftu acidoduo func obfervan- da, primo ru6tum fieri motu vencriculi inverfo, quo cruditur aer in ventriculo contentus per oefophagum; & fecundo, uc ille aer impraegna- tus fic vapore acido. In vetufta lienteria con- tinuus motus erac deorfum , fed quoniam nunc ficru6lus, fignum eft, eum motum deorfum non ita conftantem effe, fed quoque incipere furfum; hinc fpes eft, fieripoffe, uc reftitua- tur motus periftalticus , qui viciffim operatur furfum & deorfum in inteftinis , quali modo agit in fua adtione naturali , qua prseparantur alimenta ; & quia in ordinem redire incipic , fignum eft , caufam priorem , eam propulfionem facientem , incipere minui. Hinc folus ruftus, fi prius non adfuic , bonum fignum prsebec.
Sed
VI. A P H O R. 2. 20I
Sed fi ru£bus fiat acidus, eo fignum efi: melius; quia ex ruftu acido fcio, eum nunc hominem, qui tam diu laboravit putredine , nunc laborare acido fermentato , quod generatur ex aflTumtis vegetantibus per fermentationem in acidum commutatis. nam rudtus acidus fine fermen- tatione in nobis nunquam generatur. Si ergo ruftus acidus fuperveniat , fignum eft , motum periftalticum in ordinem redire ; putredinem ceflTare ; fed laborare hominem morbo ex aci- do , qui cum pofllt a£tione noftri corporis fub- igi, certe tale fignum eft bonum. Ex iftis facile decernere poflTumus , an fucci vegetan- tium faponacei acidi ita fint vitandi in diuturna lienteria; an debeamus adftringentibus talera lienteriam compefcere -, an jura carnium fint dandaad majoremnutritionem, ut multipra£- cipiunt. Gorter.
^PHOR. 2. 71 u^ vyt&tyQii^ov,
Quibus nares natura funt humidio- res, &geniturahumidior, iimor- bofiore funt valetudine; at quibus contraria funt, falubriore.
Quia plurimum geniturse a capite provenit, ut ipfemet Hippocrates lib, de genitura n. 3. teftatur, hinc fit, ut genitura na- turale ccrebri temperamentum fequatur: ita N 5 ut.
202 HlPPOCRATIS
ut, quibus capuc, five cerebrum natura humi- dum eft (hoc indicant nares faepe fluentes, quashumidiores appelJat), iis genitura humi- dior eft, & hi (fubjungit llatim) morbofius fa- ne degunt, hoc eft vitam ducunt non folum morbis obnoxiam, fed in temporefanitatis va- letudinariam; his vero contrarii, firmiori, & ftabiliori valetudine utuntur. Quod quidem indicat, quantumad corporis valetudinem con- ferat capitis optima difpofitio , quod fumma cum ratione morborum radix appellatur. Ec hic eft germanus praefentis aphorifmi fenfus; alium tamen Hippocratem habuifiTe indicant ea, quae Ub. 6. Epid. fe^. 6. n, 37. leguntur, unde forfan aphonfmus defumtus eft, hunc in raodum : Quibus nares natura humidiores , £f fe- tnen genitale humidius ac copiojius , ii minus faluhri- ter degunt. Plurimi autem , quibus ex morbo ijiud accidit , contra fe hahent. Quorum verborum fenfus eft. Eos, qcibusmulca e n^ribus ex na- tura erumpunt , oc ex confequenti cerebrum humidius habent , & genituram pariter humi- diorem , & copiofiorem emittunt , eos imbe- cilles efle & valetudinarios. Qm vero tales funt, nonexnatura, fed ex morbo, eos fa- niores elle, indicant enim hsec expultricis fa- culcatis robur , quae humores noxios facile a fc excutit. Addidit vero phrimi , quia haec regu- la non omnibus fortalle competit. Martian. p. 464. Debiliore fruuntur ac morbofa fanitace & morbis funt obnoxii , qui fibrarum fyncaxi donantur laxa ; contrarium autem dicendum, fi riares poft morbum humidae , quia fignum eft folutionem fieri falubrem. Fallef Ergo humi- dum , de quo agit Hippocraces hoc loco , eft malum fanis, bonum aegris. Uoller. »
Omnes
^
VI. A P H O R. 2. 203
Omnes fere Commentatores cum Galeno per genlturam intelligunt femen virile, & inde ex ejus raajore humiditare praefagium formant. Ego autem puto , genituram in h. 1. non no- tare femen , fed partes genitales tam virorum, quam mulierum , quoniam yov^ aeque notat par- tes genitales quam femen , & hoc loco agitur de naribus humidioribus , non vero de muco humidiore : itaque conveniens eft , ut hic quo- que accipiantur partes genitales , non vero fe- men. Propterea concipiendum eft , Hippo- cratem intellexifle humiditatem partium geni- talium utriufque fexus. Quae humidicas in his partibus eodem modo , ut in naribus , oritur ex laxitate & deficiente motu in partibus his. Quamvis vero inde non fequatur, ut inde ho- mo aliquo morbo dicatur laborare , quum tam levis fit partis afi^eftio, ut non mereatur mor- bi nomen ; attamen non eft perfedla fanitas , tam ratione figni , quam ratione caufsej faepe enim fit , ut , fi quadam in parte confpiciatur debilior aftio , etiam in reliquo corpore adio habeatur languidior , maxime fi duobus fimul in locis talia Cgna inveniuntur, uti hic in par- tibus genitalibus & naribus. Atque humores his in locis ftagnantes, minus commoti, fenfini corrupti & minus prseparati traduntur commu- ni circulationi, ubi totam maflTam inficiunthu- more crudo & leviter corrupto , qul quidem a£lione vitali emendari poteft, fed tamen inde non fruitur ille homo perfeda fanitate. Si ve- ro partes, quae ex natura funt laxiores & uli- ginofae, modiceftccaeinveniuntur, fignumeft, huc confluentes humores ita attenuari , ut per infenfibilem perfpirationemevolent: nam adlio validiorin his partibus non folum propter ma-
jorem
204 HlPPOCRATIS
jorem concitatum calorem ex hoc motu , & promptiorem expulfionem minuit hujus partis humiditatem, verum etiam rcducit per vafa abforbentia & venofa eam humiditatem , quae alias ibidem fubfifleret. Hinc ratione figni & cauf^ harum partium ficcitas modica eft bona, quum notet aftionem valentem , & non per- mittit , ifl;os humores ftagnando corrumpi. Gorter.
Aphor. 2»
TCUKOVy n^ CrVV 77l/^6T«, X.cIkIOV.
In longis inteflinorutn difficultatibus cibi faftidia malum denuntiant , & cum febre pejus.
Extat hic aphorifmus in lib, 6. Epid, JeSi. 8. n. I. Quandoper morbofam aliquamcaufamdeletur famis fenfus , etiamfi in corpore habeatur alimen- ti defedus , qui naturaliter in nobis famem ex- citat, proprie vocatur inappetentia ; fed quan- do fimul capienda alimenta averfionem pariunt, fafiidiumy «Ttxr/I/* , dicitur. Experimur fafti- dium fieri, fi motus ventriculi fiac inverfus, utin naufeofis, velquando aliquid putrefaftum in ventriculo haeret. Si ergo aliquis faftidiofus fiat , fignum efc , ventriculum confentire & putrefaSum quoque in eo haerere. Byfenteria autem eft morbus inteftinorum , & faftidium
morbus
VI. A P H O R» 3; 205
morbus ventriculi : ergo caufa mali latius cfc difperfa, quod malum efc. prseterea per fafti- dium defignatur, dyfenteriam abiiffe in putrc- dinem , quae commutatio quoque eft mala, Denique corpus per dy fenteriam ita exhauftum nunc privatur fimul fuo naturali nutrimento, quod amiffum reftaurare debebat. Hoc in lon- gis dyfenteriis periculofum eft, quarum caufa eftconftans. Si dyfenteria cumfebre incepit, & tamen non ceffat dyfenteria , fignum efc, febrem non valere caufam dyfenteriae fuperare & expellere: interim tam longa fuit fafta eva- cuatio, ut vires vitae per imperfeftam crifin fuerint exhauftse ; quare vix ulla fpes fupereft curationis. Si vero in principio non adfueric febris , fed poftea fuper veniat , talis febris vel accenditur per confenfum ex motu perturbato inteftinorum , vel ex tranflatione materiae ex cavo inteftinorum ad organa circulatoria. U- xrumque malum efc. Nam motus febrilis in organo circulatorio per confenfum concitatus non compefcet motum turbatum inteftinorum, neque emendabit corruptos humores in inte- ftina confluentes, verum utraque haec pocius augebit. Si humor corruptus ex inteftinis, ubi efcfcaturigo in dyfenteria diuturna, fera- tur ad organa circulatoria , tunc fimul tota maffa fanguinis hoc putrefadto infe£la citiorem interitum minabitur. Refte ergo ait Audor, cumfebre pejus , quoniam latiorem confen fam & cranflacionem indicat, quam quae obfervatur a fola apofitia fuperveniente. Gorter.
APHOR.
206 HlPPOCRATIS
\j lcera undiquaque glabra, maligna.
Eadem verba leguntur in lib. 6. Epid.fe^, 8. n, 2. Ulcera circumglabra dicuntur , ex quorum ambitu & circa illorum labia pili decidunt, neque icerum renafcuntur. Notantur acres, erodentes , fucci. Tozzi. Aliae etiam partes glabrsedicuntur, fi fquamulse epidermidis fece- dant & quafi politam fuperficiem relinquant. Sed prascipue tunc habentur glabrae partes , fi earum fuperficies obdu£la fit muco tenaci, ac fi efletpinguedo corrupta tenax parti adhgerens. Hsec ultima fpecies an fit concipienda ac fi fo- lummodo haberet in ambitu glabritiem, an ve- ro etiam in ulceris cavitate , difputari poteft ; nam fi ulcus ipfum & ejus margines fint glabrae , tale ulcus quoque circumglabrum dici poteft. Talia nunc ulcera pronunciantur maligna, quia defignant, hic colligi corruptos humores, & difHcilem curationem admittunt. Si enim pinguedo naturalis circa partem exul- ceratam haerens corrumpitur , illa vel abit in ichorem tenuem, qui cunfta, quae tangit , li- quefacit, ut inde fquamulae epidermidis deci- dant & pili defluant ; vel abic in tenacem & corruptum mucum, qui omnem confolidatio-
nem
VI. A P H O R. 5. 207
Demimpedit. Monemur ergo, quam diu vi- demus ulcera circumglabra , nos non poffe expeftare curationem, fed tranfitum in majo- rem malignicatem. Hinc omni ope tentanda eft emendatio & ablatio corrupti per excerna abftergentia antifeptica applicata , & per in- terna , quae udis docuit fummopere cohibere progreffum putredinis. Gorur.
Aphor. 5.
Dolores & in lateribus, & in pedo- re , & in cagteris partibus , num multum differant, perdifcendum.
\_ ^
Hic aphorifmus primo afpeftu Hippocraticae dignitatis minimum retinere videtur. Quis enim Medicus adeo negligens eft, qui do- lorum vehementiam, autmajorem, aut mino- rem non confideret, cum praefertim segrotan- tium querelae ad hujufmodi confiderationem compellere etiam invitum poffint? Quare di- cendum eft, praefentem aphorifmum idem. naufragium cum aliis multis incurrifle , ob ne- gligentiam illius , qui eos collegit. Nam cla- riori , & veriori fenfu ita legitur lih, 6. Epid^ fedi.j. n. 83: In doloribus laterum , pedtoris ^ alia- rumque partium , tempora num multum interfe diffe* rant^ animadvertendum ejl , quando nimirum melius ,
aut
2o8 HlPPOCRATIS
aut rurfus pejus habeant , nihil in hoc delinquentesl Sententia quidem aurea, qua admonemur re- pentinse doloris fublevationi non ejfTe fidendum, nam faepe paulo poft derepente , nullo errore accedente, fasviores repetunt : quare ut fida fiC alleviatio, paulatim, & per fua tempora fieri debet; & quamvis haec fententia in omnibus verificetur , magis tamen in doloribus laterum, & pedoris contingit , ab hujufmodi enim par- tibus non cito, & facile infixus humor difcuti- tur , quemadmodum {i in alvo , aut ventriculo peccet. Martian. p. 464. Quin , ipfa doloris idea, magnitudo , sequalitas vel insequalitas, tum alliduitas vel intermifiio, cujufmodi fit ea par- tis afiliftio plane oflendit, medentemque do- cet , quomodo fe gerere debeat in ejus cura- tione. Sic e. g. Dolores lateris in fehribus aqua- liter ibi 6f abfque figms /ubjiftentes , vena fedtio lcS' dit , quamvis averfum a cibis animum , ac fublatum feu tumidum hypochondrium ceger habeat, Coac- fect. 3. n. 342. In quo textu pro infebribus for- talFe melius fine febribus legitur. Nam lateris dolor cum febre non ita refpuit venae fedio- nem, quam fme febre. Duret. in Coac. p. 371. Sive autem in citata Coaca emendationem Du- reti optes, five retineas ledionem communem (quam defendit Martianus p. 590. intelligens dolores lateris a materia tenui & biliofa ventri- culum obfidente, non admodum fixos & fi:abi- les, fine fignis doloris per excellentiam pleuri- tici feu lateralis didi, quos ut purgatio five al- vi excretio juvat, ita phlebotomia laedit, quia fanguine miflTo, humor noxius tenuitate pec- cans adhuc tenuior redditur , & accedente fe- bre , tenuitas augetur, & acrimonia. ) illud ma- net ratumi Medici prudentis effe, diftinguere
dolores
VI. A P H O R. 6. 20$
dolores ab invicem , quo felices muneris fui fucceffus expedtare poflit.
Aphor. 6.
R
enum , & vefics vitia in fenibus segre curantur.
In lib, 6. Epid.fedt. 8. n. 4. hasc leguntur: Re^ num vitia fupra quinquagejimum annum fanata non vidL
Senes renum & veficae morbis obnoxii funt, juxta 3 aph. 31» Difficuker autem funt fanabi- les , quia setas fenilis excrementis & cruditati- bus abundat , quibus vitia illa augmentum ca- piunt; & quia vafahabent angufliora, rigidio- ra, quse non favent perficiendis codionibus.
Omnes morbos nephriticos, ut funt renum infardtus, inflammationes, exulcerationes , do- lores ex calculo , diiBcilius in fenioribus fanari experientia confirmat. Nam ficut laefiones & exulcerationes internarum partium, propter humorum incemperiem & excrementorum abundantiam , quse in proveftiori setate incre- fcit ; ica etiam , quse renibus & veficae inhae- refcunt , propter urinae ingentem acrimoniam, diSicillime ad fanationem perducuntur. Hqffm, Med. rat. T. 4. P. 2. p. ^6j.
V0I. II. O JPHOR.
210 HlPPOCRATIS
Aphor. 7.
Tci aXyyi\JLctTit to, xotTW tIuu miXiluu y\vi^i» va 5 7U fjiiv i^tg-HGo^ , KH^o-n^cL* 7zi S\
Dolores qui ad ventrem fiunt, fubli- mes quidem, leviores : nonfubli- mes vero, vehementiores.
Sublimes dolores hic dicuntur extimi & fu- perficiem attingentes ; non fublimes , intimi. Illi, in abdominis mufculis, mitiores; hi, in vifceribus, vehementiores. Ita cenfent om- nes audores, qui fequuntur expofitionem Ga- leni. Gorterus vero putat , fi voluiflet Auftor illam doloris difFerentiam indicare , quod di- xiffet dolores externos & internos. Neque etiam illa fententia ubique vera inveniretur, quia in partibus externis seque vehementes do- lores oboriuntur , etfi minus periculofi , quam in partibus interioribus. Quare credit per jue- T46;p* tales dolores intelligi debere, qui ventris (abdominis nimirum) inflationem feu eleva- tionem faciunt , quando nempe per dolores intenditur venter, quaQ flatibus diflenderetur. Si enim caufa dolorem faciens valide agit, eo majorem dolorem facit, quo fibra magis manec renitens, quandotalis pars fimul non tumet, fed in fua conflridione perfifl:it : fi vero fibrae dimittant tenfionem, pars ea tumere incipit, & tunc fit doloris lenimen : quod podagrici
fepe
VI. A p H o R. 8. 2n
fepe experiuntur. Hoc omnino verum eft in ventris doloribus, fi motu inordinato intefti- norum producitur ae*r artificialis, cujus expan- fio impeditur per validam fibrarum tenfionem, immanis fit dolor : fi vero relaxatis fibris aer permittitur expandi , ftatim mitefcit dolor. Hinc calida& humida, quae fibras laxant, ap- plicata cum ventris intumefcentia leniunt do- lores.
T H
Aphor. 8.
ydropicis orta in corpore ulcera, non facile fanantur.
Bene Celjus l 3. c. 21. p. 161. Communls^ inquit, omnlum hydropis Jpecierum eji humcris nimia ahundantia : ob quam ne ulcera quidem in his agris facile Janefcunt. Quia nempe indefinenter affluens ferum prohibet fanationem. Nam ia genere & axiomatis inftar praftici habendum eft, omnia ifta ulcera , quae ex caufa prove- niuntinterna, & magna fuccorum feroforum impurkate fuftentantur, nunquam fere nondif- ficilis efle fanationis. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. 5- P- 258.
O % APHOR.
212 HlPPOCRATlft
Aphor. 9.
Tci zjKctTiU i^ctvB-ri^ctm s ^mraw it Kvrio-ixd' Sict.
Efflorefcentiae: latae non admodum pru- riginofae.
Defumta videtur hsec fententia ex lib. 6. £- pid. Jeit. 2. n. 52. Hujus generis puftulse feu exanthemata no- tanc fuccos minus acres, qui acriores magis in profundo latentes puftulas creant faftigiatas.
j^PHOH. 10.
vSc»'Oj K CUIJLCt pv\v KCtTU Tzig piVCC^, V KCt'
iu Tv '^ofjLotj h KctTze 726 0^716 y hvet Td vnayii^ct^
Capite dolenti, ac vehementer labo- ranti, pus, aut aqua, aut fanguis per nares , vel os, vel aures effluens, morbum folvit.
In genere omnis doloris cephalici caufa, a II- beriori & sequabili fanguinis per vafa fan- guifera , quibus cutis capitis , pericranium, ipfaque dura mater inftruaa funt , progreffivo
&
VI. A P H O R. 10, ZI3
& circulari motu impedito , tanquam a fonte derivatur. Hoffm. Med. rat. T, 4. P. 2. p. 190. Ubi itaque fientibus evacuationibus , in apho- rifmo memoratis , accumulatorum circa caput humorum, reddita libera fanguini circulatio efl, doloris cephalici contingit folutio ; quse pluri- bus apud Hippocratem locis memorata eft: Coac.fe^.2. n. 21. 25 fq. 59. de Judicat. «. 12. de falub. dicet. n. 14. lib, 7. Epd. n. 30. lib. 2. de morb. n. 4. 12. 16. lib. 3. de morb. n. 2. Conf. Celf l 2. c. 8. p. 70.
Capitis dolor ex impetu majore natus opti- me liberatur narium haemorrhagia , quae mi- nuendo fanguinis copiam majorem, fimul con- pefcit illum majorem impetum & inde natum dolorem. Sed circa finem morborum acuto- rum, fi per metafl:afin ad caput delata efi; ma- teria purulenta , aut quando in interioribus ca- pitis fuerit exulceratio capitis dolorem infe- rens , faepe obfervavi , puris evacuatione per aures homines fuifle liberatos , interdum etiani per os & nares : fed minus frequens per haec emunftoria eliminatur pus. Humor autem fe- rofus acris, capitis dolorem inferens, fine multo difcrimine per tria haec emunaoria eliminatur. Corter.
^^^ ^
O 3 APHOIU
21+ HlPFOCRATIS
jIphor. II.
T
Melancholicis afFeftibus , & renum vitiis fupervenientes h^morrhoi- des bonum.
Iifdem fere verbis aphorifmus hic legitur in lib. de Judicat. «. lo. ubi interpretes Corna- rius & Foefius , contra textum graecum , pro jiephriticis pofuere phrenidcos. Melancholici fanguine fpiflb & atro vix meabili donantur, undeftafes; nephriticifiuntallafivel congeftione fanguinis ad renes. Superveniens ergohsemorrhoidumfluxus folvet morbum, quia tollit caufam ; derivando fanguinem deorfum , unde fpafmi vaforum oppletotum folvuntur. Aphorifmus non dicit fluentes , fed fupervenien- tes vel fuccedentes haemorrhoides : nam fufficic quandoque,etiam citra evacuationem, mutata di- redio peccantis humoris. Hecquet. In melancho- lia attulit faepe curationem fuperveniens tumen- tium valde haemorrhoidum fluxus. Boerh. aph. iiio. Nephritis fanatur hsemorrhoidibus ini- tio morbi large fluentibus. Ibid. c)()6. Hoc ita- que Naturae confilium in avertendis his morbis Medici merito imitari debent, & vel haemor- rhoides ad fluxum perducere , vel pedum venas aperire. Hoffm, Med. rat. T. 3. p. 238.
APHOR.
VI. A P H O R. !£• 215
Aphor. 12.
Haemorrhoidas diuturnas fananti, nifi una fervetur , periculum eft ne hydrops, aut tabes fuperveniat.
ACelfo /. 2. c, 7. p. 62. hic aphorifmus ita fcribitur: Si ora venarwn , fanguinem fmde" re follta , fuhito fuppreffa funt , aut aqua inter cu- tem^ aut tabes Jequitur.
Ora venarum in ano , d^fxoppaUaf Graeci vo- cant , fi mcdiocriter & cum fanitate hominum fanguinem fundant, tantum abeft, ut in mor- bis haemorrhoides iflae ponendae, multo minus fupprimendae fint , fed ut falutares potius quam plurimis reputari atque adeo naturae vigori ac beneficiis accenferi debeant, quae hac rationc fanguinem abundantem & noxium per inter- valla e corpore expellit. Siquidem tum infi- gniter faepe a variis noxis , cumprimis malo hypochondriaco , melancholia , renum mor- bis , mania , podagra , afi:hmate , ifchiatico malo corpus levatur atque excitatur. Ubi ve- ro nimis magna copia fanguinis ex his venis ex ano profluit , ita ut aegri vires amittant, periculum utique videtur , ne paulatim corpus cum egregio virium detrimento exhauriatur, vel hydrops inde fequatur: ita ut opportuna
O 4 tum
ai6 HippocRATis
tum curatio inftituatur, ipfa renum neceflitas poftulat. Atque Veteres quidem , ubi medica- menta adftringentia parum proficiebant , efcha- rotica imponebant ; ferramentis candentibus urebant; capitula turgentia, fiaderant, exigua cum ba(l tenui, lino adftringebant , atque fic eorum cafum procurabant , vel , fi eflent illa majora cum bafi latiori, paululum fupra bafin incidebant, loco qua capitulum incifum erat, acum immittebant, infraque eam Uno id capi- tulum alligabant. Vid, Hippocr, lib, de hcemor' fhoiL & lib. de Vidb. acut, n, 6-j. Celf. h 6, c, i8. n. 9. & /. 7. c. 30. n. 3. Paulus l. 6. c. JQ. jietius L 14. c. 5. Recentiores autem, vel ipfa experientiamagiftra, didicerunt, ve- terem hanc curandi rationem, prsefertim quse igne inftituitur, non nimis tantum crudelem eife, fed & plerumque prorfus perniciofam; & re6lius plerumque facere , qui aut nullam prorfus ad hsemorrhoifdes fluentes curationem adhibent, {i praecipue mediocriter ipfae fluunt; aut, ii jufto largius fanguis efFunditur, faltem nonnifi ab internis, eifque non adftringenti- bus , cumprimis fortioribus, fed temperanti- bus folum medicamentis fanitatis praefidia re- petunt: non negledla fanguinis abundantis per venas detraftione. Si nihilo tamen minus operatio requiritur chirurgica ad fiftendum lar- gius fanguinis profluvium : tunc ante omnia fanguis multus per venam detrahitur; deinde alvus lenibus ac temperatis remediis ducitur , aliaque idonea remedia a Medico ordinantur, ac denique fex vel quatuor ante operationem horis , ad eluenda atque exhaurienda inteftina, clyfter iivQ lotio adhibetur: ac his faftis, ve- nse haemorrhoidales vel filo ligantur, vel for-
fice
VI. A P H O R. 12. 217
fice refcinduntur , vel erodentibus applicatis exeduntur aut obturantur. Vid- Heijter. Chir. p.iiii fq. Quia vero raagno beneficio funt fanitati haemorrhoides , profpiciendum , ne omnes abfcindantur aut obturentur , fed faltem una fervetur , quae purganti fe naturse emiffa- rio fit, hoc enim penitus occlufo, advafa ma- jora remeans fanguis , creabit hydropem, aut tabem. Hecquet, Plura, alia incommoda creari ab importuna haemorrhoidum fanatione , me- moratum legimus apud Hippocratem Hb, de hu- mor. «.II. lib. 6. Epidem. fedt. 3. n. 6$. l. 5. n. 10. &cUb. 4. «.31. Inprsefenti tamen aphori- fmo duorum tantum meminit tanquam frequen- tiorum, hydropis inquam fcirrho in hepate, a craflb fanguine ibi conculcato , & tabis , fan- guinis fputo intercedente. Martian. p. 465. Qui evacuabatur per vafa haemorrhoidalia 6c excerni ibi locorum cum euphoria debebat fan- guis cralFus , jam vero non excerni amplius poteft, in hepar regurgitat , ibique ob langui- diorem motum fpiflior fadlus , excitat infardus, indurationes, 6c facile fcirrhum producit, un- de generatur hydrops. Ita Trajanus Impera- tor, ex retentione haemorrhoidum afciticus faftus & curatus , fed recidivam paflus mortuus legitur apud Dion. CafTium. Vid. Hqffm. Med. rat. T. 4. P. 4. p. 439. Phthifis autem feu ta- bes creatur poft fuppreflfum haemorrhoidum fluxum , a redundante fanguine vafa pulmonum infarciente , diftendente , rumpente , unde h2B- moptoe, & hinc phthifis.
O 5 JPMOR.
2l8 HlPPOCRATIS
Afhor. 13.
T
*9ra XvyfA>S \x^}^iv(a Trla^iJtoi iTn^vcfimif
^ingultu detento fi fternutanaenta ac- ^ cedant, fingultum folvunt.
Celfus /. 2. r. 8. p. 69. ita habet: Singultus Jlermtamento finitur. Ratio , quia motus fingultus eft ftomachi elevatio, quem fternutatio aliquantum depri- mit, alioque motum divertit. Primo enim ex ingefto nimium cibo oriri fingultum videmus { praecipue in pueris) unde ftomachi extentio. Acidus quoque cibus & potus vellicando fto- machum eundem caufatur, ceflktquehic motus auc divertendo aut fpiritum detinendo. Prius fic in fternutatione, alterum patet exeo, quod fpiritus detentus ex parte fingultum tollit. Idem fenties converfo ad feria animo , uti vui- go fieri folet; &aceto naribus admoto aut gar- garifato , qui adftringit motumque fpirituum inhibet. Baco H. N. 0. 68(5. Videfis etiam J- rifiot. Frohl.feSt. 33. n. i. & 8. Sternutatio eft convulfio, & motus oppofitus fingultui. Hinc tollitur etiam cachinnis, terrore, & iracundia, quibus nervi quodammodo in tonum , & ten- fionem rediguntur. Brin. de fpir. an. p. 348. Proxima fingultus caufa eft materia laedens , a qua irritata ventriculifacultas, ut noxium ex- pellat, motum illum facit , quae quidemmate-
xia,
VI. A P H O R. 13. 219
ria, fternutatione fuperveniente ventriculum concutiente, ab ejus fibris difcutitur , quibus inhaerens fingultum faciebat: ficque cefrat.fin- gultus. Qu3e quidem racio omnibus fingulcus fpeciebus convenit. Nam & qui ab hepatis, aut ventriculi inflammatione dependet, proxi- mam caufam habet materiae praefentiam , a qua facultas ventriculi irritatur : qua quidem per fternutationem difcuffa ceffat fingultus , etiamfi non in totum auferacur , remanec enim aifedtio, a qua nova maceria genita fingultum denuo movec. Quare fummo arcificio dixit Hippo- cv^tGs Jingultum folvunt , uc indicaret, fternuca- tionem quidem fingultum quemlibet fedare, morbum autem , & caufam illius non femper in totum auferre. Martian. p, 4.65.
Eft fingultus convulfio momentanea inter gulam & abdomen , fedem habens in parta ventriculi nervofiflima, ubi nempe os ejus fu- perius committitur diaphragmati , fub infpira- tione contingens cum fonora aeris per os ex- piofione. Vel : fi violenter diaphragma con- trahicur , & thorax dilatatur , aer magni vi , nec fineftrepicu, in pulmones impellitur, fin- gultusfit; juxta Hoffm, Med. rat. T. i. p. 124. Scernucatio fit convulfis mufculis abdominalibus & intercoftalibus omnibufque partibus exfpira- tioni dicatis, cum forti ac fubica aeris infpira- tione ejufque paulo poft valida ac fubica exfpi- racione vehementer concucience parces in tho- race & abdomine contentas. Ergo ab vehe- menti concufllonis motu in fternutatione fiet difcuflio materiae , vel mutatio ofcillationis 9 unde erat nacus fingultus.
Singulcus a leviori caufa exortus fine medi- camentis faepius feliciter fiftitur, quando vide-
licet
320 HlPPOCRATIS
licet fub motu thoracis magis voluntario ipfum diaphragma cogatur , adeo ut fibrae ejus mo- trices tendantur vel relaxentur. Illud fit for- tiori infpiratione , per curfum , per faltum , per vehementem equitationem ; hoc vero per ex- fpirationemfortiorem, per vociferationem , & fi thorax fafcia, feu zona conflringatur; quod fimplex & excemporaneum faepe eflremedium. Et hujusgeneriseft fternuratio, quae utifponta- neafingultum tollit, ica Naturae bene operantis minifter, Medicus, arte eamprovocare debet; & maxime , quando vel lenca & in flatus abiens materia ventriculi tunicis aut partibus proximis inhaerefcit , ad eam ipfam per vehementem ex- fpirationem, dumvifcera abdominis&inprimis ventriculus vehementer conquatitur , dejicien- dam; minime vero fternutatio arteproduda lo- cum habet , ubi inflammatio vel fubcilis cauftica virulenta maceria, altius nervofis partibus fefe infinuaverit HoJ^m. Med. rat. T. 4. P. 3. p. 437.
q®ii?i:^?iS0P
APHOR,
VI. A P H O lU 14. Z2t
Aphor. 14.
TVo vop^jiTr^ 6;^o/Agvfit', tS actTdl lug (pxi^ Qccg ig t!w KOiXiluf vScCj^^ pvivli^f Xvaig,
Ab hydrope detento , ubi aqua fe- cundum venas in ventrem fluxe- rit, folutio fit.
Haec fententia legitur iisdem fere verbis in Coac, fe6i, 3. w. 289. fed in lib. dejudicat. w. II. h. m. In aqua intercute detentis ^ fi aquofus humor per venas in alvum aut vejicam effluat , folutio contingit.
Intelligi debet aphorifmus de anafarca & leu- cophlegmatia feu hydrope ad vafa aut fecun- dum venas apud Hippocratem dici folito , eo nempe hydropis genere , ubi fuis vafis ferofus latex adhuc continetur; qui fecundum venas per arterias lymphaticas in alvum effluens feu erudla- tus & per anum evacuatus folvit morbum , jux- ta 7 aph, 29. Oportet autem , uti non longe a morbi principio id contingac aegroti bono an- tequam partium tonns labefaftatus fit , juxta monitum Hippocratis /. 2. de morb, n. 6g. Con- ferantur annotata ad 7 apb, 29.
APHOR.
122 HlPPOCRATIS
Aphor. 15.
TVi diciypcirjg Ix^fjLiva f>Lctzpiigy utto tmoto- f^ctTii ifxiT(^ im^v6fxiv(^ y Au« tIco
UcLYfciav
Longo alvi profluvio detento, fpon- tanea accedens vonnitio, alvi pro- fluvium folvit.
Defumtus videtur aphorifmus ex lih. i. de morb. n. 6. ubi habetur : Vehementi ahi froflmio detento , fuccedens vomitus bono eft. Cel- fus /. 2. c. 8. p. 69. ita reddidit: Longas deje^io- nes fupprimit vomitus.
Fit revulfiomaterise morbificae in contrariam partem ; & illa revulfio ofi:endit naturam refi- ci, ac vires refumere. Ut enim Medicus eo- rum, quae ad partem aliquam fluunt, retradio- nem molitur; ita natura, cum prsevalere inci- pit, humoris ad partem affeftam confluentis revulfionem facit , dum illa pars refici ac ro- borari incipit. River. p. 283. Itaque vomitus folvit diarrhoeam mutato impetu, quodeorfum irrumpebant fucci , non ineunte morbo , fed cum jam materia prava vacuata efl:. Heurn. Hinc magnum nomen meruit Ipecacuanha in inveteratis diarrhoeis. Hecquet. Alvum coadam vomitio folvit, & plus sequo fluidam fiflit, il- lam quidem humedando , hanc vero ficcando. Hippocr. L 2, de diceta w. 36. Vomitus evacua- tionem fedat. de loc, in hom. n. 45. Hinc in in-
tenfo
VL A p H o R. 15. 225
tenfo lumborum dolore & alvi fubduftione largiore, fumto veratro, fpumoforum crebra vomitio prodeft. Coac. fe6t. 3. n. 7. Castero , aphorifmi veritas non videtur univerfalis. Quod fi enim alvi profluvium diuturnum nafca- tur ex humorum coUiquatione per totum cor- pus , qui continuo deponuntur ad inteftina , vel ex debilitate inteftinorum , qua affumta fponte permittuntur corrumpi in inteftinis, vel a vitiata bile , quae omnis ex vefica fellea evacuari nequit, vel per duftum hepaticum continuo deponitur, his omnibus in cafibus & in multis aliis vomitus fi accedat , augebit mor- bum: minuetur quidem quantitas dejeflionis, fed totus ille compofitus morbus fiet gravior. Si eflent figna indicantia hanc vel illam laten- tem caufam proritare diarrhoeam diuturnam, aliquid certi ex fuperveniente vomitu hauriri poflet ; fed quoniam haec figna admodum funt ambigua, nihil certi ex vomitu fuperveniente deducipoteft. Gorter.
'^PHQR.
224 HiPPOCRATII
Aphor. i6.
T
Morbo laterali , aut pulmonum in- flammatione conflidato,fuccedens alvi profluvium, malum.
In lib. r. de morb, n. 6, eadem fentetitia legi- tur ita : In morbo laterali aut pulmonis inflamma- tione detento^ aiit fuppuratum tboracem habentij aU vus perturbata , malo eji.
Pleuritis & peripneumonia fanguinis funt fta- fes inflammatoriae , pulmonibus & pleurae infi- dentes , fputis folvi folitae : diarrhoea vero fu- perveniens fubtrahit futura fputis pabula, unde pulmones arefcunt , &c acribus fuccis depafti , necrofin concipiunt. Hecquet. Secedente enim per inferiora humore , fuperiora ficcefcunt, neque fputum per fuperiora repurgatur. Hip- pocr. l, 3. de morb. n. 17. Malum inquit apho- rifmus, non letale, ut fignificet aliquos fervari eorum , qui non admodum graviter laborent , hssc efl: enim proprietas vocis malum, ut indi- cet, aegrotantis conditionem deteriorem red- di , quod quidem in diarrhoea fuperveniente duplici ratione contingit , primo quia fputum fupprimit , quse fola tuta via his morbis refte terminandis cenfetur : qua quidem ratione om- nis inferna purgatio in hujufmodi affeftibus a
prse-
VI. A p H o R. 1(5. 225
praeceptore damnatur lib, 3. de morb, w. 22. quando morbus jam firmatus cil , & fputum procedere incepit ( ^am vero bilinfa ex/puenti, medkammtum ne exhibneris, Si enim exhibmris ^ fputwn per fiiperiora prodiie minlme poterit , &c.) ; ex quo fit, eiiamfi diarrhosa his morbis fuper- veniens femper fufpefta iit , eo tempore ta- men , quo fputum nondum apparuit , non adeo malam cenlendam effe , imo aliquando obfer- vatum eft, prsedi^lis morbis per fputum fuffi- cienter expurgatis, adhuc febrem perfeverare, quse tandem pcr fupervenientem alvi fubdu- ftionem in totum ablata fit. Nocet fecundo diarrhoea fuperveniens antequam concodus fit morbus, communi illa regula : nullam eva- cuationem a principio fadtam falutarem effe poffe; quia talis evacuatio non a natura redte operante , fed a vi morbi naturam exagitante ortum ducit, unde , cum per eam nec toUatur nec minuatur morbus , de hoc cafu dici pote- rit: Critica non judicantia, partim letalia funt, partim diiiicilis judicii. Non prastereundum eil lib, I. de morb. n. 6. ubi eadem fententla le- gitur , additum effe aut fuppiiratum tboracem ha- henti , & jure merito : quia prsster caufas rela- tas, quibushaec evacuatio mala efl, peffima eft fuppuratis , qui a fuperveniente alvi fluore fre- quenter e medio toiluntur. Martian, p. 466. Conf. 5 apb. 12. Ergo mala hic diarrhoea uc caufa, quia non juvat , fymptomatica enim eft , vires debilitans ; ut flgnum , quia notat , ven- triculum & inteftina effe in confenfum tradla. Sebiz. Exerc. Path. T. i. p. 244. Etenim, non qualia purgari oportet , p^rgantur , juxta I apb. 2. Caeterum vero ignorari non debet , quod in recenti pleuritide & peripneumonia Fol. 11. P ali-
22(5 HlPPOCRATIS
aliquando divertat materia ad inteftina, nec tamen laedat hujufmodi alvi profluvium^ imo judicet. Holler, & Vallef. Quinimo ipre Hip- pocrates '^ de morh, n. 17. ita prsecipit: Primis quidem quatuor aut quinque diebus, paulo ma- gis alvum fubducere oportet , quo febres re- tundantur, & dolores Jeniantur; & w. 22 : Si seger natura biliofus fuerit, & minime purga- tus morbo correptus fit, prius quam biiiofum fputum exfpuat , medicamento etiam bilem probe purgato. Obfervatum vero quoque efl, alvi fiuxus etiam tardius evenientes falutarem tuliffe opem. Juvenis annorum viginti, affe- dus pleuritide, fumma cum fpirandi difficulta- te, valida prefTus tuffi, nihil exfpuebat, febre interim indies augefcente , extreme poflremo imbecil:is, dum moriturus credebatur, oborto citato alvi fluxu fub decimum quartum diem, fanicati reflitutus efl. Vid. Fallcriol, Obf, l i. obf 4. Puer odro annorum pleuritide gravi cum febre acutifTima laborans , fine fputo ullo procedente, tufH validifTima infeflante, diflicili ac praefocativo fpiritu, & cuni flertore emiffo, tum etiam delirio , & clamoribus horrendis : & convulfione tandem fecuta , fummaque vi- rium defediione , pro deplorato habitus , pro- rogato in vigefimum diem morbo , profluvio alvi circa id tempus oborto , eoque copiofo, incolumis evafit, Ibid, obf 5.
APHOR.
o
VI. A P H O R. 17. 227
Aphor. 17.
Lippitudine laborantem alvi proflu- vio corripi, bonum.
Excerptus eft hic aphorifmus ex lib, de JudU cat, n, 12. & Coacfe^. 2, «. 133. Celfus /. 2. c, 8. /). 6g, eum ita expreffit : Omnis dcje^io Uppienti prodefl,
Ratio efl: , quia fit revulfio a fupernis deorfum materiae ^ivt humoris ophthalmiam facientis. Debet ergo JMedicus naturam imitari, cum illa morbum fanat. Cardan, p. 622, Conf. Duret, in Coac, p, 120. Enim vero optime caput ab hu- morum affluxu liberantlaxantia, veletiam pro circumflantiarum ratione purgantia. Et Gale» nus gravis teftis eft , nonnullos , quibus oculi inflammati , fola purgatione per alvum una die fanatos. Hojg-m, Med. rat, T, 4. P. i. p. 525« Conf. 6 aph. 31.
P z APHO%
22% HlPPOCRATIS
jiPHOR. 18.
Kve^v oictKOTrivU j r} \yKipcLXov ^ h KctOjitWy KCiAiuv y ri VjTnxfy S-etvoLT^^Sig.
Cui vefica perfefta fuerit , aut cere- brum, aut cor, aut fepmm trans- verfum, aut tenue quoddam inteftinum, sut ventriculus, aut jecur, letaie eft.
In CGac. feSt. ^. n. 387. fcriptum efl: : Ex vtl- nere autemfere mors contwgh ^ fi cui vulneratum fuerit cerebrum ^ aut fpinalis medulla , aut jecur , aut feptinn transverfum , vel cor, aut vefica , aut qut^" dam grandis vena, Eadem etiam habentur /. r. de morb. «. 3. & ihid. n. 7. dicicur, quod ncrvus pracifus non coalefcat , neque vefica , neque aliquod ex tenuibus inteflinis , neque vena multum effundens fanguinem.
Lecalia proTiunciantur vulnera veficae, cere- bri &c. parciurn organicarum. Sed hoc afTer- tum m3gnare'lri(Stioneegec: obfervatum enim, homines hifce vulneribus fupervixjfTe. Hippo- craces ipfe lib 2. Prcedidb. n. 19 fq. Fulnera au- tem^ aic, fere quidem mortem afferunt ^ quce magnas venas , quce furtt in callo C5? inguinibus , lceferunt , deinde qncs cerebrum ^ hepar , deinceps quce in inte- Itina &f veficarn pertingunt. Quce fane omnia ma- gnam perniciem afferunt , non eam ta?nen, ut (quod qwdam exijUmant) nemo ex bis fervari poffit Nam t? his nominibus pradiii luci multiim inter fe diffe^
runtj
VI. A p H o R. i8. 229
runt , atque ipji tnodi. Nec paruin etiam cujufque corporis conftitutio differt, Incidit enim interdum^ ut neque febre y neque ir.flammatione tentetur jaucia- tus , imerdum etiam nulla ex caufa febricitat , nec aliquam corporis partem vnfiammatwprorfus occupat. — £x cujusvis generis mlneribus homines mori contin* git. Multa namque in corporibus vena tum tenues tum crajps , Ji eo fponte fua ferri contingat , fangui- nis profujiore interimunt , qucs fi alio tempore pertun- daniur, utiiitatem afferunt, Non pauca autem vuU nera^ quce in contemnendis locis ^ ac nulla re formida* hilia e£e videntur ^ in iis tanto dolore plaga cruciat ^ ut cegri rejpirare nequeant. Quidam vero prcB vuU neris dolore , quod nullo merito terreat , /piritum qui' detn traxerunt , delirio tamen ac fehre perierunt. Quibus enim aut corpus ad fehrem efi opportunum , aut mens prompte perturhatur , iis talia contingunt, Ex quibus arguere licec : vulnera, quae in uno homine mortem adferunt , in alio fanari; 6c, vulnera letalia evadere pofle , quse ex fua na- tura talia non funt , ex conftitutione nempe cor- poris in fauciato, propter funefla fymptomata, quge fuperveniunt , & fanguinis profluvium. quare etiam concludit Hippocrates , quod ex cujufvis generis vulneribus contingat, ut ho- mines moriantur. Sic v. g. parvum vulnus , quod nemo letale dixerit , mortem inferre po- teft in corpore per phthifm exhaufto. Si ita- que letale intelligas pro eo , ex quo moritur seger , nulla non eflent vulnera vocanda letalia. Diftinftionibus uti oportet ad dirigendum circa letalitatem vulnerum judicium. i. Dicuntur vulnera perfe^ feu fmpliciter & ahfolute letalia, quae nulla arte fanari poflbnt , fed inevitabili necefTitate mortem inferunt. Talia funt : ubi leefum eft tale vas, vel vifcus, quod fine cir-
P 3 cu-
^3« HlPPOCRATIS
culatione fanguinis fublata laedi non potefl , v. g. fi aorta mox ex pericardio egrediens difcis- fa fueric, aut cor profundius vulneratum, &c, Quae influxum nervofi liquidi a cerebello in cor intercipiunt; quo percinent laefio medul- Ise oblongatae , & compreflio aut corruptio ejufdem a cruore intra cranium effufo , item laefio aut praecifio nervorum cardiacorum , &c. Quae refpirationem integre tollunt , abfcififa arterla afpera , infigniter Jaefis bronchiis, per- foratis thoracis cavicatibus cum admiffu aeris , vulneratis item mediafl:ino , atque diapbragma- te, maxime in tendinea ejus parte, &c. Quae chyli ex ventriculo & inteftinis tranfitum ad cor tollunt , vulneratis ventriculo , inteftino tenuiori, du£lu thoracico , oefophago , &c. Quae inflidla partibus , ex quibus emanans cruor, aliufve humor , bilis , urina , chylus &c. derivatur in loca , unde educi nequit. 2. Vulnera perfe Scjibi reliSla letalia, arte ve- rocurabilia, fi Chirurgus in tempore adveniat: V. g. funt vulnera encephali terebra levanda, vaforum majorum, ad quae datur manui chi- rurgi accefiTus , &c. 3. Vulnera cafu (ivQ per accidens letalia; culpa Chirurgi , vel segri, & temperie hujus feu naturali feu morbofa. Vid. Boerh. aph. 150-153. & 170-172. Heifter Chir, p. 50/q. Hebenftr, Jnthrop.for, p, 344. 357. So- let aliquando letalitas vulneris definiri per tem- pus, intra novem dies, & , il intra hunc ter- minum vulneratus moriatur , mors tunc fuifile dicitur eff^edus vulneris. Sed prudentiores in judiciis de ejufmodi rebus ferendis Medici, probe edodti , non femper ad letalitatem con- ilituendam fufficere mortis celeritatem, nec ad fam tollendam, tarditatem, arbitrantur; ne-
quc
VI. A p H o R. iS. 231
que letalitatis vulnerum rationem a tempore infequutae mortis determinandam, fed ab ipfius partis laefae nobilitare & vulneris conditione , aliarumque circumftantiarum diligenti penfita- tione petendam efle pronunciant. Vid. Hebcnjlr. l. c. p. 362. Exempla vulnerum abfolute leta- lium poft fex feptimanas demum morrem in- ferentium videri pofiTunt in Eph. N. C. vol 5. obf 140. an. 6. obf. 123. Conf. H^olf. Obf
Nunc oflendendum efl, cum quibus reflri-, dionibus vulnera in prasfenti aphorifmo re- cenfita , Jetalia appellari queant.
Sedio mficat \QV3.\is Q^ , quae fit in fuperlori ejus feu membranacea parte, quas alias voca- tur fundus veficae; nam tunc non modo inte- flina (latim per vulnus exeunt , fed & urina in cavum abdominis influit, putrefcit, & ho- minem fic interficic. Non autem effe letalem, fi fundus veficse evitatur, incifo tantum veficae corpore, fuper ofllbus pubis nimirum, in fpa- tio quod efl inter offa pubis & peritonseum, monilrat lithotomiae illa fpecies, quae vocatur methodus Franconica feu apparatus & feftio hypogafi:rica. Nec efl: letalis feftio in col- lo veficse, uc fit in lithotomiae apparatu difto magno, & in methodo laterali. Neque letalis efi: veficae pundtura feu pun6tio non folum in perinaeo fed etiam in hypogafi:rio inflituta ad educendam in ifchuria urinam. Vid. Heifter. Chir.^p. gi4. 925/^. 942. 957. 984. 1006. & conf. Hebenjir. l. c. p. 562. Miles plumbea glande iftus , cum eifrafto pubis oflfe , veficam habuic fumme dilaceratam ; cujus tamen vul- nus ad cicatricem perdudum efi:. Vid, Tulp. l, 4. c. 30.
P 4 De
232 HlPPOCRATIS
De Cerebro rarifTimecontingit, ut vel exiguo vulnere tadtum mortis caufam non adferat, corpore partim refoluco , partim convulfo. Cardan. p 625. Notabile tamen efl , quod nuila cerebri vulnera, fi modo ftagnantibus hu- moribus exitus mature pofTit concedi , in fe fincletalia, quod ingens clavus falva vita per caput & cerebrum canis, modo non finus ce- rebri vel medulla oblongata tangatur , trans- figi pofTit. Hoffm. Med. rat. T, i. p 466 Jq. Vulnera quidem Durse matris haud vacant dif- crimine: & fingulis diebusexemplaanteoculos habemus, ubi minima pundlio, in parte adeo exquifito fenfu praedita , inflammationem , fe- brem , delirium , mortemque accerfiverit. Quamobrem Albucafis magnopere caveri jubet, dum membrana haec ab ofiTe feparatur , quod terebrae ope facile fieri pofle inquit ; & quo omnis ejus offenfa vitetur, marginem quandam inflrumento aptari imperat , quae id nimis alte defceadere prohibeat : quod inventum poftea , alis inflrumento adje£tis , Fabricius ab Aqua- pendente in melius mutavit : neque dubitari poteft quin omnis ifi:a circumfpeftio in opera- tione perquam neceffaria fic. Qtcunque id ell, haud modo vulnera in iis menbranae hujus partibus, quse vafis fanguiferis paulo grandio- ribus vacant , fafta novimus , ied membranse quoque paniculas ab ea feparatas, ac mate- ri'c3m, quae vel fub ea vel in duplicatura ejus jacst, eo p^£lo eifufam, integritate poflea ae- gris reddita. Quodque validius argumentum efl, etiam cum aliquid ex ipfa cerebri fubflan- tia prodierit , homo aliquando ad fanitatem perdudus eft. freind. H. M. p. 260. Ruptis pieningibus, uc confpe6bui pateret cerebrum,
cujus
VI. A p H o R. 18. 233
cu]us & dein portio non exigua exemta fuit, cum in putredinem tenderet , puer arte fanatus legitur in Eph, N. C. Voh 4. obf, 90. Alia exempla fanatorum , quibus de fubftantia cerebri ali- quid ablatum fuit , vid. apud Blanh Coll Cent. 3. obf. 43. & 72. Hildan. Cent. i. obf 13. Helw. Obf p. 63. Cardanus /. c. ex Brafavolo referc de quodam, cui in cerebro vulnerato tanta cerebri fubflantiae quantitas exivit , quantum eft gallinse ovum , & tamen evafit : licet dein- ceps probe loqui & expedite non potuerit, ftupidus quoque &ineptus reliquo vitse fpatio, quod tamen triennium non exceffit, fupervi- xit. Et de milite ibid. legitur , cui ferme ca- pitis dimidium cum fua cerebri portione abla- cum fuit , convaluitque : fed neque recordaba- tur , nec loqui poterat , fed flupidus nihil ad propofita refpondebat, flercus & urinam de- mittebat in le£lo, nec comedebac, nifi quai in os imponerentur, infantis omnino mores ha- bens. Conferri merentur fcripta ab 111. Ellero, in Hift. ac. fc. Berol. 1752. p. 306 fq. item J. C, Teubeleri DiJJl fub prsefidio A. E, Buchneri, de mlneribus cerebri non femper letalibus. Halce 1740.
De Corde palam efl, non plerumque folum, fed femper vulnera ejus mortem afferre. Car- dan. p. 624. Si cordis fubflantia , praefertim ad cavitaces penetrante vulnere, laefafit, celerri- me mortem inferri necefle eft. Hoffm. Med. rat. T. 2. p. 48. Vulnera cordis mortalia funt, non quiacor vulneratum eft utipars, & mem- brum vitalia principia producens^ fed uti pars, quae debebat fluida vitaiia in gyrum impellcre: diffoluta enim vaforum , cavitatumque cordis textura, quae recipere , & repellere fluida vita-
P 5 U4
234 HlPPOCRATIS
lia debent, confequenter ceffare etiam debet in ipfis fluidis motus , ac proinde vita. Bagliv. p.276. Conf. Hehenftr, Anthrop. for. p. 480. Sa- uatum cordis vulnus, ventriculos ejus non pe- netrans , vid. in Wolf. Obf. p. 90. Miles qui- dam, vulnere in cavitatem cordis penetrance, ut ex cadaveris diffectione patuit, cum infigni inflammatione dies novem fuperftes fuit. Aiius vulnerato dextro ventriculo ad fextum diem fpiravit. de quo Bartholinus H. A. Cent, i. bifl. 77. vid. Rhod. Cent. 2. cbf 39. De peri- cardii vulneribus non letalibus legatur idem Rhodius Cent, i. obf 38.
Sepli trarf-cerfi vulnera abfoluteletalia flatuun- tur, maxiine fi ea infiicta fuerint parti ipfius tendineae ; quia ejus a6tio requiritur ad refpira- tionem , illoque agere ceffante vifcera abdo- minalia truduniur in thoracem, & fic expan- fionem pulmonum impediunt. Incerim obfer- vatum eft, hominem diaphragmace vulnerato, globo fclopetario, per odo annos incolumem vixiffe, qui poft flrenuum in caflris Veneris conflictum, dyfpnoea laborans, materia puru- lenta rejecla , ni ortuus efi:. In ejus cadavere pulmones fani invenci, nifi quod alcerius lobi margo tenerior juflo , & carni macerats fimi- lis diaphragmati adhaeferic, & aperiis ad fen- fum tubulis, in foramen diaphragmatis , pu- gnum fere admittens, hiaverit , per quos ma- teria ilia purulenta pulmonibus ab aere incum- benie impacta & cuffi rejeda fuic. A vulnere diaphragmati.olim inflido ulcus hic & vomica generaca fuit, quae foramen diaphragmatis tan- liiper occiufit, & aeri interno viam interce- pir, donec a rupca vomica pureque reje(fto fo- ramen redintegratum fpirandi eifecic difScul-
tacem.
VI. A p H o R. i8. 235
tatem. Falent. Polychr. exot. p. 78. Diaphra- gma , ob vaforum , arceriarum , nervorum , ac venarum , quibus omnibus phrenicis nomen cft, copiam, hinc ob fummam fuam , in qua femper eil, tenfionem mocumque illum per- petuum, fine quo refpiratio atque vita llare nequeunt, vulnera accipit periculoCfTima , &, prout cadunc, abfoluce letalia. Poflet vulnus inter infimas coftas infli£i:um pulmones praeter- ire, atque in carneo fepti limbo fubfiftere; tali vulnere , fi folum eft , nifi a caufa aliqua interveniente , nemo interit ; quamvis enim fumma refpirandi difBcultas tunc fit , & fere fuflPocatioratcamen, cum vafa ibi diflefta fan- guinem copiofum haud fundant , nec tendo ibi fit , majorve nervus , ex fympcomate magis , quam ex vulnere , fi quis peric , moritur , pa- raphrenitide fcilicet aut fepti inflammatione, quam repetita folvere potuifTet feftio venae, cum aliis pharmacis gangrsenam cohibentibus. Aft, Ci vel tendo diaphragmatis , vel, qui illum perforat, osfophagus in os ventriculi fuperius excurrens, fimullaefuseft, vel vafa, venaca- va, quas dextra parte per feptum adfcendit, vel aorta , inter crura diaphragmatis prope vertebras lumborum defcendens , vel nervi majores fepto proprii, vulnerantur, fique pro- pinqua vifcera, hepar a dextris, lien a finiftris, Isefa fimul fuerunt , atque etiam , fi folus dia- phragmatis tendo laefus eft , mors evitari haud potuit. Eft etiam incruenta aliqua diaphragma- tis laefio, quae, ex tremore & convulfione oc- cidere potuit, fi, ob infliftum fcrobiculo cor- dis, veluti dici folet , feu regioni epigaftricse, iftum , mors confecuta eft , quae de neceflitate evenifle cunc dicitur. Hebmfir. l, c. f. 496.
Inte/iina
236 HlPPOCRATIS
Intejlina tenuia vulnerata mortem inferunt,
?[uoniam tunc nec excrementa continere pos- iint : nec , fi non contineant , confolidari , nec fi tranfmittant, perpetuo fupervivere ho- mo poteft. Ob id fi quid horum ita vulnere- tur, interit homo ferme fcmper. Cardan. p, 627. Dejejuni vulnere latiori, fola pulveris terebinthinae coftae adfperfione , & ftriaiori diaeta fanato , eft obfervatio apud Bkgn'^ Zod. an. 1. p. 6. Ilei inteftini infignes portiones ab- latae mulieri fuperftiti; ibid. an. 3. p. 57. De vulnereilei, cum hiatu per inguen dextrum permanente , non letali , hifix)ria eft in Eph. N. C, voL 3. obf. 71. De ileoin hernia incarcera- ta gangraena afFefto , poft integumenta cultel- lo chirurgico diflfefta, denudato, aperto, fun- dente interdum aflumta per vulneris apertu- ram , aegra tamen fuperftite , legi poteft ibid. vol. 9. obf. 3. Equidem vulnera inteftinorum tenuium, licet fumme periculofa fint, curam quandoque recipiunt, fi vulnus amplum eft, ut confui in- teftinum poffit , cum pofiibile eft , vulnus dila- tare & inteflinum laefum ad oram vulneris ex- temi adducere, inque illo glutinare. Haec ve- ro opportunitas aegroto non ubique favet, fed , etiamfi vulnus patens eft , fi inteftinum totum praecifum fuit, & tubus ejus in abdo* men hiat, atque fua contenta illuc dejicit, nifi Deus, nemo hoc vulnus fanabit. Omnis deni- que fpes evanefcit, fi, cum inteftino , mem- brana quoque , qua illud vincitur atque colli- gitur, mefenterium fcilicet, vel mefocolon, fauciantur. Inteftinum duodenum, quod ven- triculi continuus tubus eft , atque fefe ab ejus oftio inferiore ad ufque mefocolon exporrigit, a quo principium jejuni ducitur, ita abfcondi-
tum
VI. A F H o lu 18. 537
tum fub hepatis finiftrolobo ponitur, ipfiufquc ventriculi fundo fubjacet, ut, nili hisperfos- fis, fauciari nequeat , adeoque abfolutam , fi Isefum eft, letaliiatem adfert ; deinde , in fe fpe(ftatum, fpem curae aliquam facere propter- eanequit, quoniam ex ejus vulnere & ven- triculi liquida omnia & ucraque bills , tam , quse ex hepate iplb , quam , quae ex veficula feilea defcendit, & liquor ille, qui ex pancrea- te, mediante dudu pancrcatico, ad duodeni tubum vehitur, in cavum abdominis efFundun- tur, ibidemque putrefcunt letaliter. Hebenjlr. l. c. p. 345, 539. Exemplum ilei intcftuii dis- cifii , auxilio fucurae perfanati legi poteft in Phil. Tranf. vol. 50. p. 35. Conf. Franc. Mery Quceji. An tenutum inteftinorum vulnus letalel Pa- rif. 1734- 4°- Haen. Rat. Med. P. 7. p. ij^fqv. Vulnera ventriculo inflifta, alia funt letalia, alia non ; pro loco nempe illius , cui illata fuerinc. Leve vulnus orificio ejus finiftro feu fuperiori infliftum folet efle letale, nam ibi eft inprimis fenfilis ab infignes nervos circa illud intrantes. Ubi ftomachus ( fummum fcilicec ventriculi os) percuffus eft, fingultu^ & bllis vomitus infequitur : fi quid cibi vel potionis aflumtum eft , id redditur cito : venarum mo- tus elanguefcunt : fudores tenues oriuntur; per quos extremae partes frigefcunt. Celf l 5. c. 26. n. 15. Letalia etiam funt vulnera magna ventriculi, quse efBciunt ut humores ejus in cavitatem abdominis effundantur; item fi arte- riae ejus Isedancur in forti ejus concradlione , quae tunc mulcum fanguinis in diftam eruftanc cavitatem Sunt vero multae annotatae obfer- vaciones, qu3e teftantur alia ventriculi vulnera non letalia. Sic de vulnere ventriculi ultra
undecim
^38 HlPPOCRATIS
undecim annos aperco, fuperftite viro, legi poteft in Epb. N. C. D. 2. a. 5. ohf. i. Extat Aug. Wenckeri DiJJertatio inaug. fiftens obfervatio- nem rariorem de virgine, ventriculum per viginti tres annos perforatum alente. ylrgentor. 1735. 4°. Pro- diic poftea Pars Diflertationis hujus altera, qu» infcribitur : Chriftiani Wencker Dijf inaug fiftens virginis per viginti feptem annos ventriculum perjora' tum alemis hiftoriam £5? fedtionem. Argentor, 1743. 40. Nata erac perforatio ex rupto abfceflu. De ulcere ventriculi , in regionis epigaftricae latere finiftro patente, per quietem curato , eft in Eph. N. C. vol 3. ohf 52. A fpica hordei deglutita perforatus ventriculus, illa per for- matum in latere abfceflum exitum fibi parante, vulnus vero fponte naturae fanatum eft. Vid. Journ. Sav. 1688. P. 2. p. 343. Alia exempla foraminum in ventriculo fponte naturae confo- lidatorum , ex feflionibus cadaverum relata func ibid. p. 360. Ligula (inftrumentum fer- reum exacuendis cultris apud lanios deftina- tum) deglutita, jperforato ventriculo prodiit per excitatum in nypochondrio dextro abfces- inja 9 & homo fanationem recepit : qui idem poftmodum deglutiit cultrum vaginae inclufum, quem hiatu fafto paulo fupra & ad latera ver- tebrarum lumborum , terram ligone verfans, exclufic, fanufque iterum evafic. Vid. Blegny Zod. an. i. p. 87. Jo. JeflTenius Relationem dedic de ruftico Bobemo cultrivorace , quae extat cum Dunc Liddelii Jrte Medica , Hamb. 1628. 8''. excu- fa. . Hiftoria ibi defcribitur de deglutito cultro, qui applicatis ventriculo fuppurantibus , poft nonum menfem ex inguine egreflTus eft. Dici- tur vulgo rufticus ille cultrivorus Pragenfis. Anno 1658. Moguntiae in Germania, ancilla
qua-
VI. A p H o R. i8. 23^
quadragiDta circiter annos habens, fub delirio melancholico - hypochondriaco mortem fibi confcifcendi animo deglutivit cultrum o6i:o tranfverfos pollices longum, qui per decem hebdomadum & quinque dierum fpatinm in ventriculo delitefcens , in latere finiflro per abfceflum fponte naturae fadum extradtus eft » aegra perfedlse fanitati reflituta. Vid. Covu Litu '743- P- ^27. Eft hiftoria ruftici Poloni, a fi- lio D. Ericii Puteani vifa. Agreflis homo ten- taverat fibi anguinam in gutture aperire, bre- vi culcro , quem incautus deglutivit, eundem- que tandem dextro abdominis latere , cum multo pure, poflque multas anxietates reddi- dit , & incolumis fupervixit. — Ambrofius Paraeus refert de quodam , quem latrones coe- gerant deglutire cultrum , quem dein fofpes reddidit per apoflema lateris. Vid. Hclmont. P' 47^/?^- De cultro deglucito per apoflema in abdomine factum protradto , in puero cul- trivoro Halenfi Saxonico , vid. Eph, N, C. Z). 2. a. 10. 0. J. & p. 419. & Wolfg. Chrijiopb. Wefener der HaiUfche Meffer-Schlucker. Hal. 1692. fui Praeterea novimus cultros deglutitos e ventriculo exfe£tos , patientibus operationi chirnrgicae fuperflitibus. Duse nempe extanc hifloriae, quae utraeque contigerunt in Pruffia. Altera efl de cultrivoro Pruffiaco communiter appellato, quam defcripfic Medicus qui ope- rationem direxit , Daniel Beckher , lioc titu- lo : De cuhrivoro Prufflaco obfervatio £5? curatio fin^ gularis , decade pofitionum , variis variarum obferva* tionum hi/ioriis refertarum , illuftrata. Regiom.i6^6, 40. Recufus efl libellus hicce Lugd. Bat, i(5g8. 8*'. & iterum 1640. 8°. cui tertise editioni ac- ceffcrunc teflimonia, fimilefque aliquot admi-
randds
240 HlPPOCRATlS
raadae curationes. Relatio de hoc cultrivoro, fine di6tis accefllonibus, prodiit etiam germa- nico idiomate, audore eodem, cum hac epi- graphe : Hifiorifcbe Befchreibmg des Preuffifchen Meffer-Schhckers. Regiomonti 1643. 4°- ^ extat in Chr. Hartknochi Chronico Pruffiae (vernacule Alt md Neues Preufjen ) Francof, £*? Lipf excufo 1684. fol. pag. 349-355. Conf. Eph. N. C. D. 2. a, 8. obf 167. Altera hiftoria concernic cultrivoram Warmienfem (in Pruflia) an. 1720. a Medico Henr. Bernh. Hiibnero feliciter cii- ratam , qui de hoc cafu edidic Relation von der Ermlcendifchen Meffer - Schluckerin. Regiom. 1720. 4°. & de eodem legi poffunt BibL German. T, 3, p. 260, Bresfl. Samml. 1720. JuL p. 96.
Poffunt ex vulnere ventriculi convalefcere illi maxime , quibus plenus , cum vulnus acci- peret , ventriculus fuic ; nam vomitu fa<fto , rejeftifque contencis, in fe contradus ci*ifpa- tufque, fuum vulnus ille claudit. Hinc valida mufcularis ventricuii tunica glutinari , claufo manente vuliiere , a,tque applicari medicina ore infufa pocefl, inio vafa fanguiflua per pla- num fuperius ambulantia, etiam majufcula, fi diffe£i:a funt , contraifto in fefe ventriculo , contineri poffunt, acvomitus, tanquam cjus- modi vulneris fymptoma folemne , valida ventriculi contradione , ipfum vulnus magis claudere poffe videtur. Prseterea , fi vidas fervatur ceimis , fi vena aliquoties feca- tur, fi emulfa , cum nitri parcicula , parvis hauftibus, deglutiuntur, fi colon segri enemate repletur, fanari poterit , qui vulnus, intaftis partibus aliis, folo accepic ventriculo , poceft- que, fi in cura commiffum aliquid eft, quod vulnus exafperare po tuit , vel ex negleftu , vel ex
caufa
VI. A P H O BL. Ig, 241
caufa aliqua alia intervenien te, defundus efle per- hiberi, qui vulnus tale accepit. Sed, niil ci- bo potuque repletus eft ventricuius , attingi ille, a vulnere, vifceribus aliis limul haud las- fis, nequit, cum, fi vacuus eft, fub hepatis lobo finiitro , atque mufculis abdominis reftis fi:ernumattingentibus, alte fit reconditus. Ne- mo adeoque vellet excufare ventricuU vulnus, quod fimul vel hepar , vel lienem , vel dia- phragmatis carneam partem in alterutro laterc transfodit. Opus etiam efi:, quo ilU , qui ex vulnere ventricuU fanari potuijQTe dicitur , ad- fuerit euphoria & fymptomatum remifiio. Quod fi aucem nuUo medicamine vomitus , fingultus, cardialgias, motufque convulfivi impediri po- tuerunt , fi ida fymptomata a vuinere accepto ad mortem ufque duraverunt , etiamfi vuUius ' in funere vifum raagnum non efl: , vafa magna difie61:a haud funt, fanguis in cavum abdomi- nis haud confiuxic, mortem tamen neceflitate abfoluta attuUfle laefio videbitur , quia caufa mortis aUa haud aded: , fymptomata letalia ex vulneris natura fluunt , & quoniam ex vulnere ventriculi, in cavum abdominis atque inter in- tefiinorum circumvolutiones , aUmenta ante aflTumpta effufa fuerunt , quae fua putredine moriis caufam fimul attulerunt. Hebenftr. l. c. P- 534/^- Denique aliatis hadtenus fuperadda- mus cafum rarum , qui doceat , vulnera ventri- cuU non omnia letaUa efle, licet confoUdatio- ni non aufcultent. Repericur in Diom. Cor- narii hiftor. admir. p. 37. (quse prodiere cum Ejufd. Conjiliis Medicinalibiis. Lipf. 1599. 4°.) hjs conceptus verbis: „ An. 1566. in Bohemia „ rufticus quidam in venatione i£lus efl: ve- „ nabulo lato in flomachum, fub x^fcF/cj, feu yol. 11. Q „ ejui
142 HlPPOCRATIS
„ e}us orificio. Vulnus hoc letale & amplum, „ nullaarte, vel confilio confoiidari potuic, „ paulatim vero labia vulneris tra6lu temporis „ occallnere, ita quod vulneratus per annos „ plures fupervixerit. Hic vero tandem fe- „ cundum artem inftrumentum quoddam vul- „ neri applicavic, interdum drupis & pannicu- ,9 lis lineis hiatum vulneris infarfit, & ita af- „ fabre obtoravit, ut, quum vellet , lloma- ,, chum per fupemas partes elueret, & cibos „ ac potus ingurgitatos ex flomacho per vul- „ nus emitteret, quando liberec '*.
Jecoris vulnera, etiammagna, cefle Galeno, non prorfus mortalia func , imo prsecifa extre- ma parte effatu digna aliqui fupervixerunt : quoniam in his neque prae dolore , neque ob ahud mors, quam ob fanguinis exitum , con- tingit. Cardan, p. 626. Vulnera hepati inflifta aegerrime func fanabilia , quia non contingere poffunt fine laefione vaforum fanguiferorum ; gibba tamen ejus fuperficies vulnerara confoli- dari incerdum pacitur , fi non alte penetrave- rit vulnus , & extravafatus fanguis deferatur per poros bilarios in dudlum choledochum & ex hoc in inteftinum duodenum , uc per anum evacuari queat : aft cava hujus vifceris pars , utpote majoribus & pluribus donata vafis, ju- dicari folet letalis, quia fanguisin abdomen ef- fufus putredinem induit ; cui malo accedit , quod ibidem ftagnans aggre educi queat. Vid. Hebenftr. l. c. p. 546. 550. C. F. Kaltfchmied DiJJl de vulnere hepatis curato , cum difquifitione in letalita- tem vulnerum hepatis. Jena 1735. 4°.
APHOK.
VL A p H o R. 19* 243
Apbor. ip.
OiV^iToLfi OVTi ^VfjtCpiiTC^.
Os cum perfeftum fiierit, aut carti-' lago, aut nervus, aut genaetenuis particula, aut prseputium, neque auge- tur, neque coalefcit.
Paulo aliter haec fcribuntur in Coac. feSt, 3: n. 381 /f Pracifus nervus , aut quod in gena eft tenue , aut praputium , non coalefcit. Neque coT" poris Qs quodcunque refeSlum , neque cartilago augctur^ Apud Celfum L 5. c. 26. Q. 3. malum dicitur vulnus , quodcunque mujculum , aut nervum , aut ar* teriam , aut memhranam , aut oSy aut cartilaginem lceftt,
Partes didtae, quae fat inconfulte vocari con- fuerunt fpermaticae feu fimilares , nec augen- tur, nec coalefcunt juxta hunc aphorifmum. Vulnera illarum vel fociam habent propriaa fub- ftantise deperditionem feu jafturam , dum ab illis aliquid abfciflam; vel integra manente par- tium fubflantia , fimplices continui funt folu-* tiones. Si ja^tura iubftantlas fafta fuerit, re- farciri nifi cicatrice rudi , vel incompta nequit, interpofita folum fuccorum quafi farragine , qui decurtatis vaforum extremitatibus adfcititiae appendices fa£li , legitimas quse periere partes non reftituunt, at fupplent fpurias. Si fa£ta Q 2 fueric
244 HlFPOCRATlg
fuerit tantum textus fciflura , diflBlcilis fiet coa- litus, hincque ulcera Sc fiftulse, nervofarum partium adeo farniliares. Hecquet. Si coalitus difunitarum partium efl difficilis , haud eas coa- lefcef e , non dici potcft. Quam ergo verita- tem prsefens nobis narrat aphorifmus? Non- ne vulnera illis inflidta partibus quotidiana fere experientia confolidari conflat, efFufo ncmpe ex vafis cuique parti propriis, vel ad illam de- linentibus, numore illi in unitate folutae rurfus connedendae apto ? OJJaM^L, frafta, diffeda, coalefcere rurfum , docet Hcifterus in Chir, p, 216 fq, Albucafjs, fcriptor Arabs , in errore eos verfari contendit, qui cartilaginem vulnere divifam coire rurfus non poffe alferunt. Vid. Freind. H, M. p. 270. Vid. etiam Heijter Chir. p. 216 fq, ^Hehenftr.Anthrop.for. p. 472. DQner- vis dubitari potelt an coalefcant. ,, Nam quo- ,; tiesnervus aliquis prsecifusfuit , rigidum pro- „ tinus, amiffoquefenfutabidum redditurillud „ membrum, in quod nervus ille difciffus exten- „ ditur. Ut adeo mirumnon fit, ftatim exfpi- 5, rare illos, quibus nervi ad cor feptumque „ transverfum tranfeuntes difrumpuntur. Pe- „ riculofum quoque vulnus efl , ubi nervus ali- „ quis nonnid ex parte fuerit incifus. Qiiic- ,5 quid enim in fibrillis ia^fum eCt^ retrahitur, „ contra vero quicquid integrum in.ilHs eft, „ nimium quantum diilenditur : unde fieri haud „ potell: , quin acutifllmi dolores & fpafmi, „ convulfiones item , inflammationes & gan- ,, gr^na , quin & ipOus quandoque mortis pe- 5, riculum fuboriantur '\ Heifter ibid, p. 47. Suturse forte beneficio nervi penitus difcifll coalitum promoveri , innuere videtur experi- mentum in cane captum , quod ell in Scultet.
Jrmam,
VI. A P H O R. 20. 245
Arniam. p. 494^ & aliud in homine , recenfitum in BresJl.SammL 1722. Decemh, p. 685. Conf. Eph. N. C. D. 1. a. i. obf. 124. De gencs , & pr^- p«rff ut partium cutanearum vulxieribus confo- lidandis refcire volentem Scriptores Chirurgici non deftituent.
AphOR. 20,
Si fanguis in ventrem praster naturam effufus fuerit , ut in pus vertatur neceffe eft.
In llb, i. de morb. n. 3. fententia haec legitur in hunc modum : Quod Ji fanguis ex vulnere aut vena in fuperiorem ventrem Jluxerit , id in pus verti necejje] eft : quae quidem indicant , quid -per ventrem intellexerit aphorifmus , & quid hoc VQrbum fuppurari fignificet, Non nego tamen eum , qui aphorifmum collegit , longe clariorem &c fideliorera fententiam transferre potuiOe.Mar- tian. p. 467. Clarius loquitur Kippocrates Ub. de Jlat. n. ij. Sanguis in aJienum locum effujlis ^ mora computrefcens in pus vertitur, Ita etiam Jan^ guis in pulmonem ejfufus , in eo putrefcit , cimique putruerit, pus facit; l. j, de morb. n. 10. -Vid. ibid. n.i2. & 15. De. fanguine item , qui in utero quinque aut fexmenfibus moraius fueric , fcribitur , quod ibi putrejcens in pus vertatur ; in lih, de nat. puer. «,7, Celius aphorifmum ita red- Q 3 didic
245 HlPPOCRATlS
clidit /. 2. €, 7. p. 62 : Si in ventrem fanguls con- fuxit , ibi in pus vertitur,
Intellige , quod fanguis in ventrem feu ca- vitatem aliquam corporis ex vulneratis vafis effufus putrefcat ; quod fuppurare vocac Hip- pocrates ut videre eft /. i. de morb. n. 11. Hinc praeceptum apud Boerh, aph. 236 : Sanguis in cava corporis per vulnus delapfus inde ocyus educendus fitu corporis, fu6tu per fiflu- lam, fi recens, vel dilutus primo , apertura Yulneris dilatata , vel nova.
T
Aphor. 21.
Infanientibus fi varices, aut ha^mor- rhoides accellcrint , infaniae foiutio fit.
Apud CeJJum l. 2. c. S. p, 69, hic aphorifmus ita fcribltur: Farix ortus, vel per ora vena- Tumfubita profufio fanguinis , vel tormina, infaniam tollunt.
Onmes maniaci a fupervenientibus varicibus, aut hasmorrhoidibus liberantur, fadla revulfio- ne humoris maniam facientis ad inferiores par- tes. Martian. p. 467. Intellige varices , i. e. venas ultra confuetum dilatatas & in tumorem elevatas , in cruribus. Nam hi varices indicant impetum fanguinis a capite ad crura & pedes converfumfuiire, atque uti adfcenfus violen-
ttts
yi. A P H O R. 22. 247
tu5 fanguinis ad caput ejus venas diftendit, easque varicofas reddit ,* ica fi iidem humores ad inferiores partesfe convertunt, icideni va- rices in iis generant , arque tunc varicibu^ in- jernis & fuperior^im parcium fuccedunt exter- ni & inferiorum partium , quod bonum eft , & infaniam folvit , tranflata numorum copia a partibus nobilioribus ad ignobiles. Fric, Parad. med, p, 1I4. Haemorrhoides tanquam varices quoque funt. Lijler, Varices , aut haemorrhoi- des, profunt etiam vacuando nihil; fed fufficic dum vel determinatio fuerit fanguinis fada mutata, & fanguinis ftafis a parte nobiliori ad ignobiliorem tranflata. Hecquet, Phreniticis va- rices , vel haemorrhoides fluentes prolunt. Boerb. aph. 779. Maniae fruftra tentatae per om- niaremedia, varix, haemorrhois &c, acceden- tes, falutaria fuerunt, ibid. 1124 Coni Hoffm. Med, rat. T. 4, P. 4. p. 205, Sideratis (apo- pledicis ) fuccedentes haemorrhoides utiles. Hippocr. Coac. feSi. 3. n. 318.
o
ApHOR. 22,
Rupta, quae ex dorfo ad cubiti arri- culos ^efcendunt, venae fedlio folvit.
Sive legas ruptiones fYiyfAxra , five flt^iones fiv- (AA7a^ five etiam dolores dKyviyiarA , res eo- dem redit. Ruptiones hic fignificabunt toni Q. 4 partium
248 II I P P O C R A T I S
partium ruptas aut fraftas refiftentias , undc violatisvaforumdiametris, ina^qualis fic fangui- nis circuitus, hinc Helmontio inaqiiabik par- tium rohur^ quod rumpi eft partiun aequilibrium. Quafi ergo diceret Hippocrates , quando fub rupto partium aequilibrio franguntur rcfillenriaj partium, qusebrachium protegebant: ab humo- rum a dorfo irrumpeQtium affluxu , aut ab ofcillationum fpafmodice undulantium eo de- fcenfu, undeilafes humorum , fpaiHci dolorcs, molelUae, aut ad motum difficultates , tunc ve- nss feftio auxilio eft; doplici aurem de caufa , tum quod ad oppofitas partes averfum fangui- nis fluentum , materiae minus fufficiat brachii molefliis , tum quod fic detumendo vafa in fe concidant , ad proprios redeant diametros, nativamque recuperent foliti toni' modulatio- nem. Sic humorum ad brachium affluxus pro- hibetur, fuaque circulationi reflituitur sequa- bilitas. Hecquot. H^c in ciariorem lucem po- nuntur per ea, quse Hippocrates L i. de morb. n. 16. docet : Quibufdam cum imbeciila in carnibus ac venis convulfa fadfca , non fuppu- rant, fed diuturni fiunt dolores, & ruptiones yocantur. Et quae quidem in carne fiunt, ad hunc modum fiunt. Cum caro aut divulfa, auc ex plaga, aut aliquo modo affe£la , dolorem aliquem habuerit, livida evadit , non fincero fanguine, fed tenui & aquofo , eoque pauco. Ubi vero plus folito reficcata fuerit , tum ih- calefcit , tum dolorem exhibet , & ad fe ex venis & camibus propinquis humiditatem tra- hit, ac ubifupra modum humedlatafuerit^ ea- que humiditas a carne admodum incalueric, per totum corpus , quaiis attrada efl: difper- gitur. Ec magis fane in venas quam in carnes
fpargitur,
VI. A P H O H. 22. $4^
fpargitur, oim hae magis quam cames trahanc, quanqQam etiam caraes trahunc. Cum vero ad copiofam corporis humidicatem pauca a came actra<^a fuerit , obfcura & doloris expers eva- dic , & pro morbofa cemporis craftu fanefcic. Quod fi caro cum magis incaluerit , tum co- piofam humidicacem craxerit , dolorem exhi- bec, & ad quamcunque corporis parcem ab ipfa cum impecu delata fuerit ac incubueric, dolorem gravem excitac, & quibufdam videcur rupcum cranfmucacum efle , quod camen fieri non poceft. Sed quae funt ejufmodi & alia prope ad ulcus accedunc. Humidicas autem de carne per venas prorumpit , cumque inca- lueric, & craffior copiofiorque evaferic, dolo- rem exhibet , donec reliquo humori tenuicate & frigiditace fimilis exciceric. Quod aucem ac- tinec ad ea , quse in venis fiunc , ipfa quidem vena in quancum convelHcur, loco manet, cum vero convulfa fueric (quod concencione & vi accidic) iimilis fic varici. Incalefcic au- tem & ad fe vaporem quendam humidum ac- trahic, qui ex bile & picuica provenic, cum- que fanguis & humidicas de carne permixca fuerinc , iocrairefcic fanguis , ipfeque multis mo- dis, qua parce venam convelli concingic, fe ipfo morborior & longe flabilior evadic, cum- que copiofior extiterit , plenitudo quolibet transfercur, ita ut quibufdam ruptum loco mi- grafle videatur. Quod fi ad humerum tranfie- rit, gravicacem in manu & ftuporem ac cor- porem inducic. Ec fi in venam incubueric, aut ad humerum & dorfum tendac, confeilim plerumque dolor fedatur. Ex hac Hippocra- cis doctinaelucec, quod duplex ipfi fi:acuatur ruptionum genus, altenim in mufculis, in ve- Q 5 nis
2SO HlPPOClLATtt
nis alterum, ibi ecchymofis, hic varicofus tu- mor; utrumque excitatum a plaga, cafu, con- tentione vel alio quopiam violento motu; undefpaftiddolores, & in praefente aphori- fino a varicofis tumoribus ortae in brachiis mo- leftiae venae feftione folvendae. Conf. Gorr, de- fin. voce fyiyiiA,
Quotiefcunque per caufam aliquam diften- dentem folvitur vel membrana, vel fibra, vel caro mufculofa , pars talis rupta dicitur. Si igitur in palaeftra vehementi conatu membro- rum quaedam fibrae mufculi vei tendinis in dor- fo fuerint ita ruptae , ut dolor hujus laefionis ufque ad cubitum protendatur , fignum eft , dolorem per confenfum etiam partes remotio- res aflScere : Ut nunc illa doloris propagatio jninuatur, qui ex ruptione fiiit natus , admo- dum conducit fanguinem mittere. Qualis^ena autem fit aperienda , non indicat auftor; fed quia ad motum majorem compefcendum opti- mum eft proximas venas aperire, ut ita eo in loco maxima fiat depletio , non inconveniens videtur, venamiftius cubiti efife aperiendam, ad quem dolor defcenfum fecit. Si vero eflTec humor tenuis & acris , qui ex dorfo defcendit adcubitum, uti in morbis catarrhofis, minus conducere arbitrer venae fe£lionem , quum hu- mor acris non latitet iafanguine arteriofo , qui rediturus eft per ejufdem brachii venam, ve- rum potius in fucco nervofo, qui humor non facile evacuari poteft fanguine evacuato ex ali* quavena, Gortsr.
JPHORi
H
VI. A P H O R. 23. Z5I
Aphor. 23.
M
etus, &triftitia fi diu perfeverent, melancholicum id ipfum.
Celfus /. 2. c. j. p. 62. hunc aphorifmum ita exponit : Si longa trijiitia cum longo timoTe iS vigilia ejl , atra hilis morbus Jubeft.
Sub metu & trillitia flringuuntur vafa , ar-
ftantur diametri, fegnefcuntofcillationes, tar-
danturfluida, fpiffefcunt, ftagnant, unde me-
lancholicse diathefes. Hecquet. Longa triilitia,
animique angor folvit partium robur , vires
depafcit, circulum fanguinis lentiorem facit,
adeoque obflrudiones vaforum , vifcerumque
infardtus gignit. Vid, Hoffin. Jdeafund, Med. cap. 7.
& Med rat, T, 2. p. 167. In moerore & tri-
ftitia inprimis affici videntur ventriculi fibrae
membranaceae tenuiilimse inter diaphragma,
ventriculum , hepar & lienem fitse , quarum
magna vis efle potefi:in comprimendis nervis,
& mutandis diametris vaforum, hinc depra-
vandis fecretionibus. Manifefl:ior effedus de-
prehenditur in ventriculo , de cujus languore
primo conqueruntur moerentes, mox de in-
appetentia, oris amaritie , & iiti circa horas
matutinas , cruditatibus acidis & nidorofis , fla-
tibus & tenfionibus hypochondriorum, apepfia.
Jlbrecht effedb. Muf, g. 20,0. Moerore & timo-
re perfpirat levius : ponderofius vcro relinqui-
tur.
25^ HlPPOCRATIS
tur. Hinc timentes & moerentes facile ob- ftruftiones , partium duritiem , & afteftus hy- pochondriacos patiuntur. San6i. Stat. Med. fe6t. 7. aph. 2. 3. Sed poteft etiam aphorifmus no- fter intelligi , quod indicet , a perfeverantia metus & triftitiae jam praefentem denotari me- lancholiam. Equidem, ut ait Jretceus /. i. de cauf. diut. c, 5. inter Jiotas melancholicorum evidentiores funt, quod quieti aut trilles, ab- jedi torpentefque fint abfque ratione. Adeo ut difti magni afFe^lus animi faciant humorem atrabilarium feu fuccum melancholicum , tum vero ab hoc, etiam aliundenato, viciiTim pro- ducantur, foveantur & veluti pabulum fuum recipiant. Vid. Boerh. aph, 1093 & 1094. Moe- llitia & timor impediunt perfpirationem craflb- rum excrementorum perfpirabilium : & per- fpiratioimpedica a quacunque caufa moeftitiam & timorem facit. San6t, l. c. aph^ 8. Quibus a fanguine craflo vafa magna diftenduntur , mi- jDima vero in fuperficie inania coalefcunt , cu- tis efl: ftridior , illi funt meticulofi. Alhrecht L c. $. 209. Qui laborant ventriculi debilicace, diarrhoeis, tenfionibus hypochondriorum & obftruclione hepatis & lienis, admoeftitiam, leviffima, & fsepe nulla data occailone , func proclives, ut obfervatur in hypochondriacis & melancholicis. ibid. 0. 207.
JFHOR.
E
VL A p H o B.. 24. 25. 255 JIphqr. 24.
Ex tenuioribus inteftinis fi quod per- feftum fuerit, minime coalefcit.
Defumtus eft hic aphorifmus ex Coac,fe6t. 3. n. 379. & explicatus habetur fub 6aph, 18.
Aphor. 25.
Eryfipelas foras efFufum intro verti, minime bonum: at ab interioribus foras, bonum.
JL/xtat hic aphorifmus in /. i. de morb. n. 6.
Eryfipelas inflammatio eft flavo-nibra, fuper- ficiana , in ipfa quafi cute terminata , fedem fuam habens in vafis ferofis per dilatata ofcula fua admilTum etiam fanguinem rubrura conti- nentibus , nec illum per fines tranfmittere po- tencibus; quae cum bonis segri rebus per pro- curatam auftiorem tranfpirationem folvitur, juxta nouta ad'5 apb. 23. Uti vero retrogra-
dorum
254 HlPPOCRATIS
dorum morborumquorumque peffima eft ratio acque eventas ; ita etiam eryfipelatis ab exterio- ribusad interioraconverfio viinime bonum ejl, ex eo , quod materia morbifica adinteriora relegata nervofas maxime partes obfideat , in quibus graviffimapathemata producit, nec tam facile ex iis rurfus evelli poteft. Quare oportet uti- que Medicum hos omnes morbos , qui facile ab exterioribus ad interiora revertuntur, cau- tiffime cradare, & ab omnibus iis, qose uUo modo repellendi facultate poUent , uti funt externa conftringentia , item purgantia, eme- tica , fanguinis miffiones , ab ambitu corporis humores revocant , abflinere. Contra nihil praefentius eft, quam ejufmodi in morbis cor- pora in perpetua leniori & aequabili tranfpira- tione fervare, & omni modo a topicis fibi ca- vere. Hoffm, Med. rat T. 2. p, 145. T. 3. p, 187. T 4. P. I. p. 307. P. 3. p, 523. Hinc in Coac. fe^, 3. w. 103 & 104. eryfipelas foris quidem extarc utile , intro autem vergere letale. cujus quidem rei indicium c[i , cum rubore evanefcente pe6bus gra- vatur^ (^ agrius fpiritum trabit ceger. ConL l. i. de morb. n. 13. Prmot. n. 23.
Eryjipelas ab interioribus foras verti, bonum, ut Cgnum & caufa : ac figno quidem , vidbricis na- turae quae fponte fua deponit ad cutim capa- cem , maceriam quae fibi negotimn faceffebat : ut caufa autem , vacuitate fymptomatum into- lerabilium , & reftituta libertate fpirandi & de- glutiendl : quse duo funt officia ad vitam tuendam neceflaria. foras vero effujum intro verti , minime bonum^ ut figno & caufa. Ac llgno quidem, fuperftitis empyreumatis in foco unde proru- pit bumor , cujus etiam manet vis efFera in ce- nui fubftantia, &qualitateacri, unde attraftio
&
VI. A P H O IL 2^. 255
& imptilfus : caufa autem , quoniam humoris fericas, partis ipfius qu6 curfum infledit fub- ftantiam labefaftat. Sed in refpirationis oeco- nomia mortifera eft talis palindrome : propter excellentiam praeftantiamque partium fpirabi- ]ium , quarum officio , pene dikerim , ad pun- ftum temporis vita carere non poteft. Talis palindrome refpirationem adimit. Quicquid autem refpirationem adimit, vitam tollit. Dn- ret. in Coac, p. 222. • Matrona annos nata 67, eryfipeiate pedis per hiemem totam vexata, vere primo difparente illo tumore convaluilTe exiftimabatur: fed fupervenit lethargus , obmu- tuitque illa, ac feptimo die pladdiffime exfpi- ravit. J^, Hafn, voL i. obj. 14.
Caufa nimirum materialis Eryfipelatis vide- tur caufticse , acris & putrefacientis indolis es- fe. vehemens enim ipfius in partes nervofas operatio, totius corporis ceconomiam funftio- Bum iJlico graviter turbans. Longe gravior adhuc , quando expulfa materia retrocedit, quippe quae tum haud fecus ac venenum, cito deliria , inflanmiationem intemam , afthma convulfivum & fpafticas ftrifturas ciet fepe le- tales. Ne dicam gangraenam & fphacelum, quae eryfipelas inprimis male traftatum facilc excipiunt, virulentiam materiae luculenter fa- tis prodereac indicarej quae videtur exbile va- riis ex caufis vitiata & corrupta reddita , in duodeni flexura ftagnante diutius, ibi cum fucco pancreatico confermentata quafi & caufticafada, conflari, inde fucceffive ad fan* guinem & cerebrifpinalifquemedullae membra- nas ferri, univerfum nervofarum & vafculofa- rum partium fyftema male afficere, febrem ef- ficere, donec demum ad externum cor^oris
ambitum
256 HlPlPOCItATIS
ambitum pellatur. Elucefcit ita veritas alts- rius in aphorifmo effati, quod bonum Cc, ll ab interioribus foras vertatur eryfipelas ; idque eo magis, quod falubritatis plane nocam quando- que ferat , quum obfervatum llc , aiios mor- bos, pra^fercim afthma convulflvum, nec iion colicam convulfivam , eryfipelace fupervenien- te, fuifle feliciter fuWacos. Vid. Hoffm. Med. rat, r. 4. P. 1. p. 3©6 308.
Id quod de eryfipelate 'hic vidiraus, idem etiam de omnibus inflammationibus valere ob- fervatur in praxi medica. Exemplo angiose confirmatur docrrina haec in aph. 57. huj. fe<ft. Verum in reliquis etiam omnibus abicefilbus, prsecipue ii in ipfis emunctoriis . auc circi ea- dem fuerint, idem utplurimum obfervare licec. Emundoria enim cum partes fin: rars , mol- les, laxae, fpongiofas ac debiles , maieria ab il- lis facile ad partes nobiles, quae eis funt pro- ximas, repeliitur. Vid. Hildani Cent, 3. obf, 77. Sed Donne prasfens aphorifmus pugnac cam il- lo qai eft 23. fed. 5. ubi de aquas frigidae ufu esterno, repellendi fine, dicitur, quod ervfi- pelas quidem lasdac exulceratum , juvec vero Don ulceratumj ergo repellere jicebit er\'- fipelas quamdiu non fuerit ulceratum; juxia pr^fentem vero aphorifmum minime bouum cenferi debec , £i eryfipelas incro vertacur? Conciliationem tentat Vefalius p. 1067* dicen- do, in praefente aphorifmo fermonem efle de jam facco er^^iipelate, in quo jam putruit ma- teria, & propter putredinem acquiiivit quo- daramodo naturam veneni, & ideo cunc ma- lum eife ipfam intus propellere; in akero au- tem aphorifmo materiam repercutiendam prse- cipi principio fientis eryfipelatis , feu primo
infultu
VI. A P M O R. 2(5. 257
infultumaterise, ut tumoris generatio impcdia* tur. Atcamen neque fic omnino fublata effe videtur dicla cextuum oppoficio : ram identi- dem obfervacum eft, quod, fi nimis mature^ ubi in expellendo noxio humore adhuc occu- pata efl iiaiura , tumores eryfipelacei repulfi fuerinc applicacis camphoratis , res infehcem faepius habuerit fucceilum ; quum tanien ea- dem remedia conferant, ubi ad exitum prope- rat affeflus, eo videl. fine, uc partibus per de- cubicum materiae debilitatis prifiinum reddatur lobur. Vid. Hoffm, Med. rat. T. 4. P. 3. p.523.
^PHOR. 26.
uibus in febribus ardentibus tremo- res contingunt, delirium folvit.
Q
In Vih, de Judkat. n. ii. legitur : TremoTes in febribus dclnium Jolvit; & in Coac fe^, i. n. 185. ita : In febribus ardentibus tremores delirio folvuntur.
Teiidinum fubfultus in febribus ardentibus, malum; accedens delirium illos folvic, trans- lata phlogofi ad cerebrum , fed extrema vitae limui portendit. Hecquet. Febris ardens cum tremore abit in dilirium , inde in mortem. Boerh. aph, 741. An per delirium ac febrim promtius extenuabuntur , & diffolventur hu- , mores nervorum fibras vellicantes , adeoquc FoL n. R fimul
258 HlPPOCRATIS
fimul ab utrifque seger evadet? Juxta hunc fenfum fententiam vertit Celfus l 2. c. 8. j. 69 : * Cui calor £s? tremot ejt, faluti delirium efl.
^PHOR. 27.
OXO^Ot if^TrVOl^ H ^O^6i7nX.0l KOLlOi/Tcq j f] lifJLVQV' TBJi, CA:pvivT(^ TiV TTVOV i TtS vScCTVg
eiS^POiii 7^VTC»>g oi7rQ7KvvTou{,
Qui pus thorace colligunt , aut hy- dropici funt , fi uruntur, aut fe- cantur, aut pus, aut aqua confer- tim effluxerit, on^nino intereunt.
Nara, Cve aqua inter cutem quem imple- vit, five in magno abrceilu multum puris coiit , fimul id omne elfudiffe , seque mqrtife- rum eft , ac fi quis fani corporis vulnere fadlus exfanguis eft. Celf. l 2. c. 8. p. 73. Quippe fi- multanea emifTio humoris in magna copia ali- cubi haerentis , five hydropici, {rvc fuppura* ti , gangrsenam fphacelumque adfeft^ partis induxiffe obfervatum efi:. Partes enim vicinae , ab humore ferofo ( in hydropicis ) , vel puru- rulento(in fuppuratis), prseternaturaliter col- leftoadmodum preffae tenfaeque , fubitanea eva- cuationevel eduflioneflaccidaevalde fiunt, rpa- gnamque liquidorum continuo allatorum copiam admittunt, quae autem ob imminutamvaforum refiftenciam eorumque elaterem libere avehi , vicinifque fanis tradi nequeunt, ideoque accu-.
mulata
VL A p H o R. 28. 29. 3<5. S5^
mulata & ilagnantia tandem corruptionem pu- trilagirioram lubeuRt, & lic gangraenam fpha- celumque ruccedentem poft fe trahunt. Ubi tamen eifufi humores in taii corporis loco bae- rent , ubi pro ratione faftse , vel fientis eva- cuationis partes fafciis indudlis firmari iterum poflunt, vel copiofse evacuationes non adeo funt reformidandae. Schulz, de abfceJJ] 0. 26. Hmc & recentiori methodoper paracentefin ab- dominis m afcite educitur confertim , imo omnis aqua, obfervando ut abdomen a fuperioribus ad inferiora manibus fortiter comprimatur, dum aqua profluit , & poflquam omnis efiluxit, ut fafciis illud fatis vehementer adftringatur, Vid. Mead Monit. p. 145.
Aphor. 28.
yvcvToui,
Eunuchi neque podagra laborant, ne- que calvi fiunt.
Aphor. 29.
^uyy i mdety^a.y lub /^>j 7<* KATUfjL^ufict oivii^
M
uHer podagra non laborat, nifi cum menltrua ipfi defecerint,
R Z Xleug
26o HlPPOCRATI«
JIphor. 3©.
n
•g i TrvdctymS. 'TT^o to'S d-p^cdiffjua-izS,
P
uer podagra non tentatur ante Ve- neris ufum.
Hos aphorifmos Celfus /.4. c, 23. p. 2^7. ita reddidic : Q^uce in podogricis chiragricifve ejfe <:onfueriint ( vitia ) , ea raro vel caflratos , vel pueros ante fcemints coitum i vel ffiulieres , nifi quibus men* Jirua fuppreffa funt y tentant.
Eadem caufa, quas Eunuchos a calvitie tue- tur, eadem a podagra eos praefervac, Hanc allignavit Arifioteles lib. 5. de generat. anim. c. 3. quia in fcBminam mutantur, Eadem igitur cen- fenda eit caufa , cur podagra non laborant, quia nec mulier podagra laborat, nifi menflrua defecerint. Sed adhuc dubitari potell, cur niulier podagra non laboret ? Non quidem (ut multi credidere ) quia in illis materia defi- ciat, quse fingulo menfe per menltruas purga- tiones educitur; fi enim hoc verum eflet , fe- queretur, mulieres non a podagramodo, fed ab aliis etiam morbis prsecaveri, qM a materia dependent, quodexperientiaeadverfatur : prae- terea etiam pueri non laborant podagra, & ta- men humoribus ob ingluviem abundant. Qua- re, cum nec pueri, nec mulieres, nec Eunu- Chi podagra laborent, caufa indaganda efl, his omnibus communis ; hancque efle dicerem humorem quendam tenuem , 6c acrem , qui
fan-
Vli' :A.P H o R^ 28. 2^. 30. 26t
fanguini commixtus ad articulos confluit , in quibus fenfim accumulatus corruptionem a bi- le, & pituita contrahit, fanguinemque fimul corrumpit. Podagrse enim generationem de- fcribens Hippocrates llb. de affe6tion, fe6t. 2. n, 32, Et eft quidem ( inquit ) hic morbus fanguinis in ve^ nuiis a bile , ^ pituita corrupti. Cum igitur hic humor potifTima fit caufa generationis poda- grae , ideo evenit , ut nullum efficacius remedium excogitari poflit pro prsefervatione ab hoc mor- bo, quam vini abftinentia , & eorum omnium, quae acrimoniam in humoribus inducere pos* funt; fed vini loco, fimplicis aquae potu , ci- bifque omni acrimonia expertibusuti, quoquir dem praefldio nonnuUos in totum a podagra liberatos eflfe novi. Prsedidus ergo humor in pueris , & eunuchis non generatur , propter humiditatem temperamenti; in mulieribus ve* ro quibusdam eciamfl generari ci;)ntingat , quia tamen per menfl:ruas purgationes flngulo men- fe educitur, podagram in illis inducere ron poteft , nifl menftrua deficiant. Hac igitur ra- tionefl:ante, perperamex aphorifmo 28. coili- gunt, coitum raaxime ad podagricas aff^eftio- nes difponere , prseterquam quod experientia hanc opinionem evidenter damnat, cum videa- mus maximam partem eorum , qui in mona- fteriis deguot , a podagra vexari , cum tamen cafl;itat^m obfervent. Hanc igitur iftius apho- rifmi veram rationem efle exifl:imo, cujus ve- ritati non ftatim detrahendum efl:, fimulier, aut eunuchus articulorum doloribus vexari confpiciatur. Nam dolor ilie non erit poda- gra , fed arthritis : quoruni aife^luum non levis efl:inter eos difTerentia. Nam, ut lib. cit. Hip- pocrates teftatur , arthritis juvenum pecu- iiaris eft,&tammulieribus,quam viris commu-
R 3 »i«^
262 HlFPOCRATIS
nis, ud experientia demonftrat. Podagra vero potius fenibus convenit. Qaae non animad- vercens Galenus, in hac materia (ibi parum conftans , arthritidem podagrae confeftariam facit; unde in commento air, arthriticos fere omnes prius podagricos fieri, cum tamt^n in fubfequenti commentario a rei veritate com- pulfus, arthritidis naturam a podagradiilinclam olfecerit. Martian, p. 467 fq.
Hippocrates in libro cit. de afe6tion. n. 31. 52. arthritidis genefin adfcribit bili 6c pituicae, cum agitata ad articulos decubuerint ; poda- gram efle vult morbum fanguinis in venis a bile & pituita corrupti , a quo magis tenues venu- las corporique plurimum necefiarias nervofque & ofiTa mulca ac crebra fubeunte morbus fic ftabilior & aegerrime profligatur : ab arthritlde aic corripi alium atque alium arciculum , mor- bumque eum junioribus magis quam fenioribus contingere; ex omnibusaucem ejufcemodi cir- ca ariiculos morbis , podagram exifi:ere vio- lentiorem, & maxime diuturnum, aegerrime- que folvendum : utrique tamen morbo prae- fcribit remedia eadcm. Haud vero folis feni- bus elfe infefi:am podagram , innuic textus in lib 2. Pradict. n. 15. ubi de podasra haec do- cemur: Qui in fcnedtute tophos aut callos in articulis induratos babent , aut hborio/e vitam tolerant , cum aho ficca , // fane omnes humana arte fanari ne^ queunt. — Qui vero juvenis eft , necdum circuin ar^ ticulos callos induratos habct , — is fane prudentetn na^us Medicum , fanus evadet. Nc^que illud prae- tereundum elfe arbicrer , quod ipfemet Mar- tianus p. 215. ubi fecundum Hippocratem do- lorum articularium quatuor recenfet fpecies (quse funt ifchias feu coxendicum morbus; ar- thritis feu articularis morbus per excellentiam
didus;
VI. A P H O R. 28. 29. 30. 263
diftus; podagra, quafi dicas pedum aegritudo; & Ki^fAArtt feu articulorum dolores diuturui, non admodum vehementes ; ) quod, inquam, ad podagram referat non folummodo dolores, qui pedem infeflant , fed seque podagram effe cenfeat dolorem , qui manum , aut cubitum , aut quemlibet alium articulum occupat, dummo- dodo podagrse effentia ei competat ; quam uc ab arthritide diftinguat, mulca fatis fubtiliter difputat. Sed vereor , ut omnium afTenfa haec difta fint : videntur enim eo pertinere, uc evincatur non effe podagram , fed arthriti- dem , qui obfervatur morbus arcicuhris in mu- lieribus ante quam menfirua defecerint , in eunuchis , 6c in pueris , atque fic aphorifmo- rum pr^efentium veritas veniat in lucem.
Hodie communiter Arthritis dicicur articu- lorum dolor profundus, pungens, vellicans, tenfivus , diflendens, fepe cum tumore , ru- bore , itemque ardore & febre , ac interdum cum tophis aut nodis affligens ; fedesque ejus flatuuntur articulorum ligamenta, & tendine^ mufculorum, qui mocibus eorum inferviunt, cum periofleo feu membrana offa circumve- fliente. A parte affefta denominacur , & ia quatuor fpecies deflinguitur , ita ut in manu vel carpo dicatur chiragra^ in genu gonagra, in coxa ifchias , in pede podagra. Sed habet etiam alia nomina pro parce afFe^la, qualia funt v. g. onagra in cubito, otnagra in fcapula, dentagra in dencibus , &c. Caufam mali proximam conflituic liqoidi nervofas partes alluentis acri- monia & major tenacitas-, nimiaque vafculorum minimorum anguflia & rigiditas. Supponic ilia interdum labem hsereditariam, vel & contagium; fed frequentius perverfum rerum non naturalium «fum , ex quo generatur nervorum labefaftacio,
R 4 &
264 HlPPOCRATIJ
& cruditatum fit accumulatio , unde pullulat indigeftio vifcerum non attenuantium , aflTimi- lantiumquc fatis aflumta in indolem rcquilltam in liquido nervofo. Rtferunturque eo ut cau- fae procatardicae : ingluvies cum vita fedenta- ria, otiofa&defidi; imo &txercicia vehemen- tia; acidorum acriumque vinorum ufus nimius; Venus praemature , nimis, culta ; animi affe- dus; refrigeratio tranfpirationemfufBaminans; confuetarum fanguinis excredonum retentio, V. g. menftruorum, haemorrhoiLlum vid. Boerh, aph, cap. de Podagra. Hippocracis quidem tem- poribus (inquit Galenus ad 6. aph, 28) pauci omnino podagra laborabant , propter honeftam vitae temperantiam ; noftra vero aetate audo hucufque epularum luxu , ut nihil fupra addi pcfTe videatur , infinita eft podagra laboran- tium multitudo; quum nonnulli nunquam fefe exerceant , fed & prave concoquant , feque inebrient, & ante cibum vina fortia potent, ac immoderata Venere utantur. Et vero fsepe cum peccatum magnum eft, in uno eorum, quae diximus , deliquiffe , l^t eft. H, J, Et Mead (Monh, p. 196.) ,, Podagra, ait , illo- „ rum hominum , qui plus faris genio indulfe- ,„ runt, plerumque morbus eft ; in quonatura „ ex onufto corpore id , quod fibi inimicum efl: „ & noxium, in articulos protruderenititur". Conf. Botting, de Fino Dijp. 3. p, 12 fq. Bacmeift, Diat, aul. c, i. 0. 5. Aliam etiam caufam ac- cufari poffe, quse podagram producat in pue- ris, eunuchis, & mulicribus, verifimile facic locus in Athen L 2. c. 10. ubi Hegefander ex Pycbermo fuis temporibus intra viginti anno- ram fpatium Moros fruflumnon tulifle aflirmat, atque tantam podagrse peftem omnes invafiffe,
ut
VI. A p H o R. aS. si6s
nt non homines folum, fcd pueri, puellse, eunuchique, &muliereseo morbo laborarentj quse icem in caprarum greges ita gravis irre- pfit , ut vix tertia earum pars non infeftaretur. Annon aeris inclementia , quae Moris inimica extitit, etiam pedum morbos producere po» tuit ? Vid, Mercur. Var, Le6t. l i. c. 24.
Nunc , his prasmiflis , amplius aphorifmi no- ftri fingulatim excutiendi funt,
Ad Aphor. 28.
Emuchorum alii funt , qui Caftrati dicunturi alii Spadoncs ; alii Thlafiae , aut etiam Thladiae ; & alii Thlibiae appellati, Cajirati dicuntur , quibus ante pubertatem non folum teftes, fed etiam virile membrum exfe<ftura eft, ufapud Turcas fieri confuevit; vel etiam tales funt , qui fine teftibus progeniti, vel ab ipfo primo ortu exfefti nil virile habent. At- que hi proprie Eunuchi appellantur. Thlajia & Thladics funt , quibus teftes folummodo ia prima aetate fra6li fuere ( didi a Bkahv contuH" dere); ThliMce (a 9A//3ir^, atterere^ elidere)^ qut attritos habent teftes , quemadmodum fit ia juvencis, utin opera campeftria facilius ducan- tur. Spadones funt illi, quibus meatus puden- dorum , per quos vel materia feminis , vel fe- men emittitur , propter impedimentum ali- quod, fortafle in ipfa eorundum conformatio- ne, angufti, vel obftru6ti funt, adeoquefic, vel ut femen nullum fiat, vel inefficax, & mi- nime prohficum , vel etiam quod extra vafa cjacularinon pofllt, quamob rem ex iftis non^ Gulli funt, qui nequeunt generare, non quod
R 5 femen
■M
266 HlPPOC^ATIS
femen fcECundum minime gignant, fed qnod propter aliqaod impedimentum, v. g. propter vincalum, quod ad virgam habent, femen ef- fundere ncqueant , eo quod in fuis cavitatibus , fluc flexuris haereac; unde ffrd^covif & vTro^TrA- ^Kuoi dicuncur «Vo t» ffTrxtir vel o-ttxv, h. e. con» velkndo , quod fcilicec vinculum , quod ad vir- gam habenc, pudendum fic convellac , uc mea- tus ejus contorcus femen incus recineac, nec extraferri finac. Sed & alii licec femen emit- tanc , infcecundum camen illud eft. Spadoni- busquoque adnumerancur ex Alciaco, qui cum uno tantum cefle nati funt , auc qui alcero dun- taxac func exfedi. Qui dlcuntur ab Hippocra- te Eunuchi non laborare podagra , illi proprie intelligendi erunt Caftrati , & quidem ii , qui in aetace puerili, ante quam pubefcere & fe- men progignere cocperint , teftium refeftionem pafTi funt. Nam Thlafiae , Thlibiae , & Spa- dones, plane poflunt podagra corripi , cum, licet femen non efBciant, bene tamen concum- bere poflunc. Tozzi, Fuchs. Thlafias & Spa- dones, Spadones pociflimum, Reginis olim, & aHis mulieribus , quse iniri volebanc , non parere, in deliciis eranc. Nam perpetuo fere arrigunt, neque mentula func emorcua, quod nihil unquam emittant , fed tantum arrigant. Hioc Juvenalis Cfat. 365 fq.
Sunt quas eunuchl hnhelks , ac moUia femper Ofcula dek^ent, ^ de/pcratio barba , Et quod abortivo non efi opus.
Conf. Fritfch. Gcfch. ?. i. p, 373 fq. ICtis cvi- rati dicuncur vel Spadones vel Eunuchi ; inter quos hanc ponunt differentiam , uc Spado di-
cacur
VI. A F H o n. aS* 2&f
catur qui nnius eft tefticuli vir feu monoTchis > altero excifo , quique generare poteft : aft Eu- nuchus vel caftratus utroque tefticulo deftitui- tur, qui illi per vim exemptus fuit. Adeoquc Spadonibus, ab evulfo tefticulorum altero di- ftis , matrimonium contrahendi libertas Romae concefla fuit, qua Eunuchi carebant. Ad hos pertinent ^ha^Ut K) ^hi^ictty a ^Kxta frango didi, quibus vel compreffi & paulatim elifi, didymi funt vel confra<4i aut manibus attriti, ut mu- lierem imprsegnare porro non poflint. Vid. Hebenftr, Jnthrop.for, p. 6ic) feq.
Caftrandi modum duplicem Veteribus ufita- tum, quorum alter contufione, alter excifione perficitur , Paulus /. 6. c. 68. ita defcribit : „ Prior quidem in hunc modum. Pueri acV 5, huc infantes in aquae calidae folium coUocan- ,, tur: deinde ubi (corpora) eodem folio fae- „ rint relaxata , digitis tefticuli premuntur , „ ufque dum aboleantur & evanefcant , & di&- „ foluti non amplius ad ta£lum occurrant. Ex- „ cifione hac ratione perficitur. Refupinatur „ in fedili qui eunuchus fieri debet , & fcro- „ tum cum tefticulis , finiftras manus digitis „ premitur : quo fafto duas lineas reftas ( ita „ ut ad finguios teftes una fiat) fcalpello in- „ cides: ubi exilierint tefticuli (a darto fepa- „ rati) exfecabuntur , ita ut tenuifiimum fo- „ lum naturale vaforum commercium relin- „ quatur: atque hic modus eo qui per contu- „ fionem fit magis probatur. Nam qui contu- „ fionem tefticulorum funt experti , nonnun- „ quam Venerem appetunt , parte aliqua ut „ verifimile eft tefiiculorum inter contunden- „ dum delitefcente ".
Cur Eunuchi non calvefcant , Hippocrates
lik.
^68 , HlPPOCRAT i J
lib, de nat.puer, n, i8. 19. caufam hanc adfcrt: quod neque vebementius moveantur , neque pblegma in coitu incalefcens , pilorum radices exurat : ii2xn qui cahefcunt , ii fane phlegmate redundant , qmd per coitum in eorum capite agitatum £5* incalefcens , in Jummam cuticulam illapfum , pilorum radices exurit , iia ut piii effluant. Calvities a ficcitate cerebri fic;^ nec poteft adeo exficcari cerebrum fine Venere , ut calvitiei caufa fit : at Eunuchi Ve- neris expertes^: Ergo. Quod vero a ficcicate cerebri fit calvities, docuic Hippocrates 6 E- pidem. feSb, ^. inprinc Cerebri confumtio , unde i^ calvuiim, Confumto enim cerebro , ut in fe- nedlute , abfcedlt ab oflTe & cute , decidunt ca- pilli. hoc ergo cum ob humidum abundans ne- ^ue mulieribus , neque pueris , nec eunuchis accidat, merito nulii horum calvities contin- git. Cardan, Juxta Ariftotelem deficiunc ac de- fluunt per aecatem maxime primique pili capi- tis , non tamen omnes , fed tantum priores : quam laevitatem appellamus: non tamen prius, quam coeptus coitus Venereus fit, id accidit, fcilicet iis qui fua natura eo funt propenfiores ; cumenim cerebrum frigidifiimum omnium cor- poris partium fit, tum rei venereae ufus refri- gerat: caloris nempe fi nceri , naturalifque fe- crecio efi:: icaque cerebrum fentic meriro prius; enim quse imbecilla, vitipfaque funt, caufa parva, exiguoque momento immutantur: Calvitiimu- lieres efleimmunes, & pueros, & fpadones, apertum eft : pili poft geniti, iis , qui ante pu- bertatem caftrati funt , non exeunt ; & pofc pubertatemexcifis, foli decidunc, prseterquam pubis. Vid. Ariftot, Hift, Anim. 1, ^, c, 11, dg generat, anim, l. 5. c. 3. Id dici pofle exifiii- jnem, calviciem oriri a labafcentc virtute hu-
morum
VI. A P H O R. 28. 2^9
morum per vafa fua motonim , nec fuflBciente ad peragendas confuetas excretiones , & ab obftru- dtis cutis poris. Quare fenibus , & in magnis morbis pili defluunt : in cicatricibus non prove- niuntjquod ioi locorum omnes meatus obcsecan- tur , uti ait Arifioteles 9. Probk 1 3^ Quum foeminse liumidiores lint ac frigidiores viris, ideo non fo- lum minus capillatse, fed etiam minus pilofae funt» Quicquid novo pilorum proventui an- fam dat, id eo redit, un pori relaxentur ac ii- mul fibris & tubulis pilorum robur quoddam ad expuillonem necefTarium fuppeditetur , & denique fufficiens rcgeneretur fuccus , cujus mo- tus verfus caput eft determinandus. Hinc aetas juveniiis gaudet pilorum proventu; & viri pi- lofiores cenfentur robufdores. Contra, quic- quid debilicat vires vitse , obliterac poros cu- tis, calvicium inducere potefc.
Conftac jam, racioni non repugnare, Eunu- chos poffe laborare podagra , poffe & calvos fieri, eiiam extra Venerisufum; praeter hanc enim , plures alias caufas exiftere , ex quibus generetur caufa proxima podagrae , vidimus in antecedentibus. Quid, fi exparencibus poda- gricis fati & nati fuerint? Nonne in ultima fenedutepatienturpodagram, adefedu virium & rigiditate texturae fibrofse in vafis ultimis, ab imminuta humorum ventilatione per tran- fpirationem, maxime fi non reftam fervarint vidus rationem tam in quantitate , quam in qualitate? Calvitium etiam experiri poterunt, a quacunque caufa , quae apta nata eft fifcere motus excretorios per cucim. Ex hsereditatc certe paterna poffunt obtinuiffe calvitium, Quid vero impedit , quo minus calvefcant ob feneftutem, quemadmodum mulieres? Ergo
haud
2ym HipPOCRATis
haud fimpliciter verus dicendus eft aphorifmus noftcr? Enimvero probant hoc exempla Eu- nuchorum & podagricorum & calvorum. Vid. Laur. Exerc. p. 147 feq.
Medicus Veronenfis ,BernardinusPlumatius, qui obiit an. 1506. Hippocratem ita excufa- vit: quod illius tempeftate, non fua, homi- nes temperatiflime vivebant, atquc ita exfedi podagram evicabant. Sobrietatem itaque com- mendans , inculcavit , hanc unam morborum omnium medicinam efle, nec arce alia Prifcos ufos cum Romae Medici deerant , quam hac ipfa in proverbio femel repetito quater conten- td, nimlrum: (cmelin die cibum Jiiinere ; femel hebdomade cum uxore yencre uti ; femel in mcn/e vomere ; femel in anno fanguinem mittere. Vid. Papadop, T, 2. p. 284. Freher p. 1217. Conf. Banhol Herm. de Moor Dijf. in aphorifmum Hippo^ craticum 28. fcft* 6. Lugd, Bat. 1736. 4P.
jId Aphor. 29*
Hippocratis obfervatio eft /. 5. Epidem. n. 33. & /. 7. w. 49. Polemarchi uxori articularibus doloribus vexatae , vehementem quendam coxendicis dolorem contigiffe, cujus caufa fuere minime profluentes menfes. Ite- Tum {ibid, l 6. fe£t. 8. n. 100.) ait, Phaethufae Pythei conjugi diu menfes defeciflfe, ex quo poftea dolores & rubores ad articulos exorti iint. In /. I. demorb.mul n. 13. docet , quod a retentis menfibus fubinde corpus dolor oc- cupet , prsecipueque lumbos & fpinam , & in- guina , manuumque & pedum articulos. Atque ex hifce locis fortaffe formatus ell prasfens
apho-
VI. A P H O R. 2^. 271
aporifmus ; qui verus fuifle videtur Hippocra- tis aevo & in Grsecia , quod mulieres Grsecae fummx cafticatis & temperantiae exempla fue- runt. At apud nos hic aphorifmus minus ve- rus eft , cum innumerae infcantiae occurrunt podagricarum mulierum, eciam quibus men- fcrua bene refpondent. Non mucata (inquin Seneca epljt. 95.) foeminarum natura , fed vita eft. nam cum virorum licentiam aequaverint , corporum quoque vitia aequaverunt. — Quid ergo mirandum eft , maximum Medicorum, ac Naturas peritiffimum , in mendacio prehenr di, cum tot foeminae podagricae calvaeque fint ? Beneficium fexus fui vitiis perdiderunt , & quia fceminam exuerunt , damnatae funt morbis vi- rilibus. i/. J. Iliud tamen concedendum eft, illas multo rarius affici hoc morbo, quam vi- ri , ob menftruorum excretionem , per quac liberantur a redundantia humorum , unde ftagna- tiones, decubitus, obftrudliones fierent. Dein- de etiam, ex confuetudine vltaeque ratione minus replente, caufis hujus morbi procatardicis fea antecedentibus minus obnoxiae funt. Notante Aretaeo de cauf, diut, L 2. c, 12. „ Viri facilius „ in hunc morbum 'incidunt , & ex mnlieri- „ bus agiliores. Mulieres autem licet rarius 5, quam viri , difficilius tamen hoc vitio „ laborant. Quod enim neque uficatum , ,, neque familiare eft , id fi aliqua urgen- „ te caufa potentius evaferit , violentum „ cum fit , majorem qalamitatem infert '*. Menftruorum defe^lus in textu non fimpliciter intelligendus tantummodo efl: de omnimoda illorum fuppreffione, fed de quacunque etiam eorundem evacuatione depravata, diminuta, retardata , anticipata , aliave , uc propterea
tuni
»72 HlPPOCRATIS
tunc fceminas liceat exiftimare a podagricis do*. loribus immunes, cum non folum menftruae ex- purgationes debito tempore , debitaque quanti- tate fcatuerint , fed etiam ejusconditionis & qua- litatis,ut in omnibus refpondeant earundem con- ftitutiOJ'i, 2etati, habitudini, vidtui, exerciciis, aliifque , quoniam fecus , corpore non debite re- purgaco, praello eft caufa materialis arthricidis, ab humoribusevacuarifolitis, nuncintus deten- tis , in artus decumbentibus. Quare Galenuslib. de Venafecl. adverf. Erajiflratum , ,, Si mulier (ait) „ per excretionem menilruam probe cxpurge- „ tur, necpodagricis, nec arciculorum dolori- „ bus, nec pleuritide , nec peripneumonia, „ nec aliis denique ex plenitudine affedtibus in- „ feftabitur '\ Unde patet ratio magni emo- lumenti, quod conferc ad prophylaxin mor- bi, per evacuationes inftituta humorum imrai- nu io. At quae vetulae amplius non experiun- tur menftruas evacuationes , retento in vafis* qui antea redundans excerni folebat humor, ab arthriticis affeftibus vexantur , eo maxime, quod, setatis caufa, perfpirationem Sandoria- nam habeanc quam olim impeditiorem, & cae- terum copia vidus utantur folita. Interdum. etiam bL-ne menftruatiscontingitarthritis a pa- rentibus archricicis , ex vitio haeredicario. vid. Lifter. ad hunc aph. & in E:cerc. medic, p, 106. Tozzu
Exempla foeminarum, tum ob difpofitionem hsereditariam, tum ob intemperajitiam & lu- xum a podagrainfeffatarum videri poilunt apud Laur. Exerc. p. 170 fq. Nimirum laborant foe- minae podagra, etiam ante quam menfes defi- ciunt , quando earum vita ad luxum & libidinem Gonvertitur, quia ita natura mirum debilitatuc atque impuritates fanguini & lymphae nimiam
in-
VI. A P H O R. 29. 273
iQgenerantur. Hqffm, de niorb. incongr, ^, ir. Equidem conflat jam , obnoxias eflcr muiieres podagfcisdoloribus citra menftruorum vicium, fupprelTam tamen vel vitiacam illorum excre- tionem caufam exiftere macerialem arthricico- rum afreccuum , quemadmodum contra iifdem bene procedentibus avercicur humorum ad ar- tus decubitus. An licet hinc arguere, quod defciaum menflruorum femper fequancur ar- thiiticamala? Cave id afTeras , quum repugnet quotidiana experiectia. Obfervatum namque eft, pr^cer arcuum dolores , effe plura alia mala, quse fupprellam iiJam auc diminutam eva- cuationeirt excipere folenc; v. g. funt cardial- gicae prsscordiorum opprefliones , faucium itrangulauones, tenfivac hypochondriorum in- fiationes , phlogcfes , univerfi corporis lan- guores; (vid. Hoffm. morb. ex hep. 'vit, Q. 20.) . Apoplexia, apud Boerb, aph. 1017. Cacalepfis, ibid, 1040. Paralylis , ibid. 10 jq. Epilepiia, 1:75. Hsmoptoe, 1198. Scirrhus, 485. 495. 6c alia. vid. Laur. l. c. p. 1^0 fq. Prasterea vero experientia atteflatur , in emaciads quan- doquemenilruaintotum fupprirai, illas tamen fecanda frui valetudine : quemadmodum iis quoque evenire confuevit, quibus a-iqua con- tinua evacuatio fanguinem coacervari prohi- bet , quod aliquibus fonticulorum geftadone contingit; Hippocratefque in filia Pr3efe6i:i an- nonae annotavit 4 Epidan. n. 14. quae per duos annos noneil: purga:a, eo quod haeraorrhoides continuo fluentes habebat. Quid ? quod re- periantur etiam mulieres , quae abfque ulio fa- nitatis, aut fcacundicacis incommodo nunquam purgats func , aliae per plures annos fine men- firuorum periodo degerunt; 6: nonnullae vira- f^Ql II. S gines
ft74 HlPPOCRATIS
gines a natura fme menfibus funt. Vid. Marttam p. 295. Laur. L c. p. 178.
^z> Aphor. 30.
Videtur hic aphorifmus defumtus ex Coac. feSi, 3. w. 395. ubi inter alios morbos , qui non fiunt ante pubertatem , recenfetur etiam podagra.
Ratio procul dubio haec eft , quod habcant pueri , quam aetate proveftiores , vafa magis ]axa, facileque dilatabilia , & minus obnoxia obfi:ru6tionibus ; & ii quid redundat humoris a repletionibus, id in corporis augmentum im- penditur. Poft Veneris ufum vcro , feu potiiis abufum , labefaftati nervi, ftomachus non be- ne concoquens, undeaccumulatio cruditatum, caufae ad morbum prsedifjponentes cenfendas funt. Quod fi autem puer ante ufum Veneris prolabatur in talem afledtum , merito dicitur incongruus , & indicat magnam acredinem hu- morum & imbeciliitatem nervearum partium , quse vel a parentibus vel ab ingenti vitio ob errata commiflfa ipfi fuit ingenerata. Hqffm, de morb. incongr. J. 2. Patet hinc , quod apho* rifmus praefens non fit abfolute verus : idque confirmant exempla puerorum ante Veneris ufum podagra laborantium, quaevideri pofTunt apud Laur. Exp.rc p. 138/f & in Eph, N, C. D. I. ^.8. obf. £2. Enimvero ut jam pridem foeminae privilegio adverfus arthritidem Hip- pocraticoexciderunt, fic pariter infantes. Prio- ris generis hominum, fi non utriufque , luxu- ries bonum illum fenem Coum fecit falfilo- quum, per fe nihil raentitum. Imo fit, ut in-
fantes.
VI. A P H O R^ 30. 275
fentes , etiam vix femeftres , arthritide corri- piantur; cujus cruciatibus vexati non folum ita tabefiunt, vix utoffibus hssreat cutis ; fedfaepe quoquemorti fiuntprseda: tunc praefertim , ubi non tammetaftafi quadam, quam quodam qua- fi haereditatis jure in talem inciderint labem. Prodit enim velut a fato quodam arthritis non- nunquam, ex nativis nempe & inevitabilibus principiis, dum vel ex primseva articulorum moUiore, ac laxiore ftrudura, materiam mor- bi facile excipiente , vel ex ipfo parentum fe- mine oritur. Cujus quidem feminis in ifthoc propagando morbo vis tam eft nonnunquam mirabilis, ut illa diu durare pofllt faepius, ante quam erumpat in artus. Plufque quam uno compertum eft exemplo , filium , ab arthritico fufceptum parente , haeredem mali non effe fa£tum : contra in nepotibus hunc avi demum morbum provenifle. Heucber p*2fq.
S t 4PH0&
276 HlPPOCRATlS
jdPHQR. 31.
0\3'-yU4 c(p^cLKiivv d-^DYircmcnvi y tj Xhtoc^v^
Oculorum dolores tneri potio , aut balneum, aut fomentum, aut ve- nse feftio, aut mcdicamentum purgans exhibicum folvit.
Remedia ad oculos hic propofita non omnia omnibus profunt; fed eJigenda diverfa, pro diverfa medendi indicatione : meri potusy ubi intendi debet languens vaforum fyiUkica vis , promovendaque perfpiratio : halneum 6c fomentum , ubi crifpaturse 6c rpafmi fibrarum re- Jaxari debent: vena feStio sd fanguinis minuen- dam vim arque copiam: purgatio^ quando Jym- pha fuperabundans evacuanda efl. Animad- verfio , in hunc aphorifmum , Celfi /. 6 c. 6. p. ;48- efi haec: Curari oculos fanguinis detraBwne, medicamento , balneo , fotu , vmo , vetultijjimus yJu6for Hippocrates memoriee prouidit. Sed eorum tempora £5? caufas parum expiicwt : m quibus Medici' ncB fumma e[l. Nequs minus in abjUnentia i§ alvl dutlione fape auxilii e/l. Quo in ioco CeHus non ne elTe habuilFeL monere de aJvi dudione, fi vocem cpa ixxy.iin rumfifret pro medicina purgan- te, ceu nofiiri Interpretes in praefenti textu. Conf. 7 apb. 46. Conftantinus jubet dari vi- Xium in ophchaknia picuitofa : tundi venam ia
fan-
VI. A p H o lu 3e. 277
fanguinea : & in biliofa balneo uti : atque in melancholia , cacochymiaque , purgatione : 11- cet in aliis opus etiam cathartico fic. Taranta p. 140.
Aphor. 32.
Balbi longo alvi profluvio maxime corripiuntur,
B«/Z?f hic intelliguntur lingua titubantes, qui cunftanter verba proferunt , & jaborant nimia humiditate , pitulrae confluxu in ore, propter laxitatem glandularum ; quse (1 in in- teflina ruat , diarrhoeam faciet longam. UJler. Nam quoties e capite feri prolapfus excipitur a ventriculo , inde profluvium alvi cietur. Duret. in Coac, p. 113. Inde intelligitur , cur Hippa- crates lib. de Feratr, uf. in iis , quos prsecipue in medicamentorum purgantium potionibus vi' tareoportet, reponat balbos.
S 3 APUOJl.
27? HlPPOCRATI
Aphor. 33.
o
Q
yvovTOj,
ui acidum cruaant, non admodum pleuritici fiunt.
Qui acidis ruftibus obnoxii funt , in iis argui- tur laxitas fibrarum , propter quam in primis viis ingeftorum codtio non bene perficitur : tales vero , propter vafa debilia, fanguinem tenuem nec facilem inflammari, mi- nus proclives funt in morbos inflammacorios , cujufmodi eft pleuritis. Hinc Cardanus p. 66s> Ru6tus acidus, ait, eorum eft qui /unt in defeSiu: laieralis autent morbus eorum , qui Junt in exceJJU co6tionis, Pueri & foeminae raro pleuridde afli- ciuntur ; eruftant vero faepe acidum , & fan- guinem habent diflblutum , tenuem , adeoque remotum ab inflammatione. Conf H, B. Kaecks Dijfertatio fifiens aphorifmum Hippocratis 33. /^<^. $. Lugd, Bat. 1738. 4".
APHOR,
VI. A p H o i^ 34. 17J
Aphor, 34.
O^^irCi (PctXetKOc)y THTlCiQ KlSTCl fl^^Xfi i yiy\0VTcL{' occjDiQ Si civ ^ct^^UK^Cijiv iS<n ^iajvi i7n}4rjiVTcq y 'zs-dhiv i/]ci yiicnctf octcii;,
Qui calvi funt, iis varices magni non fiunt: at quibus calvis exiftentibus varices fuccedunt, iis rurfum ca- piilidum gignitur.
Unde, qaod calvis varices magni non fiunt? Ancalvicies llgnac , quod humorespravi, quicreare varices debent , impendantur pro- creando , fovendo , calvicio? Hoc quidem fuadere videtur akera aphorifmi pars, quae, exponence Hollerio, obfervatio eft, quod qui- bufdam calvis feu capillorum defluvio laboran- tibus , quum orti eflent varices , repullulave"» rinc pili ; fcilicec fi orta fueric calvities ab ha- morum vicio , & ii converfi fuermc ad crura atquetibias, uc fianc magni varices , poceric pilus renafci. Oportet utique uc magni finc varices, qvioniam juxta cextum /. 2. Epidem, fe5t.S- n. 40. qui in calvis apparenc, nifi magni fuerinc , furorem in iis portendunc. Quid au- tem opus erac dicere , quibus cahis exiftentibus varices fuccedunt , iis rurfum capillitium gignitur , 11 calvis varices magni non fiunt, qui camen requi- runtur, ii folvere debenc capillicium, quia alias furorem porcendunt ? Cardanus p. 667, apho- rifmum fua luce radiare exiftiraat , d legatur S 4 cuia
2S0 HlPPOCI^ATIS
cum addita particula ^ vel , in hunc modum : Ouicunque cahi funt ^ his magni varices non fiunt : vel , Ji calvis magni varices fiunt , capiUi renajcm- ^ur.
Aphor, 35.
H
ydropicis tuflis accedens, malum.
In lib. 2. FrcediEl. n. 11. in eo qui aqua inter cutem detentus , neque tujjim neque fitim adejfc convenit, Apud Ceijum L 2. 6. 8. p. 72: In aqua inier cutem tujjls fpem tollit,
Hydropicum tufllre duplici modo contingit, vel a principio, idque proprium efl: hydro- pis puhnonum ; vel hydrope jam confirmato ad ventrem inferiorem fped;ante, quse tuflis ea ratione excitatur , quia , cum venter ad fum- mumaqua repletus eft, per comprefTionem il- lius exiguum per feptum txansverfum exudan- do ad pulmones pervenit , unde a^grum tuflire neceffe efl:, quodfymptoma cafum defperatum facit. Caeterum etfi verum cil femper dicere, tufTimfupervenientcra hydropicis, malam effe, non caiDen verum ell femper aflerere: hy dropiccs tufTire, malum efl; eo quod ex puhuone hy- dropici femper tuffiunt, non tamen moriuntur pmnes. Quare Hippocrates /. 2. Epidem.fedi. 5. n. 28. fumma cum ratione addit cum crurum tumoribus; quod confirmati hydropis indicium cft, Nam etfi in hydrope pulmonis ftatim in
principio.
VI. A P H O R. 35. 281
priDcipio, dum etiam vitae fpes adeft , pedes tumeanc; oim tamen tumor ad crura perve- cic , cafus omnino defperatus redditur , unde univerfaliter femper vera eft haec fententia: Hydropicus fi tumorem in cruribus habens tus- Hat, malum. Martian, p, 316. Tuffis quando afcici fupervenit , nihil boni portendit, quod Hippocrates refte notavit. Non tamen de tufll itta leviori , quse etiam inter inicia plerumque adparet, hoc incelle(ftum volumas. Hoffm, Med, rat. r. 4. P. 4. p. 44.3.
Tuflis arguit bumorem acrem irritantem la- ryngem* Scimus ergo ex tuffi fupervenientc, humorem hydropis jam aliquam fufcepiffe acri* moniam, qua vix pejus In hydrope expe£lari poteft : adeil enim humoris abundantia in cor- pore debUitato , qui nunc fufcepic acrimoniam; haec aucem acrimonia, a fpontanea corruptio- ne nata, a debiii hac aclione emendari non po- tuic, unde hujus acrimonise majorem progres- fom expeftamus. Tuffis infuper validiiTime concucic corpus ita liquore repletum , cujus vafa macerata vix ferunt aliquem impetum : periculum igitur eft, ne conquaffatione hac ali- quod vas rumpatur, & ita latex , hucufque va- fcalis coercitus, in corporis cava effundatur, <S: ica augeat morbi periculum. Neque pulmo ef: organum excrctorium, quo eliminari poffit illa aqua hydropica: nam tuffiunt iine memo- rabili exfcreatione , atque edunt segri fruflra- neaconamina, quibus raagis debilitantur. De- nique fignum eft , pulmones ab eo lacice obrui , unde incercipicur iflius organi adtio , quod prsparare debebat humores , & libera m re- fpLracione agicari, nunc vero mulcicudine laci- cis acrioris obfeffi pulmones, defeftu praepara-
S 5 tionis.
tS2 HlPPOCRATIS
tionis, majorem generant laticis copiam, & tandem totius pulmonis oppreflio & corrofio efl expeftanda. Propterea meretur tuflis fu- perveniens maxime damnari , inprimis cum praecipuam curandi indicationem intercipiat: taflls enini laxantia & mucilaginofa exigeret ad leniendum, quae hydropicis funt vetita. Gmer,
A u
AVHOR. 36.
rinae difficultatem venae feftio fol- vit: fecandae autem funt interiores.
Omnis fanguinis miflio remedio eft fpafticis folidorum contractionibus tollendis , & iDflammatoriae diathefi. Ergo , ubi retentio uri- nae ei debetur cau^^ae , conllri6bioni nempe ^" brofae compagis in collo veficae , vense fedlio juvabit. Internse aucem venae fecari jubentur, h. e. quae penitius cum vefica refpondenc, cu- jofmodi eil faphaena in malleolo. Hecquct. Quid per internas venas incelligendum fic, declara- tor Ub de ojjium nat. n, 12. & de nat. hom. Q. 20. quibus in locis venarum diflribucionem defcri- bens Hippocraces, fecundum par a capice jux- ta aures per cervicem , jugulares appelTai^ , quae parce interiore fecundum fpinam , ad lum- bos ucraque ex parte in tefles & femora ten- dunt, &poplitesinteriores, deinde per tibiag ad malleolos & pedes interiore ex parte ; fub-
jUDgitL
VI. A p H o a. 35. 283
jungit : M lumhorum igitur Sf teftium dolores ex
poplitibus £5* malleolis interioribus vena feSiiones fa.'
cerc oportet. Quapropter non poffum fatis mi-
rariGalenum, & plcrofque expofitorum, qui
in tantaclaritatecaligantes, audoritatem apho-
rifmo partim detrahunt , parcim , ut ejus ve-
ritatem tueantur, novas, & improprias vocum
fignificationes Cbi ipfis fingunt , cura Hippo-
crates aperte loquatur , & doflrinam propo-
nat rationabilem , propriifque principiis om-
nino convenientem. Nec audiendus eft idem
Galenus , dum contra praeceptoris mentem,
experientiamque ipfam afferit, nihil referre,
an interior vena , an exterior fecetur in cruri-
ribus , quia omnes ab eadem vena ortura du-
cunt : hoc enim praetextu , venarum nullus ha-
bendus effec in phlebotomia deleftus , quando
omnes ab eadem vena magna ortum ducunt.
Adnotari hic meretur fummum Hippocratis
arcificium, qui cognofcens venas a capite de-
fcendences, dumjugulares venas ingrediuntur,
& inde inferius procedentes in novas propagi-
Bes difperguntur , nihil habere ad invicem , nifi
ramificatio ab eadem V^enae parte procedat,
ideo in conftituendis quatuor paribus venarum
praepoftero ordine procedens a capite in par-
tes inferiores , quae inferne afcenderant in ca-
put, fingulas ramificationes in proprium par
difperfit , prout ab eadem venae parte exortum
habent , quse fingula venarum paria ea ratione
confortium habent ad invicem, quia iis fibris
confi:ant , quibus mediantibus orania naturae
opera perficiuntur; ex hacque venarum difi:ri-
butione colligit , quam rationabiles fint mor-
borum curationes per fedionem venarum, qua^
juxta allatam venarum diftributionem fiunt,
de
2S4 HlPPOCRATIS
de quibus alioqui probabilis ratio afFerri non poteft. Ex earundem venarum partcipatione evenit, utexterior venacubiti promptius eva- cuetacapite, quam interior: quia venae afcen- dences in caput ab eadem parte vens axillaris exoriuntur, a qua vena exterior cuhiti , 6c e^c confequenti ex iifdem fibris omnino condat. Martian. p. 4:8 & 21. Quod fi ex nimia fan- guinis copia, vegttae naturse fenitius prsefer- lim, qui vitam diu line (ufficienti corporis mo- tu egerunt, hic morbus vel ingrult vel faltem verendus eft; omnino maxima praefidii & au- xilii fpes, in tempeftiva & fufficienti fangumis miffione , erit reponenda. Idque eo magis, quando ex fubfiftente menfium vel haemorrhoi- dum fluxu, aut omiffa 6c diutius affueta venae feftione vel fcarificadone , mali caufa fuborta creditur. Hoffm, Med rat. T. 4. P. 2. p. 407. Si dyfuria fit ab infardlu renum a fanguine, item in inflammatione veficae , primum inci^ •denda eft vena brachii , deinde etiam ftatim fubjungenda faphaena in malleolo, aut poplite. Hoffm. ibid. T, 3. p^ 612.
Stranguria, Dyfuria, & Ifchuria in cauds tam parum differunt, ut non mereantur diftin6lis titulis defcribi ; nam quae caula urinae difficul- tatem inferre poteft , 11 major fiat, integram Ibppredionem producere poteft ; fi autem fi-' mu\ guttatim exit urina , Stranguria vocatur. Propterea in his fpeciebus omnibus videndum erit, num vena fit fecanda. Multi dubitant, Bum hic fit genuinus Hippocratis aphorifmus , quia putant, venae fedbionem nunquam condu-^ cere poffe, quia frequens fit dyfuria fenibus (3 ^P^' 3^.) catarrhofis , calculofis , quibus non conducit venara fecare. His auftoribus
omninq
VI. A p H o R. 3(5. 28s
omnino efl: concedendum , venae fe^Honem non couducere ; fed (jbfervavit etjam noller Auctor ex intelbno re<fto vel ucero inflamaia- to sapb. 5S. ) ftranguriam feu dyfuriam ge- nerari. in iitis ucique cafibijs quam maxime con- duceret miitere fanguinem. Atque poft eum etiam Rivcrrius, Sydenham & nos obfervavi- mas , frullra tentatis omnibus auxiliis, urinse fuppreffioncm & difiiculcatem curatam fuiffe fafiguini-^ miffione. Uc nunc fciat junior Medi- cus» quaii in fpecie dufurise mittendus flt fan- guis, tiebet figna inflammationis applicare ad vagmam, inceftinum reflum, vel & urethram: ea llgna fatis definient, fanguinem efle mitten- dum. Quod aucem fuadeat , internas venas effe fecandas, hoc facile condonari poteft, quia tunc temporis ex ignorata circulatione, pluris quam par erat fecerunt deledum vena- rum , quae aperiendae erant. Si autem dixiflet, vcrKe irferioreSi fcilxec in pedibus, funt aperiefi' da^ non ica recederet a communi obfervatio- De , neque oppugnaret circulacioni inventae, ex cujus dodrina pacet , venas proximas effe aperiendas, qua!es funt venae in pedibus ab iliacis proveniences. Gorter.
APHOR.
286 Hl?POCltATIS
Aphor. 37.
A b angina detento fi tumor in col morbus vertitur.
lo oriatur , bonum : foras enim j
Defumtus videtur aphorifmus ex Prognoji. w. 23. ubi haec leguntur: Angina gravijjima [ quidem eji (^ celerrime interimit y qucs nequeinfau- cibus, neque in cervice quicquam confpicuum facit j 1 plurimum vero dolorem exhibety (^ difficultatem fpi- | randiy qua eredia cervice obitur ^ inducit. — Atfe-' l curius efi tumorem £? ruborem ad externa converti. f
Quando enim fufFocatio ftrangulatoria remit- | tit, tumor, dolor & rubor magis extrorfum | vergit fenfimque evanefcit, felicemfolutionem | nunciant. Sin fecus, in apoftema aut mortem f fit tranfitus. Si in apoftema , ac pus in bron- ! chia & pulmones efFunditur, anceps admodum eventus. Siinmortem, nunciant hanc fpuma ante os, lingua valde tumida, purpureo-nigra, extremorum rigor , fumma prsecordiorum an- guftia atque anxietas , cum puliu duro , con- vulfivo & intermittente. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. !• p. 395. Si angina cum concidentia oc- cupet ( in qua nuUus tumor) , ab interioribus
■ I
1
VI. A F H o n. 37. 287
ratrorfum omnia evocanda funt, & humores^ & caliditas , & omnis caro , ut totum foras ex- tumeat. Jret. Curat. Jcut. l i. c. 7. Etenim ii prae caeteris maxime fervantur, quorum col- lum in tumores attollitur, aut exanthemata ia eo oboriuntur. J6tuar. Meth, med, l. 2. c, 10. In textuhabetur Kwctyxn feu ea anginae fpecies, quas tunc dicitur praefens , fi caufa haereat in interioribus laryngis, fme fignis externis, dif- ficilem & fufFocatam refpirationem inducens. Periculofifllmus efi: morbus ; nam a augeatur tumor in membrana interna laryngis , fufi^ocatur homo ; fi abeat in fuppurationem , generatur pulmo purulentus. In hoc morbo obfervavit auftor, {[ externe in collo tumor oboritur, bo- num efle. Haec autem obfervatio non efi: con- fi:ans: poteft enim tumor memfDranae internae laryngis latius difpergi etiaraad exteriores par- tes, fine diminutione partis iriterioris; quando defignatur morbi augmentum. Sedfi interio- res partes deponunt ad exteriora coUi mate- riem morbi , valde bonum eft, quum partes exteriores tumentes non inferant mortis periculum , fatis enim magnum conceditur fpatium tumori. Conftat ergo , duo adeflTc debere requifita , ut talis apparens in colio tumor fit bonus. Primo , ut fit talis morbi ma- teria, quae metaftafin facere poteft, utimateria catarrhofa, & eryfipelatofa; nam inflammatio & cedema harum partium non tam facile io- cum mutat , fed potius , fi partes exteriores fimul tumere incipiunt , defignant, morbi aug- mentum. Alterum, ut fit perfefta metaftafis, quam conjicimus , fi unk cum intumefcentia ex- terna liberior fieri incipiat refpiratio : nam nifi xefpiratio fimul fiat liberiort figQum eft > im-
per-
288 HlPPOCRATIS
perfeftam fieri tranflacionem, quae femper ma'- la eft. Neque bonum eric fignum , u noVus accedat tumor, manente priore. Gorter,
Aphor. 38.
O^icojiDiai KfiVTrTQi ycctpTiiiot ylyvovTaj\ j fjtYi Jg- ^ctTTtveiv (iiXliOv ^^oLTTi^o^ivoi, yio aTroX*
vov oiccnAiicn,
Quibus cancri occulti oriuntur, eos non curare prasflat : curati nam- que citj^^ pereunt; non curati ve- ro diutius perjdurant.
Quid per occulm cancros intelligat Hippocra- tes, ipfe llb, 2. Prcedidt. n. 18. nobis ma- nifellavit. Enumerans enim quofdam rrtor- bos fmgulis aecatibus familiares dicic: Viris au- tem id gemis tubercuJa non admodum fiunt , verum faVL formidabiks {^ cancri occulti , demerji , quafi unum, & idem fit occultum efTe , &c intimius in carne mbmerfum ; quam quidem fignifica- tionem cJarius confirmac pauio infra, dum in- quit, at cancri lateraes , quique fumma corporis in- feffant, fiunt ^ duas cancrorum diffcrentias pro- ponens: cum alil fint, qui ad corporis fuper- ficiem extimam magis vergunc , & hos otJtpoVct- 0«f , h. e. ekvatos vocat, alii intimius latitaDt, quos wVo/S/io^j^i»/, id eH , fubmerfos , & K^vrrl^g i. e.
occultos
VI. A P H O R, 39. 289
occuhos vocat. Quare vanum eft , vocis ety- mologiam refpicientes Credere , per occukos cancros Hippocratem inteliigere eos, qui in- terna vifcera occupantes, nec oculis , nec ta- ftui fubjiciuntur. Nam in partibus exterioribus fieri cancros occultos ipfcmet teftatur lib. 2. de niorb. mul n. 23. de quorum generatione ira ad verbum Inquitur : fc? in mammis tubercula fiunt dura, partim majora^ partim minora ; hac autem tninifne Juppurarst y fed Jemper duriora fiunt , cx his deinde occulti cancri pullulant, Quare , cum mam- mas (int partes exteriores, & in iis cancri oc- culti nafcantur , argumentum eft evidentiili- mum occultos non dici illos, qui intimas cor- poris partes occupant. Dum vero cancrorum occukorum curationem prohibet, intelligen- dus eft de propria & vera cancrorum curatio- ne, quse & icne , & amputatione fieri confue- vit. Nam Ub 7. Epidem. n. «^3. ipfemet can- crum in faucibus curafTe profitetur per inuflio- nem, Cur vero cancros fubmerfos , & ad fu- perficiem parum elevatos curare non expediat, ratioell, quia, cum ejus curatio in amputa- tione conllkat, hasc in fubmerfis fieri non po- teft, & ideo fatius efl eos non attingere, quam aucigne, aut ferro exacerbare. Verum , fi praer fata curacione eos atcingere non licet, licebit- ne aliis curationum npiodis ipfos traflare? Cer- te, quando cafus eft defperatus, melitis eft, eos derelinquere, ne impoflibiliAs curationis arti imputecur; & ideo loco citato de cura- tione ne verbum quidem fecit. Quod fi pro- vinciam dimitcere omnino non liceat, chirur- gica curarione dimifla, pharmacia curationem tentare poterit , qua fi a^ger fanari non poflit^ vitam tamen mious moleftam protrahere pos- Vol IL T fit*
290 HlPPOCitATig
fit. Nam & ipfe Hippocrates lib, 2. de morh mul, n. 48. cancrofam uteri aifeflum pharma- cis mulcere tentavit. Martian, p. 469. De in- faufta occulti cancri per amputationem cura- tione videri pofTunt Eph. N, C, D, i. a. 8. obf. 21. & D. 3. «. 3. obf. 163.
Cancer , Celfo /. 5. c. 28. n. 2. Carctnoma diftus (cui cancer audit morbus quem Graeci gangrsenam, leu fphacelum appellarunt) in quacunque fere corporls parte oritur , & eft nihil aliud, quam fcirrhus malignus fadus, fu- perficie afpera, fcabra, ad cujus marginesvafa vicina inflammari incipiunt, & varicofa inter- dum funt. Nomen habet a figura, quam , ad aKfjnv progrefTus, adumbrat; exulceratus enim habet cavitatem rotundam, & in ambitu vafa fanguifera turgida: occultus vocatur , quamdiu fuis continetur pellibus , quibus ulcere ruptis wanife/tusvelulcerojus feu apertus dicitur. Boerb, apb. 994. Ita vero oriri & fuccrefcere folet cancer: Primo nodulus fentitur duriufculus , fa- tis exiguus , vix pifi , aut avellanse nucis ma- gnitudinem fuperans , qui ob fpaflicam fibra- rum adjacentium nervearum flri<5luram fubinde punduras , ardentes & lancinantes dolores , per intervalla recrudefcentes , inferre folet, fatifque diu in hoc flatu perfiflere potefl ; do- nec majori humoris vifcidi & impuri accefTu, fa^taque ibi colleftione , canaliculi obflruuntur, & demum nigTiium infardi rumpuntur. Unde tumor non folum in ingentem faepius molem attollitur, fed & fanguine in vafis coagulato per cutim tranfparente, colorem prorfus livi- dum & plumbeum induit , vafaque circumja- centia in varicofam turgefcentiam explicantur. Quae omnina fi ita fiunt certifque Cgnis depre-
hen-
VI. A p H o R. 38. Spf
henduntur, cancer adefle dicicur occultus: qui in euchymis fcu bonos humores habencibus per plures annds tolerari potell, fi modn nm- nia mocum fanguinis nimis augencia provide caveantur. Quod fivero, vel propter impro- vidam emollientium &; acrium irritancium ap- plicationem, vel ob majorem maiTae fangumeae orgafmum, major tenuium humorum affluxus proritatur, tunc circumjacentes , & dein etiam profundius fitae partes , fub atrocium dolorum concurfu , putrida corruptione depafcuntur , faniefque & ichor fubcruentus foetidifljmi ac vere cadaverofi odoris funditur; imo quando- que larga fanguinis finceri ex vafis eroiis con- tingic emanatio. Atque talia ulcera cancri exulcerati nomine infigniuntur. Hqffm. Med. rat. T. ^. P. 5. p.249fq. Conf. Hildan Cent. ^, ohf. 87. Quia vero plurima medicamenta plus irritant cancrum, cum etiam Jenifiima in hoc fenfibili morbo affluxum augent humorum & eo citius corruptionem pucredinofam acccle- rant, hinc ab illis, irritantibus nimirum, ab- flinere utique confulcius eil, quia per irrican- tia curatus citius abic ex occulco in apertum. Sed £i datur medicamentum , quod affluxum nonauget, non irritat, verum potius difcucit, refolvit, dolores fedat , corruptioni refifiic, acredinem infringit ? de talibus non accipien- dus efi: aphorifmus. Vid. Mich. Alberti ZJ^ de Belhdonna, tanquam fpecificQ in cancro , inprimis icculto, Hala 1739. 4^.
T 2 APHOR,
spa Hi^ppocRATis
Afror, 39.
s
Convulfio ex repletione, aut vacua- tione oritur. ita vero etiam fm- gultus.
Quid fit ConvuJJio^ diftum efl ad 5 aph. 17. Oriri eam a replecione , maniflanc con- vuHioncs foeminarum a menli:ruis reten- tis. Ab inanicione convulfionis exemplum ex- tac in <) aph. 3. Tertia poceil addi caula, fci- Iicet omne id, quod irritare valec nervos. vid. 4 aph. 16. & 5 aph. i. 4. Dam inquit Hippo- crates , convulfionem a repiecione , aut ab ina- nicione fieri , intelligic corporis, nou nervo- rum, ut eil fere communis^opinio. Nam 11 hos repleri contingac , paralyriri potius exci- tari, quam convullionem, eft rationabile, quia ii concedacur , adeo repleri nervorum corpus, five id fecundum poroHtaces contingac, five fe- cundum fubilantiam , ut brevior folito fiat, impoffibile efl, fpiricuum traufitum non impe- diri, auc comprefTis, aut obliru6lis nervorum porofitatibus. Repletio autem corporis, aut ejufdem inanitio convulfionem facere dicitur, quatenus inde maceria producitur, quae fpiri- tus per nervorum porofitates , ad motum^ na- turaliter efFiciendum concurrentes, ad eundem praeter naturam excitaaoujn irritat. Cum enim
in
VI. A P H O R. 39. 293
in convulfione membra continuo moveantur, necelTe efi: caufam motus immediatam concur- rerc , quae funt animales fpiritus, & inftru- menta motus, quae non fant alia, quam mufcu- li. Non enim differunt motus hi convulfionis, a motibus voluntariis , & naturalibus , nifi quatenus in his fpiritus animales voluntatis im- perio moventur : in convulfione autem a re quapiam irritati concitantur ad motum. Quae quidem caufa irritans duplcx efTe porefi:, co- pia fcilicet humorum, & eorundem acrimonia, hafque comprehendit fere in prsefenti aphoris-' mo , dum inquit , Convuljio fit ab inanitione , diJit a repktione j repletio enim humorum copiam inducit, inanitio autem eofdem acriores reddit. 'Dixiferey quia non omnis caufa irritans ner- vorum facultatem a repletione , aut ab inani- tione dependet. Nam fi nervo fauciato, aut aliqua alia particula, quae cum nervofo genere confortium habeat, convulfio fiat, haec neque ad inanitionem , neque ad repletionem reduci potefl: , fit enim eo cafu convulfio , quia ia vulnerata parte acris quidam humor produci- tur, a quo irritata nervi facultas, convulfivum motum facit. Fruftra igitur laborant expofi- tores , dum quamlibet convulfionem ad alteram didcarum caufarum reducere ftudent , quia hoc non fuit Hippocratis confilium , qui tantum- modo caufas referre voluit , a quibus frequen^ tiflime excitatur convulfio , ex quo non uni- verfaliter, fed indefinite fententiam protulit, quae hoc in loco aequipollec particulari. Ab iisdem vero caufis , inanitione inquam •, & re- pletione, ea fignificatione , qua a nobis expofi- tum eft , fingultum fieri demonftravimus in
T 3 ex-
294 KlPPOCRATIS
explicatione 13 aphorifmi praefentis feftionis. Alariian p 469. Conf. Bellin de urin. p, 539 fq, Ad tuLtiam fecundae valetudinis proporcio humorum in vafis, quse nec excedat, nec ni- mium deficiat, femper necefTaria eft, alias fta- ilim proponio & sequilibrium motuum lasdi- tur; nam ex nimiacopia seque ac ex inopia, d eft fupra modum, oriuntur flagnationes, quae in locis valde nervoils naturam prorate ac ex- pedite ad fpafmos foliciuant. Et quamvis in infirmioribus & elanguidis nimia humoram & fanguiniscopiafragnans vircerum& parttum to- num plane refolvat & morbos chronicos po- tiifimum accerfat , tamen in vegetioribus, fen- fibilioris texturae & juvenilis aetatis homicibas fibras porius ad validifiimas &: fpalticas conftri- ftiones armat, quibug eflicitur , ut magn:e in fanguiois circuitu inaequalita:es & infenfae ad alia loca humorum tranfla:iones & congeftiones fiaiu. H'ffm. Med rat. T. 2. p. 99. 446. Adi etiam Aetium /. 9. c. 5. 6c Tralles de opio Je5i, 3. f. 3.
jiPUOR.
VI. A P H O R. 43. 295
j4phor. 40.
a.Tti (pMyitoviig y 7^-nci(7i Tn/^ircg iTP.yi^ic*
Quibus ad hypocondrium dolores citra inflammationem oriuntur, iis febris fuperveniens dolorem folvit.
Celfus /. 2. c. 8. p. 70. hunc aphorifmum ita expreffic: Febris prjecoTdiorum dolorcs ^ fifinc injiammatme Junt ^ finit.
Per h}pochondrium (feu fubcartilagineum ab 'Jts/uI? & /:5>:fj5r cartikgo) denotaLur fuperior abdominis pars , quas fub mucronata oflis fler- ni cartilagine & coftis fpuriis ad ilialufque utrin- que protendimr, & quicquid comprehenditur tota ea reglone, quae ell inter fepcum tranfver- fum & umbiiicum, ac incra cardlagines coi^a- rum inferiorum ufque ad lumbos. Diftinguitur in dextrum & Cnillrum. In illo funt hepar, veflcula fellea , pyloms cum fuperiore parte inteftiniduodeni, &: pancreas. In fmiilro funt: maxima pars ventriculi , totus fere fplen, raa- gna pars fuperior mefenterii , pars qusedam intefrini coli, ubi maxim.e folent concineri fla- tus. Eft hypochondrium idem quod i-riyrt^ficv, Celfus vocac pracordia , &. Hippocraces , quando fimplicicer hypochonririum nominac, per prse- rogacivam inteliigit dextrum. Hinc verifimile T4 eft.
296 HlPPOClATIS
efl, praEfentem aphorifmum defumtum cflb ex Coac.fe6t, 3. n, 272. ubi naec leguntur: (^ui- bus jecur aercpente vehementer dolet , iis febris Juc- cedens remedio eft, Si dolor ad hypochondrja fine inflammatione , fed vel ab obltru6lione , vcl a fpiritu flatulento vel ab intemperie inse- quali frigida eft, febris fupervenicns dolorem foivii. Perpetuum hoc ell apud F^ippocra- tem, quod, quicunque morbi ab obitrudioni- bus & vifcida amurca nec non vifcerurn infar- ^u proveniunt , commode folvantur febre, quoniam morus in febre tam inteltinus quam progrellivus major attenuat, incidit, refolvit materiam immobilem, fixam , ftagnantem, ad evacuationem difponit ac praeparat. Et fi rem paulo accuraiius penfitamus , ilii infultus fpa- fmodici & febriles , qui hypochondriacis per-. quam familiares funt, praefertim autumnali & hicmali tempore, egregie inferviunt fordibus excrementitiis in maffa fanguinis & humorum coacervatis per emundoria ex corporis fphaera eliminandis. Hoffm de fal febr. Q. 33. Ergo, fi fjne inflammatione dolor eft, nihil imponen- dum efl:. hunc enim ftatim ipfa febris folvet. At, fi neque jinflammatio , neque febris, fcd tantum praecordiorum dolor eft; protinus ca- lidis & ficcis fomentis uti licet. Celf. l 3. c, 10. p. 139.
APHOR.
VI. A P H O IL 41, tpj
AVHOR. 41.
SictotjfjLcitvsi 5 TmioKn CkA fmx^'^'^ '^^ Txrv^i ^ Ti TOTTi^y ix, <l'mcnjf4,Uivei.
Quibus fuppuratum aliquod in cor- pore exiftit , ueque de fe fignifi- cationem edit , iis ob puris , aut loci craffitudinem fui indicium non ex- hibet.
Suppuratio fere quaelibet dolore aut febre deprehenditur , juxta 2 aph. 47. Hic au- tem dicitur non innotefcere auc non apparere , feu non confpicuam fieri fuppurationem five fludluationc Hwq tumefadtione , five exitu per vias urinae , per alvum , aliave emunftoria cor- poris. quse intelligenda funt inprimis de fup- puratione in imo ventre. TozzL Puris cralli- tudinem & loci coardtationem , quae a reple- tione provenit , ejus praefentiam obfcurare ait Hippocrates ; idque verificatur non modo in fuppurationibus exterioribus, & quae taftu ju- dicantur, fed etiam in illis , quae interius Ja- tent, &poti{rimum, qua&in thorace confiflunt, quarum cognitio per concuflionem habetur. Fiuftuat enim in cavitate pus , ut auribus ma- nifefte perfentiatur; cujus concuffionis modum nosdocuit Hippocrates in UK 2. de morb. «.45. Admonet tamen ibi Hippocrates in confirma- tionem prxfentis doftrinae, aliquando ob puris T 5 craffitu-
29?
HlPPOCRATIS
crafTiCudlnem , auc multitudinem , quas loci CralTicudinem, coar^lacionem facit, non pofTe perfenciri, an in thorace pus exiftac, nec ne. Martian. p. 470.
Aphor. 42.
E
7^vy:pov.
M
orbo regio laborantibus jecur du' rutn fieri, malum.
Apud Celfum L 2. c. 8. p. 74 ^w morbo arqua- to durim fieri jecur ^ perniciojijjimwn ejt, Ra- tio? Quia duricies hepatis eft ab inflammacio- ne & fcirrho. Conf. Nocaca ad 4 aph, 64.
APHOR,
VI. A P H O R. 4^ 2^9
JlPHOR. 43.
(riicvTou,j TiiTiciQv j iTn^ysvc^uivrjg f^UK^fig riig ov(riVTi^w,g ^ 'oSpccAf i7uyivtTaj{ i ^ KeiitTi^i^^ fi^ dTri^hvvTcti.
Lienofi, qui difRcultate inteftinorum corripiuntur , iis longa fuperve- niente inteftinorum difficultate hydrops, aut l^vitas inteftinorum accidit, & mo- riuntur.
Cclfus /. 2. c. 8. p- 74. ita habet : Quos lie'^ nes tnale habent , Ji tormina prehenderunt ^ dein" de converfa funt vel in aquam inter cutem^ vel in in» teftinorum lcevitatem, vlx ulla medicina periculo fub» trahit,
LienDji, vel fplenetici, dicuntur a lieuis tn- more 6c inflacione. Ipfi tumores autem vo- cantur ab Hippocrate magni fplenes. Qui ma" gnum habent lienem , qui quidem biliofi funt , maJe colorati evadunt , prava ulcera contrahunt , os gra- viter olet , graciks funt , lien durus eft , femperque aqualis magniiudinis , neque ciborum reliquice per aU mm demittuntur. Qu\ vero pituitojljunt , hcec iis miniis contingunt , fcf Uen alias major , alias minor redditur. His confert , Ji quidem minime purgati videantur, caput i^ reliquum corpus purgare , &c. lib. de affeSi, w. 21. Si itaque hoc morbo laborantibus dys- enteriafuperveniat, nequemaxima, nequelon« giffiraa, bonaefle folet, & morbum folvere,
evacuata
^QfoM cvacu^jf^^nfa : id quo6 confirmatar 6 aph, ^S» funt ejufmodi lienis duritate quam diuturna humoris melancholici infar- ftura, dyfenteria fuperveniente fanefcunt, fe- ceflu, translatione, & vacuatione infarftorum lieni humorum melancholicorum , crallorum- Gue. Duret» in Coac. p. 37. Si tamen dyfenteria diu protrahatur, exulcerationcm inteftinorum fignificat , undehydrops, aut lienteria. Valkf, Exulcerata enim ora vafculorum in inteftma hiantium , exitum praebent humori ferofo hy dro- pem conftituenti : Jabefaftata autem inteftina, cum dimittunt ingefta vix vel nihil mutata, lienteriam fiftunt. Hinc dyfenteria Jienofa diu permanens facit hydropem. Boerh. aph, 1229. Lienofis diflBcuItas inteftinorum non longa, milis: longa vero mala. Ubi enimdefinit, (i aquae inter cutem, auc inteftinorum laevitates oriuntur, mortem afferunt. Hippocr. Coac. fe5t, 3. n. 295. Quoniam nulla redintegratio efle poteft in magnis fymptomatis quae a peffimis ortum habent; tum alias, tum fi naturse vires languent effoetae. Hic autem lienteria, ex im- becillitate orta virtutis , ipfam quoque denuo itvfirmiorem facit. Duret, in Coac. p. 333. Hip- pocrates, ubi lib. de affe5t. n, 23. de hydrope exliene verba fecit, ita concludit : In morbis ubi alter altcri fuccedit , is pUrumque interficit. CoT' pus enim ex prafente morbo imbecillum redditum , Ji alter morhus accefjerit y ex imbecillitate prius perit , quam alter qui pojlerior accejjit morbus dejinat.
4PH0R.
o
Vl. A p H o x. 44. 301
Aphor. 44.
hjt iTrld yi^ip^Qv cifrc?it^vvTcc( y Lo ^jj zg-i/-
Quibus ex ftranguria volvulus fucce- dit, intra fep:cm dies moriuntur, nifi febre accedente copiofa urina effluat.
Haec eadem fententia extat in Coac.fe^, 3. w. 314. & apud CelJ, l. 2. c. 8. p 74. & 70. Stranguria feu flillicidium urinse eit a collo ve- ficae fpafmodice aifei^o, Conf. not. ad "^apb.^S. Folvulus feu iliaca paffio eft morbus in inteftiuo ileo, quando ex ingellis nihil defcendit deor- fum in inteftina crafla, fed adefl: peninax alvi fuppreffio cum horrendo faecum alvinarum vo- miLu vid. not. ad 3 aph. 22. Si fpafmi veficae eousque invaluerint, ut vplvulum faciant , ob- fervatio docuit Hippocratem , aegrotum intra feptem dies occidi , nifi fuperveniens febris referet vias , laxatifque ad inferiora veficae fpa- fmis urinam acervatim profluere faciat. Conf. Epb. N C. Cent, 3. ohf. 185. Ad veritatem prse- fentis aphorifmidemonilrandam, noneft, cur eos volvulos excipiamus, eafque ftrangurias , quse ab infiammacione dependent, quando ia ipfomet contextu fans arcificiofe excipiuncur, per illa verba, viji fcbre accedente. Cum enim hi morbi ab ixiflammatione dependere non pos-
fmc,
302 HlPPOCRATIS
fint, quin febris coDComitetur, eamque exclu- dat, dum inquit : non accedente febre , fignum efl , eos morbos intellexifle, qui Hne febre & inflammadone liunt. ^ Qaare & ftranguria, & volvulus , de quibus'agitur in aphorilmo, ne- ceflario a crudis fuccis dependent, qui in alvo conflipati , utrumque fymptoma excitare pos- funt, & mortem etiam tandem inducere fup- preflaalvo, nifi a calore febrili attenuati ad urinae vias deriventur. Caeterum cave , ne prsefentis aphorifmi doftrina febris volvulo fuccedens te decipiat , nam lib. 3. de morb. n, 15. adnotavit Hippocrates , ^i volvulo amoto febris aegrum corripiat, defperatus efi:; quia, ut febris morbum tollat, nectfire (^ii ante quam volvulus removeatur eam accedere , & urinae copiofam excretionem fubfequi , ut in hoc aphorifmo fpecialiter adnotatur. Martian, p. 470. Commentarius ad hunc aphorifmum ha- betur in Linden Sel, Med. p, i^Sfq.
Nonita efl:abfurdum, ut, fi acrimonia fucci nervorum feratur per nervos in vias urinse, idem ille humor in eodem plexu nervi forma- tus etiam feratur per alium nervi ramum ad mefenterium & intefi:ina , in quibus etiam & ventriculo caturalenimotum periflalticum irri- tando invertat, quo omnia intellinorum con- tenta truduntur furfum verfus ventriculum, qui dein eadem vomitu ejicit. Sed quoniam caufa non efi: Jevis , quae valet inteftinis non fo- lum inferrevehementes dolores, verum etiam motum inverfum ; igitur Ci volvulus fuperye- nit, fcimus, magnam copiam humoris acrio- ris efle in corpore, qui nunc etiam ruit ad in- tefi:ina , ubi evacuari non poteft , & in viis uri- nse, perquaserat evacuandus, parit evacua-
tionis
VI. A P H O R. 44. 305
tionis difEcultatem. Igitur retentus ille humor fenfim fit acrior, concitans ingentem motum inverfum per totum tra(5i:um intellinorum «S^ per ventriculum, quo motu valido perturba- to, cum ejedione omnium quse per os inge- runtur , &z in inteilina atque ventriculum con- fluunt. fumma nafcitur debilitas exhauftis fpi- ritibus , & defedlus humorum continua vio- lenta illa evacuatione. Igitur mirum non eil:, fi homo fit impar ferendo hxc omnia per fe- pcem integros dies, ut prius fuccumbac vio- lentis morbi. Hinc non dicic audlor , feptimo die perire, fed in feptem disbus , id efi:, raro perliilere poflunt ultra feptem dies. Eum ta- men morbum periculofifTimum , qui mtrafeptem dies mortem minabatur , obfervavit curacum fuiile a febre fuperveniente & urina abunde liuente. IUa autem febris accedens , fi fimul non faciac copiofam urinas evacuationem , non curaret diriffimum illum morbum , fed tunc effet folummodo fignum, Volvulum non fuiife natum ex inflammatione inteflinorum , cui ab initio adfuiflet febris , fed ex materia alia acri, quas irritando tandem febrem excitac , Volvu- lum & Stranguriam produfta fuifle. Si igitur motus vitalis inftigatus hunc fuccum nervofum acrem commoveat , eumque ducat ad renes, & fub urinas copiofae forma eliminet , cerce fpes eft , talem hominem liberari poffe ab illa irritante acrimonia. Si Medicus tali in cafil vocaretur ante quam urina fluere incipic, ad- modum difficile foret veram invenire indica- tionem curativam. Puto tamen nos imicari debere monflratam a natura viam, nempe da- re medicamenta diuretica calefacientia , quibus concicatur febris & promovetur urinae fiuxus.
Id
304 HlPFO^RATIS
Id autem obfervamus , nos non femper idem medicamentis pofle praedare , quod natura fa« cic ad coiifervationem fuam; namquamvis pro- moveamus urinae fluxum, non tamen certo fe- quitur, eum humorem acrem per urinae vias eliminari, quodtamenfit, fi fponte talem eva- cuationem moliatur. Hoc autem verum eft, nos non poffe propius accedere ad veram cu- rationem , etiamfi femper non ex voto bonum effedum fortiatur. Gorter.
Aphor. 45.
EXkicl oKonix^ ii' icLvojci^ yiviTom ^ v) fAcac^oTiDOV
Ulcera annua quaecunque fuerint , aut longius tempus habuerinc, os ab- fcedere efl necefle, & cicatrices cavas fieri.
Ab ichorc ulcerum inveteratorum fubje<flae non folum corrumpuntur carnes, fed la- bes etiam ufque ad ofla ferpit, quae erofa eva- ^unc atque cariofa : unde fanatio, propterabla- tam fubftantiam off-am , quae abfceflit , non procedit nifi cum cicatrice cava. Quacunque autem ex parce os aut uftum, aut fedum, aut quavis alia racione fecefferit, in hujufmodi ul- ceribus cicatrices cavae fiunt. Hippocr, de ulcer, n, 5. Sed videmus etiam ulcera multorum annorum, in quibus os incorruptum maniit;
quare
VI. A P H O R. 46. 305
quare non ita abfolute pronuncirjre pofTumus, Os adjacens effe corruptum , li ulcus habcacar vetuflum. Periculum tamcn efl, os corrumpi pofle ab adjacente ulcere vetuilo. Humor enim ille acris confoJidationem impedieus fa- cile poteft fimul corrodere perioftium, quo os privatum cariem contrahit : poteft etiam ille humor corruptus olTi communicari , & ita in- ficere ejus medullam , ut os corrumpatur. Sed fi os fubjacens corruptum fit , tale ulcus tarde ad curationem deducitur, quum os in fuis cel* lulis rigidis humore corrupto impletum , non facile poffit eum evacuare humorem ; rigidicas enim illarum partium extrufionem & expulfio- nem materiae corruptse impedit , quse facilius fieri poteft in partibus mollioribus. Gortcr.
o Q
Aphor. 46.
ui gibbofiexafthmate, aut tufTifiunt ante pubertatem, moriuntur.
Gibbofi , C,h) , dicuntur , quibus dorfum fo* ras eminet. Quibus adhuc pueris ante perfedumcorporisaugmentum fpinain gibbum attollitur, iis quidem corpus ad fpinam augeri non folec. Hippocr. de artic. n. 37. In setate puerili ex afthmace & tufTi gibbi fieri pdflunc ; quia dum vehementer & frequenter cufiire co- guntur magna cum thoracis commotione, & FoL IL V quidera
3o6 HlPPOCRATly
quidem variis modis, antrorfum, retrorfum^ & in alterum latus contorquendo , articulatio- nes vertebrarum laxae & molliores facile la- xantur. Ubi vero adolefcunt pueri, partefque interiores augentur ac ampliantur, thoraci in- terim , ob vertebrarum luxationem , cedere ' nefciente, hinc fit, ut cor & pulmones con- ftringantur. Scbiz. Exerc, Path. T. i, p. 324. Ego plurimos tales vidi, ut etiam Gradus fa- tetur, nunquam curatos; licet etiam cum ma- gna diligentia tradarentur. Forejl, OhJ. Med, l. 16, obJ\ 9. fchoL Plerumque & fere omnes, quos ego vidi , macie confefti fuerunt. BarthoL Cent. 3. epiJt.-^S. p. 330. Pereunt phthifici ut- plurimum , a pulmonibus per prefTionem la- befa6latis. Hecquet. Ante pubertatem ofla ce- dere poflunt ipfa adhuc minus rigida , & car- tilagines articulationum minus durse ; ex afth- mateigitur, ac tufTi proveniens gibbofitas ar- guit aliquid intra pe«5lus moleflum, & valide premens, atque ofla extrorfum movensj dura- tis igitur offibus premens illud locum fibifacere extrorfum ulterius non poterit, quare premet introrfum vafa fanguinis & cor , unde fubita mors. Bellin, de urin. &c. p. 663.
Circa hunc aphorifmum multum laborarunt interpretes. Eorum tamen fententia propin- quior vero videtur , qui haec Coi verba de iis pronunciata eflTe exiftimant , quibus ex meta- llafi pravi humoris ad interiora thoracis fafta, tumores , feu tubercula formata fuerunt. Dum enim ejufmodi tumores fub vertebrarum liga- mentis, earumque perioflio , ipfi ofTi inhaere- fcunt , illa vincula ea parte attolluntur , & violentius adducuntur, quibus fic fpina incli- nata in contrariam partem projicitur, & gibba
redditur.
VI. A P H O R. 47. 307
redditur. Haec tubercula , quamdiu adhuc in inflammatione confiflunt, narium hsemorrhagia quandoque folvi , Hippocrates animadvertic in Coac.fe6t. 3. n, 8. Si vero illa magis nocencer adolefcunt, ad fuppurationem fpeftanc , can- demque macurefcunt , pef fe aperiuntur , & pus efFundunt. Hujus puris fi magna vis eft, pulmo comprimitur , & iiomo , intercepco fpiricu, perit. Si vero non multum puris eje- ftum fuic, illud in pulmones, qui cumori non raro inhserefcunc, deftillat, hos exefl, ex qua exulceratione frequens tufTis , purifque exfcrea- tio , accedic , & vera phchifis , quse candem hominem coUit. Difercis verbis hanc rem alio loco indicare videtur Hippocraces, ubi tuber- cula, circa pulmones orca, gibberis & diflen- tionis nervorum (per rd mv^a ligamenca incel- ligic ) caufam efle pronunciac lib. de artic, «. 37. Vid. Flatner Opufc. T. 1. p. 130. 204.
jiPHOR. 47. ^fiVy ri (^ct^iJiciKiveiv,
Quibus venae feftio, aut medicamen- tum purgans confert , iis venam vere fecare , aut medicamentum purgans exhiberc convenit.
Vere oririvel excitari folent morbi varii ab accumulatis in corpore,propter impeditam bieme perfpiratioDem , crudicatibus. vid. 3 apb.
V a ^o.
308 HlPPOCRATIS
20. Ad eos igituT praecavendos evacuatio in- fliiui debet vel venae feftione, vel Catharticis. Venae fedio eiiim nimiam fanguinis quantita- tem , purgationes vero feri vitioll copiam Gor- pori detrahunt. Hoffm, Med, rat. T. i. p. 653. Magna autem animadverfione particula illa dis- junftiva digna eft: Prafticorum enim non pau- ci magnum piaculum committere fibi videren- tur, fi purgacionem verno tempore infiituen- tes venam fimul non tunderent. Afl: quam lon- ge a divini Praeceptoris vefl:igiis aberrent ne- mo non videt. Efl: ubi tantum fanguinem mit- tere oporteat, eft ubi folum purgare liceat, eft ubi utrumque remedium conveniat. Ramaz. Oper, p, 118. Temperamenta biliofa & fan- guine fervida, plethorica, vense fedtione indi- gebunt magis. Si humorum qualitas eft vitio- fa, catharcica conveniunt. Si vero peccet & plethora & qualitas humorum , fiat prirao ve- nae fedUo, tum detur catharticum.
Aphor. 48.
TcL(n (TTsrXlwddiQi Svffivnfii^ gTn^i/fl^ev»;
L
ienofis accedens inteflinorum diffi- cultas, bonum.
Celfus /. 2. c. 8- p' 70. fententiam hanc in his expreflit: Lienofis bono torminafunt, Ex* plicationem vide ad 6 apb. 43.
APHOR.
VI. A p H o R* 4j>. 309
Aphor. 49.
0\l(jTt vdSwypiKoi Viia'riiJLctTi& yiyVovTcu ^ tuv-
^odagrici morbi intra quadraginta dies, depofita inflammatione , decedunt,
Hujus fententiae fedes eft in Ub. de judkat. n. 6. Dolorem &? inflammatimemfe remittere intra triginta dies , nifi vitium hominis accejjit , li- teris mandavit Celfus l 4. c. 24. p. 240.
Praefens textus morbi naturam per fe defi- nentis explicat, terminumque ponit ultimum : nam bonis medicamentis faepe viginti diebus, citiufque multo finitur. At noftri homines podagram frequenter trimeftrem, & fcre an- nuam exhibent : quod ideo praeter naturam morbi accidere videtur , a remediis aliquando perperam 6c temerarie fumtis. (adde viflum incongruum , reliquumque regimen , quibus caufae mali redintegrantur). Lijler.
V 3 - JPHOR.
Sia HiPPOCRATi»
Aphor. 50.
yiyvicS-ut.
Q
uibus perfeftum fuerit cercbrum^ iis febrem , & bilis vo/nitionem fupervenire neceffe eft.
Vulnerato cerebro & febris, & bilis vomi- tus fupervenire plerumque folet. Verum quia aliquando accedit febris, qu3E nonex vul- nere dependet, cognofcere expedit, quando haec vulnerisaccidensfit, &quandonon. Hoc auLem nos docuit Hippocrates lib, de loc, in hom. n 48. his verbis : Ex rupto fehris non ultra tres aut quatuor dies prehendit Quod fi prehendat ^ raius quis ex rupto ea detineri^ alia quapiam ex caufa conipuit , fieque ea veluti ex rupto ira6landa. Hsec Hippocratts , ex quibus vide:ur colligi pofle, febrem ex vulnere die tertia, aut quarca, non citius invadere, & ratio eft, quia febris exci- tacur, quando in vulnere oritur inflammatio: de qua re lih. 4. de morb. w. 22. ukera die impa- r i infammari nit , & dierum imparium primus, eft ccrtia dies. Unde apparet re(fle didum fuifle, non ante tercium dicm febrem vulneri- bus fupervenire. Ex adverfo idem Hippocra- tes lib. 7. Epid. n. 19. inquit: Qwbus ofjafradla fuerint y eos feptimo die febris invadit , tempore vero
calidiore
VI. A p H o R. 5©. 311
caU iore etiam citius. Quod fi tnagis confracta fue*. fint^ etiam illico Haec loca invicem concilian- tur, fi dicamus libro de loc. in hom. aucfto^em intelligere de ruprionibus, quae in carne fiunt, quae citius inflammantur ob fanguinis praefen- tiam, & loci caliditatem , quam quae in offe fiunt. Quod ^\ aliquando in oflium ruptione febris flatim fuperveniat, id non ex inflamma- tione provenit, fed ob laeilonis vehementiam, cujus gratia maximafi^-in corpore perturbatio, & agi'atio in humoribus, ex quibus febris ori- tur, & ideo in oflium fra£turis , & ruptioni- bus minus malum ell llatim, auc paulo poft: fe- brem fuuervenire, quam die quarta, auc fepti- ma , unde Hi.-pocraces de capitis va!neribu3 traftans lib. 2. Pradi^ n. 22. habet : Prafiat igitur eum qui capitis ulcere laborat.nequefehricitare^ neque infuper fms^umis profufinnetn, aut inflimma' tionem , aut fimul dolorem aliquem accedcre : aut Ji eorum qwppiam appareat , circa initia tutij/imum ejt fieri^ paucoque tempore perfcverare. Et paulo in- ferius fubjun^ic ; At febris in capitis vukere die quarto , aut feptimo , aut undecimo exorta, valde exitialis ejt. Hic aphorifmus ex lib. 1. de morb^ n. 3. abfque dubio defumtus ell , quo in loco legitur hoc modo : Si vero vulneratum fierit ( ce- rebrum fcilicec), necejfe ejtfebrem , 6? bilis vo- tnitum fuccedere , corporifque partetn aliquam refolu' tam fieri ac perire ; quae quidem pofl:rema verba omUic aphorifmorum au6lor , ea fuperflua ra- tus , vel eciam fortaife fufpeAa , cum veriflima fmc, & racionabilia. Neceifltatem tamen even- tus non videtur recepiflfe au£lor Coacarum Pra* notionum ^ nam fe^, 3. n. 371. hanc referens fententiam , quod hoc in loco legitur, neceffe ejt^febrefn 6f bilis vomitum fuccedere ^ ibi inquir,
V 4 fehrii
312 HlPPOCRATIS
fehrh utplurimwn , ac bilis vomitus fuccedit. De qua quidem feritenuarum diverfiLate notandum eifc: Quotiefcunque vulnus cerebri notabilis eft magnitudinis , non minjmum , & fere imper- cepcibile, segtTque a communi hominum con- ditione, & natura non recedat , praefata om- nia neceflario eveniunt. Aliquando tamen non omnia fuperveniunt, vel quia mors ea prseve- nit, vel quia vulnus levifiTimum, & fuperiicia- Je ell, in eaque cerebri parte, quae minus pe- riculofa eft. Similiter vulneratus peculiari vir- tute a praedidis malis non facile corripitur. Haec enim omnia confiderans Hippocrates lih. 2. TrcediEt n 19. haec aic : Sunt autem hac pernicio' fa valde , non tamen ita , ut nemo ex his evadat , ve-^ lut putatur, &c. Miquando enim neque febri- citac, neque inflammatur fauciarus. Quod re^ fpiciens in Coac. L c. addidit utplurimum^ idque univerfalicacem propoficionis non tollit, quia rarilTimum ell, ut h^c vulneribus cerebri non fuperveniant , & extra natuialem partis , <Sc huminis difpofitionem , ica ut fi quis evadat, neceire fit id evenire, quia vulnus in ea parte cerebri infliftum elt , in qua minus affligitur, V. g. pars pofierior ; vulnufque omnino exi- guum eft. Similiter, fi aliquando obfervatum c.^i , ex vulnere cerebri nuilius panis refolu- tionem fubfecutam tfiTe , id evenlre potuit, quia per illam cerebri partem vulneratam , par- ticulari llru^lura, nulia arteria difl^eminata fue- rir , ex cujus fe^tione fenfus & motus interci- pitur Si demque aliquando cerebri vulnus non fuhfecuca efl: febris , id particulari hominis complexioni imputandum eft; funt enim qui- dam, qui difficulter ex propria natura febres incurrunt, quemadmodum alios ex fimpliciffi-
/ mo
VI. A p H o u. 50. 313
mo vulnere febrem incurrere obfervamus: quare cum haec a particulari , individualique ho- minis proprietate eveniant, & admodum raro, univerfalitatem propofitionis tollere non pos- func. Unde fumma cum ratione lib, i. de morb, n, s» neceditas eventus appofita efi:, febrem ne» cejje eji Jupervenire ^ i^ bilts mmitum^ &c. MaV' tian, p. 471. & 163. Si cerebrum membrana- ve ejus vulnus accepit , fanguis per nares, quibusdam etiam per aures exit; fereque bilit vomitus infequitur: &c. CelJ. l 5. c, 26. 0. 14. Febris accidit ab fanguine effufo & in pus con- verfo, tum etiam a meningibus per vulnera- tionem inflammationem recipientibus. Sed febris non femper flatim inter initia vulneris accenditur, fed plerumque tertia demum aut quarta die. At vomitus ftatim fupervenic vul- neri cerebri propter vulneratas meninges, nam funt hae nervofilTimag ac caeceros nervos in con- fenfum trahunt, & ob nervum fextas conjuga- tionis bilis exprimitur. Tozzi. Notum eft uni- cuique Chirurgorum , capitis ac cerebri, hu- jusque membranarum, inflammationes, vulnera graviora atque contufiones , vomitum fequi, per confenfum , quem ventriculus vi , paris nervorum vagi , cum capice fovec. Hoffm, Med. rat. 7. 4. P. 3. p. 498.
V 5 APHOR.
314 HippocRATiar
A^HOR. 51.
O\o7^iciv vyicii^i^tni cohvcu yiyvovToui *£^/- Tvyic Of Tn yti^poLX^ , t^ .7rzi>^ctxff^c6 £(poiyot yiyvovTo^ , >(^ piyxiicnv > oi7ro>KvvTco< b
Quibus bene valentibus capitis dolo- res derepente contingunt, ftatim- que voce deficiunt , & ftertunc , intra dies feptem pereunt, nili iebris eos prthenderit.
Eadem fententia legitur in lib. de Judkat. «.12. & lib. 2. de morb, n, 6. & a^ud Ceij m l. • . c, 8. p. 72.
Apopledica notatur affedio , quae ex pera- cutarum eft clafle. Febris accedens folvere interdum poteft comprefFum nervorum princi- piiim: quae fi corripuerit , plerumque homo lui..:s evadit , juxta Hippocr. lib. 2. de morb. n, 21. Conf. 5 apb. 5. Subirus iile infultus doloris cum vocis fuppreiTione, & ftertore indicat co- piam ingentem materiae comprimentis cere- brum, quae nifi trajiciatur in vafa fanguinis, ita ipfum premet, ut fpirituum influxus impe- diat, unde mors ; tradu£i:a autem in vafa fan- guinis febrem excitat , & per eam abfumitur , vel tenuatur, & per excrementa redditur, quare patet pronunciati ratio. Vid. Bellin. de urin.
&c. f. 580.
APHOR.
VI. A P H O R, 52. 315
Aphor. 52.
y^J cx^^>l^o^v Iv Tvmv VTTvcmv* i^ yip %t VTJia^ctivyiTcu ^ Cf^n^ ^vfz^ctT^oixhoiV tSv jShi^pd^vVj tS MvkS y fJL-A &K. diccpsoiyjg lcvlt y >j &ii (pctofzct^ K07n'(rifi<; j <^?\civfov 7s oi^jjLeiOV ^ y^ ^vuTOih-g cCpcSoa,
Speftare vero oportet qus etiam ex oculis per fominum fubapparent. Etenim fi quid ex albo, (non) com- miflis palpebris , fubappareat, neque id ex alvi profluvio, aut medicamenti po- tione contingat, pravum fignum eit, & letale admodum.
Mutilatus hic aphorifmus etiam eft apud Celfum /. 2. r. 6, p. 54. & c. 8. p. 72. Inceger habetur in Pr(?gwo/?. r/. 3. ita: Quinjtiam perfonmum, an ex ocuhs aliquid fubappareat ^ Jpe^are oportet Uhi namque non commijjis palpebris ex albo quid Jubappareat , id Ji neque ahi profluvium^ neque medicamentum purgans exprefjlt , neque ita dormire con" fueverit ceger , pravum eft indicium (s ktale admodum, Subapparentia ifta in oculis femiclaufis nocat convullionem, quas fi a vehementi medicatio- ne, aut diarrhcea fiat, ipfo fommo levari po- teft. Sin autem morbi alicujus. acuti , apople- xiaeputa, fympcomaeft, letale. Lifler. Ob-
fervavit
81(5 HlPFOCRATliP
fervavit Auflor in aegris, quando propter de- bilicacem videbantur dormire, fi palpebrae non bene commiflae fervantur, uc in fomno nacu- raiifieri folec, iftum fomnumnon ede fomnum nacuralem, fed abolicionem fenfuum defedtu fl^iricuum , & inde 3egros plerumque mori : adeo uc palpebrae ica connivences arguanc can- tam debilicacem , quae a morce non mulcum diflac. Haec aucem debilicas indu6ta fi fuic per copiofiorem evacuacionem , non eil canci peri* culi, quam \i fiac a degeneracione humorum, fubico enim fafta evacuacio valec ica minuere fanguinis fluxum ad cerebrum, ut homo fenfi- bus priverur, fed fenfim concra^tis magis vafis iterum ducicur fanguis ad cerebrum, & homi- nes fervancur, quod fieri non pocefl, fi ex de- generacis fpiritibus illa debilicas indufla fueric. Inde oculi ica in dormiencibus connivences pofi: quamcunque largiorem evacuationem , non ma- gnum periculum portendunc , ut inde mortis praefagium facianc. Quod aucem auftor dixe- rit poil alvi fluxum & alvi duftionem, non ve- ro poft: quamcunque evacuacionem, indeeft, quia, quod obfervavic, poftericaci reliquit, & quia forfan non ica decexic oculos conniventes iD aegris pofl: alias evacuaciones. Ego aucem in praxi decexi hoc eciam poft haemorrhagias lar- gioj-es, & inde magis generalem regulam de Gculis conniventibus formare poflTumus. Corter.
JIPHOR.
VI. A P H O R. 53. 317
JIphor. 53-
Deliria, quae cum rifu fiunt, tutiora: at quae cum ftudio, periculofiora.
Celfas /. 3. c. 18. p. 154. in hunc modum expreffic : Neque ignorare oportet , leviorem ejfe morbum cum riju , quamferio infanientium.
Deliria cum riifu temporarias notant & tranfl- torias fanguinis aeftuantis turbas : cum fludio autem feu folicitudine magis fixum 6c penitiuy infarftum vafis fanguinem fpifliorem quam uc transferri queat. Conf. 2 aph. 2. Uxfa^ppojovai meritodixit, nonphrenitides, in quibus fortas- fe haec fententia non verificatur, propter phre- nitides ex fepto inflammato contingentes, qua^ plerumque cum rifu fiunt , & tamen omnium funt perniciofifllmae. Hoc expertus efl Sile- nus, qui lib. i. Epidem. fedt. 3. cegr. 2. cum ri- fu, & cantu delirans mortuus efl, & Tychon, qui in obfidione circa Datum a catapulta per- cuflTus in pe6lus , paulo pofl: rifus ^erat circa ipfum tumultuofus , cujus rationem afTignavic Hippocrates , quia Medicus eximens lignuni aliquod, de fpicuio reliquerit in fepto trans- verfo: ut in illius hifloria videre efl lib. 5, £pi- dem, w. 34. Dehria autem in hujufmodi affefti- bus cum rifu fiunt, non ex benigtucate humo-
ris,
3l8 HlPPOCRATIS^
ris, fed pards affe£tae natura, quae eft feptuni transverfum , quod praecipuum rifus inftru- mentum cenfetur. Martian. p. 471. Nifl fal- lor, Hippocrates feflinationem {fjt.iTA (TTDi^vii) fignificare voluit , quod genus delirii frequen- tifTimum & plerumque exitiofum efle novimus. Platner Opufc. T, 2. p. 103.
Aphor. 54.
~^\ -nKjiv c^iai 'sS(i!)i(n t^ioj fJLiTU TWoirSi cu
_^ K?^Cfj6fjl,/iSiig eLvct7r]lQ0(J{ ) KODCCtl.
In affeftionibus acutis cum febre, ge- mebundae fpirationcs, malse.
Refpiradones hic notantur interruptse , a convuliionibus. Vid. 4 aph. 68.
Aphor. ^^.
(X m^cty^iKoi 7ZV ?^(^ 5 >^y tqv ^S^iVOTTOi^^
T
P
KlViiTaCI OCg ITTI 73 WJAu.
odagr^ vitia vere, & autumno mo- ventur utplurimum.
Eeadem habet Celfus /. 4. (r.24. p.238. Inter morbos vernales recenfentur articulorum dolores, in ^ aph. 20; autumno coxendicum dolores oriri dicuntur 3 aph. 22.
Nou vult textus, quod non aliis anni tem- poribus etiam podagra timeri poffit , aut ob- tingat, fedquod ver & autumnus ei producen-
dss
VI. A p H o R. 55* 319
dae magis opportuna fint : nam morhi alii ad alias anni tempeftates bene . vel male habere confue-' vere , juxta 3 aph. 3. Sub vere novis elateri- bus catuliens aer , fanguinem movet, pandic, evolvit, qui fic animatus qua^ finu condebat morborum femina fundic. Autumno adve- niente , propter inaequaliLatem aeris mox frigi- dimoxcalidi, tranfpiratio Iseditur: unde arti- cularis morbus aretropulfo cv2Lporzbi\i. Hecquet. DignilTimus quondam ProfeflRDr in Academia 'Petropolitana , GmeJinus , Materia, inquit, dolores arthriticos creans, efi: certe mihi mu- cilago, nulla quidem qualitace , nimia tantum abundantia peccans. Diuturnitate vero tempo- ris lentor, forte & acredo illi induci poteft, quod utrumque ex hac ratione , tanquam effe- ftus morbi , confiderandum efi:. Caufae, ni- miam hujus mucilaginis abundantiam efficien- tes, non quaerendae funt in natura fanguinis, particulis mucilaginofisabundantis; fed in vafis eam fecernentibus nimium laxis , vel a quacun- que caufa alia dilatatis. Ex hac fola confide- ratione explicarj potefl: quaefiio, cur podagrici (^ arthritici periodos fuas patiuntur vemo pkrumque f^ auiumnali temporel Aeris nimirum humidi* tas fibras natura debiles relaxare facile poteft , ut tum vafa, quae ex iis contexuntur, majorem diametrum nafta, nimiam tranfmittant mucila- ginem. Vid. Com. Litt. 1733. p. 68 fq.
4PB0R.
320 HlPPOCRATlg
' Aphor. 56.
Morborum melancholicorum pericu- lofi decubitus, aut corporis fide- rationem, aut convulfionem, aut furo- rem, aut ca^citatem fignificant.
Humor melancholicus ( fanguis fpiflus, ater, ) qua parte decumbit, creat mor- bum. Vid. 4 aph, 22. In praefenti aphorirmo notantur periculofse humoris atrabilarii ad ce- rebrum metaflafes, quas apoplexia, epilepfia, caecitas, aut ipfa mania fequitur: quare omnis cura adliibenda eft , ut ne perverll ejufmodi motus tranflatorii feu ferales fanguiois ad ca- put congefliones procurentur, quale qnid fieri maxime folet ab acerbis animi perturbationi- bus, aut largiori vini potentis inter dies cani- culares potatione, vel denique omni medela, quse liquida nimium exagitando vires deprime- re valet. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. 4. p. 213, Per apoplexiam corporh ne credas Hippocratem inteni^;ere apopicxiam proprie dK^lam, in qua corpus univerfum & fenfu, & motu privatur, quia fruftra appofita fuiffct illa particula, cor- poris, quod Hippocratis ilylo, & aphoriiHcae phrafi penitus repugnat. Verum iijtellige af-
fe6tionem
VI. A P H O R. 5(5. 321
feaionem illam, qoam alibi paraplegiam vocat, nosque paralyfin communiter dicimus. Cum enim eadem fit affedlio paraplegia cujusdam partis corporis, quae eft apoplexia totius, non improprieparaplegia, five paralyfis, apople- xia particularis dicitur, quod in praefenti fen- tentia Hippocratem feciffe , ex eo perfuaderi poteft : quia lib. i. de tnorh n. 3. ubi eadem fententia regiftrata eft, quod in aphorifmo ha- betur, aut apoplexiam corporis^ ihi paraplegia le- gitur , cujus vocis interpretatio adhuc confir- niatur ex Coac.fe^.^' ^'37^^ ubi hasc legimus : Quibus cerebrum vulneratury febris plerumque ac bi» lis vomitus accedit , £5* corporis apoplexia , ac tales perniciofe habent. Nam eandem referens fenten- tiam , quod in Coacis habet , i^ corporis apople^ xia, lib. I. de morb, n. 35. ait, £? aliquid corpO" ris apopledlicum fieri necejfe eft , ac perire. Qua- propter nulli dubium effe poteft , quin hoc in loco per apoplexiam corporis , paraplegiam proprie di6lam intelligat. Ex quo perciperc licet, quantum ab Hippocratis mente , &a veritate ipfa recedant ilii, qui paralyfin, quam dicunt , ab humore melancholico fieri poffe negant, aut faltem raro, ea promoti ratione, quia ipfis non videtur fieri poffe, ut humor, qualis eft melancholicus , craffus, & tenax, an- guftiflimos nervorum poros pervadat : quod fi tandem contingeret , non paralyfis , quse mollities quaedam & laxitas nervorum exiftit, fed convulfio potius excitaretur. Quod nervo- rum affeftiones utplurimum a melancholico fuc- co oriantur, id plurimse Coacarum Prsenotio- num fententiae palam faciunt. Quare cum Hippocrates experientla edodus afferat, atra» bilarios morbos in paralyfin, 6i convulfionem Fol. II. X • trans-
322 HlPPOCRATIS
transmutari frequenter , ratioque evidens id confirmet, temerarium ell ab Hippocrate re- cedentes, novas opiniones inani ratiocinatio- ne venari , nec ell necefle in paralyfi nervos humeftari , dummodo fpirituum tranfitus im- pediatur: & quia in eodem errore verfantur etiam plurimi eorum, qui Hippocratis do6i:ri- nam profitentur , ut in poflerum excufari non poflint , nonnulla loca adnotare volui , ex quibus conftat , apopledicos affeftas, five to- tius , five partis alicujus , ab humore melan- cholico , non a pituicofo & frigido ortum faabere. Primo autem lib, de gland, n, 9. apo- plexiam ab acri fluxione in caput firmaca gene- rari teftatur , quae certe a pituita efife non po- teft, nifi haec falfa eflfet , quare nec frigida & humida erit. Praeterea lib, 2. de morb. n. 6, apoplexise fpeciem defcribit, quam ab atrse bi- lisafBuxu, fanguine refrigeraco fieri teftatur, & lib. de vi5l, acut. n, 37, ex atrae bilis, & acrium humorum influxu apoplefticos & paralyticos fieri teftatur. Unde 7 aph. 40. Si lingua , in- quit , derepente impotens fiat , aut aliqua corporis pars apople^ica, melancholicum tale ^xi/lit. Qua hujus morbi caufa fuppofita, mirum non eft, fi (quodin Coac.fe^. 3. n. 318. legimus) apo- pledicis haemorrhoides fupervenire fit utile, humore melancholico per eas expurgato. Mar- tian. p. 472.
<!&^ ^
APHOR.
A
VL A p H o K. 57, 323
Aphor. 57.
At apopleftici fiunt ea setate maxi- me, quae eft ab anno quadragefi- mo ad fexagefimum.
T^tas ad fenilem vergens in ftafes proclivis JHd eft , propter rigiditatem fibrarum , qu3^ valide ftridtae fanguinis ferum exprimunt & cpl- luviem ferofam creant, unde compreffio cere- bri. Vide Notata ad 2 apb. 42. & 3 apb, 31. & Boerh, apb. loio. n. 2. -y, Ab anno quadrage- iimo ufque ad fexagefimum , confedto corporis augmento, fucci in vaOs plus jufto non modo accumulantur , fed &; denfiores fiunt. Hinc porro fit , quod qui temperamenti fic difti funt fanguinei, nec non obefi, cumiis, qui lautam , otiofam & fedentariam vitam fedan- turfomnoque indulgent, huic affedui admo- dum fint obnoxii. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. s. p. 167. Apoplexia corripi folent plethorici vel ferofioris qui funt naturae, facilius enim in hac setate fanguis nimis denfus, fpirituafcentia orbatus, propter cerebri imbecillitatem ac to- ni relaxationem ibi hseret , ftagnat, vafaque difrumpit , vel feceflionem feri parat. Hoffm. de morb. incongr, 5. 4.
X 2 APHOR*
3^4 HlPPOCRATIS
Abhor. 58,
J[JJ_'i/ iTn-SJAcov OKma-i^y civa,yy.¥i oi^mfKtTrltZoJf*
Ubi omentum exciderit , ut compu- trefcat neceffe eft.
Eadem fententia exarata eft in lib, i. de morh. w. 3. & Coac.fc^. 3. n, 378. Omentum per vulnus foras excidens ftrangu- latur a fpaftica peritonaei conflridione ; in in- tercepto autem ard:antur vaforum ejus diame- tri, unde humorum circuitus impeditus : fed hoc proximus ad fphacelum gradus eft. Prse- terea vero omentum multa pinguedine dona- tur , paucifTimis fanguiferis arteriis , contra lymphaticis numerofis , quae facilius compres- lioni fubjacent quam vafa fanguine rubro re- pleta. Ergo. Hecquet. Cur putrefcat e vulnere propendens rationes datse valenc. Sed iden- tidem obfervatum eft , quod prolapfa omenti portio rurfusdebite in abdomen introdudafeu repolita fuerit, bonis cum vulnerati rebus; 11 nempe ftatim antequam livorem contrabat auc nigrefcat, calidum adhuc atque humidum , ite- rum reponatur. Vid. Hei/ier Chir. p. iiifqv. ubi etiam difcere licet , quid cum corrupta portione faftu opus fit. Non ergo abfolute pofitum abfolute verum effe aphorifmum , con- tenditur in Laur. Exerc. p. 308 fq. Verum aphorifmi effatum erat in Thracia & ThefTalia, quia aer ibi eft corruptioni magis obnoxius. Cardan. p. 731. Conf. 5 aph. 46.
j^PHOR.
VI. A p H o R. 59, 325
Aphor. 59.
Quibus diuturno coxendicis dolore conflidatis coxendicis articulus fuo loco excidit, ac rurfus recipi- tur, iis mucores innafcuntur.
IV;^ioJ5 , paffio ifchiadica , coxarius dolor , coxendicus doJor, coxagra, ifchiagra^ Barbaris Sciatica, ar- thritidis eft fpecies (vid. not. ad 6 apb, 28.), eaque omnium faeviflima, arthritis coxendicis, dolore occupante dearticulationem magni os- fis femoris capitis cum cavitate offis ifchii , quse acetabulum dicitur. Os ifchium etiam coxa , & coxendix, dicitur, unde denominationes mor- bi intelliguntur. Antecedit & qua& aufpicatur hoc malum aliquando vicinorum mufculorum dolor , & maxime lumborum ; aliquando vero ab ipfa junftura initium fit affedlionis. Dolor ifchiadicus hoc proprii habet , quod latius , quam in aliis articulis , & faepe ad vicina loca diffunditur. Vertebrse dorfi , cervicifque do- lent , & in fummo facri offis dolor inhaerefcit. Vid. Jetius l 12. c.i. In coxendicum morbo , dolor coxae connexionem invadit , & extre- mas nates , & protuberantem in fumma femo- ris parte carnem quse yA^trof dicitur. Ad ex- tremum vero per totum etiam crus dolor de-
X 3 errat.
32(5 HlPPOCRATIS
errat. Hippocr. lib, de affe^. «. 30. MgQv arti- culosprae dolore, quiin eiseft,infle£lere acmo- vere nonpoteft, & eo quod fpinae vertebrae conftriftae funt. Dolor autem magis eft ad lum- bos & vertebras, quse ex obliquo coxendicum fitae funt , & ad genua. Dolor autem acutus & aeftuofus plurimo tempore in inguinibus , fed etiam in coxendicibus infiftit , & fi quis eum erigat, non tranfmovetur , ingemifcit autem quam maxime poteft prae dolore. Interdum vero etiam convulfio, & rigor , & febris fuper- venit. lib, de dieb» judic, n. 6. & de intern. affed;. 71, 54. Hoc morbo diu detentis {\ os (caput) femoris ex fuo articulo decidit (feu luxatum eft) & rurfus incidit (h. e. rurfus repofitum), his ibi loci humor pituitofus feu mucus, e glan- dulis copiofe effluens, coacervatur: nam inde arguitur ligamentorum laxitas , propter quam luxatio & repofitio fieri potuerunt. Conf. Hei- fisr Chir. p. 235.
APHOR.
VL A p Ho R. <5o. 327
Aphor. 60.
O\o7zmv VTxro icrx^clodg Ivox^i^fJtivciQ Z^-^^^^i^ TB itrx^ov i^icz)ciaj\ j miioiQi TY^KiTcu , tv
Quibus diuturno coxendicis morbo confliftatis femoris caput fuo lo- co excidit , iis crus tabefcit , & claudicant, nifi urantur.
Cohasret hic aphorifmus cum prsecedente; & docemur in eo , tabem feu atrophiam cruris, atque claudicationem contingere., ubi nempe ifchi^^iicum malum inveteraveric & lu- xatio capitiy femoris fafta fuerit : illa autem mala prae-^tVeri uftione. Et tabes quidem oritur a c^ mprefTione arterioforum , unde nul- lum alim^ itum in partes inferiores influit ; clau- dicatio aycem flt, quiacrus ob atrophiam ro- bore deftituitur & ob luxationem fit brevius, & ob ligamentorum laxicatem os fempris non firmiter ftabilitur. Ubi ojja fuis fedibus non inte* gre refiituuntur , fed aliqua ex parte deficiunt , tem- poris lapfu coxa , femur ^ tibia emacrefcunt, Ac fi quidem intro luxatiofadta efi , exteriore parte ^ fi extra^ interiore parte extenuatio fierifolet. Plerum' que tamen intro excidunt, Hippocr. de fradb. n. 17. Si vero intus cartilago coaluerU , ^ articuli concreti fuerint, omnino hominem claudicare necejje efi, de intern. aifed. n, 58. Ad hos praecavendos ma- los morbi exitus, uftionem commendat Hip-
X 4 po-
328 HiPPOCRATis VI. Aphor. 6o;
pocrates. Pojl purgationem - ' Ji ceger non jwoe- tur , ei multas (^ altas cruftas , in ojfeis quidem fartibus per fungos^ in carnojis vero per ferramenta , inurito. ibid. n. 55. Quod Ji in uno aliquo locofir- tniter conjliterit dolor^ neque medicamentis expellatur, quocunque loco dolor forte extiterit , eum lino crudo inurito. lib. de affedlion. w. 30. Ultimum eft, tribus aut quatuor locis foper coxam , cutem candentibus ferramentis exulcerare. Celf L 4. c. 22. p. 235. Quemadmodum humerus , ita etiamcoxa propter humiditatis copiam non- nullis excidens, uftionem poftulat. Convenit igitur tunc illum praefertim locum adurere , e quo articulus excidit ; fic enim humor redun- dans deficcabitur, & locus cicatrice denfatus non amplius os fufcipiet , quare ctiam penitius illic uftioDen^ moliri convenit. Paulus l 6.
HIPPOCRATIS
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM SECTIO SEPTIMA.
Xi
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
SECTIO SEPTIMA. Aphor 1.
E
y.uy.cv.
"n acutis morbis extremorum refrige- - ratio, malum.
Excat hsec fententia apud Celfum L 2. c, 4. p. 51. Tantum vero differc extremorum refrigeratio , de qua in prsefenti aphorifmo agitur , ab exteriorum refrigeratione , de qua 4 apb. 48. quantum differt fignum malum a le- tali. Martian. p. 473.
Per extreina^ five partes extremas, intelligun- tur manus & pedes cum fuis digitis , tota etiam membra , atque nares & aures, quae nempe partes remotiffemae funt a corde , & ipfum trun- cum corporis non conftituunt : bae partes quo- niam magis expofitae funt aeri externo , citius refrigerantur quam truncus ipfe , fi caufa nati> ralis calefaciens, id eft, motus vitalis fit debi- lis. Omnes morbi acuti febriles habent vehe- mentem circulationem per totum corpus; qua- re omnes partes inveniuntur calidiffimae feu urentes. Tali ergo in motu vitali aufto pei^
totum
33» HiPPOcuATis
totum corpus frigus extremorum fieri nequit , nifi ifliis in partibus diminuatur vitalis a£lio ul- tra modum : nam fi minuatur caufa morbi acu- ti, extrema quidem magis temperatum calo- rem acquirunt , fed nunquam ille eo ufque minuitur , ut dici pofllt frigus ; atque in hoc cafu calor totius corporis fimul minuitur , quan- do non dicitur frigus extremorum. Ha^c igi- tur phrafis notat , extrema fieri frigida non ceflTante calore in trunco , & frigus fieri fine diminutione morbi. Hoc efl: periculofiflimum: nam fi maneat morbi caufa , & minuatur cir- culatio in extremis , quod ex refrigeratione cognofcitur , fignum efl: vires vitae, amorbi materia validifllme irritatas , tam debiles efle , ut non valeant in partibus extremis proportio- natam fervarecirculationem, quod fieri nequit fine virium fumma debilitate. Si nunc haec duo inter fe conferantur, morbus nempe validus, & vires corporis debiles , rarum erit , fi aeger emergat; ergo hoc fignum fatis raagnum peri^ culum portendit, Gorter.
E
^TTi oiyiM vocrsovTi aup^ TnXidvYi , }ccty.cy,
^aro livida ex offe aegrotante , ma- lum.
Os carie infe£l:um eflfe, demonfl:rat caro fu- perincumbens livida , mollis , flaccida, &c, Vid. Boerh. aph. 553. Cum os corrumpi- tur , cutis & caro livefcunt aut feparantur. Cardan. Carnis autem naturalis color in livo-
rem
VII. A p H o R, 1. S33
rem commutatur, fi fanguis ruber in vafis con- tentis concrefcat. Hoc experimur etiam in tubulis minimis vitreis fanguine calente imple- tis ; nam fi fanguis ille diu haefit in illo tubulo, donec globuli rubri fanguinis foluti in maffam concreverint, dimittentes liquorem pellucidum non concrefcibilem , color antea ruber in li- vorem commutabitur fponte. Carnis quoque color ruber livefcit , imo tandem nigrefcit, fi fuperveniente putredine corrumpatur. Ergo Uvor in adjacente carne fignum eft, fanguinem flagnantem effe concretum , & ita effe ineptum circtilationi : talis autem fieri nequit, nifi tan- tus fit defedlusin circulationc , ut fanguis fluidas fer vari nequeat. Itaque livor efi: fignum defe6lus virium vitalium , & concretionis fanguinis. Ve- rum talis ftatus diu durare nequit , quin pars eamoriatur, & in putrilaginem abeat, unde tunc formatur ulcus fordidum cacoethes. Ne- que minoris momenti efl: , fi livor oriatur ex fanguine corrupto, quia nunquam corrumpi- tur, nifi partis vitalis a6lio fit extinfta aut ni- mis debilitata. Igitur fi ex offe segrotante talis fiat caro, five quod os corruptum ita inficiat carnem , five quod caro adjacens ita fponte moriatur, in utroque cafu malum efl:, nempe generabitur ulcus fordidum cacodthes ex carne corrupta, &c offe mortificato , vel cariofo, qua- lia ulcera difficulter curari poffunt. Ipfa caro li- vida facile praefagire poteft etiam oflis corruptio- nem ; nam quia fignificat , ea in parte fubfiftere circulationem , periofteum, ex carne accipiens vafa circulatoria , privabitur etiam motu vitali, quare os fubjeftum, quod experiofteo hoc vi- tales humores accipit, defeftu ejus morietur, & ita lenta carie confumetur. Gorter.
APHOR.
334 HiPPOCRA,Tis
Aphor. 3.
E
iiOV.
E
X vomitione fingultus, & oculi ru- bentes^ malum.
Hic aphorifmus in Coacfc^. 2, n, 20. legi- tur ita ; Ex Jinceris vomitionibus fingultus malus ejl\ & apud Celfum /. 2. c. 4. p. 51, ina- Umorbijignum ejl^ pojl vomitum Jingultum ejfe^ vel rubere oculos.
Oculi rubentes fignificant ab vehementi con- cuflione fanguinem rubrum in adnatae oculorum tunicae vafa lymphatica impulfum efle. Singul- tus notat vel inanitionem , vel materiam acrem, rodentem, ftimulantem, inflammantem. Vid. notata ad 5 aph. 3 & 4. Singultus 6f oculorum rubor fi vomitui fuperveniant in morbis acutis , & ad aliquod tempus perfeverent , letalia figna funt, quia inflammationem cerebri, aut ven- triculi denunciant : quae inflammatio non modo ipfius fingultus ac ruboris oculorum caufafit, fed etiam vomitus. Cerebrum enim inflamma- tum , fanguinem ad oculorum venulas expri- mit prse copia , & in extimam oculi tunicam qff^undit; unde oculorum rubor, cui ventricu- lus confentiens, per nervos fextse conjugatio- nis admodum infignes , ab ea cerebri inflam- matione facile in vomitum ac fingultum impel-
litur.
VII. A P H O R. 4. i^f
litur. Ventriculus quoque inflammatus vomi- tum , & a vomitu fingultum , & una cum fin- gultu ruborem oculorum invehit , fado concur- fu fanguinis fervidioris ad oculos , propcer ma- ximum confenfum, qui inter iftas partes inter- cedit : quem facile oftendunt fuffufionum ini- tia , imaginumque ante oculos apparitiones, quse plerumque vitiato ventriculo contingunt. River. p. 280.
E E
Aphor. 4. X fudore horror, non bonum.
/^ellus /. 2. c. 4. p. 51. mali morbi Jignum di- ^ cit, pft fudorem inhorre/cere.
Horror motus eft naturse conantis expellere quod moleftat, per excitatos fpafmos cum fen- fu frjgoris. Vid. not. ad 5 apb. 17. Si ergo fudorem exceperit horror, fignum eft, quod non levaverit morbum , partibus humorum te- nuioribus, fudore mediante, excretis, craifio- ribus relidlis , quae morbum faltem diuturnum faciunt ; unde hoc refpiciens Hippocrates dixit nonbonum, quia falvo homine diuturnum fieri morbum, nec bonum fimpliciter, nec malum dici poteft. Martian, p. 473. Si omnis materia morbi non fit eliminata , fubfequente fudore eliminari poteft ; ergo non valde magnum ma- lum. Sed {i ex colliquatione fudor fiat , hor- ror fubfequens abfolute malus effet dicendus. Gorter.
APHOR.
330 HlPPOCRATIf
Aphor. 5.
Ex furore inteftinorum difficultas, aut hydrops,autvehemensmentis emo- tio, bonum.
Ut Melancholiae faepe curationem attulit fu- perveniens atrce bilis per inferiora reje- ftio , juxta Boerh. apb, 11 10; itaManiae, quae Melancholiae eft proles , fruftra tentatae per omnia remedia , falutaria fuerunt dyfenteria , hydrops ; ibid. 1 1 24. Dyfenteria quidem fi ab atra bile inceperit , letaiiseft, fecundum ^apb. 24. quia fymptomatica eft, non decretoria; fed ad finem & jam concofto morbo fuperve- niens falutaris faepe eft , quia educitur materia peccans, atra bilis: imo etiamfi per dyfente- riam non evacuetur atra bilis, utilis tamen erit fa£la humorum , & vaporum revulfione , quae morbum mitiorem faltem facere folent , & ideo Hippocrates, ut univerfaliorem faceret fententiam , non dixit , dyfenteria ex atra bile folvitmorbum, fed dixit, dyfenteria fimpliciter, bonum, ut comprehenderet tam eam , quae mor- bum folvit, quam, quseillum mitiorem reddic. Nam alvus dudta fcepe fuperiores partes refolvit. Celf. l 4. c. 3. p. 195. Hydrops pariter huic morbo fuperveniens bonus dicicur, quia hume- ftato per hydropem corpore humor atrabila- riusmitefcit, indeque furoris folucio, aut re«
mifTio
VII. A P H O R. 5. 337
miflio faltem fubfequitur. Ecflafis tandem fu- perveniens furori eft utilis , quia in ecflafi mo- tus , & agitatio vehemens fpirituum naturalium compefcitur, in quo furoris effentia coniiftere videtur. Per ecflafin enim delirii genus quod- dam intelJigimus, in quo segrotantes mentem adeo alienatam habent, ut fi vocentur, oculos ad vocantem aliquando convertant quidem, verum nihil refpondent , fi pungantur , fen- tiunt, & membrum punftum retrahunc , non tamen conqueruntur, nihilque agunt, aut di- cunt, quodrationis fpeciem habeat : perpetuo- que intra fe loquentes , delirare diligenter at- tendenti fit manifellum. Provenic autem hu- jufmodi delirium, quociefcunque fpecies fenfi- biles operationibus interioribus animas non communicantur , idque duplici modo evenit, vitio fcilicec imaginationis , vel fenfus commu- nis. Primo modo fic ecllafis in iis , qui ob vehementem imaginationem mentem alienanc ab omnibus aliis objedtis. Nam fpiritus fpe- ciebus fenfibilibus imbuti in locum fenfus com- munis ferri a prsefentia fortis imaginationis prohibentur : eo quod fpecies, quibus infixa imaginatio efl , id vetant, ea ratione propter quam (utdicunc) intus exifi:ens proliibet ex- traneum. Hujus naturae efl ea ecflafis , quam frequenter incurrunc viri fanfti, dum intente contemplationibus fe tradunc , & aliquando amances, & quicunque aliquod intenfius ima- ginantur. Vitio autem in fenfu communi exi- flente fic ecflafis, quando aniraales fpiricus, in- terioribus operationibus infervientes , adeo vitiantur, uc analogiam nullam habeanc cum excerioribus , cujus defe£lu non poflunc fpe- cies a fenfibus excerioribus percef^tse interio- ribus communicari , unde adio incerioris m II Y fenfus
^3,8 HlPPOCRATIS
fenfus ceiTat , qui fenfus communis dicitur. Hanc vero labem contrahunt fpiritus ab in- temperie sequali , 6c ( ut dicunt ) in habitu ipfius cerebri: propter quam fpiritus ilii adlioni in- fervientes a naturali difpofitionepenitus diverfi producuntur; ita ut a naturali adione cerebri cefTantefiat mentisalienatio. Eftoautemecftafis fine febre,noninvel cumphrenitide, qualis ab Hippocrate in Coac, fe^, i. n. 96. ut fignum inflammationis (quae phrenitidem facit) in fphacelum tendentis mala pronunciatur, dum inquit : Injebribus vehementes mentis e?notiones cum taciturnitate (^iK^xjnf ciy(a<rdLi)^ in eo qui voce de^ fedtus non efl , perniciem minantur, Hujufmodi vero aflFeftionis principium nullo alio figno me- lius diftinguitur , quam filentio, unde phreni- tici fi poft verborum garrulitatem in filentium incidant , tunc phrenitidem in ecftafin trans- mutari indicium erit ; in qua quoniam inflam- mationis fervor remiflTus jam eft , & humor quodam modo (ut ita dicam) in cineres reda- ^us, ideo ecftatici non cum furore, & garru- litate delirant, fed tacite, ut dubitari poffit, an delirent , nec ne. Quotiefcunque igitur segri in filentium incidunt, vel id erit ex apho- nia , vel a delirio ecftatico , & quamvis vocis privatio in febribus maximum metum commu- niter incutiat, aliquando tamen non eft letalis; cum faepe in gravifllmis morbis abfceflTus fianc ad eas partes , ex quarum afFeftione vox inter- cipitur, a quibus tamen aegri fublevantur, & denique judicantur perfefte. At ecftafis fem- per letalis eft , eo quod afFedionem diflam ce- rebri confequitur^ quae raro ad naturalem dis- pofitionem reducitur. Merito igitur Hippo- crates inquit ecftafin, quum eo devenerit, ut filentium inducat,neque id proveniat ex apho-
VI I. A P H O R. 5. 3 §3
liia, pernitiofam effe, Et quia eam febris pere^ petuo comitatur , etiamfi lenta admodum ^ hinc addidit, infebribus, ut eam ecflalln exclu* deret , quse fuperveniens furori utilis cenfetur in aphorifmo noftro. At neque haec femper halcyonia tempora segrum in tuto collocant» Nam , ut docet Hippocrates Coac fe6t. u n, i^^. Ji vehementer mente emotis febris acuta Ju^ perveniat (oi IxroiVTS?» o^ico^ «jri^rup/lfltyTgf ) , phre'^ nitici evadunt : h. e; fi atra bilis alio humore ac- cedente rurfus putrefcat, & denuo inflamma* tionem in cerebro excitet , phrenitis denua infurgit ; nam pro taciturnitate , garrulitas^ pro immobilitate , jadtatio, & pro manfuetu- dinefuroraccedit, aliaque omnia fymptomata^ quae ad veram phrenitidem concurrunt* Hanc vero novam putredinem humores contraxiffe indicat febris fuperveniens acuta > qu^ ante mitis eratj nam putredine, & inflammatione in cerebroconfiflente, nonpotefl non excitari febris acuta, & hoc efl, quod ait Hippocra- tes in hac Coaca, ecflafi correptos, acute in^ fuper febrientes , phreniticos fieri. Sed ecce alium ecfi:afios funefl:um exitum. Fehementet mentisemotionesfiIentes(7iy<i^<rAt $x5-*V/gf ) ^ absqus quiete , oculis quoqzwverfum intuentes , Jpiritum efflau'- teSf perniciem minantur, dimurnas autemfaciuntpar* tium refolutionts (vapctTF/^ijKTt^» ). Quin etiam ve^^ hementer infaniunt hoc modo affedti, Quibus autem cum ventris perturbatione hujufmodi affedus ingrave-^ fcunty iis nigra per alvum circa judicationem pro» deunt. Quse verba intelligenda funt de aegrotan- tibus, qui etiamfi taciturni fint, huc, & illuc tamen moveantur, oculis fixis circumfplcien- tes, refpiratioque his potius magnaefl:, & ra-* ra , qualis delirantibus effe folet 5 a prsefentia Y a Bimirum
540 HlPPOCRATIS
nimirum humoris nigri , qui a cerebro ad ner- Tos metaftafin facit, unde pars aliqua corporis, & motu, & fenfu privatur. Aliquando etiam evenit materiam praefatam in cerebro agitari, quae inde vehementius incaiefcens aegrotantem in furorem adducit: in qua quidem agitatione, fi alvus turbetur , eo quod pars ejuldem hu- moris tenuioris , aut materia pituitofa a capitc inferius defcendat , diarrhcea excitatur, quac morituris in nigrorum excrdtionem tranfmuca- tur: quo tempore natura morbo fuccumbens materiam morbificam deilituit , quse propria gra- vitate deorfum ruens per eandem viam prorum- pit ad alvum, hoc efl enim, quod ait Hippo- crates iis circa judicationem nigra prodcunt, Locus illuftris ad confirmandam Hippocraticam de- nominationem hujus vocisjudicari aliquando ad intentum ufurpari. Cum non fit rationabile, morbum adeo letalem ad falutem terminari per excretionem nigrorum , quam diarrhoea prae- celleric, Vid. Manian. p, 473. 527. 533. 588*
E
Aphqr. 6.
In morbo diuturno ciborum faftidi- dium, & fmceras dejediones, ma'- lum.
A pud Celfum /. 2. c, 4. p. 51: Poft cupidita* -^^ tem cibi , poftije longas febres hunc jajtidire , mali morbi fignum eft', & ibid. p. 53. inalum eji
( alvi
VII. A p I! o R. 6. 341
(alvi excrementum), quod poji febrcs longas fin- cerum eft.
In morbis longis feu chronicis ( qui nempe fpatium 40 dierum tranfiliunt & ulterius pro- grediuntur ) humores funt cralTi , Jenti. Si jam accedat ciborum faftidium, notatur tonus pri- marum viarum dejedus , unde metus eft, ne natura ex proflratis viribus fuccumbat. Su- pervenientes dejeBiones meracae feu finceree , quae uniformes funt & impermiftae , feu flavae , fea virides , feu pallidse , malae effe aeftiraantur, quia nihil cum illis evacuatur eorum , qu^ morbi func caufa. Cujufcunque fuerint coloris aut confiften- tise, malas pronunciat Hippocrates in morbis dejeftiones finceras.Vid. Coacjedi. 6 n. 1 1. 44. 4(5.
Faflidium ciborum «to/it/);, uc fignum & cau- fa malum portendit, denotat enim corruptos eUe liumores in corpore , qui in ventricu- lum confluentes appetitum naturalem extin- guunt, & inde, licet ingerantur alimenta, ea corruptis mifta non commutantur in bonum chylum: & quia debita quantitas alimentoruni requiritur, ut faftententur vires in iongomor- bo, illa quantitas fuppeditari nequit, propter inappetentiam vel faftidium ; aut fi segri inge- rant, ingefta non convertuntur in bonumfuc- cum. Itaque in convalefcentibus & morbis chronicis tuti non fumus , quamdiu appetitus naturaiis non redeat , quia eft cacochylise fi- gnum {/[ aph. 17.) Duo bsec fymptomata, faftidium ciborum & dejeftiones meracse, & feparatim&conjunftimprsefagiunc malum: fed exgeneraliregula majus malum eft^ fi duo mala figna jungantur , quam ii unicum habeatur. Hippocrates pafTim inculcat, meracas dejedio- nes malas eife , five fmt pituitofse, biliofse,
Y 3 me-
54^ HlPPOCRATIS
jnelaticholicae, vel fanguineae, quia recremen- ta alimencorum fsecibus mifta faciunt, ucnun- ^uam meracse corifpiciatitur nifi ex morbora caufa. Quod autem in chronicis cum faftidio confpicianturmeracae dejeftiones, illse notant, tantam efle morboforum humorum copiam in inteflinis» ut ne quidem recrementa alimento- xum confpici poffint: vel quodlngefta alimen- ta, ante quam deponunt fua recrementa, ita fuerecorrupta, utexhibeantmaffam pultaceam corruptam ubique fibi fimilem. Ergo m.alum cft fignum , ilve refpiciamus ad multitudinem xaaterise morbofse, five ad corrupcelam indu- (lam. Gorter,
'Aphqr. 7.
xov.
E
X multo potu rigor, & delirium, malum.
Rtgor & deKrium ab ebrietate fingularia fue- re vinorum Graecorum fymptomata, quae nervos feriebant acriter, nifi coftione , condi- tura, aut vetufl:ate cicurarentur, Metus eft, fiebrii rigore corripiantur, ne non refipifcant, fed moriantur convulfi , ex cerebro nempe ner- vifque oppreffis , vini fortis crudique multitu- dine intra venas recepti. HecqueU Lijler. FalkJ. Conf. 5 a^h. 5. & 4 a^h, 29.
VII. A p H 0 Rr 8. 243
Afhor, 8.
rj^x rupto intro tuberculo exfolutio, vomitio, &animi defeftio contingit.
Enarrata hic funt figna rupd intus abfcefTus, effufiquc puris , maxime ad vencriculuTn , & jpulmones. Ex tumoribus (tam circa ventrem, quam in praecordiis ) mortem magis adferunty quicunque intro rumpuntur. Hippocr. Coac fe£l:. 2. n. 236, Ssepiflimemors in cache6bicis, tabidis & diuturna lenta ac hedica febre detentis , ex ingenti abfceflfu interno rupto natales trahit. Effufum enim foetidiffimum pus , non modo vifcus cui infidet penitus confumit , fed & vi- cinas quas tangit partes labe inficit atque cor- rumpit, fimul quoque foecore fuo tenuiffimum illud fluidum , quod fibris vim motricem con- fert, admixtione fua contaminat. Hoffm. Med. rat. T, 3. p, 372. Unde exfolucio virium, quia deflituitur corpus blandis , reficientibus , hu- moribus; fed & vomitio a materia acri, fibras ventriculi, intefi:inorum, cefophagi & diaphra- gmatis irritante, convellente. AuTro^vyJyi hinc intelligitur , ut quge fignfficat defedionem vi- rium eousque increfcentem, ut & nacuralis ca- lor multum labefadari incipiat. BoerL ^. M. $. 829.
Vomitus interdum provenit ex rupto abfceffa
ad interiora : led hoc fignum inconflans efi: ,
Y 4 fsepe
344 HlPPOCRATIS
fepe enim obfervatur ruptio interna fine vomit» fuperveniente: nam qui in empyema incidunt ex rupta vomica pulmonis vel pleur^e, raro a vomitu vexantur: quare, fi accedac, fignificare potefi: , tumorem fuifife ruptum circa vel in ventriculo. AnTo^l^v^iy} ex intus rupto tumore fit, a nimia fafta evacuatione , qua cingentia tumorem fufi:entaculo orbata tantam in fe re- cipiunr fangumis copiam , ut in reliquo corpore non remaneac fufficiens ad circulationem conti- nuandam. Raro autem iftud fic a rupto incer- no abfcelTu purulento; fed, {[ intus fuerit va- rix , auc aneuryfma, horum ruptione, quia ita eff^unditur fanguinis ingens copia, facile fieri pocefi: lipoihymia & etiam fyncope. Gortcr,
APHOIt. 9.
TT^V'* cLly.al^ pva-si 7nz^,<poc(rvvyjy i K^ (TTnrAT-
-*-^ fJLOg^ KCiiCOV,
T7x fanguinis profluvio deliratio, aut etiam convuirio, inalum.
A pud Celfum /. 2. r. 8. p. 76. hic aphoris- -^^ mns ita lcgitur: Si fangujs projluxit , deinde fpcuta e[t dementia cum dijientione nermrum , pcrt- culum mortis e[i.
Mala lunt ab inanitione. De convulfione diftum 5 aph. 3. Nunc additur defipientia qu^ fenfuum hebetudinem fignificat, ob ingencem Virium jafturam. Tozzi,
APUQR.
VII. A p H o R. 13, 343r
Aphor, io.
T7x ileo vomitio , aut fmgultus , aut convulfio, aut delirium, malum.
Celfus / 2. c. 8. ^. 74. ita habet: «Sf /« f^wMio- re inteflino fnorbus eft , vomitiis , fingultus^ fiervorum diftentio , delirium , mala funt ; & l. ^. c. 13. p. 221. ftercus per os redditur, Jdjicitur pe^ ricuio 9 fi vomitus biliojus , mali odoris , autvarius^ aut niger efi,
Ileus vocatnr rejeftio violenta per os eorum quas cibi, potus, medicamenci titulo afiumta; aut cbyli, bilis, feri ftomachici, pancreatici> inteilinalis,- bilis atrge, muci, puris, ichoris; fsecum intellinalium ; clyfmatum ipforum, Boerh. J. M. 0. 816. Ubi acutiffimi infeftanc dolores , cum contumaci alvi conftipatione & vomitu afllduo etiam male olente, accedente fingultu, delirio, gelido fudore , extremorum frigore , nervorumque diftentione , certos adefle mortis prodromos cenfendum. Hoffnu Med. rat. T. 3. p. 349. Significatur inflamma- tio inteftinorum , communicata cum ventricu- lo, & demum etiam cum cerebro.
In ileo feu volvulo non neceffe effe, ut con- tenta rejiciantur, ex aphorifmo hoc conftare poteft; nam dicit Audor, fi volvulo vomitus fuperveniat , malum. Si vomitus perpetuo adeffet , non effet fignum malum , neque fu- Y 5 per-
34* HXFPOCRATIS
pervcnire poflet. Nunc autem vomitus fuper- veniens propterea malum fignum prsebet , quia indicat, non folum inteftina in motum inver- fum cieri , fed & ipfum etiam ventriculum , quare ab ano ad oefophagum motus periflalti- cus habetur inverfus cum diriflimis doloribus , quod pejus eft, quam fi fola inteftina fuifrent aff^edta: acque vomitus ille intercipit applica- tionem omnium medicamentorum , quae ad volvulum curandum ore dantur , nam ftatim ac ingefta fuere, vomitu tunc rejiciuntur. Inde Vomitus eft malus & ut fignum, & quia inter- cipit curacionem necefrariam. Si motus in- verfus inteftinorum non folum propagetur ad ventriculum , fed etiam ad oefophagum , fi- gnum adhuc eft pejus , quam fi folus vomitus adeffet, quia latius difperfus eft morbus, plu- res partes in confenfum trahit , & inducere in- cipit fingultum, qui fpecies convulfionis eft, fed qui a leviori caufa generatur , quam con- vulfio totiuscorporis,& qui ex affeftis tenuibus inteftinis facilius per confenfum poteft gene- rari, propter continuitatem membranarum, fluam convulfio totius corporis : propterea fl iuperveniac convulfio , majus fignificatur ma* lum , quam prsedici poteft ex fuperveniente fingultu. Gorter.
j^PHOR.
VIL A p H o «. II. li. 347 Aphor. II.
T^x morbo laterali pulmonis inflam-^- matio, malum.
ApHOR. 12.
T^x pulmonis inflammatione phreni- ^-^ tis, malum.
Cob^rent hi duo aphorifmi , & pofterior prioris eft concinuatio. Hippocrates quo- que hic memoratas mecaftafes conjungit in Jib. de affercion, n, 9. quando fcribic , interdum ex morbo laterali in pulmonis inflammationem & febrem ardentera tranfitum iieri. Et Celfus h 2. c. 7. _p. 64. Poft Jateris f inquit, dolorem, vitia pulmonum: poft bacy infania.
Pleuritis vera feu exquifita & legitima di£ta, de qua hic agitur , vocatur dolor pungens acerrimus , cum febre acuta , & pulfu duro , in infpiratione valide audto- Nomen habet a TTKiv^ci vel 'TMv^G^ , quibus vocibus fignificatur & cofta, & latus generatim , & membrana co- flas fuccingens. Ponit inflammatorium quid ^defle vel m mufculis intercoltalibus intcrnis ,
vel
34^ HlPPOCRATIS
vei in modo di^ta membrana. Ob vicinitatem frequencer accidit , ut fuperveniac pleuritidi pulmonum inflammatio feu peripneumonia, quam alii accuratius appellari cenfent pleuri- pneumoniam, peripIeumoniam,vel & peripneu- mopleuritidem , ut diflinguatur a peripneu- monia quae orta eft a folis pulmonibus inflam- matis, falva pleora aut coftas cingente mem- brana. Cur malum dicitur, orta ex pleuritide peripneumonia? Quia nocatur magnitudo cau- fae inflammatoriae, propagatae ex locis interco- flalibus vel pleura membrana ad ipfos pulmo- nes. Hinc omni faeviori pleuritidi peripneu- moniam fuperaccidere , annotat Boerhaave apfr, 90(5. pofl:quam in aph, 905. obfervaffet, quod in mortem exeat pleuritis tunc, quando tam vehementes caufae ejus , ut dolor produftus omnem motum fupprimens brevi creet , im- pedito fanguinis trajeftu , peripneumoniam le- talem quam brevifllme. Apud Hippocratem Coac.fe6t. '^. «. 172. ex communi interpretatio- ne legitur , peripneumonias ex pleuritide tranfmuta' tas , fecuriores ejfe his quce ab initio fiunt, Nonne h^c manifefl:e contraria efl: aflertio modo enar- racae ? Tollitur contradiflio , vocem illam ^(7(r>tt\ifs^^(, qu2im vevtuni fecuriores , exponendo per ftabiliores t &firmiores; flcuti enim ^(prtAf^oV fallacem f injiabilem ^ ^ inconftantem fignificac, ica ejus contrarium ia-<paMfof ftabikm , conftan- temquQ fignificabic; unde «<7(ptfA65€^<</ hic erunt peripneumoniae, quae exicum firmiorem , & ilabiliorem habenc, ad difl*erentiam earum, de quibus in prsecedentibus Coacis tradatum eft , quae quoniam frequencer tranfmutantur, modo in abfceflTas fuperiores , modo in inferiores, modo in fuppurationem , aliosque exicus ha-
bent
VII. A p H o R. II. 12. 349
bent incertos , & varios , merito inflabiles & inconftantes dici poflanc. Inquit igitur Hip- pocrates peripneumonias pleuritidis fucceda- neas firmiores efleiis, quse a principio inva- dunt , & ratioeft, quia haenuUam earum trans- mutationum fubire poflunt, quas primogenise fubeunt, idque ob virium robur, quod in illis transmutationibus requiritur , quod in his ades- fe non poteft. Nam ut diftat Hippocrates lib, de a^e&ion. n. 23. quando aker morbus alteri fuccedit, aeger a priori morbo adeo debilita- tur, ut fubfequenti vix refillere queat, & ideo illum tam diu ferre non poteft , quoufque ab- fcefl^um faciat , auc ad fuppurationem deveniat, hcec enim noa nifi temporis longitudine eve- nire non folec. Refte igitur didtum eft peri- pneumonias ex pleuritide transmutatas flabilio- ris efle judicii , quam eas , quae a principio fiunt, quia autcumbonis, & falutaribus fignis ad falutem terminantur, aut fine his ad interi- tum. Martian. p. 577.
Cur phrenitis ex peripneumonia , malum ? Fe- rox 6c perpetuum delirium , a cerebro prima- rio aff^edo , cum febre acuta continua , vocatur phrenitis vera. Boerh. aph, 771. Cerebro in- flammato phrenitidem excitari certum efl: , & ab omnibus receptum , cerebri nomine compre- hendentibus totum vifcus, quatenus medullari fubftantia conflat, venis, & arteriis per ipfum difleminatis , membranisque ipfum cerebrum continentibus. Verum hic morbus aliquando aliunde in cerebrum defertur. oriuntuvj ait Hip- pocrates /.3. de morb. n, 9. phrenitides etiam ex aliis morbis. Sunt itaque plures phrenitidis dif- ferentiae pro diverfitate, & varietatepartium, cx quarum inflammatione phrenitis excitatur :
gra-
350 HlPPOCRATIS
graviffima autem omninm ea eft, quse ex feptd inflammato ortum ducit. Talem vero efle eam, qu3e peripneumoniae fuccedit, efl rationabile, inflammatione ipfa a pulmonibus ad feprum transverfum fe extendente ; & apud Hippo- cratem dodrina , quod ex fepto transverfo in- flammato phrenitis excicetor , adeo frequens eft , ut hanc folum phrenitidis caufam cogno- vilFe vifus fic, ut vel ultimo allegatus locus id paiam facit, ubi etiamiia pluribus aliis cauiis eam excitari fateatur , hujus tamen fpeciei tantummodo curationemdefcripfit; imo, quia hsec frequentius evenire obfervata eft, ideo feptum iUud tanquam fapientiae primarium in- flrumentum phrenes , hoc eft mentis nomen apud Graecos fibi vindicavit, indeque ipfius phrenitidis nomen dedu£lum eft. Morbum au- tem letalem eflfe ibidem fcribit, cum tertio die, aut quinto, auc feptimo moriantur. In- terim tamen non inficiandum eft , quod etiam pulmone folo vehementer inflammaco phreni- tis excitari poflit , quae ratione magnicudinis cafum letalem facit; ficque fuperveniens phre- nitis fignum eric , inflammationem ad fummum gradum magnitudinis perveniflTe. Vid. Martian. P- 473- 577. ipo- & E.ttm. Oper, T. 3, p. 54. Phrenitis a peripneumonia lecalis. Boerb. apb, 774.
qj^ ^
4PH0R.
VII. A p H o R. 13. 14. 35i
Aphor. 13.
TT^^Tn )ccivf/,ct(7iv l<rx^^^(^ G^ssrcLCfugy *j TiisLV^^
KAaoy.
T^x vehementibus ardoribus convulfio, aut nervorum diftentio, maiuni.
Celfus /. 2. c, 7. p. 64. pfi niagnos fervores corporisy nervorum rigorem, aut diftentionem oriri fcribit.
Convulfio feu fpafmus , aut etlam tetanus , febrili fuperveniens fervori , malum portendit, quia notacur fanguinem impetu pulfum effe in arteriarumuUimos fines, qoi in nervorum de- fmunt fibrillas, uc ica ad nervos pertingat phle- ggione , quae creet fpafmos , tecanos. Confc nocata ad 2 aph. 26. Imo , qui a tetano corri- piuntur, intra quatuordies pereunt, &c. jux- ta 5 aph. 6. De natura fpafmi, & tetani, di- 6i;um eil ad 5 apb, 17.
Aphor. 14.
Ipxiftu in capite accepto (tupor, aut defipientia, malum.
\ pud Celfum /. 2. ^:. 7. p. 64. italegimus: xjL Ubi caput vulneratum eft , delirium erit, Notatur cerebri fubHaQtia comprimendo lae-
fa:
3J2 HlPPOCRATIS^
fa: onde nonmodoapoplexia, fed &:perquam facile, in priniis in piechorico-cacochymicis fubjedtis, phrenedca aifectio inducitur. Hoffm. Med. rat, T, 4. P, i. p. 4(0. "EK^An^n idem fignificac quod apoplexia. vid. 2 aph. 42. n*- fAC^-.z^Cvn hic generacim defignare videcur defi- pientiam. Conf. 2 apb, 2. Quas capuc quo- dammodo concuciunc, cum incenfa oculorum rubedine, ac manifefto delirio, perniciem de- nuncianc. Hippocr, Coac, fe5i. 2. w. 8. Procinus requirendum efl , inquic Celfus /. 8. c, 4. num bilem is homo vomuenc, num oculi illius obcae- cacifmc, numobmucueric, numpernaresaures- ve fanguis ei efiluxeric , num concideric, num fme fenfu quafi dormiens jacueric. Haec enira nonrili ofTe fraclo eveniunt. Acque ubi conci- derunc, fcire licet, neceffariam , fed difficilem cura:ionem effe. Si vero eciam corpor acces- fic , fi mens non conftac , fi nervorum vel re- folucio vel diftencio fecuca efl:, verillmile efl, eciam cerebri membranam effe violacam; eo- que in angofto magis fpes eft. Ac , fi nihil ho- rum fecucum eft, edampoceil dubitari, aa os fiactum fic.
^PHOR.
E
yil. A p H o R. 15. 16. 35 J
Aphor. 15.
J^x fanguinis fputo puris fputum, malum.
^PHOR. 16.
T^x puris fputo tabes, & fluxus: ubi vero fputum fiflitur, moriuntur.
Conjungendse funt hae fententiae, ram prio- ris confeftariuni cfl pofterior. Celfus l 4. r, 4. p. 203. Sispe, inquiCj evenit ^ uti fanguinejit piis fequatur.
Puris fputum fanguinis fputo fupervenieus notac natum in pulmonibus ulcus ; hinc vero provenic phthifis, fi nempe repurgatio legiti- mo tempore non facta fuerit, a pure retenco; vide 5 aph. 15 ; i^flimis (ive diarrhcea. Non au- tem femper phthificos diarrhoea fuperveniens e medio tollic, fed tunc demum , ciim iifdem jam confumcis fupervenic; de qua re legancur difta ad 5 aph. 14. Moriuntur autem ubi Jputim fiftitur; quam diu enim phthifici notabile quid exfpuunt, tam diu cum diarrhoea vivere ob- fcrvantur : adeo ut aphorifmus modum mor-
F0L II Z tis
354 HiPPOCRAfisr
tis oflendat illorum, qui ex phthifi moriuntur; eoufque enim extenuaci vivunt, donec per ea qure exfpuunt, polFunt pulmonem expurgare ; cum vero intus manent , obferantur quidem vias fpiritus, patientes vero ftrangulantur. Fo- rcfi. Obf. Med. l 4. ohf, 4. fchol. p. 213. Vid. Hippocr. L i. demorb. n. 10. & 19. Pus expuilTe in tabe , deinde ex toto fpuere defiifre , mor- tiferum eft. CeJJ. /.2. c S- p- 72. Neque ta- mtn omnibus phthificis , cum morituri funt, fputum fupprirnicur, ita ut a fpuro in.pulmo- nibus retento fufibcentur , fed lis tantummodo, quos diarrho^a fuperveniens e medio tollit. Martian. p. 473.
Sanguis effluens & ftsgnans extra vafa in pos converticur, unde puris fputum ; quod pus fenfim pulmonem corrumpens prohibet, ne fanguis elaboretur, vel cum fanguine mifcetur, eumque corrumpit, vel tocum corrumpit cor- pus, per quod fiuit, unde tabes & concidenti- bus, fummeque laxatis per corruptionem par- tibus fluxus. Quod fi fupprimatur fputum, tocum pus incra pulmonem detinebitur, ex quo fiet ejufdem vifceris brevi corruptio , unde mors, quae etiam ex eo citius corripiet, quod pus co]le<5lum intra pulmonem infarciet, 6c comprimendo occludet vafa fanguinis, adeo- que fanguinem fiftec. Bellin, de urin, ^c. p. 673.
APHOR.
VII. A p H D Ri 17. iS: 355 Aphor. 17.
XPx jecoris inflammatione fmgultus, malo efl.
Expofitus habetur hic aphorifmus fupra 5 aph. 58.
ApHOr, 18.
T^x vigilia convulfio , vel delirium, "^ malum.
S^cundum Celf. /.2. c. 7. j, 64.. iiU vjgilia torfit y nervorum diftentio. Mala in aphorifmp memorata ab inanitione: unde bumoribus nafcicur acrimonia , a qua fi- brillae cerebri atque nervi afficiuntur. Diutur- nas vigilias fequitur plerumque maxima partium» internarum debilitas, qnde ftagnationes humo- rum in capite , periculi plenae inflammationeS ac deliria oriuntur. Hoffm, Md. rat. T, i, p* 613. Hinc apud Celfum /. 2. c. 7, p. 5«. „ Sl „ in continua puero venter nihil reddit, mu* j, taturque ei color, necfomnus accedit^ plorat-
Z 2 „ que
^SS HipPOCRATI*
,, qiieis afTidae, metuenda nervorum dijlentio e!V\ Delirium fane ponit femper cerebri medullofi affeftionem morbofam, &c. Boerb. apb. 701. Convulfio iddem femper a vitiocerebri, quod oriri poteit ex omni illa caiifa, quaz deliria, pervigilia, creare potell. ibid. 710. Quin ipfa nimia vigilia pro caufa iiabec plerumque levifll- Tnae inflammationis cerebri prima inicia. fi&. 708. Quare vigiliis urgentibus confert ufus demul- centium, temperantium, hume(ftantium inter- nus & externus. ff^edel.
Aphor. 19.
T^x onTis nudatione eryfipelas, (ma- ^ Jum),
Aphor. 20.
KCV.)
T^x eryfipelate putredo, aut fuppura- tio, (malum.)
Cum in nullo Grseco exemplari legatur hsec vox JcofjtoV maium , temerarium eft illam ad- dendo a communi ledione recedere, 6c eo mi- nus id fieri licet , quando haec fenfum idoneum admittit. Nam offe denudato plerumque ery- fipelas fupervenire , ut prior fententia dicit,;
mihlf
VII. A p H o R.. ip. 20. 357
mihi admodum rationabile videtur. Quia fi magna vulnera labiorum , vulnerum tumor confequicur, quiaabfquemagnitudine vulncris, os denudari nequic , requitur odis denudatio- nem fubfequi inflammationem , quod eryfipe- las appellac, quia humoris tenuioris adefl prse- dominmm. Indufto autem in ulcere erylipe- lare, necefleefi:, auc calore naruraii viocente fuppurationem fieri optimo , & laudabili pu- re, auc eodem fuccumbente , putredinem ex- citari, qood poltremum ficuii malum efl , ita ulcus fuppurare bono pure , optimum eric, ideo de ambabus fentenciis malum dici non pocefl. Quare horum duorum aphorifmorum fenfus erit. Ab oHis denadacione eryfipelas plerumque conlequitur, & ab eryfipelace pu- tredo , aut fuppuratio. Martlan, p, ^73 fq. Explicacioni huic favet texcus in lib. de cap. vuln. n. 27. Jlt ubi in capitis vuhiere , Jive ferra fuerit adhibita, Jive non^ nudato tatnen ojjet twnor Tubicundus ad eryfipelatis naturam acceoens^ injacie ^ oculis utrifque , vel altero fubortus fuerit , quique ad conta^um duleat , ac febris tf rigor corripiat ^ ulcus vero ipjum , quod ad carnem ojque attinet , ad adfpeEtum re^e habeat , quceque ulcus ambiunt bene habeant , excepto faciei tumore , eique niillum aliui peccatum in rcliqua vi^us ratione accefferit ^ medi- camento quod bilem movcat homini alvus purganda eft. Quo Jic purgato , tum tumor fubfidit , fanusque eva- dit. Medicamentum auiem exhibendum pro hominis robore , virium illius habita ratione. Hifce addi poteft ex Celfo /. 5. c. 26. n, o^: Ac , fi ni- gritiesell:, quse nequedum ferpit, imponenda funt, quse partem lenius exedunt ; repurga- tumque ulcus fic, ut caecera, nutriendum efl. Si magis pucre efl, jamque procedit ac ferpic, Z 3 opus
358 HiPPOCRATis
opus efl: vehementius erodentibus. Si ne hasc <]uidem evincunt , aduri locus debec , donec uullus ex eo humor feratur. nam qood fanum €it, iiccum eft, cum aduritur. Pofl uftionem putris ulceris, fnperponenda funt , quos cru- flas a vivo refolvant; d^^tjyjt^ooriKo. Graeci no- minant. Ubi exciderunc, "^purgandum ulcus, maxime melle & refina eil. Sed iis quoqus purgari potell, quibus purulenta curantur, eo- demque modo ad fanitatem perducendum efl. H. J. Sed tamen ignorari non debec , quod , quum eryflpelatis caufa tenuis llt humor, qui refolutione vel diaphorefi fanari amac, jaxta didla ad ^^ aph. 23. quod, inquam, eointuitu, fuppuratio ex eryfipelate malum dici queat: fuppuratio quippe ejus non proprium ; nam quia fedem luam habet in fola cute , ubi fup- purat, necelle eil, uc profundius , in carnes, penetret. Cardan. p-Y^^fq. Sine dubio autem ullo corruptio feu pucrcdo hic contingens cfh malum , quia via etl ad gangrasnam. Vallcf, Conferantnr qus de natura humoris eryfipela- cei cauftica notata funt ad 6 aph. 25.
Non femper offi denudato fuperv^enire ery- fipelas , quotidie experimur ; ll autem fuper- veniat, malum eric fignum, tam quoad cau- fam, quam effeftum. Tunc enim pr:sprimis acc^dic erjalpelas , fi humor ichorofus ex oiFe Budo eiHuens ad partes molliores applicatus , illas irritat , tumere & rubere facic , qualis rubedo ab impericis pro inflammatione acci- pitur. Sed quoniam calis tumor ruber magis ell pruriens, & non convertitur in pus fed in ichorem, atque exigit medicamenta quae eryfi- pelati adhiberi folenc , ac refpuic Jaxancia & humida, quas egregie opitulanturinflammatis,
necefle
VII. A P H O R. 19 20, ^ 359
DecefTe erit , ut hanc rubedinem fupervenien- tem vocemus er^^fipelas. Hoc autem genera- tur, fi medulla olTis corrumpi incipic: ergo (1- gnum eft malum , quum fic corruptionis indi* cium. Ec mala quoque efl caufa; nam fi pu- trefcac meduUa, os nudacum non folum in lo- co denudaco peribic , fed eciam pars reliqua a medulla corrupta inficiecur : atque medulla corrupta incercipiec omnem confolidationem , quia materiem purulentam , qus alias confo- lidationem promovet, commutabit in ichorem rodentem, folventem omnes afHuentes humo- res in putrilaginem. Opcimum eft, fi materia eryfipelatis tenuis, acris , 6c calefaciens per infenfibilem perfpirationem exeat, relinquers partem prius obfefiTam fanam; iilius enim de* tegitur naturae , ut nunquam fanis afiimilari poiTit, vd in pus commutari, fed retenta fea- ilm reddacur acr-ior : propcerea canco cum fuc- cefifu adhibenc Chirurgi ficca &c ficcantia atque abforbencia ad eryfipelacis curacionem, quibus id cenue auferunc. Si vero illa maceria reiin- quacur in loco calido , & humiditate diluta , promta eil: ejus mutacio in putrilaginem, qua non folum boni afSuences humores liquefcunc, verum ipf^ eciam parces firmas, & prascipue pinguedo: tunc non amplius fufficit infenfibilis exhalatio, verum , quod ita per putredinenj fuic mutacum , fimul debct auferri. Quare morbi llatus pejor efl pofl conceptam illam putredinem , quum declarec caufse augmencum & promittac difficiliorem &; cardiorem curatio- nem. Igicur cayendum efl, ne pars eryfipela- te aife6ta difponatur ad putredinem. Atque malumefl, fi eryfipelas abeac in fuppuratio- nem. Dum enim acris maceria eryfipelacofa Z 4 iriicac
%6o HlPPOCRATIS
irritat partes adjacentes, in his generat loca- lem infiammationem , quae pus producit , adeo uc Id eo loco habeatur materia eryfipelatofa irritans , ^ materia purulenta , qualis morbus a Veteribus dicebatur eryfipeJas phlegmono- des Si pura fimplex adfuic inflammatio , quae commutatur in fuppuratlonem, pus confe6lum erit blandum & confolidans: fed fi ex eryfipe- late adjunda materia illa biliofa acris admifcea- tur puri, iflud tunc pus non manet blandum &confolidans, atquc hoc inchorofum eryfi- pelacofum non definet irritare, novamque in- fiammationem in ambicu concitare; ideoque malum eft , 6l femper evitandum a Chirargis*, ne eryfipelas maturantibus convertant in puru- lentiam. Corter.
A^HOR, 21.
TT^Vi \(rx^^^ a-pvyf^^y cv 7n<nv i?^yuinv cdjjicpoci^
T^x forti in ulceribus pulfu, fanguinis eruptio, uialum.
Clarius reddidit Celfus /. 2. r. 7. p. 64 : Ubi vehementer venee fupra ulcera moventur^ Jan* guinis pvofiuvium erit.
Pulfus fortis in ulceribus , copiam fanguinis ad ulcos confiuere indicat, quacenus caro, & venae eo repletae, motum arteriarum aegrotan- ti fenfibilem faciunt, qua fi:ante , non eft mi- mm, fi inde fluxus fanguinisab ipfomet ulcere
ex-
VII. A p H o R. 21. 3(5r
expeftari debear , venulis in ulcus definentibus viam ipfi prsebentibus. Martian. p, 374. Ubi flafis fanguinis , a fafciis, ulcus , fieu vulnus, intemiedium , lachrymofum ac rainime fuppu- rans, pulfans ac febriens fieri, fcriptum ellab Hippocrace llb. de fra5l, n. 2S- Malum itaque dicitur, quia nocatur fanguinis ftafis ia arteriis cum inflammatione. Nam ubi ulcus ambientes partes inflammatione vexantur, quam diu in- flammatio perfeverat , ulcera coire noa folent. de ulcer, n. 5. Neque obftat hifce , qaod Hip- pocrates ibiL n. 3. dicit, quod omni recens fafto ulceri, prseterquam fi in ventre fit , ex eo ipfo fanguinem Itatim plus minufc^ effluere expediac. nam norum eil , quod fspe paulo latius nomen ulceris ab Hippocrate ufurpecur, proomnicontinuifolurione,pro vulnere in hoc textu; imo generalifnme omnes morbi ulcera vocantur in lib. de fradi. n. 33. Recentiores difdnguunt vulnus ab ulcere , illud dicentes folutam cohsefionemrecentem, cruentam, par- tis mollis , a corpore duro acuto , moto , preflTo, vel refiHente ; ulcus vero appellant folucam cohxfionem partis mollis, non cruen- tam , fed ichorofam auc purulentam plerum- que, a materia erodente: nec ulceris denomi- nationem dant vulneri nifi antiquo ^Sc puru- lento.
Re£le monet Auftor malum efle, 11 poft for- tem pulfum in ulceribus fanguis erumpat, quia non potuit femper compefcere illam hsemor- rhagiam , atque illa evacuatio fanguinis non conducebfic confolidationiulceris: antea enim potuit per balfamica applicata promovere ul- ceris confolidationem , & modice fuftentare partem, nunc vero applicanda funt ftyptica ad
Z 5 com-
362 HlPPOCRATIS
compefcendam h^morrhagiam , & firmior ad- liibejida elli ligatura , acque ita retardatur ulce- ris curatio, & rejinquicur timor recrudefcen- tise haemorrha^i^e. Gorter.
E
ApHOR. 22. 7r\ cS''vp 77ziAu;^^ci/i'v) ri^y vnpi tL^ KOihilw
Ex diuturnopartium, quse ad ventrem attinent , dolore fuppuratio , ma- lum.
Videtur haec fententia defumra ex lib. de hth mor. n. 3. ubi hxc leguntur ; In vicinia dolorum cujusque ahfcejjiis contingunt , ad fitperiorem fartem magisy i§ in totum. Si tardus fuerit ^nor- bus , 6f deorfum feratur , infra etiam ahfccffus con» tingent. Qui textus truncatus & turbacus eft in prasfenti aphorifmo , in quo compilacor ejus indicare forte voluic , quod in longis morbis , feu ientis febribus abfceiFus oririfoieanc in in- ferioribus partibus , ad vemrem , abfceffuum aucem futurorum figna efle dolores : vocula autem Ka<cv in textum irrepfiire aliunde viderur, Vis certum fientis abfcefilis fignum ? En : Qui- hus fine fcbre aliqm parte dolor ^ aut prurigo^ cwn rubore &f calore eft, ibi aliquid fuppurat. Celf. 1. 2I c. 7. p. 62fq. Conf. 4.^^5/6.31. 32. 33. & quse ad eos notatafunc.
APHOK.
E
VII. A P H O R. 23. 24, 353
Apho:r. 23.
Ex fincera alvi cgcftione inteftinorum difficultas, malum.
Hanc fententiam Celfus /. 2. c 7. p. 64. ita exprimit : Poj? fl/i;f longam refdutionem tor- mlna oriuntur.
A dejedione mere biliofa , acri , inteflina exulcerantur > unde dyfenteria. Holler. Intel- lige autem dejeftionem , quse diu perfeverat, nec illam effe ab atra bile in principio morbo- rum, aut in extenuatis, nam talis, feu fubfe- quatur, feu non dyfenreria, ilacim letaiis efl, ex 4 apb. 22. 23. 24. Quid alias per meracam fen linceram deje^tionem flgnificarifoieat, ex- piicatuin habetur ad 7 aph, 6.
Aphqr, 24.
Ex oile perfedo delirium , fi ad va- cuum ufque penetravit.
Tntellige fententiam de cranii alta fraaura: & J- quod fragmentum cranii fradti in cavum cc- rebri ad meninges penetrans delirium creat , a
faaa
3^4 HlPPOCRATia^
fafta phlegmone in dura matre. Hecquet. Conf. 7 aph. 14. Verum camen oportet ut laefio fa- £la fuerit in membrana cerebrum involvente; Dam ut adnotavit Hippocrates lib decapit. vuln, n. 24. ofla, quae a fuo naturaii ftatu recedunt & media defidunt, fiafta aut late admodum praecifa, haec mmus habent periculi ubi raem- brana integra tueric. Imo vero , etiam fi ex oflls fradtura non femper & necefTario delirium fupervenit, quia tamen frequenter id contin- git , aphorifmus hic nihilominus verus erit, quum Hippocrati mos fit referre mala malis fupervenientia. Vid. Martian, p. 474.
E E
Aphqr. 25.
X medicamenti purgantis potionc convulfio, letale.
Quod particulatim de fuperna per hellebo- rum purgatione prolaium ell: 5 apb. i. nunc univerfaliter de omni purgaiione re- petitur. Advertendum efl: aucem , gravius efle convulfionem a medicamento abfque immodica evacuatione fupervenire , quam ubi fimul im- modica evacuatio concurrit. Martian. p. 474. Conf. 5 aph. 4. & 6 aph. 39. Quicunque a veneno vel validiffimo emetico auc purgante fumto moriuntur, hos identidem inflammatio fpha- celofa, teft:e anacome praftica, emedio tollit. Mortis autem praefagium ferunt ardores inter- ni & fuiiunae anxietates , pulfus valde parvus
&
VII. A p H o it. 26. 27. 365
& insequalis, vel plane deficiens, cum fudore frigido, delirio & convulfione. Moffm. Mei. rat. T. 3. p. 34p.
Aphor. 26.
Ex vehementi partium quas ad ven- trem attinent dolore, extremorum refrigeratio > malum.
Exponi poteft haec fententia de dolore ia praecordiis, maximeque fcrobiculi cordis regione, qualis eft in lipyria febre ad j^aph.^^. enarrata. Conferri poceft 7 apb. i.
Aphor. 27.
rvvcim cv yoo^^i 6;^i?TJ; TiivKrijCog i7n^vo(Xiv(^ %
Mulieri utero gerenti tenefmus fuper- veniens, abortire facit
Afliduus conatus ad dejiciendum, feu tenc- fmus, in confenfum trahere poteft uce- rum, ut excutiac foetum; nam ne£titur cum
redo
§65 H I P P O C R A T I s
le&o inteftino utericervix: maxime, fi fue'» rit tenefmus vehemens, excitatus a dyfenteria maligna , frequenti in Graecia malo. Prceterea mulieres Graecse admodum imbecilles & deli- catae fuerunt , ob fummam abftinentiam a vino, viiftumque tenuiorem, & cuftodiam diligentio- rem. Ab hsemorrhoidibus internis hodie fae- pe mulieres gravidse tenefmo afEciuntur, ne- que tamen abortum faciunt. Lijier.
Foetus humanus raro ante fepcimum menfem ad eam perfeftionern venit, ut pofTic alimentis ore fumtis proprium fuum nutrimentum conficere, & in Iticem prodiens refpirare. Si ergo prius in lucem prodeac, qaam ut illa organa habeac perfe6ta , ii ve foecus ita prodiens fic vivens vel mortuus, illa exclufio vocatur ^Z^orto, qui eft parcus maturior quam quo poteft vitalis manere infans. Si vero poft iftud tempus , ufque ad legitimum partus tempus excludatur foetus live vivens five mortuus, potius illa exclufio vo- catur partus praematurus, quo tempore exclu-» fus fxtus omnia membra eoufque habet perfe- 6ta, ut potuifFet a matre feparatus vivere. De tali ergo exclufione hoc loco agit audlor , quas fic ante tempus, quo potuifFet fcetus exclufus a matre feparatus, manere vitalis. Ex caufis abortum facientibus hic recenfetur tenefmus. Si inteftinum redtum a quavis caufa irritatur, in ejus fibris mufcularibus aliquis concitatur motus , qui contenta non folum hujus , fed etiam inteftini coli determinat verfus anum, 6c ita ejicit : & uc haec ejedlio validiore potentia peragatur, naturali lege mufculi abdominis in confenfum trahuntur , qui non folum tunc qua- fi contra voluntatem noftram conftringuncur, fed eciam faciunt motum determinantem deor-
fum:
VII. A p H o R. 27. ^Cy
fum : prsstereacogimur fada fumma infpiratio- ne retinere animam , ut diaphragma magis com- planatum pofnt recelTum vifceris furfum impe- dire, qua majore potentia urgentur contenta. inteflinorum verfusanum, quando-vocatur aki egeftiQ. Sed fi in intefttnis nullae reHenc fssces, & hoc tamen intedinum ab aiiqua caufa irrira- tur, eadem fiunt conamina fine dejefttone fa^- cum , nifi quod violenta illa coraprelTione ex- trudatur aliquid mucofi ex lacunis inteftini re- £ti. Hic conatus faepe rediens fine dejedione fsecum vocatur tenefmiis , feu crebra cupiditas egerendi alvijm. inteilinum redum ad talem ejediionem inftigatur vel a caufa irritante ipfum inteilinum, vef ita movetur per confenfum, uti experimur in calculofis, fi calculus hasreat ad urethrae orificium, & in flranguria virorum, In foeminis autem , quia uterus inteflino re6to adjacec , ab eo aifedlo etiam inteflinum re£i:um confentire potefl; quando tunc non ampliusin redo intefiino funt fseces, illa foemina labora- bic tenefmo. Igitur foemina gravida tenefmo laborat, ex caufa irritante inteflinum reftum, vel per confenfum cum utero feu vagina. la utroque cafu abortus inllat , fi fiat ance legiti- mum pariendi tempus. Si enim caufa illa in- fligans in utero vel vagina haereat, nemini mi- rum efTepotefl, quod tunc per validiffimum conatum, uti in parturientibus , foetus imma- turus excludatur. Si fiat autem per irritatio- nem ipfius inteflini , non foium conatus in te- nefmo valide urget contenta uteri , ut ejus in- ternum orificium aperiatur & ita excludantur; verum ipfe uterus tandem etiam in confenfum trahitur , ut fe accingat quemadmodum in par- turientibus profundere contentum immaturum
foetum.
368 HiPPOCRATis
foetum. Ex his fatis conftat, quam cauti eflb debeant Medici in propinandis purgantibus, in dandis fuppofitoriis vel glandibus , & inji- ciendis clyfmatibus , fceminis gravidis ; atque fummacurapromte curare debent foeminis gra- vidis tenefmum & dyfenterjam , ne fubfequa- tur iterato conamine egerendi abortus, Gorter.
Aphor. 28.
Os quodcunque , vel cartilago , vel nervus in corpore praecifus fuerit, neque augetur, neque coalefcic.
H
H
ic aphorifmns fupra 6 apb. 19. continetur. Aphor, 29.
imyiv^Tcu la-x^-Jpyi', Xvet iluj vim.
Alba pituita vexato fi vehemens al- vi profluvium fuperveniat, mor- bum folvit.
H3ec fententia iifdem verbis legitur in lih. de Judlcat. n. 11. In Coac.fe^,^. n. 326. fcripta eft in h. mh Fituita.alba tumentes (r^i
Vll A P H O R. 29. 359
kiv^90Hyual^vra.f) alvi profiuvium fedat (exfol- Vit, liberar). Rt i. lib. 2. de morb. n 69 dici- tur, li venter per morbi 'vitiafua /ponte cohtiirbatus fuertt, faniiati e/l proxmus qa» td ctiam fii(^tuni excai lib. de tntern ajfeci. n 23. ffd defurt hic verba ilia per initia morbi f-^urlus Ub i. de morb. n. 6. haec habentur : Subaquofo (5 lienofo , alba^ que pituita detento , alvus Vchementer perturhatay bono efi Apud Celfum /, 2. c. 8. p. 6d. aqm in^ ter cutem vmime terribilis dicicor, fi venter moliis ; fi per fe exctrnit mo^lia 6f figurata.
Ai^Kcv (pAiyfjLet , pituita alba , communirer in fchoiis Medicorum una voce Leucophlegmatia dicitur; & Ceifus / 3, c. 21, p. iCo. Ag.>co<j)A^- y^ctr'eLv , vel Cttc mv (xet^xa , appellan fcribit eamhydropis fpeciem , quandocorpus inaequa- le eft, tumoribus aliter alicerque per totum id orientibus. Hippocrates lib. 2. demorb n 6y. pi- tuitam albam ica defcribic: Totum corpos albo tumore intumcfcic , venter ad concadumi crafTus ell, pedes, coxse, tibise & fcrotum in- tumefrunt, refpiracio coacervata eft {impedita fcu difficilis ^ anhelofa ^ vulcus rubicundu^, os aridum , & fKis decinec , cumque comedic, fpiratio crebra mcidic. Hic eodem die incer- dum melius, incerdam vero pejus habet. Ea- dem pene verba leguncur in de intern, affeSi* «.23. Ex doclrina Boerhaavii apb 1225. hy- drops MvKnpxiyuxVx f dLvi fl-^p/.a , O^o fl-tf^Kflj ori* tur, quoties in toco habicu pingui udinis fub- cutaneae {in memhram adipofa , reticulari £5? cel^ hlofa dicfa , quce membranas corporis omnes &f mU" fculos interjacet ) lympha ftagnat , vel eiFundi-* tur; qui &circum abdomen, & circa fcrocum,» Non hic, puto ^ morari nos debet animad- verilo Martiani p, 587. ubi leucophlegmaciam
yoi II. A a incer
570 UlPJOCltATIS
interhydropisfpeciesnonreferendam efle arbi-i tratur, eo quod Hippocrates eam hoc nomine non appellaverit. Enimvero cumcommunis om- niumhy dropis fpecierum fit nimla humoris abun- dantia, qui coUe^lus tumorem facit, &in leu- cophlegmatia quidem per totum corpus, uti bcne obfervat Mead in Monit. p, 123. nihil im- pedire video , cur receptam inter Medicos do^lrinam deferamus. Nonne ipfe Hippocra- tes /. 2. de morb. n. 69. praecipit , fi non tur- becur vencer, ut exhibeacur medicamentum deorfum purgans, ex quo aqua purgetur ? E- gregius inprimis eft texcus , naturam & origi- nem leucophlegmariae declarans, apud Hippo- cracem, lib. de ajfed; n. 20. qui ita habet. Cum •pituita alba detinet , totiim corpus tumore albo intu- mefcit , eodemque die alia corporis parte melius , alia deterius habere videtur , tumorque alias alia corporis parte 0* major £f? minor efi, Huic medicamenta deor/tm piirgantia exhibenda^ quibus aqua aut pituita purgatur. — Morbus hic ex pituita oritur , cum quis ex diutumis fehribus pituita abundaverit ^ Q* mini' me purgatus fuerit^ ^ inejus carnes pitwta verti^ tiir, Ouce quanquam reliqua pituita nihiio fit albi- dior^ cutis tamen color candidior apparet. Sanguis enim pituitce copia aquofior redditur , neque aque in eo bonus color ineft , proptereaque candidiores apparent, morbusque pituita alba vocatur. Si igitur per initia curatio adhibita fuerit , convalefcit \ fin minuSy in aquam inter cutein {\( ^'^f^a-ra) morhus tranfit ^ fcf hominem perimit. Ail notari meretur differentia, quam inter hydropem e«'f« a-ctpKoc diftum & leu- cophlegmatiam conflicuic Jretaus l. 2. de cauf. diut. c. I. ubi vult , in leucophlegmatia quidem perinde ac in anafarca aquam copiofam inter cutem ilagnare, fed in hoc fanguinem fimul,
quo
VII. A p H o ». 29. 371
quo carnes nutriuntur, valde effe corruptum, adeoque vitium longe fubeffe gravius ; quare etiamleucophlegmatia miciorhydropis fpecies, curatuque facilior haberi debeat , quoniam va- riae ejus tollendae fint profperae occafiones, uc fudoris, lotii excrecione , aut alvi nonnunquam copiofo eiHuvio; quum contra in reliquis fpe- ciebus, prsefertim fi mixtae fint, Medicus to- tum hominem permutare debeat , fi ipfas cu- rare velit. Hac ftante differentia , cum Hoff- manno Med, rat, T. 4. P. 4. p. 423 fq, dicenda eric leacophlegmatia in initio , anafarca vero feu hypofarca in augmento raali, cum jam, ob majorem fanguinis quam in ipfa leucophlegmatia corruptionem , color carnis & cutis magis de- pravatus & ex atro viridefcens adparet , ma- nifefto indicio , quae fanguificationi humo- rumquedepravacioniinferviuntvifcera, ut func pulmones, hepar 6c reaes, nimiae laxitatis vel infarftus vicio iaborare , & ad fun(fliones fecun- dum nacuram peragendas minus effe idoneas. Et haec diflinftlo in praxi medica ufum habet, quando fcire expedit , quo medicationis gene- re tradandu^ fit aeger, quod certe non idem femper profuturum exiftimari debet: id quod Hippocracem declaraffe fupra vidimus , videli- cei per inlria morbi, Conf. 6 aph, 14. Unde etiam lifnlcationem accipit praefens aphorifmusc Nam ubi diarrhoea iflasegro jamdebUiexiftente concingat, periculofa e(l. Rmr, p. 329. Ne- qae pra^bet confi:antem regulam, omnem hy« dropem vel leucophlegmatiam curandam eue purgantibus; variaeenim funt Hydropis caufae, quarum qusedam refpuunt purgantia ; & quan- do in leucophlegmatia non prius folutus fuit humor per alvom educendus, per purgans eli-
A a a cietuj
57^ HippocltATis
cietur humor bonus & fluxilis, relifto vifcofo in tunica cellulofa & cute, qui ad inteflina ve- nire nequit, Gorter,
fU
^PHOR. 30.
OicthpciriQ , Ti^TioiQv cLTro Tr,$ Ki^ccKrig \j7zt KXTUppisi. (^(phiyiJLa KUTZihpiei^
o
Quibus per alvi profluvia fpumofa funt alvi excrementa , iis ea ex capite defluunt. (de capite pituita defluit )
Sententia videtur intelligenda efle de drar- rhoea pituitofa, eo quod materia ejus a ca- pite provenire ab Hippocrate creditum fit, in capite vero cerebrum elfe magnam glandu- lam , pituitae , & confequenter catarrhorum , abinde in quasvis; corporis partes depluentium fontem. FicL Inde eft , quod in lib. de viorb. facr. n. 7. legimus : (i pituita frigida , in ccrebro colleEta , ad ventrem feratur , alvi projluvia corri- piunt.
Conftat experimentis, aerem in inteftinis & ventriculo colledum mocu vermiculari ae- quabiliitauniri humoribus, utplaneevanefcere videatur ; fed motu inordinato earum partium, etiamfi nihil aeris ingeratur, tantam aeris co- piam generari, feupotius feparari abadhaeren- tibus humoribus , ut non folum inteftina & ventriculus turgeanc , verum eciam totum ab-
domen
VII. A P H O R. 30. 373
domen inftar tympani tendatur; &, quamvis inulti ruflus & crepicus emittantur, venter ta- men non fubfideat , quafi generationis aeris nunquam eflet finis. Generatur etiam in inte- flinis aer , uti extra corpus noftrum , ex fer- mentatione vel putrefcentia contentorum , fi ventriculi & inteftinorum adio debilior non valeat fpontaneam hanc mutationem arcere. Tali modo natus aer ii vifcofis , vel piriguibus humoribus mifceatur , exhibet liquorem fpu- mofum; fed aquofis meris miftus ftatim fe ex- tricans non producit fpumantem liquorem. Ut igitur fpumofse egeftiones fiant in alvi pro- fluviis , requiritur praefentia humoris fubpin- guis, faponacei, velglutinofi, qui aeris bullu- las retinere potefl:, atque intefi:inorum motus inordinatus, quiaerem producit, & qui fimul copiofiorem deje^tionem facit ; nam in tali motu au£to concipi nequit fieri pofiTe vel fer- mentationem, vel putredinem fpontaneam ex deficiente motu intefi:inorum. Spumofas ergo egefi:iones femper fignificant motum intefi;ino- rum perturbatum; fed prout color, odor, & confifi:entia variac, ita efi: humor morbofus di- verfus, qui ex aere admifiio fpumantem ege- ilionem praebet. Nunquam in praxi obfervare' potui , Ipumofam egefi:ionem dedifife bonum praefagium, quiafemperindicat motum pertur- batum , 6c corruptionem humorum. Quum au£i:or accufet pituitam , inde concludere pos- fumus, eum hoc loco intelligere fsces albican- tes, feu pallidas & fpumofas, quas etiamfsepe obfervavimus emififas eflfe cum capitis dolore. Hocetiam cum obfervaverit Hippocrates, exi- Itimavit eam pituitam fpumofam, quam con- fpexit egeitam per alvum , natam effe in capi- A a 5 te.
374 HippocRATis
te, &inde cum impetu delatam ad inteflina, 6cinde ejeftam. Nos aliquoties experti fumus, in capitJs doioribus hujufmodi fadas fuiffe ege- fliones fpumofas , quas puto provenire a fucco nervofo acriori praeprimis in encephalo nato, & capfulis nervorum, fenfim fecundum nervo- rum curfum ad inteflina delato , ibi praebere humorem didlum pituitofum , qualis obferva- tur in gravedine. Si hic humor in cavum in- teflinorum depofitus fuerit, fimulque inteftina vellicat, motu tunc inordinato inteilinorum , non folum generatur aer copiofior , verum etiam eodem motu ita mifcetur huic pituitae, ut prsebeac recenfitas alvi egeftiones fpumofas cum multis vencris torminibus. Gorter.
Aphor. 31.
ou vziro^.cii^ yiyvQVTcu j ^clzoIw tCw cio"
Q
uibus febricitantibus fedimenta in urinis fiunt craffiori farinse, fimilia, longam ^gritudinem fignificant.
Hic aphorifmus reperitur in Prognqfl, n. tt. ita exaratus: Sedimcma in urinis crajjiores hordei tojii non exa8e moiiti partes referentia , pra^^a Junty hijque pejora laminis fimilia.
In urinarum fedimento duo potifllmum con-
fiderantur ab Hippocrate, color & fubilantiae
jnodus. De coloribus album ftatuic omnium
^ ., optimum,
VII. A P H O R. 31. 375
optimum, & pofl: eum, fubrubrum, casteros autem colores non meminic tanquam malos; modum vero fubftancias in fedimenco confide- rans, Jaevitatem probac. Iseve autem dicitur, quod fibi continuum eft, & cohaerens, sequa- biiemque habec fuperficiem, minime afperam, & nulla ex parte divulfam, hujus laevitacis pti- fanam ftatuit lib. de vi^. acut, n. 5. dum iliius vifcofitatem laevem appelJac. Huic contraria cft afperitas , quse fubftantise modum insequa- lem, & minime cohaerencem imporcat , hu- jusque inaequalitatis in fedimento quatuor enu- merac diiferentias, pro racione magnitudinis partium ipfiusmet fedimenti , in Prognojt, l c. Ita, {1 fedimentum ex partibus tenuiffimis con- ftat, tenue dicitur; hujufque malitiam defcri- bens inquit: alba &? tenuia valdepravafiint. Quod fi partibus pauJo craiiioribus conftac, fedimencum xpifjipcJ^iis dicitur, h. e. farinse craffioris partes referens ; & fi adhuc crafliores fuerint ejus par- tes, & aliquantifper compreflae ^gTcsAJcTc.g? ap- pellacur, hoc eft lamineum, hocque prsedidis deterius facit ; T/Tt^a^ea^ tandem , id efc furfu- raceum dicicur fedimencum , quod partibus adhuc craflioribus conftat, hocque omnium peffi- mum ftacuic. Quare juxca modum fubfiianciae duplex efc fedimencum, alterum sequale fecun- dum cocam fubfcanciam ; & hocque bonum efc , quia fic a calore fuccos exade fuperance , quo- rum pars eft ipfum fedimencum : alterum asperum, & insequale, quod malum cenfecur: ita ut ficuti laeve & ccquale indicat calorem innatum humores ipfos fuperare, ita inaequa- le, & afperum indicabit humores peccantes a praeternaturali calore exuri, auc magis, auc minus pro ratione inaequalitatis ipfius fedi-
A ;i 4 tnenci
87^ HlPPOCRATIS
xnenti eo ordine, quo explicatum efl. Non enim confentaneum efc rationi, praedifta fedi- menta a fubtlantia partium folidarum decedere, uc tota fere Medicorum fchola tenet , quia neque per febres CDlliquativas, neque per he- fticas, in quibus manifefce partes foiidae mar- cefcunt , talia confpiciuncur fedimenca. Quare racionabilius efc dicere, ficuci fedimentum iau- dabile elt pars fucci a natura devicti, ita & mala fedimenra efle portionem humoris a fe- brili calore exufti , ic^ uc , quo mayn viget exuftio , partes in fedimento majores confpi- eiantur, quo vero mmor, minores. Nam a- gente caiore illo adurente in fuccos ipfos , eos primum alfat, deinde exurit, & quo calor efc vehementior , eo citius partes humorum te- nuiores, & humidiores confumuntur, & fic partes exufcae majores permanent, unde non efc mirum, li, quo partes in fedimenco fue- rint craHjores , eo pejusipfum fedimentum red- dunt. Martian. p. 484. Lt)ngum itaque nior- burn ligiiincant craffa illa urinae fedimenta , quia declarant materiae crudicacem ex vigore mor- bi , praeferiteque magno aeftu. In acutis inorbiT periculum denunciat urina bilioja , neque ahquantulum ruhra . £«? quce hordei non exaEte moUii crajjioribus frujlulis fimilia habet fedimenta alba. Hippncr. 0)ac. fed:. 5 n. 11. 12. In pleuriticis urina alba diluta , hordei tojii non exafle moiiti craffioribus fru* flulis Jimile habens fedimentum fulvum^ dolorem £5* periculum denunciat. At quce pallida fulvum hahet fedimcntum , hordei tojti non exaBe moliti crajfio- rihus frujiuUs ftmik , diuturnitatem ac periculum indicat. ibid n. ^4, 6s. Cervicis ac dorji pcT' fridtwnes , qua etiam totum corpus pervadere vi* 4Mur , convuljiones denunciant , in quihus urina
bordei
VTI. A p H o R. 31. 377
hordd tofli non exadle moliti crafftoribus fruflulis Ji* milia contineni iD. fedt. 3. n. 198. 199.
Si in fundo urofcopii , quod continet uri- nam in quiete refrigeratani, detegitur materia albicans inftar farinae non exafte molitae, tale fublidens vocatur fedimentum farinofum , quod zion multum diftat a fedimento albo & bono infebribus, quoad externum Gonfpe£lum , nifi quod illae partes fintmajores, minusque sequa- liter diftributae , quam in fedimento aibo. Quo- niam hae partes farinofae non apparent in ca- lente urina, neque tam magnae ire poflunt per tubulos renales, certe conftat, iftas formari in refrigerata urina. Illa ergo materia hoc fe- dimentum formans poiTidet majorem concre- fcendi potentiam , quam quae obfervatur in fe- dimento albo aequali , qua concrefcit in grumu- Jos. Quum vero omnis materia fedimentum formansiitmateria morbi, quia illa in fanorum urina non apparet, concludere poflumus, tali in febre morbi materiem in corpore adhuc oberrantem pronam efle ad concretionem, 6c inde viribus vitae non facile feparari pofle. Materia febris continuae falubriter evacuari fo* let fub forma fedimenti albi & aequalis , quod fedimentum tantum valet in febribus, ot dica- tur criticum. Si vero referat farinam crafllorem in febribus lignificat, materiem phlogifticam, ex majori motu febrili natam, non abiifle in materiem fubpurulentam albam & aequalem, quae a natura facile eliminatur , fed in mate- riem taiem tenaciorem , quae non facile ope renum a tota mafla fegregari poteft ; & inde in corpore manens morbum protrahit : aut fi poftea deficientibus viribusper fpontancam fvi- pexvenientem corruptelam immutetur , fre- A a ,5 quen-
J7S HlFPOCHATIS
quentifTime novum morbum chronicum pro- ducic. Gorter.
o
Aphor. 32.
At quibus biliofa fedimenta , fupra vero tenuia fuerint, acutum mor- bum fignificat.
Galenns, quemcseteri expofitores fecuti funt, adverbium illud <^y(a^iv , cum antiquis quibusdam interpretibus , ad tempus, non ad locum referens exponit. Ouibus biliofce furj fubjidentice a principio tenucs , 6lc. Verum non mihi adeo monftruofum videtur , urinae fedi- mentum matulx fundum attingens, & aiiquan- tifper elevatum , partem habere fuperiorem tenuem , inferiorem vero crafTiorem , ut fen- tentise per fe claras alienos fenfus cum verbo- rum improprietate mendicare cogamur, quia, etiamfi de urina loquentes aquofam tenuem dicimus, non tamen id de fedimento afTerere licet, fed illud tenue appellatur , quod con- traponitur craflb. Quare aphorifmi fenfus eft: Quibus biliofas funt fubfidentias , colore fcili- cet chloro , aut flavo infeftse , quse in parte fuperiori tenues funt, acutum morbum fignifi- canti indicact enim bilem peccare, quas non-
dum
VII. A ^ H o R. 32» 379
dam a natura fit devifta , nam eo cafu fubfi- dentia effet aequalis , non tenuis in fuperiori parte, quae humoris concitati eft fignum, ut non immerito morbus acutus indicecur. Mar- tian, p. 474. Quibus ad veficam biiis aliquid confluit, iis urinacraffa, idque apituica, red- ditur, biliofunjvero deorfum fecedi:, eo quod exufta funt quae m ventre infunt. Hippocr, 1. 1. de morb, n, 27. Tenuis autem & biliola urina, & aegre lentum habens fedimentum, & quse in melius ac deterius commutatur, temporis diu- turnitatem pofculat. CoacfeSi. 5. n,6.
Liquor coiorem fiavum exhibens , biliofus vocatur Veteribus, etiamfi non fit vera biiis, & omnia excremenca ac humores morbofi fla- vefcentes dicuntur biliofi. Itaque fi id, quod ad fundum urofcopii in urina refrigerata fer- tur, habet colorem flavum, hoc ioco hypo- ftafis biiiofa vocatur. Materia eft biliofa, id efc maceria ichorofa flavefcens , nata ex mate- ria purulenta vel infiammatoria corrupta, efc enim gravior reliqua urinae mafll , quia fun- dum petit , qualis major fpecifica gravitas non invcnicur in bile , quse fupernataret, Ergo fignum efc in febribus materiem febrilem non mucatam eflfe in materiem albicantem criticam, fed in ichorofam , acrem & ftimulantem hu- morem , qui in corpore remanens ( nam omnis xion ica per urinam emitcitur) fcimulo fuo fe- brem intendet. Quia vero feparatur a reliqua maflfa urinae , fignum eft , hanc materiem bilio- fam non ita mifcibilem eflfe communi vehiculo humorum aquofo , unde difficiiius eliminari in pofterum poterit. Urinae fuperne tenues noa fignificant urinam aquofam, fed pellucidam & etiam coloratam, nam aeque inveniuntur uri- Dae tenues coloratse quam decolores. Gorter.
4PH0R.
380 HlPPOCRATIS
Aphor. 33,
o
Q
uibus autem difparatse^fiunturinas, iis vehemens eft in corpore tur- batio.
Urinae difparata feu variae dicuntur, quae mo* do coftionisnotas, modo crudicatem prse feferunt: ergo argumenta monftrant naturas modo dejeftae aut titubantis, modo vincentis, h. e. magnae turbationis in corpore. Hecquet. Urina, quae frequenter in melius, & dete- rius mutatur mala eft , quia morbi inconftan- tiam , naturaeque inftabilitatem fignificat , qui- bus invicem dimicantibus,modoque hoc, mo- do illo praevalentibus urinarum frequens muta- tio fit , modo ad pejus , modo ad melius , quam quidem urinarum permutationem defcribens Hippocrates in lih, de vi6t. aeut, n. 46. haec ha- bet : Ex urinis vero quid futurum fit conjiciendum. Craffiores namque & pallidiores , meliores; tenuiores ^ £? nigriores , deteriores. Quod (i mutationem ha- beant , temporis longinquitatem indicant , morhusque neceffario tum ad pejus , tum ad melius incequalitatem permutat. Hac igitur ratione urinae hujufmodi permutationem habentes morbi longitudinem iignificant. Martian. p. 605. In febre variarum interdum urinarum miftiones , morbum pro- iJucunt. Hippocr. Coac. feSI:. 5. n. 78. In febri-
bus
VII. A p H o S. 34* 381
bus fi urina mutationes habeat, temporis lon- gitudinem indicat, segrumque tum ad deterio- ra, tum in alteram partem neceffario commu- tari. lib. de Judic, n. 7. Longum fore morbum colligere poffumus, fi urina modo liquida & pura eft, modo habet quaedam fubfidencia. C^//i L 2. c, 5.
uiPHQR. 34.
tIuu dpo^^jiiri!^ iG^cQ^cu*
Quibus in urinarum fummo bulte confiflunt, renum affeftiones figni- ficant, atque longam forc invale- tudinem.
A pud Celfum /. 2. c. 5. inter figna longse J^ valecudinis ponitur urina, qux bullas ex" citat ; & c. 7. p. 60, dicitur in renibus vicium effe , fi urina bullat,
An bullse illcX fignificant impeditam Urinae in renibus fecretionem ? Bullatae feu fpuman- tes urinae producuntur ex crafiiore humore, quem agitavit fpiritus flatulentus , unde origo fpumse , quae non vanefcit facile. Sunt tales Urinse recidivis crebrae , ab inchoata crifi , cu- jus perfeftio fperari nequit cum tali urina. Z)«- ret. in Coac, p. 520. Spuma efi: aggregatum plurimarum bullarum minutarum , five fphae- rularum, quia interclufus afe*r aequo nifu pellit
undique
332 HlPPOCRATli
undique membranulas , quibns intercipitOl^ Boyle de Color. p. 109. HameL Oper. T. i. p, 36. Bulla dicitur rotundum in humore corpus, quod cico fit utplurimum , & cito folvitur. Ad ejusgeneracionem duo potiflimum concurrunt, iiatus contentus , & humidum corpus conti- nens. MercuriaL Urina, qu3e conquafTata fpu- mam diu retinet , notat olea & fales in hxi- vium faponaceum mifta , atque foluta , adeo- que I. tenacitatem mifcelae ardlas , 2. co6tio- nem difiicilem &crifin, 3. morbos ferepulmo- liicos, aut catarrhofos in capite. Bocrh. J, M. 5. 10 £2. Nunquam vidi me fefeliiire prasfa- gium. Quando prius urina fpumam retinet, ud aqua in qua fapo diflblutus efl: , tunc tena- citer adhuc olea & falia fibi adhaerent. Quan- do vero die feptimo , urina concufTa , bulla inde orta mox fponte diifiht , certum eft , segrum in vado effe. Idem PrceL in J. M. g. cit. In peripneumonia fuppurationem faclam declarat urina fpumofa. Idem aph. 835. Si qui- dem fpuma diu manec , neceiFe eft fiatum gi- gni , & ex lenta craflkque materia : quod vero craffum efl & lentum, frigidum efl neceffario, idemque morbos longos neceffario etiam pro- creat. Palam efl: igicur , bullas diu in urinae fuperficie manentes, longum morbum decla- rare: & quanto builas majorcs fuerint, acque diutius manferint , eo longiorem morbum lignificare. Nam pueri folent lixivio admifcerc faponem , ut palea efficiant ampullas. quod enim lentum efi, multum extendi potefi:, & in magnum fpatium : oleum autem , quod fa- poni immiftum efl, abfumta jam tenuiore par- te , maxime cobaeret. Regula etiam efl dia- leftica: Quodcunque tale efl, maxime fi tale
fit,
VII. A p H o R. 34. 3&3
lit, efFeftum eo majorem producit. ut, fi fri- gidum & lentum morbos longos efficit , quod frigidum eft maxime , aut lentum, longiffimos efficiet morbos. Nihil autem prohibere vide- tur, quin materia illa, ex qua fiunt bullae, non ex capite aut pulmonibus, aut ventriculo ve- niat, neque enim builse iilas , quod arbitratur Galenus , in renibus ex fpiriru generantur, quandoquidem videamus ipfis oculis urinam abf- que fpuma prorfus exire, nec ex fpiricu flatuo- fo, utillecredit: fed dum mejitur, gignitur. Fit ergo fpuma ipfa, dum urina exit: indicio- que eil:, quod quanto majore impetu ejicitur, eo fit major: femper aurem fit, fed ex vifcida materia manet: e tenui & minime vifcida, fla- tim diffolvitur. Quod fi quis caput virgae uri- nse immerferit , ac primum faciat ut matulae imum condngat, finatque fenfim urinam ef- fiuere, nullaprorfusfietfpuma, etiamfi morbus renaiis fjeviflimus infeftet. Dicendum videtur, tametfi materia illa cruda longius veniat quam a renibus , aut omnino necefle efle ut genere- tur morbus in renibus ex tam vifcida materia : aut non pofle effe vifcidam materiam, nifi in renibus confiftat , & morbum generet. Videtur fane, quod bullae, guse diu infident & magnse funt, ex materia vilcida in renibus neceffario fiant , aliter attenuatae jani efTent tranfitu longo per venas. Cardan p. 787. Qu^dam bullae ap- parent in fuperficie, quxdam in medio urinse, vel utrobique. BuIIae alise fuot fimplices, aliae multa^ connexse in latitudine, fcilicet medium verfus: aliae nonconnexas, tametfi multae fint. 6c boc eadem ratione de bullis juxta altitudi- nem intelligi debet. Semper autem quae fubli- mes funt 5 5c quafi aliis inequicanr,, aut ad.me-
diua»
^24 HiPPOCRAtiS
dium extenduntur, his a quibus oriuntur, fantf niinores. Bullae denique alise funt parvae, alia3 magnae. Bullas fiunt ob extraneum fpiritumi fpirituum auiem non femper eadem eft quan- titas, nec qualitas eadem. Spiritus crafTiores potius in builis apparent inclufi, tenuiores ve- ro magis difperfis contentis congruunt. quem- admodum eorum quantitates quadrant magis cum quantitate buUarum , atque cum receflu; quae faciunt contenta recedendo a fundo ; at- que etiam cum ipforum contentorum diffipa- tionibus, cum magis difperguntur, Bullae fi- gnificant dolores capitis, autrenum, 6c prae- terea defluxum in pulmonem. Bullse , quae in fuperficie urinae generantur , demonifcrant fpi- ritus in corpore afcendiffc ufque ad caput. Cum vero jam concofta fueric materia, quae fpiritus excitavit, refoluto fpiritu, ad puimonis loca defcendens convoluta cum fpiriru qui in pul- mone eft , magis etiam inflatur. & hoc demon-^ flrarur a bullis , quae circa medium innatant^ Cum autem materia multum agitatur circa re- nes , veficam 6c vafa feminaria , ob locorum anguftiam, tunc builae cxcitantur denfiffimae^ & interdum apparent veluti capilli, aut veluti feminis ipfius fpiendidiores, aut veluti renum calefadorum culliquamina /idluar de urin, p, 152 fq. 287. 290 fq, Conf. PerneLMedic p. 420^
Urina fpumo^a evacuatur , fi in itinere cor- rumpatur, fi ei admifceatur vifcofum , aut fi pro- veniat ex putrefadlis nollri corporis humoribus: inde tam frequens in febribus colliquativis, putridis , hefticis , phthifi , & omni nimia emaciacione corporis , calculofis, omnibufque xxiorbis, quifaCiunc exire liquefaftam pinguc-
dinem
VII. A P H O R* 34. 3S5
dinem e corpore noftro. Adecque multo plu- res funt morbi, in quibup invenicur urina fpu- mora,quamqulab auftore cltantur. Talis igitur urina vifcofa , faponacea , vei pinguedine imprae- gnata , permitcic qoidem bullulas aeris urina leviores adfcendere, fed hss li ad fupcrficiem venerinc, totam non relinquunt maffam, ve- rum obteguncur tenui expanfa pellicula ex tali urina fada, qus2 femper indicat aliquam in uri- na effe tenacitatem : atque quo fpuma efl co- piofior, diutiusque periiftens, eo majorem te- nacitatem in uriLia arguit. Quare non foliim ex urina fpumance pr^cedentia cogno.fcere polTumus, verum etiam magnitudinem & par- vitatem mali. Talis urtna cum & fine febre evacua.ri potefl: : fed quoniam obfer vavic Audor faepe reddi in alTectis reBtbus, inde ex confpe- d:a tali urina quoque intulic, fignificari reuum affeftiones. Si enim aliQuis renum calculo la- borac, duplici ex caum urinam fpumaucem red- dit. Calculus enim feniper aifiucnte urina per- fufus fpeciem cornipiionis iriducic, quare cal- culofi etiam reddunt urinam foetentem: atque hoc pucrefattum urinam fpumofam facic, uti patec ex urina fana dein putrefisfta. Calculus etiam continuo terendo sbradic naturalem via- rum mucilaginem , quae urinse mifra &c flmul exiens, urinam magis glutinofam facic & inde magis fpumantem : inde eriam calculpfi reddere folenc urinam craffiorem & concentis faturam. Si vero pinguedo in corpore liquefafla & acrior reddita per urinse vias emlttitur, in fuo cranfi- tu quoque dolorem renibus inferre poteft, omnibufque viis urinse, quibus abradic feu ab« flergic mucilaginem has vias nacuralicer tegen- tem: ita illa urina cx fua natura acrior, nudas roh IL ^ B b tan-
38(5 HippocRATis
tangens partes , dolores nephriticos infert, quod faepe ixi febribus putridis obfervatur. Si quis febre laborans rcddere incipit urinam fpu- niofam , femper ego quoque in praxi obferva- vi , iilos aegros tarde recuperaffe pnliiDam fa- nitatem : quod ctiam rationibus eft: conveniens, nam omnis febns commutatio in putredinem morbum prolongat , quum vis vitae nefciac putrefadum emendare , & careamus organo putrefadlum feparante a bono; hinc diu durat, priusquam omne putrefadum fuit evacuatum : quod alio modo fit in materia purulenta &cri- tica, quam natura novit eliminare. Hinc per nullum emunftorium invenimus humorem cor- ruptum evacuatum fuifle criticum ; imo ulcera, quam diu putrefada emittunt, non confolidan- tur. Quia vero urina fpumofa fignificaL muta- tionem materise febrilis in putrilaginem , ex generali lege putrefa£ti longa efl expedanda in- vaietudo. Gorter.
o
^PHOR. 35.
At quibus quod fupernatat , pingue €ft & confertum , iis affediones renum, & acutas fignilicat.
Non hic intelligitur ea pingaedo , qnae vere pinguedo eft, & in guttas difperfa per urina: faperficicm confpicitlir , ciaUgnaeque
colli-
VU. A !► H O R. 35. 387
Colliquationis fignum cxiftic ; de qna Hippo- crates Prognoji. n. 12. Pinguedinis , dlz, Jhpra innatantes araneorum telas referentes , damnare opor- tet y colliquationem namque fignificant. Ad quse Fernelius Medic. p. 320. addit: nifi enim renum colliquatio ^ fufio qucedam in caufafit , corpus unt- verfum velfebre ardcnte , vel phthifi^ vel he^icafc' hre llquefcit. Divulfa quafi oki pun6ta innatantia aJterutrum fimiliter , fed inefficacius denunciant. Non?2unquam tamen animadverti ex epoto oleo hcsc cum urinafluxijfe. Quo autem facilius illa dijfipan' tur y eo morhum leviorem , contumaciorem vero quo diutius perfiftunt. Urina autem vere pinguis & oleofa, rarior certe, fi obfervaretur unquam, notarec i. vafa attrita per majorem motum, hinc foluta, cruori mifta, & cum urina excre- ta pinguia; 2. humores acres. Et ideo mina- bitur phthi/in , & atrophiam. Boerh. J, M. 5. loii. Experimentum Ruyfchius folus ha- bec & ante eum veterinarii , qai dicere fo- lent , quoties equum obeftmi a fubito & vali- diori mocu extin<flum vident , belg. de reufel is gefmolten in 't lighaam^ verifTima phrali ufi. Nam Ruyfchius vidit omnino effufam ad aliquot li- bras in cavitatem abdominis folucamque pin- guedinem. Simiie quid vidi poft oleofum cly- fma diutius recentum. Talis pinguedo omnino reforberi potefl: in venas, & per arterias cum urina expelli. Ipfe ego urinam vidi , quae ftrigmenta oleofa in urinali traxit , qualia in aqua nafcuntur , prius quam adfufum alcohol probe cum ea miftum fuerit. Dedi bibendum hominibus oleum, non ideo per renes cum uri- na quidquam tranfivic : ^\ cranfifet , etiam chy- ]um cum urina effluere neceffe eflet, qui oleo meabilior eft. Ejufd. PrcsL in J, M. 0. cit,
Bb 3 Eft
588 HiPPOCRATis
Eftne fabula urina vere pinguis & oleoft; an cxlflic vere? „ De oleaginofa urina nihil „ efl niagis apud Medicos decantaturn, & mi- „ rurn, qaancum clanrient , dum aiii neganc, „ ajunt alii, urinas dari pofTe , quae oleo fint ornrnno fimiles , non in ciifficultate fluxus folum , fedincolore, rapore,un6luofitate,ac uno verbo, flnt fere oleum , vei quid pingue fluens : affirmantibus aliis , oleardnofas uri-
r9
99 99 99
„ nas illas elle folum , quarum fuperficiebus .,, innatant quafi guttse olei, non vero oleum
99
efTe urinam univerfam, imo nec eife polfe, eo quod fieri non poflit, ut aqua cum oleo „ ita mifceatur, ut unum compofitum confli- „ tuat; urinseautem pars minima aqua efl; ad 5, hocigitur,utproducerecururina olcaginofa, „ oporteret conjungi aquam cum oleo , quod „ plane repugnat. Qua fuper re aflTerimus, „ quod nemini dubiurn , urinas,* quarum fu- „ perficiebus innatet quid oleofum , faepe da- „ ri, & nos hujusnaruras excernebamus, cum „ vertigine laborabamus; quqd facile, ac ne- „ cefl:afio continget , quoties pingue aliquid „ in corpore folvicur. Finge igitur jam non „ pingue aiiquid, fed plurimum oleofi e cor- „ pore folvi , & aquam vel iahgerere parti- „ bus, vel in pingue quid permutari; an non „ univerfa urina purum pucum oleum vidcbi- turipfi in atfeftionibus omnibus refpondens? Pofi:remp , verum quideni ell , aquam , & oleumi conjungi non poflTe ex fe folis, fed fi adjiciantur fales & pra^cipue acriores, tria illa in unicum corpus coalefcent maxime oleofum ". BeUin. de iirin. i§c. p. i^fq, Conf. Etttn. Oper. 7\ 3. p. 131. Obfervamus mani- fefl:am fsepius pinguedinem , urinse fcbricitan-
tium
VII. A p H o R. ^5; 3S()
diim & hefticorum rupernatantem,&ktenbiis vitri fe adponetitem. Oleaginofss urinss fine llrepitu, ut oleum folet, niinguntur & effun- duntur. Hoj^m. Med. rat. T, i. p. 214. Vide etiam Eph. N. C. D. 2. a. 2. 0. 123 & 124. De aegroto, qui febre ricuta^aborabat & delirabat, legimus quod minxerit laeve oleofum mukum, in lib. I. Epidem. Jed;. 3. egr. 12, Liquationis fjgnum prsebet urina oleofa , qu^ redditur ante rigorem, videlicet fudorificum , & mala dicitur in Coac.JeB, 5. «. 29. quoniam a tali ri- gore nihil fperari, nec expedtari potefl prseter incommoda corporis inflammad , vel exfoluti , efl: enim rigorisfudorifici critici fere prsenuncia urinse fuppreffio , cum incidit U T«r x?^^'^^'» DuYit, in Coac. p, 503. Enimvero vei rigor fu- pervenit liquationis ratione, & tunc urina illa pr^cedens pefiiimam effe iiquationis folutionem indjcabic, quss vel caiorem abfumat, vel par- ticulas irritantes, vel (imul utrumque produ- cat,,ex quo rigor fuperveniens iiquadonem promovsbit ; vel rigcr fupervenit aliunde, puta ex grdtia , quia laborat ille febre aliqua intermitcente, ac tunc fimiliter cum oleofa 11«- q'jationem indicat vi rigoris, tum ratione ma- terias irritar.tis, a qua rtgor producitur, tum ratione concufiionis , qua rigemus, promove- bitur liquatio. Bellin. l. c, j). 41. Ne hic me- morem , quod urina nonnunquam a plebejis omnino ladlea, fupernatante pinguedine , ju- dicanda Medicis offeratur in vitris , in quibus olivum ante fervatmn fuic ; de quo in Eph, N. C, D. 3. a. 3. app. p. 85. Id certe notari ap- prime meretur , quod faepius in segrotantium urinis obfervetur craffitudo qussdam in fummi- tate, gualis apparet in urinis, quae diutius as- B b 3 fer-
gpo H I F P O C R A T I s
fervatas funt ; & hanc appellavit pinguedinem quandam Hippocrates in Coac, fedt. 5. n. 2. ubi in febre a tali apparente pinguedine celerem dicit notari iiberationem. Pinguedo cnim uri- cis fuperftans magnum interius incendium vi- gere fignificat , a quo morbi vehementia, & acuties dependet ; quia vero confufa exiftens exaquefcit , ut habet textus , h. e. clarefcit , fi- gnumefl, naturam morbificae materise domi- nari. Martian, p. 603. Vid. etiam Bellin. L c^ p. 35. Ad hujus normam textus intelligendus efl etiam locus, qui in Coac. ibid. «. 43. com- muniter ita legitur : Quce emittitur urina in qua quod fubfidet pinguedinem habet , fcbrem fgnificat : fed inchoata eft tantum grseca ledtio, cum ait, wvfiTov (ry](AAivii L e. febrem denunciat; non enim boc fpeftat ipfa prognofis , ut tantum nos do- ceat febrem denunciari ab urina defcripta. nec vero id novum efl , nec etiam febri tantum denunciandae appofitum; fed ejus qui aegrotac periculo aut fecuritati. Quare ita refcriben- dum, rax^Toiv eTg f[^ ^vffiv (T^fAotivu^ i. c. oc citam quoque dimiffionem febris oflendit ; figno nempe h, caufa difcefnonis. fiigno quidem mitificati humoris morbifici , liberorumque meatuum» Caufaautem, de copia vacuati humoris, quae cernitur inliberali urina, quae fuerat ante pau- ca : tum in copiofa hypoflafi quae pinguis ^p- paret limilitudine; non reapfe: cujufmodi eft yfdL^f pinguium jufculorum. Duret, in Coac. p. 508. Referri huc quoque potefl urina pinguis quae proditin febribus intermittentibus, finito paroxyfmo , cujus mentio habetur in Boerb» ^P^'753« Magnitudinem ardoris febrilis, ma- gnum humorum attritum , flmulque acrimo- mm , per hujus generis urinas denotari , in-
dubiun^
VII. A p II o R. 35. 391
dubium efle puto. Notabilis efl: textus lib. 4. Epidem. n. 6, in quo narracur de Nicoftrati uxo- re, quod, dellrans & convulfa , urinara emi- fit, cuiinterdum velut adipofum quiddam , «5 t«- lAtAnh? , fuperflabat. Sed quam proxime ad praefentis aphorifmi noflri explicationem acce- dunt hsec: Pinguis apparens urina plerumque gerit arenulas mloimas vifcido quodam nexas , & fic effingentes fpeciem membranulse oicofae; tum notat abundantiam terrae, & falis hebetio- ris in fanguine; praefagit hinc fcorbutum, cal-» culos, &fimilia. Boerb. J. M, ^. loio. Conf. Ettm, Oper. T. 2. p. 593.
Pingue in urinis , {1 corpus interea integrum
fe tuetur, piethorici habitus , tndeque redun-
dantis nutritii fucci, utut co^ti laudabiliter, fi^
gnum eil : fi vero emacrefcat corpus , colli-
quationis fit indicium. In renum autem affe-
Aibus pinguis fafta urina , gravem illorum &
acutam arguit aegrotationem , phlegmonem
nempe, qua eliquatur illorum pingue & cum
urina excernitur, Hecquet. Non femel vidi
( verba funt Halleri) innatantes in urina guttu-
ias fluidi adipis, etiam in non male vaientibus,
quod vidit etiam Sanftorius. Verum eam pin-
guitudinem mallem ex fanguine ipfo repetere,
unde deduci poteft in vafcula urinas , quoties
ea jufto laxiora funt. Neque enim lacunulae
ureteris fufficere videntur, aut refpondere ob-
fervationis. vid. Boerh. PrcsL in J, M. T. 3.
p. 23 [. Sandorius ( ^ftz^ Med.feSt. 1. aph. 108.)
Crajjifllmi , inquit , humores in robuftis per anguJliS'
fimas vias tranant , ut patet de pinguedine per uri»
nam. Urinae pingues & oleaginofae , quibus
febris he^tica, partes colliquans , vulgo indi-
catur, ex fanguine oleofo & fulphureo, auc
B b 4 renum
S92 HlPPOCRATIS
renum pinguedine ex fupino in dorfum decu- bicu incalefcence , oriri potuerunt ; unde in corporibus florentibus , & optime conftitutis idiufmodi urinse haud raro animadvertuntur, Signum etiam hoc hypochondriacis magis pro- prium & familiare elFe quam tabidis teflatur Willifius , & quam plurlmos ilne hoc in- tabefcentes mori. Guidot, in Proleg, ad Theoph. dc urin, Fraeterea , pinguedo vel oleofum urinae fupernatans non raro alTumtis phiguiori- bus , & oleoCs cibis , nulli autem calori confumenti & tabilico, originem debet. Eph. N. C. D 3. /2. 4. p. 34. Urina vere oleagino- fa , pinguedinem corporis liquefaclam fibi fu- pematantem monftrans, non confundenda eft cum urina oleaginofa apparenter tali , qualis in hypochondriacis & fcorbuticis confirmatis fubinde apparere folet , feu crufta falina. Ilia ( vera pinguedo ) femper eft uniformis , & ad latus afpe^a nuUum colorem , nullum fplendo- rem , &:c. acquiric. Akera vero ( crufta ex fa- libus concreta) ad latus matulae afpefta varios repraefentat colores inHar iridis aut caudaj pa- vonis. Ettm, Oper, L c. & T, 1, p, 232.
Pinguedinem corporis in tunica cellulofa colleftam , a vehementi calore liquatam , & circujatione aufca propulfam , fanguini primo venofo miflam, & ita ad cor delatam , non folum in fubico fupervenieiite febre acuta ar- dente, verum etiam in moio mufculari vali- diore, praeprimis iu obefis, obfervarunt multi Medici. Sed ex au6la illa circulatione fequi- tur, pinguedinem receptam evacuari cum uri- aia: nifi enim motus particularis renum major fimul accedat , recepta pinguedo in fanguine cum urina evacuari nequit , uc faepe obferva-
mus
VII. A P H O R. 35. 393
mus In Ardentibus, Ut illa ergo pinguedo cx- eac, neque fola circulatio major cum ardore fufficic , quia his non generatur pinguedinis traniitus per renes ,* neque fola a£lio renum valet talem producere urinam , quia, fi cum fanguine arteriofo copia pinguedinis non ad- feratur, renes eam excernere nequeunt. Re6te igittr obfervavit Au6tor has duas conjunftas a&cliones , nempe nephriticas & acutas. Quod opponunt in marafmo & phthifi , non eft ali- cujus momenci ; quia hi non reddunt talem urinam, etiamfi pinguedo totius corporis con- fumatur: his enim pinguedo non confumitur forma pinguedinis , fed quando pinguedo in his corrupca fuic & degenerata evacuatur. Quam- obrem his frequentior efl: urina fpumofa, quam quse habec pingue confertum fuperna-
B b 5 APHOIL
394 HlPPOCRATIS
Aphor, 36.
^vfA^Gctivei cyjfji&ta^y ttqvoi te Tnoi T^g uvccg T^g paxic^tii^ ^iyvovTotj , Lo ^gp Tn^) T^g e.^v TdTn^g ^mvTcqy d-^tpifA^ct TTfoa-^iXii loDf^ivov 6^«* Z^ ol fjLoili^cv o\ TTQvoi TT^cg T^g h(rf» tjV^^ ^'-
lJLU?}^.ov eKroo,
Quibus vero renum vitio affeftis pr^- difta figna contingunt, dolorefque circa fpin^s mufculos fiunt, fi qui- dem ad loca exteriora ferantur, abfces- lum extra fore expefta: quod fi au- tem dolores ad loca interna maais iiant, abfceffum quoque interius potius futurum expefta.
Nephritici, inflammatione renum laboran* tes , quibus prcedi^a (aph. 34. 35.) figm eontingunty una cum ^o/er/to obtulis , pulfanci- bus , in lumbis , circafpina mujculos , iis abfcejjum fieri nunciari poteil , eumque ^A:fr^, Ji dotores ciCti ad loca magis exteriora ferantur ^ interius ve- ro , fi dolores ad interna magis loca vergant,
Nam quse pars laboraverit , ibi abfcelTum expedare oportet, juxta 4 apb, 32. Exemplum abfceiru5 renis ad fpinam dorli fe manifeflantis, videfis in Eph. N. C. D. 2. a. 3. 0, 139. De abfceilu renali iacra corpus plura proilanc ex- : , empla.
VI L A p H o K. 37. 395
jp. 52. &c.
cmpla. Vid. ihid, D. i. a, i. 0. 16. 64. j. 2. <?. 81. 5. 4. 0, 114. fl. p. p. 241. D. 3. a. 6. app.
Apjsor. 37.
TTtveiv o\ Ttioj i^vanKOiai j^ 7vi(n ^rvTrltKOicn»
Qui fanguinem vomunt , fiquidem citratebrem, falutare; cum febre vero , malum. Curandum vero refrigerantibus & adflringentibus.
HUDC aphorifmum ab Hippocratis biblio- theca rejicerera libenter , propter ea, quae leguntur, tum Coac, fg6i, 3. n, 250. hunc in modum : Qui fpumantem fanguinem evomunt , partihiis infrafeptum transverfum dolorem nequaquam fentientihus , iis ex pulmone vomitio fit j ac quibus quidem injignis in eo vence ruptiofit, copiofus vomi^ tione rejicitur , periculumque imminet : tum 4 apb. 2S' Sanguis , fupra quidem , qualifcunque fuerit emiJfuSy malum; infra autem , Ji niger dejiciatur^ honum : nifi expofitio obfl:aret Antiquorum, quam innuit Galenus; ita enim fententiam in- terpretabantur , fanguinis excretiones per os omnes fanabiles efl^e, fi fine febre fiant, cum febre vero malas. Quae fatis conveniunt iis, quae Coac, fe6t, g. n, 241. leguntur hunc in modum: Sanguinemfpuentihus fmefehre ejfe conducit^ ac tujfi f^ dolore leviter confliSiari, .&c. intenfe vero fehri^
citarcg
59^ HlPPOCRATIS
citare , ac tujffire aut dokre , &c. minime conducihile. Quurn tamtn expolitioDeni rejecic Galenus, omnem excretionem a pulmonibus , fumma difcrimine plenam ratus , quantumvis fine fe- bre fiat; quce quidem Galeni opinio rejicitur, Don modo per citaram Coacam, fed ctiam per ea, quas leguntur /. i. de morb, n, lo. in hunc modum, de pulmone fuopuratis tradlans: Hic fi per morbi initia , antequ&m vena fanguinem effun- dere &f vchementcr laxari cceperit , curatione prceoc- cupctufy i^ prius quam extenuetur ac ietlo decmihat^ iS prius quam caput corrumpi reliquumque corpm ta- hefcere incipiat, incolumis ab eju/modi morbo evadit. Dum verbi emovere , praedittorum interprtta- tionem refpuic , fe doclrioae Hippocraiicas^ immemorem prssftaL , innumera enim adfunc loca , ex quibus clare patcc Hippocratem hoc verbum ad ornncni copiofam excretionem ab ore ufufpare, ad dirLirictionem fpuitionis, quse lic in pauca quancicate , illud accommodando tam excretioni , quse fit per gulam, quam, quse fic per afperaai arteriam. Quare fenfus aphorifmi talls fueric : qui fanguinem largiter fundunt, fanari poflTunc fi fine febre fuerint^ cum febre vero emovere , malum , & jetale. Martian. p. 475. In vomitu cruento , feu re- jeftione fanguinis ex ventriculo , fi febrem ]un6i:am habet, fi fanguis corruptus , graveo- Jens & niger prodic, fi ex magno & corrupto liene, vel indurato hepate proficifcitur , ani- mique tandem jungitur defedtio , fummum adeft pericuium & mortem proximam jam portendit. Aft non tantum difcriminis fubeft, fi febris abeft, fi a fuppreffis evacuationibus ex plethora oriundis ortus. Conf. notata ad ^aph, 25. Sanguinen^ in febre vomuifle, peftiferum
eft.
VII. A P H O R. 37. 397
eft. CelJ. l 2. c. 6. p. 56, Qaibus fiuere fanguis folet , auc quibus ipina dolet , coxseve , auc poft curfum vehenientern vel ambulationem , dum febris abfit, non eH: inuiile facguinls me- diocre proPiUvium. ibid. i. 4. t;. 4. p. 203.
In curadoiie 2.2edicus pro diverfkate corpo- rum, caufarum oc cemporis, pruder.ter & cir- cumfpecte fcrc gererc debet. Refrigsrantia profunc quandocunquc fanguis tdmis sftuat ac- que ia orgafmQ coriruiucus , & pulfus impe- cuofus ac validus eit; v. g. aquse foacause, vel piantaginis, potus, in cujus libra nicri puri drachma iSifyrupi p^paveris rhoeados uncia di- midia foluta, fucceuive &: cemperace famtus , egregie conducic. Excra pafoxyfmum , ad arcendum maii recurfum, potui ordinario in- fervic commode aqua foncana pura & levis ia qua ferrum excinccum, vel eciam ferum laclis acidulacum. Sed a quacunque caufa fueric produda ilomachi haemorrhagia, fummo flu- dio cavendum eft validis fcypcicis , adftringen- tibus 6c vicriolaceis pharmacis. His enim fan- guinis erupdo quidem fiilicur , fed cruur ia vafis llagnans pucrefcic & gravis inflammacio cum fphacelo metuenda, aucmiQimum, fi ca- checticura corpu.s eil, eiroedicus fic in hydro- pem cranfjcus. Vid. Hoffm. Med. rat. T. 4. P. 2. p' 71 fq- Si abefc febiis, vel elota alica, yel panis ex aqua frigida , &c molie quoque ovum dari poceil pocui, &c. Vid. CeJf. l. c, p. 204. Juvenis fcirrholb lieris cumore labo- rans, poft valentiora cxercicia fanguinem vo- mens, fanacus ei"t brumali tempore dacis ano- dynls (inprimis laudano cydoniato Helmontii) & forbicionibus aquse ocaliorum poculencorum gelidillimis, parca copia , fsepe repetitis, cly^
ilere
398 HlPPOCRATIS
ftere inje£bo cx la£le cum butyro , faccharct & vitcUo ovi , ad educendum ex ventriculo congrumatum fanguinem. Com. Bon, p, 477 Jq. In omni vomitu cruento, etiam defperatiflimo, & per profufifrimum fanguinis effluxum, segros IQ agone conflituente, poft methodica , quan- do fic licebat , adminiilranda , nobis femper certum ac tutiffimum remedium , & in omni setate, fexu ac temperamento expertiffimum, fuit radix Ypecacuanha, probe feleda, in al- cohol contrita , & ad drachmam dimidiam cum maflichis puriffimae itidem pulveratas granis quindecim bis, intra duodecim aut etiam, fi moram hanc ferebat morbus , intra 24 horas, in aquce plantaginis unciis tribus cum pauco fyrupo rofarum rubrarum exhibita. Nec inde exhorrefcat quisquam, quod in vomitu fan- guinis cohibendo , remedium emeticum adhi- beatur ; fiquidem certo , inter vomitus ab hoc emerico excitatos, fanguis fenfim reprimitur, ac fupprimitur; & quod de eo coagulatum in ftomacho ac inteflinis abunde accumulatum re- pericur , per inferiora ejicicur. Experto crede. Cyrillus in Ettm, Oper. T. 2. p. 308. Si ab acribus alFumtis generetur fanguinis vomitus, ne aiiquid de eo acrireftetin ventriculo, dan- da eft pocio diluens , quae vomitu reje^la id acre fimul aufert : fed fi fiat a caufa interna , vomendi conatus compefcendus parva quanti- tate vini Rhensni diluti cum citri fucco & lau- dano liquido, cavendum ab omni adflringente & coagulante; baec enim fanguini in ventri- culo effafo milla , eum in thrombum con- trahent, qui vomitu difficile poteflreddi, & lua duritie ac tandem acrimonia laceflet ven- triculum, & ad aovum vomitttm infligabit,
dum
VII. A P H O R. 38* 3P9
dum interim coagulans datum, contentis ven- triculi ut & fanguini miftum, adcontrahendum vafculum aperrum fanguinem fundens nihil praeftare poiTit. Qoare adftringentia magis ob* func quam profunt in fanguinis vomitu: fcd retencus ventricu-us vacuus ita contrahet va- fculum antea apertum, ut fponte fiftatur fine damno efBuens fanguis, & ita adduda vafculi latera intdr fe confolidantur. Quare praecipua curationis pars eft, facere & fervare ventricu- lum , quantum fieri poteft , vacuum , per ali- quot dies, ingerenda alimenta liquida tam par- va copia 6c partitis vicibus, ut vita fervaripos- iit, e^-itando omnia duriora, acria, & copio- fiora. Quibus continuatis fponte ceffabit fan- guinis vomitus , quod adftringentibus facile fieri non potuit. Gomr.
K
Aphqr. 38.
Deftillationes in fuperiarem ventrem, intra viginti dies in pus vertun- tur.
Fluxiones in thorace intra viginti dies fup* purari incipiunt, nificito alio deferantur, atque per urinas vcl per fudores exitum inve- uiant. Tozzi. At vero multis modis fuperio- re ventre fuppurati fiunt. Nam cum pituita multa e capite confertlm in fuperiorexn ven-
trem
400 ttlPP0CRATl5
trem confluxerit , pQtrefcit & pus evadit. Pvi^ trefcit autem maxiaie diebus uno & viginti,— Ex pleuritide quoque fuperiore ventre pu- rulenti fiunt , cum vehemeos fuerit , neque diebus judicare folitis computruerit, Bequefpu- to rejecta fuerit, fed latus exuiceratum fuerit, a pituiea adhaerefcente & bile. — • Interdura ve- ro etiam ex venis fanguis fein ulcus ingerit, qui putrefad:us pus fit. — Purulenti quoque fiunc, fi pituica e capite ia latus deflaac, illic- que adba^refcens pucrefcat. — Fiunt etiani cum ex imraoderaco labore auc exercitatione , aut quavis alia racione parte anceriore auc pofle- 'riore rupcio ica faiSta fueric» ut nou confelHm fanguis expuaiur, fed vulfam in carne contin- gic, qu3£ divulfa paucam humidiCo.ccm actrahic & fublivida evadic, 6cc. Hippocr. Li.de morb.
W. II.
Si in eo fucco , qui humedat & nutrit par- tes eiicephali , aliqua generacur acrimonia, ilia capfulis nervorum a dura & pia matre mu- tuatis ad varias partes duci potell. Quare de origine & curfu catarrhorurn nulia obitatvia, quin duci poflic ad varias corporis parces, &' ica etiam ad vencrem foperiorcm feu pedus, qualis pars hoc loco inceiligicur. Sed tunc illa reftat fumma diOiculcas, quomodo materia ca- tarrhoTa acris iympiiacica pofric in fuppuracio- nem commucari, quoniarn esperimur , catar- rhos in narijs vel fauces, vel ousmones delcen- dentes raro purulentiam profcrre , ftd mucum aut tenuem humorem corrodqntem, vel magis fpiffum, uti experimur in coryza, brancho, & tuQi ex catarrho nacis : nill velimus per fup- purationem hoc loco incelligere macerise hujus tenuioris degenerationem in materiem craffio-
rem
VII. A F H o fc s^ 40I
Irem & albicantem ♦ qualem mutationem fre- qucntiffime in catarrhis obfervamus, non vero commutationem in verum pus. Materia enim acris & tenuis nuilibi in verum pus commuta- Cur, fed in materiem albam tenaciorem, qua^ quoad adfpedum non muitum a pure differc. Quod autem partes catarrho vexatae tandem verum pus proferant, iftud non fit ex mutata materia catarrhofa in purulentiam , fed (i illa materia corroferit partem & ulcus formavent, quod pus fundit, ficuti etiam fuperius (7 apb. 20.) in maceria eryfipelatofa obfervavimus. Igitur deducerem ex hac obfervatione, quod etiam praxi refpondet, materiem catarrhofam in ventrem fuperiorem defiiillantem , intra vi- ginti dies commutari in materiem albam ma- gis cohserentem , feu concoqui. Corter.
JPHOR. 39. 7Uo Kv^v v^ffietv o}jf4,aiv€i,
Si quis fanguinem & grumos meiat, & ftranguria laboret, dolorque ad perinseum, imum ventrem, & peftinem incidat, partes circa veficam male afRci fignificat.
Recenfitus bic eft aphorifmus fupra 4 apb, 80. Fol. II CC APHOK.
40i H I P P O C R A T t S
Aphor. 40.
H^ i\ yXS(rarA V^cti(pvv\g ciic^ctT^^ ^vvitcu, fj KGV li Tti^TB yiyvtTcq,
Si lingua derepente incontinens , aut aliqua corporis pars fiderata eva- dat, id atram bilem indicat.
Videtur hic aphorifmus defumtus efle ex /. I. de morb. n. 3. ubi ica legicur : Multi autem ah his frequefiter muulati fiunt , fideranturquc manibus , fcf pedihus , 6f vocis inconjtantes fiunt , iS ah atra bile paraplegics , claudi vero a coxendi- comorho. Nam quod in aphorifmo ait, lingua incontinens , ibi legitur , vocis inconftantia ; ex qao docemur , quid per linguam incontinen- tem intelligere debeamus, locutionem fcilicet iaterruptam , per quam patientes, dum lo- quuntur, didiones exadte proferre non pos- funt, fymptoma , quod vulgari (ital.) tarta-^ g/fartf dicirur (lat. balbutire^ lingua hafitare) j id- que provenic, ni fallor, a refolutione quorun- dam mufculorum- moventium linguam, quo- rum defedbu lingua in^qualiter , & non ad vo- luntacjs imperium exafte movetur , ita ut dum reda e. g. movere intendic , alicujus mufculi defe<5la in obliquum fertur , &; fic vocis arti- culatio defedluofa redditur , quod quidem fym- ptomia vods, & Jinguse incoliftantiam appel- lat Hippocrates, Quomodo autera humor ifte
maxime
Vll. A P H O R. 4t. 403
maxime nervofas partes invadat , explicavimus fupcrius in expofitione quinquagefimi fexci aphorifrai prsecedentis Se^tionis. Martian.
h 475-
Apror. 41.
Si fenioribus ultra modum purgatis fingukus accidat, non bonum.
Ab aflumpto pharmaco duplici ratione fu- pervenire fingultus poteft , vel ob im- modicam purgadonem, vel ob naturalem me- dicamenti facukatem. Primo modo in prae- fenti aphorifmo non bonum efle, docemur, eo quod , cum fenes ob purgationis violentiara in fingultum incidunt, fignum eft, humores a nimia purgatione acrimoniam contraxifle, fto- machoque a pharmaco debiliiato , bellum in- dicere , idque in fenibus maxime malum eft, quia ficcitas ab setate contingens , humorura correftionem non facile admittit , cum in fe- nibus humores acres, temperamenti ipfius ra- tione facile abundent. A facultate vero medi- camenti fingultum excicari, non eft nialum, quia experientia conftat, multa fingulcuin fre- quenter movere , qui quidem fponte paulo poft fedatur , quod cognofcens Hippocrats« quamvis, ubicunque de convulfione ab immo- dica purgatione conringence jneatiouein fa- C g 2 cic.
404 HlPPOCRATli
cit, par fignnm malum etiam fingultum faciati quod conftat ex sapk^., cumtamen convulfio- nem a facultate medicamenti ortum habentem recenfet , de finguliu nullam mentionem facit, nam saph.i &2. fimpliciter d\yi\iyConvulfioexve' ratro letalis^ ex vulnere convuljio letalis ; quare non eft idem , quid confequi purgationes immodi- cas, &vioJentas, & a purgante medicamento. Nam etiamfi ab aflTumpto pharmaco convalfio femper letalis fit, fingultus tamen non ita, fed tuncfolum, quando immodicam purgarionem fubfequitur : ratio diverfitatis eft , quia con- vulfio mala eft ratione dignitatis afFe€lae par- tis , fingultus vero ratione efficientis caufae. Martian. p. 475. Nonne , prseter creatam ab immodica evacuatione acrimoniam, proveniet etiam ab inanitione fingultus , dum a nimia purgatione corpus exhauftum humoribus pri- vatur folida inter arque fluida aequilibrio, unde nafcuntur fpafmi? Vid. Not. ad ^apk 3.
i
jiPHOX.
VII. A p H o tt. 42. 4#5
Aphor. 42.
Si febris non ex bile orta prehende- rit , aqua multa , & calida , capiti afFufa, fit febris folutio.
Intellige febrem a vehementi exercitio, ab seilu ^ut vino , ita folvi pofle , certc in re- gioae aliquci calidiori, & ubi balneum in ufa fit quotidiano. Nam multa aqua calida in ca- putaffufa, meatuscutis excretorioslaxare &cru- ditates ccrjcoquere apra cii. Lijier, h hb, 2. Epidem, JeSl. 6. ad finem Hippocrates hunc in modum loquiuir : Si quem caJor ( aut febris) prebendat neque cx bile , mqne ex piiuita , Jed aut ex lajjitudine , aliave de cauja ftbricitet , calida multa qffuja caput irri^ato , quoad in pedibus Judor excitetur, farinainque quam crajfijjlmam coquito, Excitato vero in pedibus Judore , Jarinam plurimam tr' calid^Jfmam edat fupercbibito mero^ i^Jiragulis coopertus placide quiejcat. Quibus docemur, quomodo lotiones capids , de quibus in aphorifmo traflatur, pro ephemerarum curatione fint adminiftrah- dae ; nec diverfitas in eis adnotanda efi; ex eo , quod additum fit neque ex pituita; nam quando Hippocrates Hb, de nat. bomin, n. 27. docet plurimas febres ex bile oriri , earumque fpe- C c 3 cies
405 HlPPOCRATIS
cies enumerac , contlnentem , quotidianam , terriaiiam, quartanam, & eas, quse ab occultis diVonbus fiunt, videlicec ab inflammationibus inrernis, quas omnes univerfaliori nomine pu- tridas vocarunt pofteriores , non ita excludic pituitam, uc nuUo modo ad febrem concur- rat , imo a fola bile febrem excitari pofle non ex Ibmavit, fed febres ex bile appellavit, quia ab: que ea prsefatas febres accendi , efl impos- fibile. Quod fi humoris prsedominium atten- datur, febris a bile dicitur, in qua haec domi- iiabitur, a pituita vero, eadem picuita praedo- iTiiT>ante. Utramque refpexic in citata fenten- tia Epiuem. alterum vero tantummodo, bilisr fcilicet prsedominium, citato lib. de nat. hom. J\y/]artirm p 476. Aqua calida capiti exterius admota non conducere videtur nifi iis in ca- fjbus , ubi calor , liccitas , Sc infiammatoria adeft diathefis, ad dolores mitigandos, Jaxan- do crifpaturam fibrarum , flafin humorum fol- vendo,- luxta difta ad 5 aph. 22: alias vero virtute fud moUiente, laxante , vafa ad con- gcfliones & ftafes humorum , cerebro perni- ciofas , facile fufcipiendas difponic. Capitis igitur lotioiium ufus res periculi plena efl, & magfyam prudenciam deliderac, hinc cautifiime ururpari debenr, & tutius ab iis nofl:ris in re- gior;ibus abllinetur. Hoffm. Med. rat, T. r. p. 65 . Quid ? quod etiam Celfus /. 3. c. 14. improbat methodum Cleophanti cujufdam ex anriquioribus Medicis , qui in febre tertiana &. quartana , mulro ante accefilonem , capuc '^.iiv\ multa calida aqua perfundebat.
Omnes febres, quae ex humore acri , tenui & calefaciente in corpore naro, generantur, dicuntur apud Veteres a biie oriri , inter quas
febris
VII. A P H O R. 42; 407
febris tertiana intermittens primas partes te- net: an vero febr's ardens, putrida, heftica, & fymptomatica ex bile nafcatur , non con- fentiunt. Igitur inccrtus fum, num in memo- ratis febribus, atque in quoddiana & quarta- na, quae dicuntur oriri ex pituita & melancho- Jia, caput perfundendum iit mulca aqua calida, ad curationem. Proinde incerta hoc loco pro- ponitur curatio. Credo igitur, Au6lorem ob- lervafTe quandam fpeciem febris egregie folvi hac aqua calida perfufa, fed & expertum efle, in febribus biliofis nocuifFe. Qusecunque pars noftri corporis multa aqua calida fovetur & ab- luitur , ab aftuali illo calore paulo magis eo tempore incalefcit, atque liberatur a fordibus cuti adhaerentibus , fimulque laxatur & hume- ftatur: fed fi definat ille calor adualis , relin- quitur pars frigidior ^ laxior, quam erat ante fotum vel affufionem eam. Si vero illa pars ultra modum incalefcat & ficca fit ante hanc affufio- nem, ut experimur in partibus inflammatis, ab affufione hac lenietur urens calor , humeda- bitur pars , & tenfio laxabitur. Facile ergo erit ex his conjicere , quanam in fpecie febris haec methodus valeat : nempe ii ex infolatione caput incalefcit &ficcatum fuit, ficcitas enim, & humor tenuis acer ex infolatione natus , hu- meftabitur , atque concedetur liber exitus hu- moriilli, & qui rcflitabat in poris , fimul au- feretur. Aut fi quis ex laboribus durioribus propter expulfionem humoris tenuioris & com- paftum fanguinis febricitec , hac capitis ablu- tione calida , ejus humores compafti refolven- tur, fuppeditabitur mitis &tenuishumor aquo- fus, & folida conflrifta , ficca, humeftabuntur & laxabunturt Denique quibus ob aeris fri- C c 4 gi-
40S HlPPOCRikTlS
gidicatem vel ventum prohibita fuit perfpira-< tio , & materia illa retenca febriculam conci- tat, his per aquam afFufam calidam liberior conceditur perfpiratio , qua id , quod febrem excitat , elimmacur e corpore. His ergo in febribus conducit aqua multa calida in capuc affufa : fed fi materia fic biliofa , uti experimur in morbis eryfipelatofis , per afFufam calidara bis augebitur bilis corruptio. GQrter.
r
Al9H0R. 43.
M
ulier ambidcxtra non fit.
Expungent hanc fententiam fine formidine reatus, qui norunt, quod ambidcxtros fa- ciat ufus, non natura. Fundamento certe are- nofo nicuDtur quae adfert, ad tuendam verita- temaphorifmihujus, Cardanus p, 799/^?.
APHOR.
VII. A P M # R. 44. 4P9
JtPHOR. 44.
yvovTcLf r,v (5g v<puifjL0Vy KSH /S^jS^^^og^ , y^ Svtr* oihgi u7r6?it^vvTcui.
Suppurati cum uruntur, aut fecantur, n pus purum, & album effluat, eva* dunt: quod fi fubcruentum , & coeno fum, & graveolens fuerit, pereunc.
Sententia haec in Prognoji. n. ip. legitur ia hunc modum: Cutn fuppurati uruntur ^ quibm furum quidem pus eji fcf album , &? mimmefo2tidum , ii fe^mniur, at quibus fubcruentum ^ i^ cosmfumy mo^ riuntur. Et l 2. de morb. «.45 ubi de empyi- cis, quibus fe6lio adhibita eft, traftatur, haec habentur ; Jndicio eft evafurum agrum , li quidem pus album i^ purum fuerit , fibraque /anguinis in- Jlnt , ut plurimum convalefcit, At Ji primo die ovi iuteoftmile^ aut pojtero die crajfum defiuat 9 aliquan" tum ex virore pallidum , fc? graveokns , ubi pus ef-» fiuxerity moriuntur,
En. Pus optimum eft album , aequale & lae- ve , & quam minimum graveolens , huic autem contrarium peflimum. Hippecr. Prognoft, «. 7. Sipusdiuinlococlaufo relinquitur, attenuatur, acrefit, putrefcit , vicina confumit, erodit. Boerh. aph, 406. hinc 'neceffe rubrum habeac fanguiuem admiftum ex erofis vafcuUs , evadac
Cc 5 in«-
4ia HiPPOCRATis
insequale , fubcruentum , cmofum , colore fufcum & fubflantia amurcam referens , atque inde graveolens. Si ergo empyema in thorace haben- tibus , de quibus praefens incelligendus eft aphorifmus, five feftis, five uflis, pus effluac cptimum, de illorum vita fperari potefl: , cae- teris fe habentibus convenienter ; nihil enim mali arguit ejufmodi pus de partibus unde ve- nit. Contra, fi ex pravis fignis quippiam ap- paruerit, omni fpe deftitutus eft xgtr , uti lo-» quitur Hippocrates Progneft, «. 19. memoratis enim pravis qualitatibus imbutum pus , fignifi- cat corruptam partem unde manat & cabe af- feftam , unde ncceffario pereunt aegri : quoniam mortifera eft gangrsena cum caeterarum corpo- ris partium , tum vero fpirabilium , quarum ©fficio vel ad punftum temporis vitam carere Bon potiseft: & quarum vitio, naturaeomnia prsefidia collabuntur, cum «<fv»"=<iUiV omnium fa- cultatum , & vacatione omnium officiorum , tandem in fympathiam & contagionem addu6lo- tum nobililiimae partis corruptae. Duret* in Coac^ p, 273. Conf. Boerh. aph. 1192. 1193.
APHOR,
VII. A p H o R. 45* 4H
A^HOR. 45.
O'jC0Vfl; 7iJ ^772«^ StciTTVOV KCllOVTDLf f (" 5 75- ^WJTCU^ luj ^iv 7d TT^O)! Koi^zi^h pvr.^ f^ MnKcVj TTSot^yviVToLi y cv ;^fTc?i/* ;>cftp 79 'zsrucv T^- Tioi^^iv i<nv' >/K o\ olov djjLooyy} fvi^y a7ri)^vy7om.
Qui ex purulento jecore aduruntur, (autfecantur,) ii,ubi puspurum flu- xerit, &album, fuperfunt, quod pus in tunica ipfis conclufum fit: fm ve- ro qualis amurca fluat, pereunt.
Extat hic aphorifmus in Coacfe^, 3. n, 274; paucioribus conceptus verbis, ita : Qui' bus ex hepatis uftione pus amurcce fimile proclit , le^ tale. Apud Celfum 1. 2. c. 8. p. 67* haec le- guntur : Si in jocinore vomica eft^ ^ ex ea fertur pus purum 6? album , falus eifacilis. id enim malum in tunica efi, & ibid, p. 7 1 : Ex jocinorc fi pus cruentum exit, mortferum eft.
Vidimus ad prsecedentem aphorifmum ia empyicis, quod eorum bene res eunt, quibus pus educitur sequale , album & nihil olens,, contra ipfos mori , quibus manat pus contra- riis dotibus praeditum. Similiter empyema he- paticum , quod exitum foras affe£tat ; fi quidem, perufto hypochondrio , libertatem habeat ex- eundi, ac tum in exitu figna edat integrae par- tis.folidae, vegeti caloris nativi , & humoris ©origeri ( quoniam id manat e tunica ubi col-
kaum
4-12 HlPPOCRATIS
Jeflum erat, non in vifcere ipfo difFafum) ap- paretque omnino quale modo dercripcum eft; certa fpe confolatur Medicum futurae falutis. Quod autem prodit e parte corrupta , in vi- fcere ipfo diffufum , non autem colleftum in tunica , pus amurcofum , funeflum exitum oftendit, quia nuUa falus vicae fperabilis efle poteft in amifllone vicalis officii, quo fungitur ipfum hepar dum valet nacura & valecudinis cura. Duret. in Coac, p. 309. Conf. Boerb, apb» 944- 945.
o
Aphor. 46.
Xdmg TraMaT 5^^^« j (^MZoTo^et.
Oculorum dolores, exhibita meri pa- tiu: c, & copiofae aequs calentis baineo, vens fedioae curato.
Antiqui Hippocratis expofitores praefentis aphorifmiinterprecationemhaud ineptam adducunc, videlicet, dolores oculorum a co- pior& maceria , eaque compa6la procedentes venaefciflionecurari, verum eos prius accenuan- dos effe , & meri pocu , & calido balneo. Hanc camen expoficionem rejicir Galenus, eo quod periculofum fit, & vini pocu, & balnco in corporibus replecis uci , nulla evacuacione praegreir^. Verum hsec Galeni ratio aliquid ro- boris haberet , fi juberet Hippocrates pluribus diebusante Vcnasfeftionempraediftis utendum
efTe;
VIL A P H O R. 46, 415
tlTc; fed quia fupponk, ea taDtummodo efle admiDiftranda eo ipfo die , quo iit phleboto- mia, ut dicendi modus, quo utitur, fatis ma- Difeftat : etiamfi humores inde fundantur , & ampliorem locum expofcentes , venas diften- danc, nullum tamen periculum impendec, cum ftacim evacuatio fubfequatur. Nam etiam rib, devici, acut. n. 38. pro aphoniae curationi ve- Dse feftioni praemittit fomentum toti co^pori, quod noQ minoris periculi efTet , nifi ftatim evacuado fubfequeretur. Verum dlcet aliquis, hanc curationem non omnibus oculorum doio- ribus convenire, fed iis tantummodo , qui ab enarrata caufa dependent , unde improprie Hippocrates univeriahter locutus eft. Huic refpondeo , indefinite propofitionem hanc pro- tuliiTe, non univerfaUter, idque ab Hippocrate fierl frequenter , quando non neceifario fem- per id contingere abeo obfervatum eft. Quam- vis etiam univerfaliter vera, & rationabilis de- fendi polTec haec curatio in omnibus oculorum doloribus , quia, cum oculorum dolor fieri podlt , & a fanguinis plenitudine , & ab hu- morum craffitie , nec non a nimia tenuiiacc , ia omnibus his tribus cafibus curatio hoc in loco ab au6tore propofita rationabilis eft. Nam de plenitudine doloris caufa nemo dubitabit , quin pro ea tollenda conveniat venae fedio , nec ex praecedente vinipotione, & balneo incommo- dum aliquod adveniet , fi ftatim evacuatio fuc- cedat. Similiter, quando humores crafll , & frigidi dolorem faciunt , probanda eft venae fe&o, quae humores omnes evacuare poteffi , quae cum venofo genere communicantur , nam cum morbus, non ab intemperie fola, fed ab faumoribus ipfis dependeat, magis eft commo-
dum.
414 HlPPOCRATlS
dum , quod a vense fe^ione provenit , ev^^ cuacis humoribus , qui ipium fovenc, quam noxa, quae ab eadem , refrigeraco corpore, timeri pofTiC, qua quidem ratione Hippocraces in frigidis morbis minus timuic vense fedtio- nem , quam ubi bilis dominacur, unde etiarrv in hydrope a phlebncomia non abflinuit, uc ex lib. de vi£i. acur. «. 62. maniftfte conftat : quare in doloribus oculorum a frigidis , & craflis humoribus convenit vense fcftio , prae- fercim cum ance, & vini pocione , & caiidis lotionibus frigida incemperies corrigaiur, hu- morque accenuecur , uc per vense fedionem evacuari pofTic. Quare difficulcas caticummodo verfacur in iis doloribus , qui a cenulbus , & acribus humoribusdependenc^ inquibus etiam- a vini pocionem convenire pofTe concedat Ga- lenus , quacenus vinum humiditace eorum acri- moniam recundic, & potiffimum fubfequence balneo, vense tamen feftio in affedtibus bilio- iis Hippocrati femper fufpefta fuit ; quod qui- dem intelligendum efl, quando bilis peccat in toto , non quando in particula tancum , ut evenic in hoc cafu, in quo bilem non abundare in toto ex eo conjicimus , quia febrem non adefTe fupponicur, quando de ea non fit men- tio , quae neceffario in doioribus oculorum ac- cenditur , quociefcunque bilis in corpore vi- gec. hac enim ratione in morbis, qui febrem adjunftam habent , magis timuit Hippocraces venae feclionem , quam ubi nulla adell: febris. Manian. p. ^-^6. Anciquos oculorum dolores & rubo-es , mulcis remediis fruflra tentatis, vini pocu meracioris curatos refert Borellus Cm. a. ohf. 77.
4PHQR.
T
H
yiL A p H 0 R. 47.. 48. 415 Apbor. 47.
ydrope laborantem fi tuflis deti^ neat, defperatus efl.
Hsec fententia extat, & expofita efl, fupra 6 aph. 35.
Aphqr. 48.
TDctyyis^iluf ksM Sva-a^ilw^ S-J^ri^ig^ y^^pXi^
Urinas ftillicidium & meiendi difBcul- tatem , vini meri potio, & vena; feaio folvit: at fecandas funt interiores venae.
In Jib. 2. Epidem. Je6i. 9. n. 39. hsec tantum leguntur: Stranguriam vence fe6lio folvit. Superius 6 apb. 3^. vense fe6lio commendata eft ad dyfuriam cum febre. Hic ad ftranguriara & dyfuriam chronicas, fenibus v. g. familiares, traduntur remedia. Hecquet. Stranguriae, & dys- tirise quamvis multae caufae efle pofllnt, om- nes tamen ad tres reducuntur , ad inflamma- tionem veficse, aut partium adjacentium; ad
ma-
xnateriae acris, & pituitofe defluxam ; & ad facultatis imbecillitatem , cujus gratia hi at« feftus fenibus funt familiares , & in iis diffi- culter curantur. Ratione inflammationis con» venit vense feftio, quaeetiam non eritinutilis^ quando ab aliorum humorum affluxu dependet, ob radones ad 7 aph. 46. adnotatas , quamvis hujus ptculiaris curatio fit vini potio, & illius maxime, quae a facultatis imbecillitate ortum ducit, vinum enim partim concoquendo, par- tim roborando, parcim humeftando , & quod fummum ell , urinam ciendo praedidlis malis auxilio efle porell. Martian. p, 477. Quod fi poft fupprefTum meniium vei hsemorrhoidum fluxum , llranguria , vel dyfuria , imminet, optimum conlilium , ut excretiones hse vel revocentur , vel fanguis copiofe congeflus per fanguinis, pr^fertim in pede, m (fionem, de- rivetur, quod auxiJii genus iis inprimis, qui- bus ani aut uteri venae ftillare amplius jam ces- farunt, proficuum eft. Eft hoc in cafu verum omnino Hippocratis diflum, urina difficultatem iS fiiUicidium folvere vence feSlionem. Quod ad vini potum attinet, merito tenendum, quod iiullum aliud ex ufu fit, quam dulce, Malva- ticum, Hifpanicum, vel etiam Hungaricum, quod moderate 6c medice potum, tam ad ro- borandum ftomachum, quam ad vires refocil- landas, apprime conducit , nifi febris & calor prohibeant. Illa vero vina, quae multum aci- di tartareiin finu fovent, ut Rhenana, aliaque Germanse auftera , penitus merito funt reji- cienda. Hoffm, Med, rat. T. 4. P. i. p. 482. 485* Quid in aphorifmo per venas interiores in- telligendumfit, indicatum eft in expofitione 6 aph, 36.
Venae
VlL A p H o R. 491 41^
Vense fe£lio minuic motuni , & vini potio auget corporis calorem. Si ergo junior Me- dicus ucroque genere auxiliorum uti vellet, tantum noceret, quantum prodeffet. Ne igi* tur in pofterum faciamus periculum, viden- dum eft, num ex mocu languidiore generetur ftranguria, &dyfuria; tunc enim largior vini potacio eft concedenda : fed fi experimur ad- effe ardorem , figna febris vel inflammationis , a vinipocu abftinendum, ac Vena fecanda eft. Corttf.
Aphqr, 49.
Ab angina detento tumor , & rubof in peftore fuperveniens, bonum: foras enim mofbus vertitur.
Eadem fententia legitur in lib. 2. de morh. n. 26 & 27. Coac.fe6t. 3. w. 102. & apud Celfum L 4. r. 4. p. 197. ita expreffaeft: rubord 'j i§ tumore in pracordiis orto , fcire licet fauces liherarK Expofita habetur fuperius 6 aph. 37.
rolU. Bd APHOK.
^li il I P P 0 C R A T I.S
^lPHOR. 50.
Siu(pvy'jic7iv f vy^Ug yiyvcvvoui,
Quibus cerebrum fphacelo tcntatum eft, intratresdies intereunt: quod fi vero hos effugerint, fani eva- dunt.
Hic aphorifmus in Coac.fc6t,2, n. 53. itafcri- bitur: Quibus cenbrum fphacelo affedlum eji , quidam tribus diebus , quidam etiam feptem inoriun* tur , quos fi evafcrint , fervantur,
Side fphacelo cerebri, vel illarum partium qu3e fub cranio lacenc , Hippocrates hic eo fenfu, quo recentiores Medici fphacelum ac- cipiunt, locutus fuiflet, abfonum eflet, emor- tuo vel fphacelaco cerebro , ftatuere velle , poft; tercium auc feptimum diem evafurum. Uticur Hippocrates verbo <r(patJC4AifC« , quod communi- tervercitur pcT fpbacelari aut emortuum efje ; & ufurpat eandem vocem lib, 2. de morb. fi. 5. & 20. in quorum pollremo loco eadem ferc verba occurrunt caecera quas habentur in hoc aphorifmo. Oboritur hinc Jo. Agricol^ fu- fpicio , inter fphacelum & necrofin Veterum magnam efle difFerentiam ; perfuadetque fibi Virdo<9:us i.id, quod fpbacelum hodie dicimus, j. e. partes poft gangraenam emortuas, necro- fia dicendum efle ad mentem Veterum ; 2. in-
ilamnia-
VII. A p H o r; 5#k 41^
flammationeni partium fub cranio , phrenhidis iiomine infignitam, fecundum Hippocrateni /phacelum appellari. Vid. Com. Litt. 1736. f,
Modernis vocaturf ^r^«^7?j five phrenitis , mem- branarum cerebri vel folitaria, vel cum parte quadam cerebri fociata inflammatio, fed per- peram, & perverfo vocabulorum ufu. Hip- pocrati enim & Grsecis auftoribus diaphragma vocatur «p^efg^, quod ad intelligendam in lediio- ne Veterum MK^i,3iiAp probe notandum; unde phrenitis proprio ac genuino fenfu eft inflam- matio diaphragmatis , quam ordinario infequi- tur delirium. Dicitur autem ^^ivi< diaphragma, vel quia Antiquis mentis fcdes fuit reputacum, vel quod in diaphragmate aff^efto & inflamma- to Mens percurbetur: quam Veterum opinio- nem renovavit Bartholinus in Examine Paradox^ Med, qui ftatuit in centro diaphragmatis ner- veo fedem effe fundamentalem animse. Prae- terea obfertari & hoc debet, quod omnia vo- cabula Graecorum medica in iig terminantia femper fignificent inflammationem ejus partis cujus acceperunt denominationem , ut apparec in vocabulis Nephritis , Hepatitis , Pleuritis , & iic per confequens Pbrenitis. Antiqui e con- tra inflammationem membranarum cerebri, aut ipGus cerebri woc^mnt fphacelum £cu fphace» lifmum. Hodie abufiive fpbacelus dicitur morti^ ficatio totalis , quam Hippocrates & Veteres vocsLvnnt necrofin; qui ferpentem adhuc extin- ftionem, dum eft in &eTifgangranam vocabant, quod vocabulum adhuc in tali fenfu in ufu ha- bemus. Ettm, Oper. T, 3. p. 54.
Oportet hunc aphorifmum intelligfere , ot
Galenus in enarratione vult ; Si incipiente
Dd 2 fphft-
420 H I P P O C R A T f S
fphacelirmo, h. e. ulcere cerebrum depafcentei virtus pocens fuerit , uc illud fuperec, acgro- tus intra tfes dles evadic, & fanus fit: fi vero a cerebri potentia non fuperatur , cerebrum corrodit & exedit, & intra tres dies interficir. Ec intelligic , telle Galeno , non peifeftam corruptionem cerebri ; nam tales nunquam evadunt. Forejt. Obf, Med. l. lo. ohf ii. fchoL j). 324 Perprolepiin ufurpatum eft fidcratio- nis nomen, i. e. dum fideratur cerebrum ; ut inchoata videacur fideratio, non autem nume- ris omnibus abfoluta, quae infanabilis efl; tan- quam privatione indufta. Nam proprie fpha- celus, perfe^^am cujusque partis corruptionem fignificat. Sed qucmadmodum carnis corru- ptio gangrsena dici folec: ita fiderario offis , Tiomen fibi vindicat t« cr(p«>t« a». • Ut igitur Tnultum interell inter ^angrsenam & >«y. ypxiv^<rBrctt j quod illa perfcftam abfolutamque feV.f^'^»i; carnis fignificet; hoc vero fj.ihic<riJ.cv , i; e. nigredJrjcm &c inchoatam corruptionem: flc inter fphacelon & a(p'a.K<ihi^'civ , ille cnim car- bunculationem oflis , hac vero alterationem, qua icur ad alienationem , denunciat. Atque •oc f?epenumero rerum abfolutarum vcrba & nomina pro inchoatis ufurpantur: ita quoque hic talis ufurpatio confideranda videtur , uc (TOAKi\!^%i» dicatur cerebrum , quod in corru- ptionis metu eft. Sed quid elk fphacelifmus cerebri. & quibus fignis ad illius cognitionem deducimur? Eum fphacelifmum ita defcripfic Hippocrates /.2 de morb, n, 20: Siderato cere- 'hro , dolor ah occipitio in fpinalem medullam invadit , ac tum frigus ad cor pervadit , unaque fudor cito 'cietur y effluitque fanguis e naribus ; nonnulli etiam vomunf-; his- tribits diebus vitam finit. Et infra ^ . n. 23:
yil. A P H o R. 50* 4ai
«.23: Si quem fphacehis corripit^ dohr anticam potiffimum capitis partem occupat ^ intumefcit ^ live" fcity eum febre 6f crebro rigore. Hunc Jecare opor" tet^ neque abradendo quiejcere , donec ventum Jit ad diploidem, Finiunc vitam alii tribus, aii fepcem diebus, pro vana fideratae partis conditione & fitu. Nam fideraco bregmate , & in puero, citior mors venit, quam in occipite & adul- tiorcS. Si caufam melafmi furtis natuca expu- lerit , aut Medicus multum celer atque fidelis terebrando exhauferic , partique aiilidae neo- terifmum induxerit , aeger reiUtuecur. Si au- tem, fa6ta decuflTata carnis dilTediGne, & pe- ricranii a calvaria avulfione , appareac, tadlu & afpedu , & modiolo religiofe 6c prudenter circumadto , os colore , caradere , & mole omnlno a fe mutacum , & a naturali connexio- ne ac fitu amotum , fignum hoc eft perfe^lac ?txf«V4a)f , & quod omne viv^ns confortis mor- tui impariens tfiTe foleac ; juxta Coac. fe^. 2. «. 53. Duret, in Coac. p. 96 fq. Sphacelus in nollro aphorifmo denocac cerebri corrupcio- nem, non illam quae oricur ab inflammatione tendente in fphacelum verum (quo fenfa nempe hodie vocabulum hoc ufurpari foiet), fedquaeprovenic abacricrudo irritance menin- ges , cujus acrimonia , fi fic vahda & copia magna , cerebrum ica opprimicur , uc aeger moriacur vd pofi: tres, quinqae vel feptem dies. Sed fi humor ille reddi incipic per na- res , vel fpucum , vel urinam , segri iiberari ibient. Gcrter.
Dd3 APHOk.
i{%% HxPPOCRATItf
Aphor. 51,
jjLivn ri? 6v T^ XE(p<*AJ) KivQ 5 vvn^x^'^^ ^^ ^
Sternutatio ex capite fit concalefafto cerebro, aut perhumeftata capitis inanitate , aer enim intus contentus, extra effunditur : ftrepitum autem edit, quod ei per anguftum fit tranfitus.
Explofionis genus efle fternutationeni , non inepce exprimit aphorifmus. . Cum enim ab irritatis nervis olfadtoriis, per nares in mem- brana pituitariadifperfis, inconfenfum trahun- lur rami ex nervorum pari quinto & fexto ad nafum delati, & ab his nervi intercoftales , qui diftis ramisortum fuum debent,ut&communi- cans cum iis par vaqum, diaphragmatis , nec Don mufculorum abdominalium & intercofta- lium cum mufculis refpirationi fervientibus fu- fcitatus confenfus, excitat motum illum, quo fic ut thorax valde dijatetur, & aer magna copia in pulmones irruat , qui ibi a calore ra- refaftus mox iterum magna vi inde per angu- ftias narium foras pellitur. Eft itaque fter- nutatio, violenta & ferme convulfiva, mox umen remittens , conftriftio membranse pitui-
tarisB.
VII. A P H O R. 51. 423
tariac omniumque partium exfpirationi dica-
tarum, unde & antiquiflimis Medicis levis &
cito tranfiens audit epilepfia. Caufa autem
hujus conftri£tionis femper in membrana pitui-
taria haeret, unde &fternutatio a tuffi difFert:
hujus namque caufa efBciens in membrana bron-
chiali asperam arteriam , laryngem & bron-
chia pulmonum inveftiente refidet, ubi con-
vulfivamconftriflionem partium exfpirationem
praeftantium producit, cujus ope aer uno im-
petu in altum propulfus per os eliminatur,
poftquam antea laryngi allifus fonum, quem
tuffim vocamus , edidit. Contra vero fternu*
tationis caufa , conftri£lionem membranse pi-
tuitarise efficiens, eandem conftri6lionem, ob
confenfum, illis quoque partibus communi-
cat , quae refpirationi inferviunt ; unde pari
quidem, ac in tuffi , modo aer in altum vio-
lenter propellitur j aft , cum mufculi lingtfje
radicem attollentes una fefe conftringunt fic-
que linguam attoUunt & hoc ipfo oris partem
pofteriorem adimplent ita , ut aer per os fuf-
ticientem exitum non acquirat, ipfe aer maxi-
mo cum impetu per nares protruditur & illum
fonum efficit , quem fternutationem vocant.
Cur lingua fub fternutatione attollatur, patec
confideranti, illam nervos a quinto pari mu-
tuare & fic cum membrana pituitaria commu-
Dicare. Sternutationis ufus potifiimum in eo
confiftit, ut impuritates ex nafo eliminentur,
nervi olfaftorii illaefi conferventur , ficque ipfe
olfaflus naturali modo peragi poffit ; interim ta-»
men fimul totius corporis concuff.o accidit eo
foriior, quo fortior fternutatio eft. Vid. Com,
Un. 1739. p' 3^1 /f
D d 4 Tunc,
424 HlPPOCRATIS
Turc, cerehrum verfus , fanguh ruit impete magne Et valido Tiifu munguntur vafcula mucl Hinc flernutantes demulcet blanda voluptas,
Hebenftr. de Hom. p. 89,
Eft quidem fternutatio fingulare illud natura^ beneficium, quo fequeftrantur vifcida, acria, quge cseceroquin ad cerebrum duci poterant, intra pituitariam nariam tunicam; non tamen femper feliciter illam cedere obfervatum eft in pefte illaltalica, qua multi (ceu fcribit S/jo- nius lib. i , Hifl. de regno Italice ) , cum fternuta- rent, alii cum ofcitarent , repente fpiritum cmlferunc. Quod cum faepe eveniret, confue- tudo indufla eft, quae nunc etiam obfcrvatur, ut fternutantibus falutem precando, ofcitanti- bus fignum crucis ori admovendo, pr^fidium quaererenc. Vid. A. E. L. 1758. p. 478. Pri- marium membrum fternutans eft diaphragm^ per confenfum nervi intercoftalis : hinc quibus haec membrana fenfilior , hi facile fternutant. Ettm, Oper, T, i. p. 14^. Quo fenfibilior elt membrana narium picuicaria, eo , propcer faci- liorem irritationem, promtlus fternutamus ; hinc qui ex crebropulveris fternutatorii abufu mem- branam iftam exficcacam , minus fenfikm, ha- bent, minus fternutare folenc. ibid. T.2. p.459. Prima fternutationis caufa in aphorifmo dici- tur cerebrum percakfa^tum , id eft, i^ motus vi- talis in encephaii parcibus validior nimium ca- lorem concicavic, arcerise in membrana pituir taria magis agicatae , fua aftione ftimulantes fa- ciunc cale irricamencum in hac membrana, uti fic a calefaciencibus pulveribus vel vaporibus Baribus actraftis, qua commoca membrana n^- turali lege concitatur fternutamentum. Inde
VII. A P H O R. 51. 425
in impetu majore fanguinis ad caput toties ge- lieratur flernutamentum, quod icerata concus-^ lione tandem fauguinem excrudit , aut illa vafcu- Ja difrumpic , atque facic haemorrhagiam narium , qua iila vafa deplentur, & minuitur irapetus, in quo cafu flernutamentum ed: praefagium bo- nae haemorrhagise. Sed fi ab infiammatis me- ningibus per confenfum pityitaria membrana agitatur , vel ll ipfa membrana inflammatur, ipolefla , fatigans , & iterata fic fiernutario, llne haemorrhagia fubfequente, qua agitatione pars inflammata magis cxafperatur. Inde in- teHigitur, cur in quibusdam morbis acutis at- que epidemicis interdum faluiaris , auc inter^ dum letalis obfervetur fiernucado. Akera cau- fa diciiur perhums5latum , quod efi in capite, va* cuum. Veeeres, in Anatomicis non fatis peri- ti, exifiimarunt humores in capitis vacuo fpa- tio, idefi:, in cerebri ventriculis , colledlos expurgari per nares. Sed confi:at hodie, nul- lam ex vencriculis cerebri ad nares efle viam. Obfervatio tamen praftica eam viam adfi:ruere videtur, quum cerebrum humiditate, utivide- tur, opprefium liberetur copiofiore evacuatio- ne muci per nares, & gravitas cerebri levetur flernutamento , quo multum muci elicitur: verum fi membrana pltuicaria mulco muco fic oppleta, aggravatur etiam capuc, & ille po- tell: facile per nares expurgari. Quamvis au- tem demonfirari pofllc per aliam viam fieri pofTe talem evacuationem , hoc tamen non demon- llrac, fieri non poflfe evacuacionem ex ence- phalo. Qui com:endunc duram macrem accu- rate obtegere os echmoideum , ut nihil humidi perfluere poflit ex encephaload nares, illi noa concipiunt nervos olfaiflorios ire per hoc os
Dd 5 ad
425 HlPPOCRATI»
«ed cava narium , in quo tranfitu negari nequit, aliquid etiam humidi permcare pofle. Sive ergo concipiatur , in linubus frontalibus vel ephippii hasrere mucum , qui in cavum narium deftillat, five concipiatur humiditatem ence- phalifecundum olfadtoriorum nervorum decur- fum in nares defcendere, in utroque cafu ho- rao fentiet cerebrum feu caput aggravatum, qusE gravitas minuetur humidi evacuatione per iiares. Si hic mucus feu humor tenuior fit mitis, non concitabit flernutamentum , fed fi quaedam acrimonia adefl , illa vellicans inter- nam narium membranam fternutamentum con- citat, quo elicitur ex hac membrana , quae «& interne veftit finus recenfitds, muci abundan- tia, cujus evacuatione tollitur ille humor ag- gravans. Rationem reddere flitagens Au6lor, quomodo, cerebro calefadlo, ex fps^tio vacuo tanta vi extrudatur in fternutantibus aer, putat humidum in ventriculis cerebri conten- tum a cerebri caliditate commutari in vaporem, ^iti aqua in lebete vel vafe claufo ab igne fub- llrato , fi tunc alicubi formatur apertura, cxibit aer cum impetu. Experimentum utique eft verum , fed falfa e(l fafta analogia, nun- quam enim cerebrum itaincalefcit, ut efl ignis gradus qui aquam ebuUire facit & i& vaporem converti, neque via tam patula, per quam po'» tuiflet ille vapor per nares emitti. Atque ille aer, qui in flernutantibus exit, non venit c:^ encephalo , fed ex puimonibus. Goim.
/IPHOR.
vn. A p H X) K. 52. 53. jflj
Q
uibus jecur circumcirca dolct, iis fuperveniens febris dolorem folvit^
Haec fententia explicata eft fupcrius 6 ajh^ 4Q.
Apsor. 53*
uibus fanguinem ex venis detraherc convenit, iis vere vena fecanda eft.
Q
Et hlc aphorifmus fupf a 6 apb, 47. expoCtu* habetur.
)aPUOSi
4%1i HlPpOCRAT 1 «
AVHOR. 54.
(pxiyuu ebmKXfitTcim ^ }(^ o^vvtjv mfix^^ iic Ixov mi^cScv \g ^StTipfjv tq^p icoiXi(i>v j Tnii' stQ KciTx Txq (pXiSu^ ig TKV yci<tiv T^uvrivT^ vS ^MyfJictT^ j X'Jcng j4yvtTeu T^g v^ca.
Quibus inter feptum tranfverfum, & ventriculum pituita concluditur, & dolorem exhibet , neque in alter- titrum ventrem viam habet , iis per venas in veficam pituitd verfa , morbi fit folutio.
Pituitae nomine hic condpitur pars alba faiv- guinis, ant lymphatica, quae ab impedita membranarum interna tranfpiratione redeundo ad arcerias fanguinales regreditur , ubi ftafi fa« ^la auc refl:agnacione,ejufmodi, quam percon- geftionem vocanc, apoftafmfacic; indevero in venas eliquata , per xenes in veficam deponi- tur. Hecquet,
Inter Auflores non conftat, qualls locus hic intelligatur; fed nullam partem huic loco ma- gis convenientem invenire potui, quam omen- tum , quod etiam pitqlca fsepe oppletur. Iftud enim fub diaphragmace Jocacum eft & non fem- per accingic lumen, quod pituita oppletum in parce fuperiorc ventris inferioris fub pe£tore tun?orem pituitofum & mollem format. Diu- ,- tiflime
^VII. Apfloit. 54. ^ji^
tinTime hic hserere pofTe pituitam fine ullo do- lore, & fine mutatione coloris in facie , ali- quoties obfervavi, tandem vero fenfimacriore fafla pituica dolor generabatur. Quodfi cellu- tis fuptis efFundatur pituita, afcites formarur: fi vero fenfim magis increfcat, ita premit ad- jacentiavifcera, uc admunera lua peragendain- capacia fiant, & ita lencam morcem infLTant, Talem nunc colleftionem piiuitse obfervavic Au6lor curatam fuifle per urinam multam- Quod verum eire nos quoque experci fumus, ctiamfi multi negent viam. Sed quando per venam epiploicam in venam portarum, & ica in venam cavam concedicur lymphse tranfitus, nulla reftat obfcuritas viarum , per quas illa lympha antea coliedla potuiflet venire ad renes & ita nomine urinse evacuari. Quia vero hanc novimus naturalem folutionem, artehoceciam tentandum efi:, ut primo refolventibus & fri- £bionibus tentemus pituitae ilagnantis folutio- nem & propulfionem, atque dein per diure- tica promoveamus edudionem. Gorter.
APHQIL
^0 Htf^ocaATisf
Ajphor. 55.
iTri^SJKcov peiyii 9 ns-noioiv ff KCtXirj 'vSctTi$
Q
uibus jecur aqua plenum in omen- tum eruperit, iis venter aqua im^ pletur, & moriuntur.
In membrana hepar veftiente ortae hydatidc» feu veficulse aqua plense , ruptae effundunc ichores in omentum , quod hepaci & vencri- culo fuperincumbit , & ab acrimonia erodi- tur accorrumpitur, unde in abdominis cavum cffufi liquores ifti hydropem afcitem creant le- talem , tum ab omenci erofione & exulceracio- ne, tum ab adjacentibus vifceribus eadem la- be infeais. Tozzi. Quibus a jecore hydrop^s fiunt, his tuffis & tuffiendi cupiditas ineft, fed nihil effatu dignum exfpuunt, pedefque intu- mefcunt , ac venter non nifi dura aegreque egerit, & circa alvum tumores fiunc, quipar- timdextra, partim finiftra parte oriuncur, & definunc. Htppocu Prognoft. n. 8. Coac. fe^. 3. n. 278.
q^^ ^
APHQR,
A'
VII. A ? H o R. 5{?. 431
Aphor. 56.
Anxietatem , ofcitationem , horro- rem, vinum aequali menfura aquce temperatum epotum, folvit.
Extat haec eadem fentenda in Ub. 2. Epidem. fe^, 6. n. 45. Anxietas fenfus qDidam eil opprefTionis five gravitatis & prementis cujusdam rei circa prsc- cordia , vel & ad hypochondria, cum refpi- rationis difi5cultate , a quacunque caufa, quo: liberae fanguinis per pulmones circulationi po- nit impedimentum. Ofcitatio eft refpirationis illa fpecies , quae fit didudo ore & pendula maxilla inferiore, qua pulmones maximopere extenduntur , infpiraturque quam plurimum aeris lente & fenfim , qui dein retentus ali- quamdiu & rarefaflus lente rurfam 6i fenfim exfpiratur. Vid. Boerh, J, M, 0. 638. Excita- ri folet, quando perfpirabili halitui exitus de« negatus & fanguini per pulmones difBcilis eft fluxus: unde plerumque in febribus acceffionis eft fignum, ac frequens accidit in lethargicis, fomnolentis , & ventricuii impletione. Horror feu fenfus frigoris oritur a perfpiratione im- pedita. Vid. Not. ad 5 apb. 17. In hifce mole- Iliis temperata cardiaca, quale eil vinum aqua
tem-
432 HlPPOCRATlS
temperatum , juvant , augendo ofcillationes fo* Jidarum partium , hinc refolvendo obflruifca, excitando perfpirationem. Quidam anxii a potu vini aqua diluci ftatim levantur, aut dato Vino Rhenano aqua temperato , cum adje£lo fucco citri Alii multo melius curantur fpir!» tuofis aromaticis. Nonnulli liberantur vomitu , & alii iterum alvi fluxu , auc haemorrhagia. Nimirum ex caufa varia anxietatem inferente, diverfa conferunc remedia. Quod fi v. c. in ventriculo aliquid pucrefa6lum haerens anxieta- tem inferc, iftud vino act.fcente dilutum, non amplius anxietacem inducic. Si autem bilis corrupta in ventriculum delata anxietatem in- duceret, magis conferret eam materiem vo- mirorio , vei pargante dato eliminare. Idemi obfervandum efl in ofcitatione. Si ftagnantes in ventticulo humores in fpontaneam corrupte- lam ablre incipiant , & frequentem ofcitatio- nem facianc , hujufmodi ofcitationes egregie^ minuuntur poto vino diluto, quo fimul ventri- culi mocus blande inftigacur; fcd inde non fe- quitur, omnem ofcitacionem hac potione cu- rari. In horrore fi bibendum detur vinum aqua dilutum & calefaftum, id crudum & pcrfpira- bile retentum egregie diluitur, Sc per infenfi- bilem perfpiratipnem eliminatur, qua materia expulfa, ceffat ?tiam illa caufa irritans. GorteK
APHOK.
VIL A F ■ • ft. 57. 5t. 4J1
Q
uibus in urinana fiflula tuberculum ini^afcimr, eo in pus verfo & ru* pto, dolor folvicur.
Eft hic idem aphorifmus cum 4 apb. 82. ic ibi expoiuus habecur.
Aphor. 58.
Q
uibus cerebrum commotum efl ab aliqua caufa extema, eos protinus voce deficere necefle eft.
T^x hoc aphorifmo colligitur id, quod a Ga- -*-^ leno faepius adnotatum eft , Hippocratem per vocis privationem incelligere apopledicos affeiflus, in quibus aegrotantes, non voce tan- tum , fed fenfu , & motu privantur. Nam lib, I. de morb. n, 3. eandem referens fenten- ^am, quod ia aphgrifmo aic, «os ftacim vocc y^il. LU £ € privari
434 HippocRATis
privari neceffe efl:, ibi inquic, eum, qui per- cuflus eft, necefle efc e veftigio mutum fieri, & neque videre, neque audire. Conf. etiam Coac.feEt, 3. n. 370. Cur vero ad cerebri con- cufirionem hoc fymptoma fequatur, ratio eft, quia cerebro concuflo fpincus animales in ejus flnibus contenci exconcuflioneagicautur, com- moventurque ita, ut voluntatis imperio obe- dire non pofl[inc, unde eorum adlione ceflance, fenllbus, & motu aegrotantem privari , neces- feefl:: inquofl:atuperlifluni, quoufque fpiritus priftinam quietem confcquancur : quod non longe pofcea evenic, nifi a concufllone vencri- culorum cerebri comprefllo fiac , aut fanguine venula aliqua abrupta repleantur, unde vera apoplexia fequacur, quae hominem e medio tol- lac. Martian, p. 478. Conf. 7 apk. 14.
Aphor. 59.
crd^ctju,
Corporibus humida carne praeditis fa- mem induccre convenit; fames li- quidem corpora exficcat.
Ergo corporibus laxis , leucophlegmacicis , & in morbis a feri abundancia, nec non cbefis, qui macilenciores fieri cupiunc, conve- niet tolerare famem : quae apud Celfum /. i. c. 3. p. 32. quoque inter exficcantia refercur
. ^ auxilia.
VII. A P H 0 R. 59; ^^J
auxilia. Indicat fames indigentiam cibi. Aft vero in pabuli penuria nativus calor humidum fuperfluum exforbet , cruditates coquit , & per inedias pituita in alimentum vertitur. Lau- rent. dejlrum, L 2. c. 9. Quodfi in flagno , auc mari , aut fluminibus quis natare fibi videatur (per fomnum), bonum non efl:, cum humidi- tacis cxuperantiam indicet. huic antem vi6i:us racio ficca & labores conferunt. Hippocr, de /«- fomn. n, 15. Quibus morbis ficcitas confert, femel die cibum capere conducit, ac cibos & potus pauciores quam ut repieri queant con- fumere , &c. de affe&ion, n. 41. Tanta abfli- nencias & inediae vis ineft medicinalis, ut non modo in vitiis fi:omachi omnibus fere, in qui- bus eam Celfus J. 4. c. 5. commendat , coll^- viem crudorum humorum abfumendo , calorem & tonum deficientem refticuat , verum etiam ^opiam feri evacuando folidorum tonum inten- dat, totumque fanguinis circulum cum excre- tionibus promoveat ; ac adeo iis adfeftibus, qui ex nimia feri abundantia proveniunt , oc- currat infigniffime. Hoffttu Med. rat. T, 4. P. 4,
Sape foteft morhi depelkre corpore caufaf
Provida , legitimo tempore jujfa , fames, Fercipc quid natura velit , cum debilis ceger
Mftinet atque cibis non cupit ejfe Jatur , Quam fit in exiguo vi^u prceftabilis ufus ,
Fahula quid noceat plura vel ampla dari , Qiiam noceat plenis fano quoque fanguine venis
LuxurieSy quantum copia vafa gravct.
Hebenflr. de Hom. p. ^60.
Eea 4PH0R,
4S5 HlPPOCftATIS
Aphqr. 6o.
o
Ubi toto corpore mutationes, & cor- pus univerfum perfrigeratur, rur- fufque incalefcit , aut fubinde colorem commutat, morbi longitudo denuncia- tun
Scripta & expllcatt efl: hsec fententia fupm 4 apb, 40.
APHOR. :
VII. A F H e R. <Si, 62; 4if
Sudor multus, calidus aut frigidus, fenij)er fluens, humoris copiam in- effe fignificat. Haec igitur robufto qui- dem fuperne , debili vero inferne de- ducenda.
Expofitus hujus aphorifmi fenfus habctur in di^is ad 4 apb. 41 & 42.
Aphor. 62.
0{ TTV^irot cl jM.j} Siu^eiinvTii 5 ^v Jfr^yj oti- ^Gi Sioi Tottn^ '^vmrcuy iTnyttvSvvoi, oTa 0 iiv TpoTF^^ SidX^Troiinj ffyijJLctivH cn dKivSvvot»
Pbres non intermittent^s fi tertio die vehementiores evadant , peri- €ulo obnoxiae. Quoquo autem modo intermiferint, periculum abeffe indicat.
Jrlic aphorifmus reperiturfuperius 4 aph.42^ E« 3 APHOR.
438 HlPPO€BLATIS
Aphor. 6z.
Q
uos febres longsg exercent, iis vel tubercula, vel in articulis dolores innafcuntun
Sententiam hanc quoque habuimus, 4 aph, 44.
'Aphor. 64.
'4
0\o(roiQ ^ificmt fjLcticoci , r^ ig izi ^aQ-od
Q
uibus tubercula diutina, aut in ar^ ticulis dolores ex febre fiunt, ii copiofioribus cibis utuntur.
IT Tide explicationem ad 4 apb. 45,
APHOR.
H
VII. A P H O R. 65. 439
Aphor. 65.
Si febricitanti quis cibum exhibuerit, convalefcenti quidem robur, ^gro- tanti vero morbus.
Per cib^ non intelligit Hippocrates omne geniis alimenti, quod confiftic in cibo, in forbitioriibus , & in potu : quafi alimentum fe- brienti dare prohibeac , quia tantum abeft, uc hoc Hippocraticse doftrinae conveniat, ut ei potlus ciuverfeiur , & ideo inediam , tanquam febri inimicam damaavit /. 6. EpicLfe^. 3. n. 55. in hoc Prodicum reprehendcns; fed de folidis tantummodocibanisintelligit, & qu3e proprie cibi dicuncur, quos febricicantibusubiquedam- navit , potilTimum vero lib. de loc. in hom, n. 39. per haec verba, febrienti cibum ne ojferasy quos camen in febris incermiflione permitcic, unde lib. de affect. n. 14. legimus , fi verofehrilis calor apprehenderit , ^ dimiferit , gravitas autem corporis ipjum detinuerit , hunc quidem quam diu febris tenue- Tit , forbitionibus y ac potionibus curato, quum autem non tenuerit , etiam cibos dato. Quare & in hoc aphorirmo cibos tantummodo folidos prohib&t febricitantibus ; cujus quidem rationem fatis longo fermone attulit lib. de f^et. Med. n. 13. concludens, aegrotantes plus laedi a diseca fa- norum , quam fanos a cibis , quibus bruca ve- E e 4 fcuntur.
44^ HlPPOCKA tts
fcuntur. Cum igicur contextus verba, 5n pto priam fenrum recepta, fentendam reddau ve- ram , & penitus racionabilem , non efl: , uc eam ob locucionis modum ab Hippocraticis fenten- tiis excludamus , quod expofitores Galenum fecuti communiter faciunt, quandoquidem ex- aftam locucionis proprietatem non affeftafTe Hippocratem novimus a commani vulgarium regionis ufu compulfum, cujus caufa foloeci- fmos iu di6tis Hippocratis eciam Galenus con- ceffic. Aphorifmi igicur fenfus erit : Si quis febrienti cibum folidum exhibeat , is fciat ae- groto tantum augmenti morbi praeftare , quan- tum roboris cibus fai.o afFerre fo^et. Martian. f 478. Coaf. I afh, 16. item 2 a^h» 10 & 17.
Aphor. 66.
fi 6ict TCig vyicbivi^Qv o^aro^^vflscTOf. tu r," i\ ojj^oict Toiaiv v^ctivaaiVi ^ai^ vonfct.
Quae per veficam excernuntur fpefl:a- re oportet , an qualia fanis fui> eunt. Quas his minime funt fimi' lia, ea morbofiora. Qus vero fanis fi- niilia, minime morbola.
URiN^ Inspectio Medico valde nece^arit & irifignilTimi in praxi medica ufus eft, Hojm. Med, rat. T. i. p. 219. Ecenim declarat urina fanguinis indolem, impetum , fympto-
inacai
VI L A 9 n o Us 4§. 44i
mttfL ; morbl ftatum & codtionU ; ftatum fe- crecionis&crilios; morbos renum, ureterum^ velicse, telHum quodammodo, vaforum defe- rentiuni, vellcu-arum feminalium , proilata- rum, glandularum Cowped» urethrae; aliquas «gricudines in bile nacas. Boerh. J, M, {J. 1017. Conf. Duret, in Coac, p. 48^ Jq. All nihii ex infpe^iia urina conjici poteft de ftatu hominis, segerne Ik , an fanus is , cujus urinam infpi- cimus , ilquidem aeger , quo segrotec morbi ge- Dere, quanco tempore aegrotacurus fit, 6cquo exicu definere debeac morbus, ni(j ante notum fuerit , quomodo fe habere debeac urina in ftaco naturaii ; comparantes enim naturalem habitudinem urinarum cum iila, quae nobis of- fertur, cum per occafionem urinam aliquam infpicimus, & deprehendentes in quibus affe- ftionibus utraeque diiFerant , facis tuto arguere ratiocmando poffumus, quid immutatum flc ifl corpore illius, cujus urina obfervatur. Bellin» de urin. ^c. p, i.
Eit Urina humor aquofus, & faifus plus mi- nus, five ferofus juxta alios, a fanguine arte- riofo per emulgencia vafa in renibus fecretus^ qui dein per ureteres deducitur ad veficam» & ex hac per urechram extra corpus micciturr Ell vero urina adeo muiriplex, uc diftmguenda iic prius quam de ejus indolc dici vera qucant. Namque a copiofo , aquofo , pocu fic cruda, copiofa, lenis, infipida, inodora, vix colore prsedira , aquea , facile recinenda. Sed quac redditur a chylo jam fafto eil magis coda, par- cior, acrior, falia, parum foecens, colore dl- luco pallidi fulphuris , plus urgens. lila iterumt quae chylo jam in ferum verfo habetur , colo-' reftraminis, vel rubicundior, codior, longe E e 5 parcior»
44^ HlPPOCRATIS
parcior , falfior, foetidior , acrior, valde fli- mulans, adeoque diuretineri nonpotens. Tan- dem vero haec , quse pofl diuturnam a cibo , potuque abitinenciam, ex humoribus valde & diu attritis , ut & ex deterfis folidis partibus oritur, haec demum paucilFima, acerrima, fal- fiflfLma, foetida, ruberrima, vix retinenda, & pucrefaftae proxima , deprehenditur. Eosi^b, J. M. 0. 369-372. Enimvero triplex eil omnis nrinas materia; una quidem de cruditate rerum earum quae aflumuntur; altera de liquore fero- fo eorum qui funt in venis humorum ; tertia de humoribus atque corporibus quae liquuntur. Atque haec rriplex confideratio in urina, his verbis expreffa eft ab Hippocrate lih 6. Epi- dem fedi, 5. n 30. urina concolor cibo y ptui ; tum qualis ejje folet ; item cum humidi colliquatio eft. Vid. Duret, l c. p, 490. Color urinae quam ma- xime particulis fulphureis invicem commixtis debetur , unde quo major horum ingredientium in urina ell: quantitas , ut in febricitantibus , fcor- buticis 6c qui in iis parum bibunt , eo color eft faturatior, Quo major in corpore calor eft, eo facuratior urina eft. Hojff-m, l c. p. 215-, Tingitur etiam. varie urina ab ingeftis , v. c. rhabarbaro , caffia fiftula , beta rubra, rubia tin^torum, Ad urinse colores pertinct circulus feu corona di(fl:a urinfe , de qua itiulta dlcant. Vid. Barthol K A. Cent. 4. hiji. 26. Eph N. C. D, i, a. 3 0. 188. D. 3. a. 5. 0, 150. Corona autem i!la r>ihil aliud efc, quam extremus lim" bus fummse urinse , qui fuperficiem matulae contingic : circumferentia haec fummse urinse pro diverdtate urinarum, diverfitate vitri, & cralTitiei, ex qua conftat matula, pofitu lumi- nis, & oculi dum infpicitur, diverfimode co-
lorata,
VII. A p H o R. 66, 413
lorata, & elegantiilimis coloribus inftar iridis apparec, unde fibi nomen coroiiae meruit, 6c mirum eil, quot ea fuper ridicule , & inepte fabulentur, & praedici pofle afleraut viri csete- roquin etiam doftiffimi, cum re ipfa coronc^ illae nihil fmc, nifi quiddam prorfus inane ava- ria luminis fra6bione per vitrum , & fummum illud uririae velum proveniens, nihil llgnificans, & nihil foiidi m fe continens. Bellin. p. 23.
Prseterea lotium fani hominis in eo ipfo , & in aliis illi comparatis , varium ei\. Namque
1. urina infantum effe folec aquofa pellucida, cruda; puerorum crafla & coloris fpicei, ob jiutrimenci copiam , & voracitatem; juvenum urinae tenuiores, magis coloracae & pauciori- bus concentis praeditae ; fenum lotium apparet album , tenue, & nonnunquam fine contentis.
2. Muiierum uriose craffiores func & cum co- piofjori fedimento ; fed virorum urina concra- rio modo fe habec. 3. Sanguineorum urina ordinarie dilute citrina, larga copia redditur, & fedimentum albicans , paucum & mobile demittic ; cholericorum flava , aurea & faepe rutilans eft , cum pauca hypoilafi , interdum nulla, auc tantum nubecula, quantitate autem fanguineorum urinam non aequat ; melancho- licorum ex aurantio & fpiceo colore mixta, cralTior parciorque effluic ac parum fedimenci habec ; phlegmacicorum colorem ex albo & fpiceo confufum referc , fufficiencique copia excernitur , fedimencum aucem fubmucidum demittit. 4. In regionibus calidioribus urinac adparenc tenuiores, magis coloratae, cum pau- ciore fedimenco, quam in frigidis. ^.Tenuivi- &.\i utencium urina nullam habec hypoflafmj; concra eorum, qui liberalius vivunc. 6. A
mom
444 HlPFOCRATIS
xnotu corporis craffa & turbida magis urina eft, quam quae fub quiete emittitur. 7, Somnus efficit, ut urina iargius emittatur, crafliorque adpareat ; in vigiliis urina tenuis , diaphana , fsepe rutilans & pauca. 8. Ab aiFe^ibus animi variat: nam ira urinas intenfe coloratas & ru- bicundas efficit; in metu contra & trillitia uri- nae fiunt tenues, cruda^, decolores, cum pau- cis fedimentis. 9. Ab excretis aliis : ubi mul- tum fudatur, aut diarrhoea continuat, ibi pa- Tum mingitur ; & vice verfa. 10. Ratione temporum anni: fub initium veris urinae reddi folent largae, albae, fubfpiceae & pluriam con- tentorum , in progreffu ad colorem fubrufom aut fubcroceum & pauciora cootenta fit trans- itus : urinae aeftivse fubftantias funt tenuioris, coloris fubaurei , & bypoftafin habent al- bam, Isevem, aequalem ; in aeftus autem vigore fiunt renues , aureae> croceae, paucae, cum hypoftafi parciore & in album declinante: au- tumnus incipiens ad mediocritatem urinas quo* vis refp^rtu redigit; verum adultus fa£lus ma- gis notabiles inducitconfiftentiae & coloris mu- tationes : hiberno tempore ferme omnium in urina mutationum fpecimina videre licet, ob tempeHiacis, regiminis, vitae generis , tempe- ramentorum ac vidorum in diaeta variecatem acque frequentiam. Juncker PathoL p- 448. 4^3. Ex didis confequitur in urinaexaminanda.ad ufum medicum pro diagnofi. vel prognofi con^ fiderari debere copiam, confiftentiam feu flui^ ditatem , colorem , odorem , faporem , & con* tenta illi inhaerentia. Contentorum ^ tV/s-rf/xft^wv , communiter triplex fcatuitur differentia. //}'/) o/?fl- Jis ^ fedimentum , fubfidentia^ uVoV<tfl-ir, appellacur contentum illud, quod in urinae fundo refidet, Quod in medio natat, fufpenfum, appendiculum ,
VII. A p II o x. 66. 445
•f<t/»>fc<c , dicitur : quod tandem in fnperficie, five fublimiori ejus parte continetur, Nubecula, nebula, vKpcA»?, vocatur.
Infummo eft Nubes, fuhfidit Hypoftafis imo^ Jfi Enseorema permanet in medio.
Etfi vero haec diftinaio nominum prC^prietati accommodatur , ab Hippocratis tamen do^tri- na plurimum recedit, qui de nubecula modo fuperiora,modo inferiora uriux peccntc, men- tionem facit , ut clare patet lib. Prognofi. «.12, ubi hasc leguntur: Confiderare vero convenit in uri- nzV, in quibus nubecuke Junt , anfuperme^ an infer* naftnt: 6? quales babeant colores; i^ qua quidem deorfum feruntur cwn coloribus relatis^ eas bonas ejfe
{utare , ac laudare , quce vero furfum feruntur , 6cc. dem atceftatur lib. CoacfeB, 5.-«. 9. dum in- quit : Nubeculce in urinis , albce quidem , fcf infer* nce commodafunt , &c. Enseoremata pariter, & fu- blimia , & non fublimia , fed fundum petentia adnotavic in aegris Epidemiorum, pociffimum vero in Herophonte, & in virgine Lariffaea, ut fatis contlet , differentiam contentorum uri- nae ex loco defumtam non efle ad mentem Praeceproris ; qui longe diverfam inter ipfa- mec difFerentiam facere videtur. Quam diffi- cultatem cum videric Galenus dixic : „ Sed ali- „ cubiipfe (Hippocracesfcilicec) fublimamen- „ tum geniturae fimiledixit, ita uc e duobus „ alcerum fic , auc uc generalioris rci nomea „ exiflac fublimamencum , fe£lionem haben- „ tisin nubeculam, & id, quod geniturae fi- „ mile efi:, aut uc nunquam nubecuJa ab eo fu- „ blimamencum nominecur ". Haec Galenus contra Hippocratis opinion«m, qui credidit,
ftSBC
44<5 HlPPOCRATtS
hasc duotiomina, nubecula & enseorema, aptid Hippocracem confundi , ea permotus conje- ftura , quia in quibus libris hoc contentum en- a^orema vocac, de nubecula nunquam mentio- rjcm facic , e contra vero ubi de nubecula fic mentio , enaeorema ne quidem nominetur. Opinio quidem fatis probabilis , nequaquam tamen vera. Nam praeterquam quod falfum eft , nuUibi de ucroque contento fieri mentio- nem, quando Coac.fe&. 5. n. 50/^. bsec legun- tur: Jt infebribits erroneis nigra nubeculce quarta" nam indicant ^ decolores aiiiem (fcilicec urinae)/*5- ?iA^i9 ivcctufiiUfjLivcc , ideft nigris fufpenfa , h. e. ha- bences fufpenfa, feu enseoreuiaca higra cum w- giliis , fc? turhatione , phreniticcd , cerium eft m nubeculis optimis duas tancummodo requiri conditiones a Pr^eceptore Prognoji, l. c. uc al- bse finc , & infernae. Si ergo nubecula , & en^orema unum & idem fignificarent, enaeo- rema difperfum opiimum eflec, dum modo al- bum in urinse fundo refiderec, quod Hippo- crati 6c experientiae omnino repugnat : con- tenti enim unio ad concodionem neceflaria eft. Quare ego dicerem per nubeculam intel- ligere Hippocratem contentum aequale fecun- dum totam ejus fubftantiam fimul cohaerens , & in externa fuperficie la^ve, inftar nubis coe- \o fereno vagantis , unde nubeculae nomen forticum eft , quse modo furfum , modo deor- fum per urinam fertur, modo in medio ejus pendet. Enseorema vero dicitur illud , quod nubeculae aliqua ex parte ilmile eft : ab ea ta- men, &figura, & fubftantise modo differens. Namque nubeculse unica eft tantummodo figu- ra , & unus fubftantiae modus ; quae duo ia cnaeoremate vajria funt. Hinc eft, quod apud
Hip-
VII. A p H o R. C6. 44?
Hippocratem non legimus, nubeculae tribui eas qualitates, quae ad figuram, & fubftantise mocium fpeftarit, cujusmodi eft, rotundum, glomeratum, planum, indifcretum, divulfum, compaftum, tenue, rarum, denfum, & fimi- lia^ qu82 en^oremati ubique tribuuntur, quafi fi haec de nubecula dicerentur, non nubecula, fed enseorema vocari deberet, quando nube- cularum diverfitas penes colorem, & locum, in quo remanet , tantummodo confideratur : unde nubeculam dicimus hanc rubram , illam albam, auc nigram, modo fublimem, modo fubfiflentem , modo in medio urinse penden- tem. Hsec eft ergo , ni fallor , horum duorum contentorum apud Praeceptorem diiferentia , ut ex ipfius doftrina colligere licec , quam etiam apertis verbis nobis indicavic lib. 4. Epi- dem. n. 6, dum inquit , enaeorema nubeculae aliquantulum nigrse craffitudinem quandam ha- bere; quafi hsec fit peculiaris nubeculge eflen- tia, quse mediocrem craffitudinem neceffario habet. Hujusmodi vero nubeculae raro in uri- nis obfervantur, ut mirum non fit, fi in re- cenfendis Epidemiorum hifloriis nubeculae nul- la mencio fiat : apparent tamen aliquando , & segrotantes omnes , in quibus haec obfervata funt , cito , & fideliter judicati funt. Hypoftafin denique vocare confuevitHippocrates concen- tum illud , quod in urinae fundo perpetuo re- fidet ; verum tamen non omne , quod in fun- do fubfidet , hypoflafis dicenda efl , quando & nubeculam, & enaeorema petere fundum aliquando diximus : fed quod aliorum refpe£lu gravius eft, ex quo fundum petat, non modo fecundum partem , fed etiam fecundum tocum depreffam habens formam, quam omnes liqui-
dorum
44S Vii9 90€%kri§
dorum fubfidentiae habent , juxtt quam a na- becula , & enaeoremate fundum petentibns di- llin^uuntur , quae formam habent aliqua ex parte elevatMm. Quare quod inquiunt pofte-^ riores optimam h^porrafm debere effe formae pjTamidalis, nomine abutuncur ; quia haec Don eft verse hypoftalis forma , fed potiu» enseorematis , aut nubeculas , & faepius in fano- rum urinis confpicitur , quam aegrotantium ; fignumque eft conco(Stionis almientorum inge- ftorum potius , quam materise morbificae, a quibus Medici fa^pe decepti falutem proxi- mam aegrotantibus prsedicunt, quorum non- nulli ex codem morbo iniereunt, aUi diutius aegrotant. Martian p. 323, Hypoftafis eft quae- dam fubftantia excrementitia , cujus eft puri anaioga generatio , pofita inter illud atque hu- morcs naturae dicatos nutriendi caufa: quod fciiicet quicquid de fucco alibili virtutem na* turae efFugit in fanguinis confeftione , id in urina relidit. Eft autem ejusmodi, neque a naiura iimiliter mutatum ut fanguis : neque, fimiliter ut pus, in fui confedlione particeps ahcujus caufae contra naturam. Ula vero hy- poftalis eft fidae faiutis, quse numeros omnes explet bonae materiae , loci, & litus. Ac pri- mum quidem , alba materia bonitatem fucci oftendic qui vim effugic naturae in fanguinis confetlione, qui eft pepafmi capax, & janai nunc parciceps. Eadem quoque denunciat in- tegritatem partium foHdarum, fimiliter colo- rata ut illae quae funt natura albse ; propterea- que fundunt naturaliter excrementa colore fi- milia fubjedlae fubftaotiae; uc femen, pus, & hypoftalln albam. Sed opportunitas Ioci,quem occupat hypoftalis, i. e. urinse fundum, ut
c«r-
VII. A p H o R. 66. 44P
CCftum eft argumentum caloris nativi , quo 7« cwo^£^>j' congregancur, & fuo quaeque loco apparent: ita pepafini perfeftionem oftendic, cum cruditatis vacuitate ac fpincus fiatulenti : quo duce tcl i(pt^dfxivct, quse funt graviora uri- nis, in iis volitanc velut nubila. Tum laevitas hypoftafeos , & ipfa aequalitas maximum fi- gnum exhibet fitus inprimis expetendi , ex eo quod magna vis lucet nativi caloris in fuo fub- jefto-naturaliter conftiruto, quod fuo domi- ratu fic cenec, imperioque regic, ut nihil il- liusintadlum relinquat, & in quamcunque par- tcm aequalicer fe infinuet. Duret. in Coac. p- 492.
Sedimenta , fufpenfiones , & nubeculae ni- hil aliud funt , quam magis liberae , & du- rae urinae partes , quae ceflante motu agi- tationis, qua perpetuo jaftantur in fanguine, ad fuum locum infico raotu feruntur, & fiqui- dem graviffimae fint , fundum vafis pecunc, & fedimenca nuncupantur; fi minus graves , me- dium; fi adhuc leviores , fummum urinaeafcen- dunt. Bellin. de urin. ^c.p. 12. Quoniam urina naturalis pocefi: quidem etiam nubeculam , fuf- penfionemque concinere, fed illud praecipue, falcem utplurimum concinet , quod fedimen- tum dicicur album, laeve & aequale, & ulcra haec nihil aliud concinere debet ; illa igitur omnis urina dicetur ratione concentorum non naturalis, quae primo nubeculam , & fufpen- iiones nunquam continet , fecundo fedimen- tum , velnunquam, vel non album, non I^- ve, non aequale, fed cujuslibet alius coloris , fuperficie interrupta , fuisque partibus inaequa- liter craflis, vel plane fubfidens in fundo va- fis: tertio, quae alia quaelibet contineat. Uri- na fine nubeculis, & fufpenfionibus , aut care-
yol. 11. Ff bic
450 HlPPOCRATIS
bit iis partibus, quas ceffantibus motibus cum fanguine conceptis fimul coeunt, ubi ipforum major, auc minor graviras permittit , vel ese- dem ita cohserebunt reliquis urinse partibus 9 ut fejungi per fuos motus, nifusque non pof- lint. Similiter fe habebit neceflitas urinarum, quse fedimentis carent. Quodfi fedimenta de- niittant diverforum colorum a naturali, illi non aliunde proveniunt, quam ab iisdem cau- fis, quibus urina tota coloratur,imo vero non raro contingit , ut fedimenco depolito urina evadat dccolor , 6c quafi aquea pellucida , eo- dem interim perfeverante colore in fedimen- to, quo urina univerfacolorabatur. Inaequali- tas fuperficiei, & afperitas proveniat oportec a diverfa gravitate , feu denlitate partium to- tum fedimentum conftituentium; aeque denfa; etenim , five seque graves ad eandem altitudi- nem quicfcant intra iiquida oportet , ut ex eorum do^lrina certum eil: fubfidens autem ex toto, & i^ci^c extendens per fuperficiem imi vafis nihil almrgendo , neceffario pendet a maxi- ma gravitate 6c denfuate, qua praeceps per li- quidum ad fundum trudicur. Quoniam vero terra, fal, & aqua urinam conftituunt, fi igi- tur prseter naturam ita fe habeat, ut quiefcen- tibus motibus a fanguine conceptis fo]a terra fecerni pofiit , fiet fedimentum arenofum; il terra, 6c fal , ita ut poflit fubire colorem ni- grum &c. colores omnes fufcipiet : fi vero in- fuper admifti fint praeter naturam humores vi- fcidi , qui fal , ac terram comprehendere pof- fint, & in quiddam fimile fquamulis, parvis foliis, ramentis furfuris , & hujusmodi com- pingere, fedimenta erunt foliacea, furfuracca, fquamofa & his fimiiia , quae contingere etiam
po-
i
VIL A p H o R. 66. 451
poterunt, fi fcabiei aliquid, vel quidlibet pu- ftulofum cutn Isevi crufta in renibus , ureteri- bqs, auc vefica contineatur ; abradet enira uri- na, & fecum auferet ramenta cruftarum , qu» cefTante impetu imum vafis petunt. Ab eadem origine humorum ,nempe vifcidorum,pendent fedimenta membranofa; neque enim membra- nae fedimencorum funt aliud, quam majores fquamulse. Sicut etiam a non abfimili caufa produci polTunt longa, & rotunda , exiliaque pilorum inftar corpora , imo cujuslibet alius figurae compofita, quae per urinam excernan- tur, unde qui dicuntur pili redditi per urinara ab audtoribus , non veripili, fed pilis quaedara fimilia fuerunt. Dcnique in urina praeter na- turam contineri poffuat , quaecunque fluunt cum fanguine, & in renibus cum urina fecerni j vel eidem feparata admifceri pofTunt , aliun- de venientia per exfudationem ex vafis , aut rupturam, aut extenfionem eorundem , unde fanguis, pituita, bilis utraque, femen, pus, humores quilibet non naturales cujuscunque coloris, vermes , calculi, frufta cujuscunque materiae in corpore praeter naturam genitae , deglutitae , vel impaiSae reddi poterunt , per urinam a renibus derivata, eademque omnia reddi poterunt , per urinam a renibus deriva- ta, eademque omnia reddi poterunc, ii urinse admifceantur in ureteribus , vefica , aut ure- thra, ut patet. ibld. p, 21. Obvium jam eft in- telligere, quid arguat ipfum urinae corpus ra- tione partium , & feparationum , ex quibus urinam componentia deducuntur; quemadmo- dum enim materia contentorum arguit humo- res peccantes folutos effe , vel crudos fluere $ vcl haerere in partibus corporis ,ica prout ma-
Ff z jor
45^ HlPPOCRATIS
jor erit , auc minor quantitas liquidi urinam componcntis, vel partium durarum, fi ucra- que cum quancicate nacurali urina^ , & incer fe conferancur, indicium,vel folum liquidum, vei folum durum, vel ucrumque haerere uni, auc pluribus , auc omnibus parcibus corporis ; il akerucrius, auc ucriusque quancicas fic nacu- rali minor; vel folvi nacuralem partium om- nium, auc alicujus humorem, vel durum , vel ucrumque, fi alcerucrius, auc utriusque quan- titas reddacur nacurali major. Facile autem ex diverficace colorum incelligcmus, quando ma- jor liquidi, quam duri quanticas, vel major du- ri, quam liquidi in urina concineatur; cum co minor fic liquidi quantitas, qoo color ell ma- gis fatur, fuppofita etiam naturali quantitate duri, major, cum efl: magis dilucus color in nacurali quancitace duri^ : vel e converfo duri quanticas nacurali major in nacurali quanticace liquidi tunc eric , cum color eric magis facur » minor cum dilucior in quancitate liquidi pari- ter naturali. ibid. p, 28. Nimirum co(^ionis do- tae, quae urinam faciunt meliorem, aut dete- riorem , a triplici urinae parte defumuntur , ab ejus fubftantia , colore, & contento. Per fubftantiam intelligo crafTiciem , & cenuitacem , quse tancum ad codionem , & crudicacem ju- dicandam faciunc, uc fola cenuicas crudicacern accellari pofTic : cum nullibi crudam urinam dixerit Hippocrates quae tenuis non fuerit. Cum igitur urina codionis fignum prae fe fer- re incipic, primum color matatur : codlionc vero ulterius progredience mucacurfubflancia, & tandem contentum , quare urina , quo plu- ribus horum participat, eo melior cenfenda eft. Ec ideo forte melior erit urina, qu^ fic
boni
VII. A p H o R. 66. 453
boni coloris , cum contento mediocris boni- tatis,quam ea, cuibonus color deficiat , etiam- fi contentum habeat optimum , vel fakem bo- nitate non erit ei intcrior. Unde urina boni coloris, nempe fubruffa cum nubecula fubru- bra,aequalis bonitatis erit cum fubrubra , fedi- mentum fubrubrum habente. Nam quod bo- nitatis detrahit nubecula refpeftu fedimenti,id coloris bonitate reparatur. Martiam, p. 604..
Si nulla fit coftio, nullum ell: in uriua fedi- mentum: &, fi perfe^liffima fit co6lio, uc in fanis exquifita vi£i:us ratione utentibus , etiam nulla fere eft hypoftafis ; quia totum alimen- tum perfefte alTimilatur , nec aliquid ejus ia pus vel fsecem degenerat. Unde, licet fsex il- 3a concoftionis perfedlionem in morbis indi- cet: vere tamen, 11 rem totam confideres , non eft integra coclio materice, ex qua fit hy- poftafis; ficuc materia tranfiens in pus , non ita perfe6le concoquitur, ficuc quas affimila- tur. Hac ratione in pueris & voracibus fedi- mentum apparet copiofius , quam in iis qui cxquifito viftu utentes,quicquidcft familiare, perfefte aflimilanc. ficuc & urina plus habec fe- dimenti temporc concoftionis fanguinis , quam poftea. Caeterum , quo quo modo fe habeac , co- piofa fubfidencia a valida fic virtuce, nam -mul- tum evincitur alimenti, a quo multa fecerni- tur hypoftafis : eciamfi ea ipfa non fuic per- fede aflimilaca, fed fuic veluc cruda veri ali- menci pars. Mich. Fillan. de fyrup, fol 41. Urina in homine cemperamenci undequaque moderati opcima , quae fubrufi fubflavive colo- ris fic, fubftdensque album , Iseve & aequale ap- pareac, ad hancque veluti amufllm quandam poficam direflae probantur urinae, quafcunque
Ff 3 in
454 HippocRATis
in humanae fpeciei latitudine fpeftamus. Hu* moram cruditaLem indicant urinae fubftantise tenues : quandoque vero etiam propter ob- ilrudiones talcs apparent , quod quali perco- lentur. Ita crafiiores, uti naturam humorum jam concodionem aggreflam fuiffe , fic non- dum eos confecilTe ollendunt , hofque ideo etiamnum turgere. Praellat ut, poflquam red- diccc fuerinc , pcrrurbentur flatim , poUus quam aliquamdiu fluidae perflent. Colores ia his qui ad albedinem tendunt , innati caloris defedum demonflrant: ideoque humorum im- perfedlam concodionem, ac quo magis urinae a colorum fymmetria evariarint, eo fane ma- gis a fanitate difiant, quae temperanienrum fe- quitur proportione refponders. Quaecunque coloremagis infe(flae vifuiitur ,pro fuperiorum proportioae ad calidiurvergunt. J^uar. de Jpir. p. 104. Urina tenuis aut redditur & ma» iiet tenuis,' aut mingitur tenuis & perturbatur ac craffa fit. Et quidem prior eft lumme cru- da ; perturbata vero ac craffior fafta codionem inceptam declarat. Eodem modo & craffa aut funditur fpiffa & manet ita ; vel fluit craffa , fubfidens vero tenuis evadit : & quidem illa perturbationem humorum validam in corpore fa£tam oftendit ; hasc vero tum fedari pertur-p. bationem, tum fangutficationis concoftionem excitari declarat. Theoph. de urin, cap, 4, Lo- tium optimum efl, quando fedimentum album faerit, & lasve , & aequale omni tempore, confifiremia mediocre , colore aureutn , aut fubaureum , flavedinis etiam alicujus parti- ceps. ibid. c, 10. Si fedimentum album qui- dem fuerit, locum autem mutet, ut fitin m6- dio, ir«i0f9f<« vocatur ab «i&^el^tf^/, quod efl
VII. A p H o R. 66. 455
fcndere, Hoc (i Iseve fic & aequale , mediocri- ter coflum eft. non enim valuic natura dige- rere , uc locum infimum occuparec. Si autem idem fupra mediam regionem apparet , fuper- ficiem fuperiorem occupans , dicicur nnbes , quae iignificac naturam adhuc minus digerere. ibid, c. 12. Ica uc En^eorema fic imperfedtior hypoftafis: nam maceria a natura perfecte co- fta oricur hypoflalis, imperfe(fle vero enseo- rema & nubes. Enaeorema magis coftum quam nubes exiftic. Ergo ubi fanguis crudus planeeft, cenuis aquofaque urina excernitur, nihil nec quod fubfideac, nec quod pendeac, in fe habens. At vero concoftus ubi ille eft, h^c in urina apparenc , aiqae etiam nubeculas quasdam defuper tenues fuperfiant, veluti quae in fummo la(^e coUiqitur, & quos in fummo refrigerati jufculi cancrevi!:. Quod H rurbida fic , qualis vecerinorcm viijtur, crudis vocatis humoribus refercas quideni venas indicabic , non tamen celTare naturam, fed eos valenter concoquere. Si vero celeris feparatio craiTi a liquido cernicur , fitque , quod fubfidic , al- bum , laeve & sequale omni tcmpore , i. e. per dies complufculos idem permanens, jam- jam feparaturam eos omnes naturam indica- bic. Sin quum emingitur, pura fic , procinus vero turbetur, jam crudi fucci concodlionem aggredi naturam docet. Ac fi interpofito cem- pore turbetur , uon procinus , fed poft ag- grefluram infinuac. Verum omnium. quse cur- bantur urinarum generalis nota efto ipfius craf- fi a liquidiore feparacio, auc propere auc tar- de fa6la, auc omnino nulla. trgo fi protinus fiac &, quod fubfidic, fit album , Jaeve & aequa- le , fuperiorem longe naturam fuccis , quos concoquic, oftendic. Sin bonum fit quod fub-
Ff4 fidic,
45^ HlPPOCRATIS
fidic , fed quod pofl longius interpofitum tem- pus colligatur, etiam naturam temporis fpatio fuperaturam fuccos nunciat. Si vero vel omni- no Dulla feparatio, vel illud, quod fubfidic , malum fit , imbecillitas naturae fignificatur , cgetque ope aliqua ad fuccos percoquendos. Galen. de fanit. tuend. l. 4. c, 4. Urina optima eft, in qua per omne tempus, quoad morbus judicaius fueric , fubfidet album , laeve , 6c aequale. Securitatem enim brevemque mor- bum fore fignificat. Quod ^i intermittac, & interdumquidem puramejatur,interdum etiam fubfidet album & Iseve , diuturnior & minus fecurus morbus evadit. At urina fubrubra, {{" milcque quod iubfider, & Jseve, haec longe quidem (iiuturnior quam prima fit, valde ta- mcn falutaris. Hippecr, Prognofl. «11.
Ex adduftis auiftorum edidis (iisque cumu* latis, ur pateat conclnens omnis aevi experien- tia & obfervatio cum pofi:erioris aetatis expe- rimt-ncis & inde defumtis phyfico-mechanicis naturae iiHerpretationibus) confi:are poteft , quam obfervatu neceflfaria fit Medico clinico uo(ftrira aphorifmi praefentis , 6c ad quam nor- mam judicium ferre debeat de urinis morbo- fis; atf" infuper, quod di£i:a, quae cognofcun- tur, aut praedicuntur exurina, certis nitantur rundamentis, ncc fere fallant , ^a aha figna ^x-^ mul advocentur , corporis praefentem ftatum educentia: tametfi fint multa aha, quae uro- mantae ex infpe£la fola conjiciunt urina ac edi- cuiic, admodum incerta, & ridicuia fere; hy- pbcritae nempe homines, qui de lotio certam fcienciam profitentur gravidicacis quae in con- fpedu non efi:, cum eciam fexus & parcus fu- turi; quae ofcencacio foboJes ignorantiae, fua- dameritum aliud nuUum habet quam aucupan-
di
VII. A p H o R. 66. 457
di lucri & inanis gloriae cupiditatem. Vid Z)a- ret, in Coac, p. 491. Enimvero multi funt mor- bi, quorum in urinis nec vola quidem obfer- vari poteft, nec veftigium. Quare morbi , quorum caufa aut indicia in vafis fanguiferis , aut meatibus urinariis, minime continentur , cx urinae infpedione cognofci non poflunt, Morbi tales funt: tumores , luxationes, fra- fturse%ulcera , & alii externi, uti maJse con- formationis; phthifis; Jues venerea; epilepila; arthritis, omnefque fere morbi chronici. In acutis quidem, num affeftus febri fit conjun- 6lus, necne, urina interdum poteft oftende- re; quinam vero fit affeftus, five pleuritis , peripneumonia,angina&c. aut qualis iflafebris fit,an continua,an intermittentes &c. ex nuda idpa^Xicc fciri non poteft. Phrenitidem adeffe vulgo colligitur , quando urina efi: magis lim* pida, & folito albidior, bile nimirum (utdi- cunt) ad cerebrum rapta, unde oritur phreni- tis. Sed cur de plirenitide potius, quam de i^i^t/V, diabete, renum calculo , aut obftru- ftione aliqua in vifceribus conjicitur, quum fi- milis urina in omnibus hifce affeftibus, & qui- busdam aliis , reddi foleat ? Imo alicujus mor- bi indicium effe necejQTario non fequitur, quum iftiusmodi urinas pofi: pleniorem pota- tionem flatim midtas paffim cernamus. Neque ex urinis aut hoc, aut aliud ullum veneni ge- nus deprehendi potefi:. Quidam morbis peri- culofiffimis detcnti , in ipfius mortis confinia conftituti, urinas nihilominus reddunt lauda- biles, & nihil, auc parum a fanorum difcre- pantes. Sic in febribus malignis , peftilenti- bus , & ipfa pefte , urinse plurimorum , quo- rum etiam fores pulfat mors p parum ab ii§ ,
Ff 5 quae
458 HlPPOCRATIS
in flatu fano minguntur, alteratae obfervantur. Urinae pelTimae, quas deploratas pronunciant, incerdum quidem non folum ne tantillum pe- riculi in fe continent, fed haud rarp ad faiu- tem, potius quam ad mortem, faciunt. Ita excretiones cncicse , nigrae licet , falutares funt, & febrjbus quartanis , lienis affeftibus 9 menftruorum auc haemorrhoKJum fupprefiioni- bus laborantibus familiares efle folent.* Imo quosdam legimus nullo morbo affli6tos tales reddidiffe. Praecipuus ^f«ftpi(natf ufus erit in obfervandis morbi cujusvis flatu &progreflu, nec non alterationibus verfus falutem auc mor- tem. Ecenim in affe(5tionibus chronicis , ex urina quotidie infpefta , Medico innotefcat, quibus gradibus aegricudo in dies accrefcat ; quo lempore remedia purgantia , aut alterantia , erunc magis opportuna , qualia medicameuta iinc maxime proficua: hinc obfervare eft, an natura morbo pra^valeat , nec ne ; certiffimum hinc prognofticum eJicitur de fpe auc periculo convalefcencise, prouc nimirum co6lionis aut cruditatis llgna in urinis apparent. In morbis acutis hinc flatus & a^^y>j febris optime praeno- fcicur, quo terapore , Sc quo fucceffu, fpera- tur ; quando evacuacionibus , & quando car- diacis tempeflive infiflendum etl. Gnidot, in Froleg. ad Theoph, de nnn. Conf HUdan. Cent, 3. obf» 73. ubi quatuor exemplis demonftraiur , quam incertum & fallax fic judicium ab urinis defumcum. Urina aucem examlnanda excipi debec a fomno prima & expleta conccftione cibi, eaque univerfa. Matula alba fic & pellu- cida, bblonga, ne divulfam hypodafin exhi- beac , & magna, quae tocius urinse fit capax. Obcurecur p^ocul a fole, a frigore, & a fia-
tu.
* Vri. A p H o R. 67. 459
tu, ne vel turbetur , vel craflefcat : refideat quieta dum fenfim refrixerit, nec tamen fupra fex horas aflfervetur, ne quam corruptionem fubeat. Ferml, Medic.p, 312.
Aphor. 67.
TO j OKocroi ccv 7rXei(») oiS(^gi fiA^^ov fihclspeig.
Et quibus alvi egeftiones, fi refidere permiferis, neque moveris, veluti ftrigmenta fubfident: & fi pauca funt , parvus fit morbus; fm vero multa, ma- gnus. His alvum fubpurgari conducit. Quod fi vero, non purgata alvo, forbi- tiones exhibueris, quo plures dederis, eo magis nocebis.
Hippocratem non urinarum modo conten- ta infpicere confueviffe , fed etiam ex- crementorum alvi, conftat, non ex hac fen- tentia tantum, quse etiam W. de judicat. «. g. regiftrata eft; verum ex multis aliis, & maxi- me ex Hb, 2. Epidem/eSt,. 3. n.7. ubi inquit, f?
alvi
4<5o HlPPOCRATlS
ahi turbatce ex tenuibus , aquofis , non biliofis , /pu- inofis , viuhis ; qucB aliquando depofita fubfidebant ; ik Ifb, 4. w. 25. legimus, Quum JeceJJlis aquofi fub dio expofiti ejjent, fuperne Javes, tenueSy ifaiidi fi" viiles valde fuerunt ^ inferne vero fubfidentiam habe^ bant. Quse vero fpeciaiiter hic referuntur ex- crementa, duo nobis indicant: tenuitate qui- dcm magnam cruditatcm, fubfidentia vero hu- morum exulHonem , propter quam excremeir- ta acrimoniam cum crafiitudine contrahunc , unde inteftinis adhaerentia , eorum mucofita- tem abradunt, quse una cum humore exufto fundum petens, fedimentum ftrigmatibus fi- mile facit : funt autem (Irigmata, fordes ex praeunftis corporibus llrigili deterfae,qu^ quo- niam duplici fubflantiaconftant,fordibus nem- pe, & unguentis , ideo praediftum fedimen- lum ex humore exufto, & mucore conflatum, eis affimilatur. Quare hujusmodi excrementa indicabunc , inteftina acribus humoribus effe referta , quae ftatim fabluere oportet, ne ul- cerationem inducanc , unde morbus deterior ^ac: quod eo magis timendum erit, fi interim alimentum liquidum , forbitiones inquam,aeger afifumat , hae etenim duplici ratione obefle poflfunt , & quia facilins corrumpuntur,quam folidum alimentum , & quia alvi fluorem non mediocricer augent, cujustimore, alvi fluoris inquam, lib, 2. de morb, n. j\6. in tabe ex pul- monis affeftu, jufcula, & intin<flus prohibec, cibosque exhibec folidiores , eciam ^\ febris ad- fic, quos alioqui febrientibus nunquam conce- dit. Admonec ergo Hippocraces, ut quam- primum alvum infernam fubducamus , non qui- dem phannaco fortiori , fed vel leviffimo , vel
potius
VII. A P H O R. 6j. ifil
podus clyfmate: quod exprefle fignificavic /. c. dc judicat. ubi quod hoc in loco ait , confert fubpurgare ahum, ibi iegitur, his infufum per cly^ fterem adhibere conducit ; ex quo docernur , quid per Jubpurgarc alvum in Hippocratis doftrina in- telligendum lit. Martian, p. 478.
Obfervatione praftica conftat, ramenta feu ftrigmenta interdum inveniri in alvi excremen- tis , quse in alvi egeflionibus liquidis & ita quiefcentibus fundum petunc ac concrefcunc, aut in excrementis durioribus externe reliqua excrementa obducunt. Quia vero Audtor mo- net fhre debere in quiete excrementa , facile concipitur, eum inteliigere excrementa liqui- da, qualia in cholera , diarrhoea & dj^fenteria emittuntur»quandointe(linorum mucus utcun- que liquidus cum excrementis exiens, dein re- frigeratus concrefcit; & quoniam muci fpeci- fica gravitus ell major, dum excrementa func liquida, ad fundum vafis defcendit, & ibi lla- gnando refrigeratus concrefcic in ramenca feu ftrigmenta, quae effufis excrementis in fundo vafis confpiciuntur. Ex hoc nunc invento fi- gno majorem & minorem morbi magnitudi- nem deducit. Naturale enim efi: in alvi ege- flionibus, ut ille mucus non exeat; ergo quo major hujus ell muci evacuatio, eo major efi: morbus, quod verum cil in omni evacuatione humorum praeternaturalium : atque tanta ab- rafio & emifiio muci facit, ut intefi:inum re- 6tum omni muco privatum , tangatur ab ex- crementis , quae tunc magnum dolorem con- citant, &:deje(^iones augent. Experti fumus, quoties in muco intefiiinorum haerec acrimo- Uia , initigans intcitina ad frequentem deje-
dtionem,
4^2
HlPPOCRATIS
ftionem, nos non pofle curare irritamentum » nifi ille mucus acris auferatur. Quamobrem ita in dyfenteria iaudantur purgantia , non fo- lum ore data, verum etiam per clyfterem in- jefta, quibusille mucus acrior abluitur & ex- peilitur: & ut nuda inteftma minus vellicen- tur, atque in motum concitata ad quietem du- cantur, poft exhibitum purgans propinamus anodynum mucilaginofum molle ; vel poft ejeflionem clyfteris, injicimus novum liquo- rem mollem , mucilaginofum , anodynum. Qiiod fi vero, non evacuato ilio muco, for- bitiones dederis, augebitur morbus, quia il- lae ingefrse, muco corrupto miftae, augebunt corrupcelam. Gorter.
APHOR.
VIL A p H o R. 68. 463
j4phor, 6^.
Q
uae cruda deorfum fecedunt, ab a- tra bile funt: fi plura, copifiore ; fipauciora, pauciorc.
Hanc fententiam ita legimus Ub» de Judkat. n. 8. Quibus vero in egefiione deorfum bilis atra fubfidet , fi copiofior , major eft morbus , fi paucior , minor ; quse quidem ledio llcuti fen- fum, & verum, & rationabilem admittit , ita aphorirmi vitium apertum facic, & eo magis, quia a ratione penitus alienum exiftic id , quod fignificatur aphorifmo, dejeftiones cru- das ab atra bile dependere. Quare praefens aphorifmus in numero eorumreponendus eric, qui, cum ab audore male decerpd fint, Hip- pocraticas dignitati non leViter decrahunc. Martian, p. 479. Aliter fentit Gorterus ; juxca quem,facile ell: ex comparatione locorum col- ligere, qualem cruditatem Hippocrates intel- ligac , nempe materiam nigram melancholi- cam. Haec maceria reliquis excremencis gra- vior, {i exadte non mifceacur, & excremenca fint liquida , fundum vafis petic. Quomodo
au-
^4 HlPPOCRATIS
autem haec nigra dici poffant cruda? Crudita- tis nomen multas diverfas res defignat; nam alimenta in ventriculo & intefcinis bene prae- parata fi vel per vomitum vel fucceflfum depo- nuntur , cruda vocantur. Ita boni confluen- tes ad didla loca humores, deftinati ad alimen- torum praeparationem, Ci egeruntur, cruda fa- ciunt excrementa, Denique humores corrupti & alieni egefti etiam crudi dicuntur. Inter hos omnes humores graviflimus efc , qui vocatur atra bilis , quamobrem etiam fundum vafis petit. Ex copia nunc materiae crudse vel atrse bilis , formac magnituddnem morbi. Quia atra bilis eft humor morbofus, de ejus copia majore & minore egefta ratiocinari pofTumus , ut de mu- co intefcinorum, ad praeced. aph. 6y:quo enim major copia egericur , eo majorem quoquc coJleiflionem arguit. Quid autem fit fentien- dum de egeftione atrae bilis , videre eft ad 4 apb. 21. 22. 23. 24.
jJPHOR.
VII. A p H 0 R. ^9* 4^5
K£H Z^^^^^^^y K^i Svardow^ Tt^coui KciKur ct;ro- X^*'^^iiO-c/^ iSi KuArJgy u^S-ai, f{^ Kcirti kci^iIw j
K^ XwViV , fC^ 'cK^ U¥ Ti <t^;^«^«CV 9^ fJt.i KIKU" S-UffxhoVj KUKOV.
In febribus non intermittentibus ex- fcreationes lividse , & Gruentse , & biliofas, & graveolentes, omnes malae: cum vero probe fecedunt, bonse. Per alvum etiam , & veficam , & ubicunque quod fecedit fubftiterit non purgatum, malum.
Eft hic aphorifmus repetitio iftius qui extat fuperius 4 apb, 47.
F»l II Gg ^PHOR,
4(55 HlPPOCRATIS
Aphor. 70.
€ty^C(* TTOiiGiV , 9?0"0tf ri^»' KOi^ilw' r^V Si KCtTOiy Cy^rjVjq.
Corpora cum quis repurgare volet, fluxilia reddere oportet. Quod fi fupra fluxilia reddere voles , alvus fiilenda: fi vero infra, humedtanda.
Prior aphorifmi pars habetur 2 apb. 9. & ibi expofita eft. Pofteriorem Celfus l. 3. c. 18. p. 154. ita expreffic : Illud quoque perpC' tuum ejl in omnibus morbis ^ ubi ab infsriore par- te purgandus aliquis eft, ventrem ejus ante fohen^ dum effe : ubi a fuperiore , cotnprimendum, Verum qaando dicitur, quod ad promovendum, five excitandum vomitum, corpus prseparari de- beat per ea, quae fifi:unt alvum, id quidem an conveniat doftrinae Hippocratis, dubitari po- ttfi;; nam nihil taie quid ab eo alibi prolatum eflfe novimus , imo juxta ipfum vomitus re- medio eft alvi deje(flioni , uti patet in annot. ad 6 apb. 1 5. An compiiatori aphorirraorum , aut librario tribuemus, quod a mente Hippo- cratis alienum quid in textum noftrum irre- pferit , cum poft generalem proipofitionem ,
quod
VII. A F ii o R. 71- 72. 4^7
qaod corpora^ qua quis furgare vult , fluxilia red^ di debeant , fcnbere debuiflec, fi Jupra fluxilick reddere volesy corpus replendmi Conful. notata ad 4 apb, 13.
s
omnus, vigilia, utraque fi modum ex- cefferint, morbus. (malum.)
Jfcvepetita haec cft fententia ex 2 afh. 3. Aphor. 72.
EV To7(n jitj} Sict^eiTr^Gi 7rv^irc7<nv , ?v ra fuv \^oi ij/w%^* ? > T« de 'i(r(fi KctirjTcti y >{^ ^{\puv ixVi %vci(7J[^ov,
In febVibus non intermittentibus , fi ex- terna frigeant, interna vera urantur, & fitis vexet, letale.
Iisdem verbis exaratus eft hic aphorilmus fa-. pra 4 apb. 48.
4(5S HlPPOCRAtlS
Aphor. 73.
In febre non intermittente, fi labrum, aut nafus, aut oculus, aut fuperci- lium pervertatur, fi neque videat, ne- que audiat , & jam debiiis fit , horu^ quicquid acciderit, letale.
Vide eandem fententiam in praecedentibus, 4 aph. 49.
APHOR.
VII. A F u o R. 74. 4d(>
Aphor. 74.
A
Ibae pituitae hydrops fupervenit.
ALeucophlegmatia oriri hydropem dixit faepius Hippocratcs; vid. lih, de affe^ion. n, 20 & 23. de intern. affeSi. «. 24. W. i. </tf fwor^. «.3. \^W.
Leucophlegmatia cum fit cachexia corporis univerli , quae venie» ex cacochymia pituitofi farguinis, unde cota cutis & caro tuniefcit at- que turgefcic, fi per initia non fueric curata, corruptione fanguinis increfcente, tranfitus fic ex leviore morbo in graviorem. Confule di- fta ad 7 afk 29.
Gg 3 APROR.
47« HlPPOCHATIS
Aphor. 75*
Ab alvi profluvio inteftinorum diffi- cultas.
Explicata habetur hsec fenteirtia ftiperius 7 apb. 23,
j^PHOJR. 76.
Inteflinorum difficultati laevitas intefli* norum (fuccedit.)
A phorifmus' hic legitur Hb. i. de morb. n. 3. -^~^ & apud Celfum /. 2.£. 7.p. <?4. & ^» 4- ^- 16, p. 22(5. Spnfus ejus patet kx diftis .ad 6 (^h. 43.
APHOR.
E
A
VII. A P H O R. 77. j^Jl
Aphor. 77. fideratione abfceflus offis.
Variis revera nodis fpinofus videtur hic a- phorismus ita fonans,: Ex (feu potius ia & cum ) fpacelifmo ojjis ahfceffus. Hunc quippe ViCcerus & Heurnius explicant, quafi docen- tem, a gangrasna os fubjedtum carie corrumpi. Verum mentem ejusdem haud ita tetigiffe vi- dentur. Nam Vedtiar, ». 17. Hippocrates fpha- celifmum fuum a gangraena, venarum feu va- forum fanguineorum morbo, fatis aperte di- ftinguit, eundem ofTium potius effe detegens. Neque vero praxis chirurgica teftatur , femper aut faepius gangrsenam, ad fphacelum, etiam noftrorum temporum , perniciofe declinan- tem , os fubjeftum mox carie corrumpere ; cum contra magis fecundum 7 ^apb. 2, ex ojji agrotante (L e. cariofo) caro jiat livida, Vox ctiam «?rof«V6©ff feu abfcejfus Hippocrati non tam cariem, quam feparationem fignificat, & accipitur ( i ) de feparatione integri cujusdam membri, quo modo Prognoji. n, 8. Coac.fe^, 3. w. 351. (2) 6 aph. 45. ita habet : Ulcera qmf' cunque annua fiunt , aut diutiore tmpore durant , fiecejje eji os abfcedere &f cicatrices cavasfieri. conf. his Coac* feSt. 3. p. 376. feSt. 2. n. 156. lib. 6.
Gg 4 Epid.
472 HlPPOCRATIS
Epidem.fe^. 4. n, 18. quae loca magis de carie fimplici & olfis ex eadem feparatiune conve- niunt , neque prorfus inepte aphorifmus de fphacelifmo per cariem, & melius, quam per gangraenam, potett explicari. (3) vero H?p- pocrati abfceflbs fignincat non limpiicem le- parationem, fed talem quae fit cum colk6cio- ne morboii , haud raro maligni , humoris. Vid. /. 5. Epidem. n, 21. Ec fecundum hanc abfcefl^us acceptionem optime aphorifmus prae- fens explicatur, ita ut in fphacelifmo abfces- fum cum colleftione humons morbofi ofl^a ipfa paciantur; utpor.e ex quo capite fpina vento- fa feu Hippocratis fphacelifmus prsecipue di- Hinpuitur a carie communi, & ea quidem non folum fuperficiaria , fed etiam profunda , & li- cet totius cujufdam ofiis. ut fcilicet minime, fecus ac haec, carnis uJcus prius fequatur, fed etiam in olfe humoris adfit coHtftio , unde cartilago accrefcit , imo illud ipfum praeter naturam & haud raro plurimum increfcit; hinc etenim ilie tumor ipfius, hu c malo ellentia- lis . quem Avicenna additknem ejits vocat, cor- rumpentem ojjis partem unam poft alteram. Quae juxia fp .acelifmus feu fpina ventola noneft, fed fimplex caries , OiTibus integris etiam plu- ribus corruptis. Ofla ipfa vero a propriis ab-. fCv^filbus , edam inflammatorits , haud efle im- munia , patec ex lib. 2. Epidem.fe^. 1. n, 45, & 52. Dicitur ergo Hippocrati fphacelifmus iTio;bus, quem ex Celji /8. c. 10. p. 532. Tulpius /.4. c. 13. appofiLifljmo, totamque na- tu'am ejufdem exhauriente , nomine cancri onis exprimere voluit. Sequens autem Ara- bum barbaries hunc affeftura fpinae ventofiratis
tuulQ
VII. A p H o R, 77, 47 j
ticulo propofuic, quas voces invercendo, re- centiores magis fpinse vencofae nomine voca- runt. Significac aucem ventofitas inflationem five tumorem, ficuc illis oedema ventofitas al- ba dicitur. Severinus eidem huic malo no- men Praedarchrocaces impofuit ; quod pueros tancum corrumpac. Verum alii morbum hunc pueris quidem & adolefcencibus, ob majoreni oflismbllitudinem, inprimis infeiium admitten- tes , attamen adultiores etiam invadere ur- gent. Vid. Tulp, l c, Confl:at ergo , Hippo- crati fpinam ventofam fub nomine fphacelifmi jam olim fuifle cognitam. Vid. Obf, Hal T. 8. p. 266 fqv. Conf. Heijier Chir. p. 38y/(|f. Os fe ipfum non nucrit & manet vitale fine partibus ambientibus , fed ex ifl:is in fuo periofteo acci- pic vafa vitalia , quse adducunt & reducunt fanguinem , ex quo penofteum & os fua vafa viralia accipiunc. Quoiies igitur in partibus ambientibus fphacelatls fit extinda circqlatio, iplbm os circulacione hac privacum raojri debet, Gorter.
y
Gg 5 APHOR.
474- HiPPOCRATis
Aphor. 78.
E» V •/ * / >fc/l / \ "^ ' '/1
ffig uvoi, I7r\ (pdori fivfjLet IK T?? >cg^<5tA?5. iTTi TOi fivfzctlt iidffoict, iTTi SietffOii^ rxi<ng 7?^ «i/w Kaddfoiog, Wi ry cxi^ret QdmTog,
Afanguinis vomitu tabes, & puris purgatio per fuperiora. A tabe fluxus ex capite. A fluxu profluvium alvi. Ab alvi profluvio fuppreflio pur- gationis pcr fuperiora. A fuppreflione mors.
ExpUcata Icgi haec poflant fub 7 aph. 15. 16. &; 5 aph. 12. 14.
itfPHORt
VII. A P H O R. 79. 475
Aphor. 79,
•lw\
OKOiCi H^ CP ttm KUTZt 7UUV KU^Vy i{^ 6F rctn Kittsc rlw yLQiKilw v^oxf>ipniJLCi(n ^ ;(^ iv rctat ZATsc Tzcg mpycocg CKiTrrisvy yjij >}V TTYi u^r ^^ rij^ Cpucn^ iK^ctiv^ tb o-cs^ijl^. r;v ohiyov » hhiyvi ii v^(r@^ yiyviTccf iv og w3Au> TnT^yi' ^v
W^J/U 5T3Al), ^yciffll^QV 7d rOl^TOV,
Qualia etiatn quae pcrveficam, & al- vum , & carnes excernuntur , & ficubi alias corpus a natura reces- ferit, infpicere oportet. Si parum,
Jmrvuseft morbus: fimultum, magnus: i admodum multum, letaie iftud eft.
Sapientifnmum, quod in ftruftura microcoe- micae machinae apparet , arcificium maxime in eo pofitum efl: , ut innumera organa veluc ofiicinae fint, quarum beneficio per conrinuum tritum, motum, elaterium , ingefta fubigun- tur , attenuantur & inter fe invicem probe xnifcentur ; poftea innumera quoque organa colatoria 6c emun<5boria extant, per quae ma- teria fupervacua, inutilis & mixturse animaii ac vitae aliena , corpore ejicitur. Quamdiu igitur vacuationes , feu excretiones iftae fiunc fecundumnaturam, fanitatem atteftantur: con-
tra
47^ HippocRATis VII. Aphor. ygl
tra vero ubi vitio laborant, feu in quantitate, feu in qualitate , morbo affici corpus arguunt , coque minore, majore, proutplus, minufve a naturali tramite receiTerint. Vid. Hqffm. Med. rat, T. 2. p, 402 fq, Et hoc eft , quod praefens innuit generatim aphorifmus. Paflim vero in prsecedentibus particulatim vidimus de cxcretionibus per alvum , per veficami per cutisporos, peruterunii &c.
HIPPO-
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
SECTIO OCTAVA.
HIPPOCRATIS
APHORISMORUM
SECTIO OCTAVA.
Aphor I.
TCKOi yiyvovTOJi j J thxvu Tst v^dtovTeti' r,c G- cv ^fi aiv^vvi^ ii(nvy oiffiv dv olKeifi i^f (pv<nog
Qui fcniores annis quadraginta phre- nitici fiunt, non admodum con- valefcunt: minus enim periclitan- tur ii, quorum, natur^e & atati morbus fuerit familiaris.
Ab anno decimo quarto ad quadragefimum fecundum ufque , natura omnis generis morborum corporis ferax eft. Hippocr. Coac. feSi. 3. n. 397. Viris febres ardentes, & qui- cunque acuti morbi {ex quibus certe eji phrenitis) cenfentur , raro contingunt. de aer. loc. iS aq. n. 4. Verum 3 apb, 30. phrenitides familiares dicuatur aetati, quae juvenilem confequitur,
ad
4So KflPPOCUATIS
ad quem locum annotavimus , quod intelli- gendus fit de aetate coniillente feu virili, inter juventucem & feneftutem mt^dia. Ergo noii videbitur ad incongruos pertinere morbos phrenitis etiam pofl quadragefimum fecundum contingens, h. e. virili aetati, quse extenditur minimum ad quadragefinium nonum. Neque vero ex annorum numero secas definienda ve- nic. fed ex conlUtutione feu conditione folida- rum corporis nollri partium , ita , ut tunc de- mum dicatur incongruus morbus phrenitis, cum jam languefcere inciplunt fibrae vaforum mocrices, & fluida minus vegete impelli in va- fa minima , qun? duae conditiones ad generatio- nem acucorum morborum requiruntur , & quandoque jam mox pofiiquadragefimum fecun- dum annum adfunr. Quare tunc demum verus eric aphorifmus. Uii autem morbi naturae & aecati congruentes minus funt periculofi, quo- niam minorem receffum a fanitacis llacu oftea- dunt : ita contra diflHcilius fanabiles exiftunt , qui non fecundum naturam continguut , quia ar^uunc potentiorem caufam , quae nempe difilnnlem omnino & setati & naturae feu tem- periti pocuerit inferre morbum. Confule nota- la ad 2 aph. 34.
^M^
QP
APHOR,
VII L A p H o R* 2. 3. 481 Apbor. 2.
Q
uibufcunqur oculi in morbis lacry- mantur voluntarie, bonum : qui- bus vero fine voluntate , malum.
JLLxpoiica ejx rsec f^^ntenua fupra 4 apb. S2.
o Q
Aphqr. 3.
uibus in ftfcribus quartanis fanguis e naribus fluxerit, malum.
TTsc fencentia Hippocraticas do<flrinse con- -■- -*- venire non videcur , verum decerpca eflc
es iis iGcis ubi de hasmorrhagia agicur con-
f.rze:::^ ixi morbis die quarco, qu3e difficiienx
onem oftendit. Vid lib. de Judkat. ».
6. Epidtm, Je^. 2. n. 40. Coac. fsd:. 2.
-'5. 3. s-433. ^^ ^^ re confuli polTunc
rnL IL H h dida
4?« HlPPOCRATI*
difta ad 4 aph, 74, Neque etiam experientia confirmat, quod iingulariter malum fit fanguis e naribus fluens in febre quartana, cui frequen- ter fupervenit. Vid. Hoffin. Med. rat. T, 4. P. 2. p. 13. & conf. Nard. No^. gen, p. 442.
Nunquam memini me obfervafTe, febrem quartanam vel hsemorrhagiis vel vense fedione fuiffe fublatam, fed qui multum fanguinis ef- fuderunt, fafti fuere leucophlegmatici vel hy- dropici : habuerunt quidem illi paroxyfmos mitiores , verum fimul diutius durantes, 6c xnagis periculofos, ut febris iila vehemens vi- deretur commutata in mitiorem, fedmalignam. Si fecundum noftram fententiam febris quarta- nac materia ponatur in fucco illo arteriarum, quse latera arteriarum intus obtegit , quaeque materia, uti femina malse herbse, ad maturi- tatem veniens febris paroxyfmum concitat; facile concipi potefi: , neque haemorrhagiam , neque vense fedionem toilere poffe hanc fe- brem , fed corpus difponere ad fufcipiendos morbos ex debilitate virium & defeftu fangui- nis nafcendos. Si enim fanguis fluit vel fpon- te vel arte , ille fecum non educit fuccum ar- teriarum, qui febris materiem continet, fed fanguinem purum & bonum , per arterias & venas fluentem. Qui morbi impetu majore fua mala producunt, ut morbi inflammatorii, hi evacuatione fanguinis egregie compefcuntur , fed febris quartana vel iimplex vel duplicata, non infert mala majore circulatione, verum fummo indudo potius frigore , & non mi- nuitur cum diminuta quantitate fanguinis , uti morbi inflammatorit Igitur nunquam ex fan- guinis fluxu in Quartanis curatio efl fperanda.
Atque
VIII. A P H O R. 4. 483
Atque pofl: talem fpontaneam vel artificialem fanguinis evacuationem deflruitur aequilibrium, humores liquefcunt, folida laxantur , atque ita faepe fiunt leucophlegmatici vel hydropici, quod fsepe in praxi obfervavimus , fub quibus dein morbis febris quartana Jatitat. Monemur ergo , non fine gravi ratiope in febre quarcana venam efle fecandam. Gorter.
Aphor. 4.
c^rc Tdv fJLiTiiTra ^ (^'(rTrtp ^?<ayi/^oi y^ y.PiiVOi ^ yj^ t^^v^^ot (T(p6^^ yjjf TidTiKoi, d ciyycri yko liv TtiQrov \op'^Tci TTsoiViS^cu fxi-m. fiir,g j y^ 'ZuCViS
Sudores in diebiis judicatoriis oborien- tes vehemcntes & veloces, pericu- lofi funt : & qui expelluntur ex fronte, velut gutts & aquas fcaturientes , & frigidi valde ac multi. NecefTe eft enim ejufmodi fudorem prodire cum violen- tia, & laboris exceffu , ac exprefTione diuturna.
Sudores hic memorati i. vehementes & ve- loces; 2. veluc guttse & aquse falientes ex fronte expulfi ; 3. frigidi valde ac multi; coa- 6i:s funt naturse effedlus, exfolutionis partium H h 2 argu-
484 HippocRATis
argumenta , fpafticaeqae folidorum ad(lri£lio- nis violentae exprefliones ; feu , uc exprimic aphorifmus, nozd^nz vioJefitiam , ^ laboris exceS' fum, (^ exprejjionem diuturnam, Ideo penculofi. Sunt enim ex lilorum genere , qui fiunc propter corporis exfolutionem , & inflammationi? vi- gorem, ut loquicur Hippocrares Prognofl. n. 5. quales damnantur , utpoce prge fultocacione , 6i impetu ac violencia , fuperantibus morbis fa£li, de vi^. acut, n. 53. Omne quippe nimium nacurse eft inimicum , juxta 2 aph. 51. Sudo- res paulatim fientes profunc , acervaci vero lae- dunt, Coac. fedt. 3. n. 90. Boni, qui guctatim 3c cum exhalatione fiunc: boni func , qui coco corpore oriuncur; pefilmi aucem frigidi , qui- que circa capuc tantummorio, faciem & cer- vicem exoriuncur. Projynoft. n. 5. Vid. eciam lib. de Judicat. n. 6. Coac.feB. 4. n. 38. 6i con- ful. coLata ad 4 aph. 36. 37. & 42.
APHOR.
E E
viii. a p h o r. 5. 485
Aphor. 5.
X5V.
X morbo diuturno alvi fluor, ma- lura.
Hic non eft fermo de alvi fluxu in morbo diQturno, ubi cerce falutaris efle poteil, uc in leucophlegmatia, quam folvit diarrhoea j 7 aph. 29: fed de alvi fluxu, ex morbo diutur- no , unde intelligitur , fub morbis diuturnis malum effe alvi fluxum , quando a laffata auc fatifcente natura , feu fra6to fibrarum tono, non item quando vi tuentis 6c expedientis fe naturae prorumpic. Tabes exemplo eft, quae, ubi diarrhoea contingit , ruic in perniciem. Hecquet. Alvi fluor hoc loco non fignificat fo- lam evacuationem contentorum ex intefl^inis, qua tollitur cacochylia , fed copiofiorem & continuatam dejeftionem, quae arguit non fo- lum evacuari ea contenta, verum etiam omnes humores bonos in inteftina confluentes. Om- nis ergo diarrhoea , dyfenteria , cholera 6c lien- teria , in morbis chronicis damnantur ob fe- quentes rationes. Si continuo ingens copia corruptorum humorum ejicitur , fignum efl:, magnam etiam intus efle malorum humorum colleflionem , quod malum praebet fignum. Si vero bujufmodi corrupti humores ejiciuntur, Hh 3 quia
485
Hli»P6CRATIS
quia boni humores in inteftina confluctitcs cito convertuntur in corruptelam , hoc etiam ma- lum eft, nam ita metuendum, ne omnes reli-' qui boni humores in corruptelam convertantur. Si vero boni humores continuo emittuntur, uti in lienteria, & interdum in diarrhcea, bo- norum nimia evacuatione corpus debilitabitur, in cachexiam vel leucophlegmatiam incidet, vel exhauftis humoribus emaciabitur & tabe atque febre hedlica confumetur. Conducit er- go in chronicis , ut alvus liquefcens reddat ca- cochyliam, fed fluxus non debet continuare: tonducit etiam femel aut bis alvum ducere, tit corrupta ex cavo inteftinorum & ventriculi eliminentur , fed damnanda eft ea methodus , qua contendunt continuo datis pui:gantibus to- tum corpus depurare. Gmer^
APHOR,
VIII. A P H O R* 6. 487
JIphor. 6.
0(rc& ffjdr,aog ax, tvjcqy -z^up iViTcn* ca-U di
Quaecunque non fanant medicamenta, ea ferrum fanat: quae ferrum non fanat , ea ignis fanat : quee ignis non fanat^ ea incurabilia judicare opor- tet.
Quia Galenus hunc aphorifmum non pofuit in fuis codicibus , ubi reliquos omnes commentariis illufnravit , propterea ab cditoribus fpuriis adnumeratur. Sed ut JtaTd» To pHTo^ non fit ab Hippocrate profedus , rem tamen ejus apprime convenire , docere nos poteft lib, de arte «13. Merito omnes apho- rifmos claudit. Nam cum tria fint Medici in- ftrumenta, ratio viftus , medicamentum, & manus operatio , juxta lib, de dec. orn. n, 6 : quse ergo non fanantur vidtus ratione , medicamen- to indigent; quae non fanantur medicamento, ferro. Manifeitum autem eft, quod per ferrum non intelligit cucurbitulas , aut vense fe£tio- nem , quanquam hasc manu adminiftrentur. Sed ferrum dicimus , cum quod corruptum eft, aufertur. Sedio enim vense & cucurbitula funt communia auxilia , & faepe adhibentur ante medicamenta : ferrum autem poflerius , Hh 4 effe
488 HiPPOCRATis VIII. Aphor. 6.
efle debet medicamentis. Hinc ferro dicitur curari, quod praefcinditur : at hoc eft extre- mum, cumfit periculoriflimum, aut maximam adferat jafturam , aut utrumque : igitur hoc pofterius efle debet medicamentis omnibus, Igne utitur Medicus , quando non folum opor- tet auferre quod peccat , fed circumjacentcs partes emendare ac temperare : aut ob timo- rem efRuxionis fanguinis. Cardan. p. 847. Efl: itaque extremum omnium remedium ignis feu cauterium aftuale, antiquifllmi certe ufus, ut vel ex Hippocratis leftione difcere licet. De ratione operandi cauteriorum , modo adhiben- di , multiplicique utilitate , confuli poflTunt Scriptores Chirurgici.
[Atque hic definimus cum Jano Cornario & Jnutio Foefio , qui pofterior fedlionis liujus oftavae aphorifmos omvksfpurios appellat atquc nothos: neque habet reliquos, qui iflis fuper- additi reperiuntur apud van der Linden : qui etiam certe non ab Hippocrate profefti viden- tur, nifi forte excipere velis qui extatnum.7^ fed qui efl idem cum 5 aph, 9. ]
INDEX
I N D E X
APHORISMORUM.
[Numerus major Se^ionem, minor apborifmum indlcah 1
ABdomen in qnovis morbo cralTam praeftat tenui & tabefaao. 11. 35- Abcrtus quo anni tetnpore timendus. III I2.
- - - contingit gracilibus prarer naturara. V. 44.
- - - febrientibus,quando vehementer extenuantuf. V. ss, quando mammjE gracilefcunt. V. 37. 38. 53. quando fiat mediocriter carnofis. V. 45. a venae fe- 6ione. V. 31. a diarrhoea. V. 34. a tenefmo.VII. 27.
Ahjcejjus futuri fignificantur , quibus in febribus laflitu- dinis fenfus eft. IV. 31. in convalefcentibus , in par- te dolente. IV. 32. in parte, qua ante morbum do- loris fenfus fuit. IV. 33. Febribus fuperwnientes y fe- brem non folventes , morbi longitudinem fignifi- cant. IV. 51. Nepbriticis fieri , quibus figais mani- feftum fit. VII. 36. Ahfceffu ad artdculoSf qui expe- ftatur in febribus , tiherat urina copiofa , crafla & alba, quarto die , raaxime , fi etiam haemorrhagia na- lium contingat. IV. 74. Conf. Suppuratio.
Adotefcentes optime degunt vere & prlma sftate. III. 18. minime toleranc jejunium. I. 13. 14. quibus morbis maxime obnoxii, III. 27.
Adjiringentia conveniunt in vomitu cruento. VII. 37.
j^fias viaum pleniorem graviffime fert. I. 18. non omnibus naturis aeque confert. III. 2. quae Verifimilis eft , copiofos in febribus mcvet fudores. III. 6. Sicca & aquilonia , fi eam fecutus fuerit autumnus pluviu^ & auftrinus , quos det morbos. III. 13.
^JiQH per foperiora purgandum. IV. 4» afiate prima o-g^
Hh 5 timc
490 I N D E X
time deguut pa^ri & adolefcentes. III. i8. oduttaf
fenes. Ul. 18. ^jlaie qui regnent raorbi. III. 21. JE.tai prima. Vid. Pueri.
- - - fecunda. Vid. Adolejcentes.
- - - tertia. Vid. Juvenes & Viri,
- - - quarca. Vid. Senes,
- - - quae magis apta tolerando jejunjo. I. 13. jStaiss ccTi/iieratio neceflaria in evacuationibus. I. 2. 5c
in przfcriptione vi£lus. I. 17. mutatio liberationcm
adfert juvenibus comitialibns. II. 45. jEtates alis ad alias anni tempeflateS) & loca, & vi-
ftus rationes, bene , vel maie habent. III. 3. AUmentum. Vid. Viaus. Jllvus dura fit ab aquilonia tempeftate. III. 5.
- - - bumida per juventutem , exficcatur fenefcentibas ; & contra. II. 20, Juvenibus magis confert, quam fic- ca; contra in feneftute II. 53. Senibus efl morbus. 111 31. fit ab auflrina aeris confiitutione. III. 17« ab hoemorrhagia copiofa in febribus. IV. 27.
Alvi fuxui a morbo diuturno , malum. VIII. 5. "- ' periurbationes fponte evenientes, quae condocant. I, 2.
- - - dejedio fxiuca fignificatur , ubi urina multa nofto
redditur. IV. 83.
• -- dejeaiones morbos indicant fore judicatu faciles vel
difBciles, breves vel longos. I. 12. Earum mutationes quando juvent, II. 14. Biliofa , oborta furditate cef- fant, & iisdem exorcis fordicas finitur. IV. 28. 6c. Cruda funt ab atra bile. VII. 68. Sincera in longo morbo , malum. VII. 6. ab iis dyfenteria, malam, VIL 23. Spumoja in diarrhoeis , ex capite defluunt. VII. 30. Nigra , pefl^mae. IV. 21. Quae habent//?^»- menta Itrigmatibus fimilia , quid indicent. VII. 67. In dejeaionibus bilwfis lac dare, raalum. V. C^»
• -- prrfuvium. Vid. Diarrbcea, jlmhidextra non efl fcEmina. VII. 43.
^ngini repente in febre accidens, nuUo tomore fe naa- nifeftans, lethalis. IV. 35 intra plumones translata , in feptera diebus interficit, vel fit fuppuratio. V. lo.
^ngina ( In ) tumor, bonam. VI. 37. VII. 49.
Angina fiunt per pluviofas anni tempeftates. III. !(?• legnaat veie. III. 20. & aaLummo. III. 22.
Anivai
A P H 0 R I S M O R U M. 491
^mmi detiquium inducitnr a calido freqaenter nfarpato. V. 16. tit a rapto intos tubercalo. VII. 8. acceden» fiaentibns menftruis, malum. V. 56. Crebro & vehe- menter contingens citra manifeflam caufam, fabitam adfert mortem. II. 41.
jSnni tempora, Vid. Tempejiates,
^no amicum eft calidum. V. 22.
Anxietudinem folvit potio vini aqaa temperati. VII. 56.
Apbonia, Vid. Mutus,
^pbtha pueris familiares funt. III. 24.
^popiexia fit ab atra bile. VI. 56. VII. 40.
- - - - ab iftu io capite, malum. VII. 14, Apnplexiam folvere vehementem , impofiibile ; debilem »
non facile. II. 42.
^poptexia fiunt per plaviofas tempeftates. III. 16. hie- me. III. 23. Senibus III. 31. maxime ea aetate ? qusc eft a quadragefimo ad fexagefimum. VI. 57.
jippetitus dejeSus per initia morbi praeftst vegeto. II. 32, fine febre , indicat vomitorium. IV. 17. in longa dyfenteria , malum. VI. 3. in morbo diuturno, ma- lum. VII. 6.
^qua qu2 levifilma. V, 26»
- — calida. Vid. Caliium,
- - - frigida. Vid. Frigidum,
- - - imer cutem. Vid. HyJrops,
jiquitohij seris conftitutio corpora denfat , roborat , &c«
fed habet & fua incommoda III. 17. quos indacat
morbos. III. 15. Ardoribus ( Es) vehementibus convulfio , aot teunus,
malum. VII. 13. Ars medica tonga, I. i. Quid ad eam requiratur. ibid, Artbritides regnant per tempeftatura magnas ficcitate.s«
III. 16. Vere. IH. 20. infeftant Senes. ,111. 31. Articutorum tumores & dolores frigida affufa levat,
V. 25.
'Afcarides. Vid. Vermes,
Afibmata gignuntur autnmno. III. 22. contingant setati
puerili' 111. 26, virili. III. 30. Ajibmate (Ex) gibbofi ante pubertatem , moriuntur^
VI. 45.
Athleta indigent multo alimento. 1« 15. eorum valetudo
eft lubrica. I. 3. Atra bilis, Vide Bitis atra, Atrabihrii, Vid, MtlanMici. Jb^
492 I N D E X
Attenuata. Vid. Extenuata.
Auiitus deficiens in febre continua, imbecillo jamcorpo- le , in propinquo mors elt. IV. 49. gravis fit ab au- llrina aeris conAitutione. IH. 5. 17. ei obnoxia ell 2tas fenilis. III. 31.
jSurium dolores regnant aeflate. III. 21. bumiiitates ^u^zIb funt familiares. III. 24.
Aufirina aeris conjiitutio corpora exfolvit, hume£lat , & varios inducic morbos. Ili. 5. 17.
^mumnus vi6ium pleniorem gravifllme fert. I. 18. tabi- dis malus efk. III lo pluvius & auflrinus, fnccedens aeftati ficcae &aquiloniae quos generet morbos, III. 13. aqui^ lonius & fine pluviis , commodus natura humidioribas & mulieribus, reliquis morbofus. III. 14.
jguiumno qui regnent morbi III. 22. podagra fere mo- vetur. VI. 55. morbi fiunc acutifTimi & maxime exi- tiales III, 9. primo optime degunt fenes. III. 18. adulfo juvcnes & viri. iiid,
B.
Batbi maxime corripiuntur longis diarrhoeis. VI. 32. Balbuties fnbita , ab atra bile. VII. 40, Balneum folvit oculorum dolores. VI. 31. VII. 46. Bilis atra per morborum initia fupra vel inferius pro-
diens, lethale. IV. 22. 23. Conf. MetancboUa, Borealis aeris conjtitutio. Vid. Jlquilonia, JBubonibus (Ex) febres omnes maise » praeter diaria^ IV. 55^
c.
^^ocbexia incl^xint in aetatem fenilem. III, 31,
Cacitas ex mdlancholia. VI. ^6»
Calculi gignuntur in puerili ascate. III- 26.
Calcutus ve/ica notatur ab urina, in qua arenofae fubfi-
dentiae IV. 79. Calefacere oportet perfrigerata &c. V. 19. - - - - confertirn , & repente , periculofum, II. 51. Calidum quibus corporis partibus utile. V. 18. Cailiium qug: praEftet corpori commoda. V. 22. frequen- . ter ufurpatum quas adferat noxas. V, I^» aqua calid*
capici atlafa folvic febrem* VIIi 42.
APHORISMORUM. 493
Cator nativDS plarimus hieme & vere. I. 15 qna parte corporis fehticor , ibi morbos eft. IV. 39 vehemena itJternornm , duni externa frigent, in febribus conti- nuis, leihale IV. 48. VIL 72.
Calvis non fiunt varices magni , &c. VI. 34,
CGhitio non tentantur ennuchi. VI 28.
Cancros occuhos cnrare non oportet. VI. 33.
Capifi affufa aqua cahda folvit febrera. VII. 42.
Capttis dolores gignuntur hieme. III. 23. poft autumnam pluvium & auftrinum, quem prseceirerit seftas ficca & aquilonia III. 13. arguuntur prsefentes , vel fignifi- cantur futuri in febribus, prodeuntibus urinis fubja- galibus. IV. 70. Sanis dereperite contingontes, cara defe£lione vocis & fteriore, intra feptem dies adfe- Tunt mortem, nifi febris fuperveniat. VI. 51. /olvun^ turpure, ant aqua, autfanguine, pernares. vel os, vel aures efHuente. VI 10. in iis incifa vena in fron- te prodeft. V. 68. lac exhibere , malum. V. 64.
Capitii z^a^uitas ab auftrina aeris conftitutione. ill. 5 17« a fuffitu odoramentorura. V. 28 Eam foivit caiidura.
V. 22. Ab idu in capiie ftupor , aut delirium, malum. VII. 14.
Cardialgia in febribas» malum. IV. 65. citra febrem^
indicat vomitorium. IV. 17, Carn UviJa ex nfle aegrotante, malum, VII. 2. Carnium efftsminaiio a calido frequenter adhibico. V. i5. Cartilaqinis vulnera non confolidantar VI. 19 VII. 28, Catarrhi brevi interficientes poft hiemem auftrinam &
pluviara, cui fuccelTerit ver ficcum & aquilonium. III.
12. in thorace in 20 diebus fuopurarjtur. VII. 38. Catarrhis tuft:utofis ohnoxia eft feneftus. lil. 31. Catbartica. Vid. Purgantia. Cepbalalgia. Vid. Capitis dotores. Cerebrum concuffum, vocis defe5;ionem indacit. VII. 58,
fpbacelatum , in tribus diebus mortem adferc. Vll. 50, Cerebri vulnera funt lethalia. Vl. 18. Cerehro vulnsrato & febris & bilis vomitio fapervenit.
VI. 50.
Cerebro inimicum eft frigidum, ntile calidum, V. 18.
Cbolera incidunt in virilem statem. 111. 30.
Cibus, Vid. Viaus.
Cibi fajiiiium. Vid. ^ppetitus dejefius.
Cicatricet cavs fiunt ab ulceribus inveteratis. VI. 45.
Coaa ,
494 I N D E X
Coaot non crada , edacenda fant» &c. I. 22.
Collum repente intortam , at degluijtio fieri neqaeat 9 in febre, nallo exiftente tumore , lethale. IV. 35.
Comifialii morbus. Vid. Epilepfia,
Conceptus. Vid. Gravida»
Confuetuio facic, ot etiam deterjora minns tarbent. II. 50. & at fenes, ac invalidi, faciJias ferant labores, qoam JQvenes, & robafli , illis minos allaeti. II. 50.
Confueiudini aliqaid concedendom in praefcribenda vidos raiione. I. 17.
Contrarieias in morbis remedio eft. II. 22.
Convalefcentet cur vires non recipiant. II. 8. 31. qaa parte dolent, in ea habebant abfcelTam. IV. 32.
Convulfio ex repiecione aut vacuatione oritur. VI. 39. a Veratro, IV, 16. eaque letalis , V^ i. a purgante medicamento , letale. VII. 25. ex profa'a purgatio- ne , malum. V. 4. ex vulnere , letaiis V. 2. ex hz- morrhagia, malura. V. 3. VII. 9. ex ujelancholia ,
VI. ^6. ex volvulo , malam. VII. 10. ex vigilia, malum. Vll. 18. ex vehementibusardoribus, roalaro,
VII. 13. in febribas , malum. IV. 67. in febribos acutis , malani. IV. 66. a frigido. V^. 17. 20. fuper- veniens menftruis fiaentibus , malum. V. 56. quan- do tnmores in ulceribus derenente dirparenc. V. 65.
Ccr.z^ulftcnem indicat fpiritus offenfans (feu refpiratio
moleila) in febribus. IV. 68. Convulfioni febrem advenire praftat , quam convolfio-
nem febri. II. 26. Convulfiones folvi; faperveniens febris. IV. 57, frigida
affufa. V. 25. febris quartana V. 70, mitigat caiidum,
V. 22. CoTTvulJivnes pueris familiares funt. III. 2S» Cordis vuinera letalia funt. V^I. 18. Coryra. Vid. Gravedines, Ccxeniicum dolores. Vid. Ifcoiades. CrcJJi celerius intereunt , quam graciles. II. 44. Crojfa prster naturam fcemina , quare non concipiant.
V. 46. Crifts dtffiMis in febribas , qaibus fexto die rigores con-
tinganc IV. 29. in febre , quse qootidie eadem hora
revertitur. IV. 30. Crifis feptimo die contingens, indicatar quarto, arina
prodeunte rabra , noDecalam habente. IV. 71. p^
fodores
A P H O R I S M O R U M. 495
fadores in febribas, quibas diebus fiac. IV. 36. Crifi foUmntur roorbi paeriles. III. 2^, Crifin iniicaniis dies. Vid. Dies. Crifei (Ance) de ciborum accelllone decrahendum !•
19. CrifLn pTaecedit nox gravior, fequicur levior. II. i^. Crifi (in), <& jam pertefta crili , nihil movendam. I.
20. Crifin (poft) qoac reiinqauncur , lecidivas fadunt. IL
12. Cucurbituia 9d mammas appofica fiftit menftrua. V. 50» Curationes. Vid. Remedia.
Cutis emoUicur, extenuacar, a calido. V. 22. Cutem habentes arijjm & duram , fine fodore moriun*
tnr ; concra , quibus iila eft laxa 6c rara, V. 71.
D.
D.
'ejlujeianes, Vid. Catarrhi, Vegtutitio abolica, colio repente intorto , in febre» le-
cale. iV. 35. T>fje3iones. Vid. Ahi dejeftiones. Ddiqtiium animi. Vid. Animi deiiquium, Delirium fit ab ofTe perlefco. VII. 24. ex maUo potu ,
malum. Vil. 7. ab hcEmorrhagii , malom- VII. 9, eit
volvalo, malum. VII. lo. ab ifta in capite, malum.
Vil. 14. ex vigilia , malum. VII. 18. in febre con-
nua cara afthmaie , lecale IV. 50. Delirium /olvit tremores in febribas ardentibas. VI. 26,
folvitur fomno. II. 2. Deliria cum rifu cutiora ; cam ftadio adhibito , periculo-
fiora. VI. 53- Dintibus inimicum eft frigidum , calidum ntile. V. 18. - - - - adnafcences fordes glutinofs , in febre , vehe-
memiorem fore morbum llgniiicanc. IV. 53. Defipientia. V^id. DeUrium. Diata. Vid. FidSus. Diapbragmatis vulnera lecalia func VI. 18. dotores fupra
diaphrzgma vomicoriam indicant; infra illud , purgans
per alvnm. IV. 18 Diarrbcea folvit leacophlegmatiam. V^II. 29. in Hppita-
dine prodeft. VI. 17. in pieuritide , & peripnearao-
toia, malum. VI. i6. fuccedit paiis fputo. VII. j6.
tabidis
495 1 N D E X
tabidis faperveniens, letalis. V. 14. Diarrbcg.jm Jolvit fponte fuperveniens vomicas. VI. I^*
Diarrhaea (a) dyfenteria. VII. 75.
Diarrhcsa regnant aeflate. III. 2i. pluviofis anni tem*
peflatibus. lU. 16. pueris funt familiares. III. 25. Diarrb^is diuturnit obnoxii fant inprimis balbi. VI. 32»
& astas virilis. III. 30.
- . - - - (in) d?je£lionum mutationes javant , nifi in pravas ccinmutentur. II, 14. excrementa fpumofa» ex capite deflaunt. VII. 30.
Dies indicesy feu crifin indicantes. II, 24.
Dijlentio nervoruvi. Vid. Tetanus.
Dolor qua parte fentitur convalefcentibas , iilic futaras fignificatur abfcefTus. IV. 32. qua parte ante raor- bum fuerit, illic futurum abfcelfura notatur. IV. 33. quibus non fentitur, iis mens acgrotat. II. 6.
Dotores num multum inter fe differant , confiderandam eil. VI. 5. vebementes circa vijcera , in febribus , ma- lum. IV. 66 ad articulos fiunt poft longas febres. IV. 44. VII. 6v & notant asgrum copiofioribus cibis uti. IV. 45. VII, 64. loterum acuti fiunt, qaando tumores in ulceribas derepente evanefcunt. V. 6$. ai ven» rrem^ fi fublimes, funt leviores ; non fublimes , ve- hementiores. VI, 7.
Dotore diuturno (a) partiom circa ventrem , fuppuratlo. VII. 22. a vehementi partium ad ventrem , extfemo- ram frigus, malum. VII. 26.
Dolorem foivit calidum , V. 22. torpor modicus , V. 2$, ad hypochondrium fine inflammatione , febris faper- veniens. VI. 40. hepatis, febris. VII. 52.
Dolorihus (in) fupra feptum transverfum, indicantur vo- mitoria ; infra illud , par-7,antia. IV. 18.
- - - - - (ex duobus), vehementior alterum obfcarat. II. 46.
Dyfemeria fit a diarrhoea. VII. 75. quando tnmores \n ulceribus derepente evanefcunt. V. 6^' ab atra bi!e ortum ducens, letalis. IV. 24. a fincera dejeftione , malum. VII. 23. a mania , bonum. VII. 5. lienofis fuperveniens, bonum. VI. 48.
Vyfenteria longa lienoforum terminatur in hydropem, aat lienteriam, & hinc in mortem. VI. 43.
JDyfenteria regnant autumno. lll. 22. poft hiemen ficcam <§c aqailoniam . cui fuccefiferic Ver plaviom 6c aoilrinam
III,
A P H 0 R I S M O R U M. 407
III. II, poll hiemem aDllrinam ac plaviam , fi fecu-
tom faeric Ver ficcum & aquilonium , lil. 12. in
magnis ficcicatibas. III. 16. Dyfenteriis obnoxia eft aetas viriliy. III. go. - - - - longis (in) appetitus proilratus , malura,
VI. 3. Vyfenteria (a) fic lienteria. VII. 76. Dyfenterid fi veluti carunculas dejiciant > malum. IV,
26. Dyfpnaa in febre continua, letale. IV. 50. Dyfpncea fenibus familiares funt. lll. 31. Dyfuria ab aquilonia anni tempellate, III. 5, fenibus
eft familiaris. III. 31. Dyfuriam foivit venae feftio. VI. 36. VII. 48. vini po«
rio. VII. 4S.
E.
Ehriui derepente mutus faflus , moritur convulfus, nifi &c. V. 5.
Ecjlafti a raania, bonum. VII. 5,
Effiorefcentia, Vid. Pujlula.
Elleborus albus Vid. yeratrum»
Emetica. Vid. Vomitoria.
Epilepfia regnant Vere, III. 20. autumno , III. 22. per pluviofas anni tempeftates III. 16. familiares funt Juvenibus. lil. 29. qui liberaiionem accipiunt muta- tione JEtatis , & regionum , & viftuum. II. 45. ante pubertatem contingentes , depofitionem accipiunt; commoriuntur, quibus accidunt viginti quinque an- nos natis. V. 7.
Eryfipelas fit ab ollis denudatione. VIII. 19. intro ver- ti, malura ; contrarium , bonum, VI. 2$. in utero gravidae , letale. V. 43.
Eryftpelati utile frigidum. V. 23.
Eryfipelate (ab) putredo , aut fuppuratio , malum. VII. 2o.
Evacuaiicne curantur morbi ex repletione. II. 2 2.
Evacuationes quae utiles. I. 2. 23. 25. ad extremum de- duftc, periculof«, I. 3, ducends funt per ioca con- venientia, quo maxime vergunt. I. 21. ad animi de- feftionem quaiido fieri debeant. I. 23. Multae & re- pentins, periculofae. 11. 51. Convalefcentibus quan- do conferanc, li. 8. FoU //. ^ i Eunucii
498 I N D E X
Eunu:hi neqae podagra laborant » neque calrefcant. VI. 28.
Bxantbemato, Vid. Pujlula.
ExcremiT.ta alvi. Vid Ahi drjeithnes.
E-rcretioKei per velicam , alvuoj , & carnes &c. confiie» rjnis funi , VII. 7;^. cum faoces aegrocant , anc tu- bercala in ccrpore exoriuntar. If 15 celeres fiunt a cibis m-jltum & celericer natrienc:bas. II. 18. In febribiis concinuis q »bon£, quse mcls. IV. 47.
Exirci:atio Vid. L<itor,
Expiritntia fzllax. I. i.
£jr;f mia;/3 corpora , quse ce'eriter » qnae leote rc^cer^ oporteat. II 7. In febribus magnis non extenuari , vel magis quam rado pollolat, qaid fii^ni&cet. II. 28.
Exterra fiigida, dum interna urantar, io febribns con- tinuis, letale. IV. 48. VII. 72.
Exircmj, in acuris morbis /n<iij, malacn VII. i. a ve- heraenti doiore partium ad ventrem , malum. Vil.
F.
Faciei partes perverfae in febre continna, corpore jitn _ imbecillo, mors in propinquo ell. IV. 49. Vil. 73. F^cet alvinas. Vid ^lvt dejfaiznes. Famfs exficcat. VII. 59 Quibus conveniat. ibid. Ni-
mia, non bonum. II. 4. Fame (^inj laborare non convenit. II, l6» Famen folvit Vini pocio. II. 21.
Coof. Jcjunium, FaJiiJium cibi. Vid. ^ppeiitus dejfdat. Fiiuces exafperantur ab aquilonia tempeflate. III. 5. In
earam affedibus , excretiones coniicerandas funt. II.
Febrit cerebro valneraco faperrer.ic. VI. 50. fiuente fudore non reraittens, maium. IV. 56. Reverti:ur, quae non diebus imparibos oemiferic IV. 61. prehen- dens ebrium, qui derepence mncus fadas , folvit ma- lom. V. 5. fuperveniens volvulo , ex ftranguria or-. to , morbam toilit. VI. 44. Convullioni, & tetano fuperveniens , folvit morbum. IV^. 57 dolores ad hypochondrium citra inflamrnationem , foIvic.VI. 40. Solvit capitis dolores derepence fanis contingentes, V'I. 51, Soivic item hepatis dolorem. VII, 52.
Fihrem
A P H O R I S M O R U M. 499
Feirm convalficni advenire prsftat, qnam febri con- vaifionem, II. 26.
- - - - folvit aqaa calida capid affafa. VII. 42. Fehres, qaibas ^q\zo die rigores concingunt , difScilem
habent judicationem. IV. 29. quas quotidieeadem hora revertuntof, difficilem
habenc judicationem. IV. 30. quibus abfcetTasfaperveniant , fi primis judica-
tionibus non foivantur , morbi longitudinem fignifi-
cant. IV. 51.
- - - • in quibus quotidie rigores , qaotidie folvantur.
IV. 63.
- - - - paeris familiares funt. III. 2$.
- - - - ex bubonibas omnes malz > prsEter diarias. IV.
55. Febribus (in) copioros fadores expe£lare oportet, cum sftas Veri finiilis efl. III. 6.
- - - qui fodores boni IV. 36.
- - - lafiltudinis fenfas , fignificat futaros abfceflus. IV. 31.
- - - fordesglutinofaead dentes, veheraentiores fore febres defignanc. IV. 53.
- - - iSerus ante diem feptimum obortus , malunk, IV. 62. bonum contra , fi die feptimo > & pollea , contingat. IV. 64.
- - - cardialgia, malam. IV. 6$.
- - - pavoresperfomnos, aat convulfiones , cflalam* IV. 67.
- - - fpiritas offenfans , malam. IV. 63. VI. 54.
- - - Urina javantes , quales. IV. 69. quse habent fedimenta crafijori farinse fimilia , longum fore mor- bum denuncianc. VI[. 31. fubjagaies quid notent, iV«
- - - hypochondria fablata, murmurantia , quid fi- gnificenc. IV. 73.
- - - cui exfpe£latar abfceiras ad articalos , non fit « fi qaarto die flait urina multa, &c. IV. 74.
Ftbres acuta per fqaalores fiant. III. 7. & ab autumno aquilonio ac fine plaviis. III. 14. item poft hiemem ficcam & aquiloniam , ac Ver plavium & auftrinum. III. II. contingunt Javenibus. III. 29.
Febribus acutis f in ) fadores frigidi mortem fignificant; in mitioribas, diutumiratem raoibi. IV. 37.
li 3 Febri-
500 I N D E X
Fehrihus acutts (in) convalfiones & circavifcera doIore« vehementes, malum. IV, 66.
- - - lac dare, malum. V. 64.
Febris ardens a fuperveniente riaore foivitUT. IV. 58. Febrfs ardentes aeflate. 111. 21. iifque obnoxia ietas viri-
lis. III. 30. Febribus ardentihvs (in) non multum fitiunt, q\ii patiun-
tur tulTiculam ficcam. IV. 54. contingentes tremorei
delirium folvit. VI 26. Febres continua regnant aeflate. III. 21.
- - - tertia quaque die vehementius affligentes, peri- culolae: fecus, fi intermiferint. IV. 43. \^II. 62.
Febre continua (in) rigor frequenter incidens, ae;^ro jam debili, letale e^^.lV. 46. dyfpncea, &deliriuai, leta- le. IV. 50.
- - .- faciei partes fpafrao affeftas, deficientibus jam vi- fu & auditu, corpore imbecillo, mors in propinquo ell. IV. 49 VII. 73.
Febribu! continuis (in) quse excretiones boDse quc ma- lae. IV. 47.
- - - Si partes externae frigeant , internse urantar, cum fiti, letale efl: IV. 48. VII. 72.
Fibres diuturna adolefcentibos f&miliares funt. III. 27.
- - - erratica gigounrur autumno. III. 22.
- - - longa in pluviofis anni tempellatibus accidnnt,
III. 16. tubercnla ad articulos, vel dolores nuncianc.
IV. 44. VII. 63.
Fetribus longis ( in ) lac dare convenit. V. 64.
Febris tertiana exquipa fepcem circoitibus judicatur. IV.
59-
Febres tertiana regnant asdate. III. 21.
- - - quartana regnant aeftate. III. 21. antumno. III. 22. aeftivje funt breves , autumnales longae. II. 25.
- - - quartana folvunt convulfionem. V. 70. Febrihus quartanis (in) haemorrhagia narium ,' malum,
VIII. 3. Fehricitantium corpora non extenuari, vel msgis quam
ratio poftuiat, malum. II. 28. Febricitantibus iac malum. V. 64. . - - . - cibus non dandns. VII. 6$» Flatihus non muUum vexancur iderici. V. 72* Foecunditas, Vid. Famina.
FceminM
A P H O R I S M O R U M. 501
Fcemina non efl: ambidextra. VII. 43. non tentatur po- dagra, nifi menfes ipft defecerint. Vl. 2g.
• - - num fterilis fit , an fcccanda , experimentum. V. 59.
Foemina quae fint fteriles. V. 46. 62. quse foecundx. V. (52.
Fomentum folvit oculorum dolores. VI. 31,
Fraaura. Vid. Ojfa.
FrigiJum qase indocat corpori mala. V. 17. 20. 24, quibos corporis partibus inimicam fit. V. 18. quanco utile in tetano. V. 21. qoae adferat corpori commo- da. V. 23. 2$.
Frigus qua parte corporis fentitur, ibi morbus eft. IV.
39.
- - - externorum, dum interna uruntur, m febribus continuis, letale. IV. 48. VII 72.
- - - extremorom in acotis morbis , malum. VII. r.
- - - a vehementi partiam ad ventrem dolore , ma- lum.VlI. 26.
Frigore (a) morientibus partibus calidum gratum. V. 22«
Conf. Refrigerantia, Furor» Vid. Mania,
G.
G
.Tena vulnus non coalefcit. VL 19. Genitalium putredines gignuntur aeftate. III. 21. Genitalibus amicum calidum. V. 12. Genitura homidior notat morbofam fanitatem. VI. 2. Genuum gravitas indicat medicamentum catharticum.
IV. 20. Gibboft ex afthmate & tuffi ante pubertatem , moriun-
tur. VI. 46. Gingivarum pruritus , pueris familiares. III. 2^. Glandularum tumores. Vid. Bubones. Glaucedines in fenilem aetatem incidunt. III. 3^» Graciles non tam cito intereunt, quam craffi. II. 44. Gracitibus vomitoria conducont. IV. 6. - - - - - praeter rationem , iac dare convenit. V. 64. Gravedines gignuntur poft autumnum pluviam & auftri-
num , quem praecelTerit aeftas ficca & aqoilonia. IIL
13. dioturnae ab autumno aquilonio & fme pluviis.
III. 14.
I i 3 Gra'
502 I N D E X
Gravedines regnant Vere. 111. 2c. hieme, III. 23,
- - - - in fenibas non coquuntar. 11. 40. Gravuia ao fit fo-mina , qui cognofcator. V. 41. 61.
marem, an foeminam geflet. V, 42. Cravida graciles praster naturam , abortiunt. V. 44. mediocriter carnofE quare abortiant. V. 45.
- - - non fiunt fceminae , qoae prster naturam funt crafTx. V. 46.
* - - febrientes, fi vehementerattenuantur, difficul- ter pariunt, vel aborLiunt. V. 55.
Cravidarum ( e ) mammis lac copiofum effluens , foetnni
imbecillum fignificat. V. 52. Gravidts purgantia meaicamenta quando exhibenda. IV".
I. V. 29.
- - - morbi acuti letales funt. V. 30.
- - - venae feftio abortum facit. V. 31. item diar- rhcea. V. 34.
- - - abortionis periculura eft , quando mammjc gracilefcunt. V. 37. 53.
- - - eryfipelas in utero. letale. V. 43.
• - - uteri os connivet. V. 51.
- - - fi prodeant menftrua, foetus non bene valet. V. 60.
- - - faperveniens tenefmns abortum facit. V\\, 27.
H.
'JJJahitus atbleticus ad fummum prpgrelTus folvi debet.
JJamoptyfes Jnvenibus familiares funt. 111. 29, jHemorrbagia in ulceribus , malum. Vll. 21. Hamorrbagia regnant Vere. 111. 20.
- _ . - - fiant a calido frequenter ufurpato, V. 16. Hamorrbagiis fuperveniens convulfio , vei fingultus,
malum. V. 3. Vll. 9.
- - . - - frigidum utile. V. 23. lac malum. V. 64. Hamorrbagias (poll) in febribus, alvi humeaantnr. IV.
27. Hamorrbagia narium folvit furditatem in febribns. IV, 60. & capitis dolorem. VI 10.
- - - - in foeminis , deficientibns menllruis , bo- num. V. 33-
- - - - in quartanis, malum. VIH. 3.
H<fmor-'
APHORISMORUM. 503
HamorrbagU narium adolefcentibus farailiares funt. 111.
27- Hamorrboiies incidunt m statem vlrilem. III. 30.
- - - - - folvunt maniam. VI. 21.
- - - - - fupervenientes melancholicis , & nephri- ticis, bonum. VI. 11.
HamorrbciJum fluxum improvide fuppreflum confequi
folet hydrops, vel tabes. VI. 12. Helleborus albus. Vid. Veratrum, Hepar in idericis durnm , malnm. VI. 42.
- - - aqua plenum , liquore in cavum abdominis effu- fo, asger moritur. VIL S5-
Hepatis vulnera letalia funt. VI, 18.
- - - - dolorem febris folvir. VII. 52.
Hepate (ab) inflammato flngultus. V. 58. VII. 17. Herpetibus exedentibus calidum utile. V. 22. Hiems non omnibus aeque utilis efl:. III. 2.
- - - viftum copiofum facillime fert. I. 15. 18. Hiemem (poft) ficcam & aquiloniam , fequente verepiu-
vio & aufcrino, qui fiant morbi. III. 11.
- - - auflrinara & pluviam , fuccedente vere ficco & aquilonio, qui gignantur morbi. III. 12.
Hieme ventres funt calidiflimi. L 15.
- - - fomoi longiflimi. ibid.
- - - qui regnent morbi. III, 23,
- - - per inferiora purgandura. IV. 4. Horror a fudore , non bonura. VII. 4, Horrores fiunt ab aquilonia terapeftare. III. 5, Horrorem folvit vini potio squa temperati. VlL 56. Humidis corporibus fames utib*s. VII. 59, Hydrops a. leucophlegmatia. VII 74.
- - - ab hasmorrhoidibus improvide fupprellis. VI. 12.
- - - lienoforum fuperveniens longae dyfenteriae, mortem adfert, VI. 43.
- - - a Mania , bonum. VII. 5.
Hydropem folvit aqua ex venis in ventrem confluens.
VI. 14.. Hydropes gignuntur autumno, III, 22. .fryiro//7ic^MX quando timendus IV. il. Hydropiciy qnibus omnis aqua flraultanee educitnr, om-
nino moriuntur. VI. 27. Hydropicorum ulcera difficilia fanatu. VI. 8.
114 Hydrch-
504 I N D E X
Hydropkis tnflis faperveniens, malQm. VI. 35. VII. 47. Bypccbondria fablata , marmurantia in febribas , quid faturum lignificent. IV. 73.
- - - - elevata & murmurantla habentibus lac dare non convenit. V. 64.
Jiypocbondrii dolores fine inflammatione, febris foperve-
niens folvit. VI. 40. hyfitrica pafljoni nellendz conducit fternutatio. V, 35,
I.
Iasrui in febribus ante feptimnm diera , malum. IV. 62. bonum, fi die feptimo , &c. IV. 64. Iserici non multum flatulenti funt. V. 72. lacricis fi hepar durum, malum. VI. 42. ^ejunium qua setate magis vei minus toleretur. I. 13, lieus. Vid. ybhulut. Impetigines regnant Vere 111. 2o; Impura corpora quo magis nntriantar , eo magis Is-
duntur II. 10. Infantes. Vid. Pueri,
Infljmmaticnihus recentibas frigidum mile. V. 23. Injania. Vid. Mania. Intejlinorum difficuttas. Vid. Dy/enteria.
- - - - dolores incicant catharticum. IV. 2o»
- - - - lavitas. Vid. Lienteria.
- - - - tenuium vulnera letalia funt. VI. 18. 24. Inteflino reao (ab) inflammsto fit llranguria. V, 58. IfcbiaJes gignuntur aaturano. III. 22.
Ifcbiaie dinturna detentis, fi caput femoris ex fao arti- culo decidit & rnrfus incidit , iis mucores innafcun- tur. VI. 59. & fequicur tabes cruris, aut claudicatio. VI 60.
^udicatio, Vid. Crifis,
Judicium difEcile. I. l.
Juvenes meiias degunt curo alvo humida , qaam ficca, II. 53. msgis aegrotant, quam fenes. II 39. optime degunt auturano adulto & hieme. III. 18. quibus morbis fint obnoxii. III. 29 comiiiales liberationem accipianc matatione scatis ^ legionis y vidaom. II. 45.
Lator
A P H O R 1 S M O R U M. 505
l^ahmr con convepic in fzme. II t6.
Lahnres confut-i fscilias ferancur, ed^m sb inva^idis &
fenibni, quam a robaitis 6c javeuibas, qai iiiis noQ
affQeci. 11. 49. iaj qaibas exhjDere conveniat, qaibns non. V. 64 La^ fs mammit virginum a d^tda mentlruocum. V.
39-
--- copioiam e mammis gravidaram etfiaens , toecam
imbecillam figninca:. V. ^2- Latrjvut voiuntaris nihil miii portendart , contra,
qoae fiunt prscer voluncatem. 1V\ 52 Vlli 2. Za^aar, Vid. Tcrpor.
LaJttmMuts fponce oborts, morb^s prsnanciant. 11. 5. LafamMwis a labore, qaies remejiam. 11. 48.
- - - - fenfus in fedribus, lignidcat fataros abfces- fus. IV. 31.^
Lattmm dcUr, V^id. Pleuntis.
Lapr^ regnant Vere. III. 20.
Ltthargi gignuntax hieme. III. 23. iis ell obnoxia ztss
▼inlis. III. 30. Ltmeapbiegmatiam diarrboea folvic- VII. 29. Lhuapbtegmatia (a) hydrops. VII. 74. Lithfnet. Vid. Impetigines. Lie%es magni gignuntor aucumnc. III. 22, Liemofi , fuperveniente longa dyfenteria , hydropici
finDtf aac lienterici , & pereunc. V'I. 45. Lieuafis fuperveniens dyfenceria , bonum. VI. 48. Lieutena a dyienceria. VII. 76.
- - - iienoforam faperveniens longs. dyfenteris, mortem adferc. VI. 43.
Litnari^ gignuntur aatumno. III. 22. iis obnoxia eft
aetas virilis. III. 30. Lienttrids hieme non dandam vomitoriam. IV. 12.
- « - . fupervenieFiS ruSus acidus , bonum elL V. I.
Lin^ de repente incontinens , atram bilem indicat.
yil. 40. Lipcilnm.j. V^id. ^nimi deliquitim. Zi/pi:uMn4J regoant siUce. III 21. poft hiemem ficcani
lis *
5o6 I N D E X
& aqoilonijmi , qaam fecotam faeric Ver plavjam ac
auftrinura. III. n. per magnas ficcitates, iil i6. Zippifudine/ ariia y pofl hicmem aaftrinam & plnviam,
cui fuccelferit Ver ficcum & aquiloniDm. IJI. i2.
ab autumno aquilonio ac fine plaviis. III. 14. Lippientibus diarrhcea prodeft. VI. 17. Lumborum dolor citra febrem , indicat medicamentam
catharcicura. IV. 20. - - - - dolores gignuntar hieme. III. 23. Lumbrici, Vid. Vcnnes,
M.
M<
.acilenti. Vid. Gracilei, Mamma in gravidis gracilejcentes , qaid portendant. V.
37- 3«. 53. . ^lamma folida in gravidis, valentem foetum llgnificanc.
V. 52 ^lammis (ex) gravidarnm lac copiofum effluens, fce-
tum imbecillum fignincst. V. 52.
- - - (in) coliedus fanguis , maniam (jgnificat. V. 40.
- - - (in ) virginum lac , notat menftraoium defe- ftam. V. 39.
Mania ex melancholia. VI. 56.
- - - fignificatur foeroinis, quibas fangais in mammis colligitur. V. 40.
Mania regnant Vere , III. 20. autumno. III. 22.
- - - oriuntur, quando tumores in ulceribus derepen- te difparent. V. 6S'
Maniam folvunt fupervenientes varices , vel hEemor-
Thoides. VI. 21. Monia (a) dyfenteria , aut hydrops , aut ecAafis , bc-
num. VII. 5. Mast an foemina , in utero gefietar , qui cognofcitur.
V. 42 Mares oteri dextra parte , foerainae Cniftra
magis geflantur. V. 48. Medulla Jpinali inimicam eft frigidam , utile calidam.
V. 18. Melan;bolia gignantur Vere , III. 20. atitamno. lll. 22,
aatumno aqailonio & fine pluviis. 111. 14. Mclancboliam notant metus & triHitia > li diu perfeve»
ient. VI, 23. Mf'
APHORISMORUM. 507
Mitanchotia (ex) apoplexia, aut convulfio , aut mania,
aot csEcitas. VI. 56. Melancbolici largius per inferiora purgandi funt. IV. 9, Melancbolicts fupervenientes haemorrhoides , bonuro.
VI. II. Mens agrotat iis, qui dolorem praefentem non fentiunt.
II. 6. Mentis Jiupor a calido frequenter nfurpato. V. 16, Mentis vcbemens emotio, Vid. Ecjiafis. Mente conftare ^ quovis in morbo bonam. II. 33. Menjlrua baud debite prodeuntia , 6* decolorata , pnrgatio-
nem indicant neceflariara efTe. V. 36.
• - - fifiuntur appoiita ad mammas cucurbitnla. V. 50.
- - - 11 fluant ingraviday foetus non bene valet. V, 60.
- - - non prodeuntia , quando notent fceminara ede gravidam. V. 61.
Menfruorum (circa) eruptionem folvuntur morbi pue-
riles. III, 28. Menjiruis ducendis apti funt fuffitus odoramentorum.
V. 28.
- - - erompentibus fiflitur vomitus cruentus. V. 32.
- - - fluentibus accedens convulfio , & animi deli- quium, malum. V. 56.
* ' - - fluentibus copiofioribus, & non prodeuntibus, eveniunt morbi. V. 57.
- - - deficientibus haemorrhagiam nariom continge- re, bonum. V. 33.
- - - deficientibus, lac in mammis. V. 39. Metbodus medendi non temere mutanda, II. 52. Metus perfeverans melancholiam notat. VI. 23, Miaus fanguinis fignificat venulam in renibus ruptam.
IV. 78. cumgrumijs, cum ftranguria , doloreque ia
imo ventre & interfoemineo , partium circa veficam
vitium notat. IV. 80. VII. 39« Morhus eji , qua parte corporis fodor efl. IV, 38. qoa
parte corporis calor efl , aut frigus. IV, 39, Morbi fumma vebementia tenuiflimum pollulat vi£lum. I.
8. Morbi vigorem (ante) quo viftu utendum. I. 9. 10. &
in ejus exacerbationibus.l, i\, & SLnte e}\is judicationem.
1. 19. Morbi
5o8 I N D E X
Morbi tongitudo nnnciatur, nbi corpns altematlm & re- frigeratur &incalefcit, vel color alius ex alio oritur. IV. 40. VIL 60. quando febrientibus fluunt urine cum fedimentis crafliori farinae fimilibus. VIL 31.
Morbo diuiurno \,in) ciborum faflidium , malum. VII. 6.
- - - diuturno (a) alvi fluoT, malum. VIII. 5. Morhi eveniunt a menfhruis non prodeuntibus , & ab iis
fluentibus copiofloribus. V. 57. a tempeftatibus anni 111. I. . - - alii ad alias anni tempefiates bene , vel male ha- benc. lIL 3.
- - - an futuri judicatu diffuitet vel faciles , brtves vel longi , indicant urinae , aWi excrementa & fudores. I. 12.
. - - conjiantes & faciles fiunt jndicata in tempeflatibus anni tempeftivis & conftantibus ; contra in incon» ftantibus. IIL 8.
- - - fummi fummas poftulant curationes. I. 6.
- - - #jf repletione curantur evacuatione. 11. 22. Morborum confiJeratio neceffaria in evacuationibus. I. 2,
- - - - accejpones & conditiones, per quae indicentur.
I. 12.
- - - - initia, (per) fl quid raovendam videtur , mo- veri debet : cum vero vigent , quiefcere praeftat. II. 29. Ratio. II -30.
- *- - - bilem atram fupra , vel infra prodire , leta-
le. IV. 22.
- - - - i«///j (circa) cibumfaftidientesmeliusdegunt,
'^ quara qui illum bene fumunt. IL 32. o - - - reverjtones. Vid. Recidiva. Morbos pranunciant laflTitudines fponte obortae. II. 5. Morbis (in) qaae prater rationem eveniunt mala , non admodum timenda» nec bonis fidendum. 11. 27.
- - - minus periclitantur , quorum natur^ , aetati , habitui & anni tempeftati ilii magis fuerint cognati.
II. 34. VIIL I. ^. .
Morbi acuti intra dies qnatuordecim jodicatione termx- nantur. IL 23. raro ferunt purgationes. I. 24. gravi- dis funt letales. V- 30. ^ . . ....
Morbum acutum fignificant urinae cum fedimentis Diho- fis, fapra tenuibus. VII. 32.
Morborum acutorum pradiaiones noQ certae funt. IL 19
Morpis
A P, H O R I S M O R U M. 503
Morbis acutif (in) quando pnrgandom, I. 24.
- - • extrema frigida, roalam. VII. i.
Morbus feracutus ftatim excremos habet labores, & ex- treme tenuiffimam req'iirit vi£i;Qm. I. 7.
- - - - valde icuiis v in ) quarjdo purgante medicamento
utendum. IV. 10. Morbi acuiijpmi funt per autumnum. III. 9. Morbos ou.umnales per anni rempeftates expeftare con-
venit, quando eodera die modo calor , modo frigus
fit. ai. 4.
I^orhus lateraiis. Vid. Pleuritis.
Morhi pueriles judicacione folvuntur &c. III. 28.
Morbus regius. Vid. Iserus.
Mors fubita expedat eos , qui freqoenter &c. animo
linquantar. II. 41. Motus corporis convenit a veratro furapto. IV. 14. 15,
Conf. Lohor, Mulier. Vid. Fcemina. Mutationes paulatim iniuaa fecurse funt. II. 51.
- - - - in corpore contingentes caloris & frigoris, morbi longicudinera fignificant. IV. 40. V!I. 60.
- - - - fngoris , <& caloris , in tempeftatibns anni, morbos pariunt III. i.
Mutus fit, cui cerebrum concufTam. VII. 58.
^ - " ab ebrietnte^ convulius moriiur nifi eum febrispre-
hendat, &c. V. 5. Muii a capitis doloribvs derepente in fanitate contingen-
tibns, libc«rantar fiiDerveniente febre, alias intra fe-
tera dies pereunc. VI. 51.
N.
N,
ares natura bumiiiores fant valetodinariis. VI. 2, Narium bumiditates familiares aetati feniii. 111. 31. • - - bamorrhagia. Vid. Hamorrhagia. Nares (per) efflaens pus, aut aqua, aut fanguis, folvit
capitis dolorem, VI. 10. Natur^e alias ad aeftatem , aliae ad hiemen bene , vel ma-
le habent. III. 2. X^ephriiides incidunt in actatem fenilem IIL 31. 2^epbriticis fupervenientes hsmorrhoides , bonum. VI.
II. abfcelTas fieri ad externa, vel interna loca, qui-
bas doceatur fignis. VII. 36. l^crvi
510 I N D E X
Nervi vulnerati non coalefcunt. VI. 19. VII. 28.
Nervorum dijlentio' Vid. Tetanus.
- - - - impotentia a calido frequenter ufurpato. V.
16. 2<fervis inimicum eft frigidum , utile calidum. V. 18, Ni^reMnes a trigido. V. 17. 20. Jsfimmm omne nacurae inimicum. 11. 51. 4. in viftu. !#
4. 11. 4. 17. in fomno & vigilia. II. 3. VII. 71. Nox crifin prscedens gravis, fequens levior. II. 13.
o<
o.
'bcft, Vid. Cr^^. OccnfiQ prsceps. I. l. Oculi rubentis a vomitu, malum. VII. 3, Cculorum bumiditates funt in aecate fenili. IH. 31. • - - - dolores folvit meri potio, aut balneum , aut
fomentum, aut venae feftio, aut medicaraentum pur-
gans VI. 31. VII. 46. Ocutis (ex) fubapparens album in fomno lipravum 11-
gnom efl. VI. 52.
Conf. Vifus, Omentum excidens computrefcat necelTe efl: VI. 58.
- os uteri comprimens, impedit conceptum. V,
45. Ophthalmia. Vid. Lippitudines. Oris exulcerationes regnant aeflate. III. 21.
- -- ulcera ferpentia. Vid. Apbtha,
Os amaruhntum indicat vomitorinm. IV. 17,
Offis HenuJaiione (ab) eryfipelas. VII. 19.
OJe agrotante ( ex ) caro livida, malum. VII. 2.
- - perfeffo (ab) delirium , &c. VII. 24.
Ojium vulnera non confolidantur. VI. 19, VII. 28» . - - fraauris confert caliduni. V. 22.
- - - abfcejfus ab alceribus inveteratis. VI. 45. ex fpha- celifmo. VII. 77.
Ojfthus inimicum efl frjgidum, utile calidum. V, 18. Ofcitationem folvit potio vini aqua temperati. VII. 55.
P
P.
atpehra non commilTae pgr fomnum, fignum pravum eft. VI. 52.
P»pUia
APHORISMORUM, 511
Pjputa. Vid/ Puftttla.
JPa'tu vfficilis expeftandas efl , quando gravid^ febriens
veliernenter extenuatar. V. 55. Punu difficui ( in ) conducit (lernutatio. V. 35. Partus ifnbeciUi, &: morbon, qu^Ii anni tempellate ex-
pedandi. 111. 12. Pavores pusris famiiiares fant. III. 24. per fgmnos i^
fe!>ribus, maium. IV. 67. Peaori iniraica frigida. V. 24- Pearjriim ilolurss gignuntur hieme. III. 23. Perfrigerata. Vid. Rejrigerata. Peripneunionia ex pleuritide , malum. VII. ir. Pmpneur/ionia obnoxia ascas virilis. III. 30.
- - - - - fupeiveniens diarrhoea, malum. VL l5. Peripneuvionia (ex) phrenitis, malum. VII. 12. Peripneumon'a oignuntur hieme. 111. 23.
PhltgntJ. Vid. Pituita,
Phrenitis ex peripneumonia , malum VII. 12.
- - - in asiace quadraginta annis majore t non ad- modum fanatur. \I{\1 i.
- - - inciriit in virilem astatem III. 30. Phreniticorum urina pellucidae , albae. iV. 72, PhtHfis, Vid. Tabes,
Pingues. Vid. CraJJl.
Pituita inter diaphragma & ventrem conclufi, dolorem
exhibens , per venas in veficani verfa morbum fol-
vic. VII. 54. Pleniiuiines ad extremum progrefTa, graves funt. I. 4. Pleuritis longa , an brevis facura , qui per fputum ju-
dicetur. I. 12. nifi faperne expurgetur intra quatuor-
decim dies, in fuppurationem abit. V. 8- quando in
tabem tranfeat, V. 15.
- - - OTitur £b aquiionia tempeftate. III. 5. PleuritUes regnanc hieme. III. 23.
Pleuritidi obnoxia stas virilis. III. 30. non admodam obnoxii, qui acidum eruftant. VI. 33.
- - - fuperveniens diarrhcea, malura. VI. 16. Pleuritide (ex) peripneumonia , malam, VIL 11. Po.iagra vere & autumno fere movetnr. VI. 55.
- * - in quadraginta diebas decedit. VI. 49. Podagram minuit afFufa frigida. V. 25.
poia^ra non tentjntur eunuchi. VL 28. necmnlieres, nifi cum menflrua defecerint. VL 29. nec pueri ance Veneris ufum. VL 30. Potus
Sii I N D E X
Potus /aavior y etfi pejor, roeliorl fed minas gratoante-
ponendus. II. 38. Potu repltrit quam cibo , proclivias ell. 11. il. Potu viulto (ex) rigor, & deliriura, malam. VII. 7. Pr<ecordia, Vid. BypocbonJria, Pragnantes. Vid. Gravi-ia. Prapuiii valnos non coalelcic VI. ip. Prurt/a/ tocios corporis familiiiris fenitDOS. III. 31. Puhrtaiein ( circa ) folvancur morbi paeriles. III. 28. Puden.ia. Vid. Genitalia, Pueri minime omniam tolerant jejanium. I. 13. ratio,
i. 14. opcime degant vere & priraa Deftate. HI. 18.
non tentantur po-iagra ante Veneris ufura. VI. 30, Puerorum morkt. III. 24. 25. 26. qui folvantor jadicatio-
ne. III. 28. Pulmcnum ir.fi. immatio. Vid. Peripneumonia. Purzanlum a^ltate per fuperiora , hicme per inferiora.
IV. 4. Purgans meJicamentum foh-ic ocaloram dolores. VI, 31»
Vere exhibendum eft. VI. 47. Purgamia ineiicamer.ta qoando gravidis exhibenda. IV,
I. V^. 29. fub canis ortum , 6: ante illum , moleila funt,
IV 5. modice carnoljs convenionc. IV. 7. conveniunt
melancholicis. IV. 9. quando conferant in valde acu-
tis. IV. 10. qoando indicentor. IV. i8- 2o. conve-
niunc in menflruis non debiie prodeantibus , & de-
coloratis. V. 36. Purgante meiicarnento fumto , pargandi finis non fit do-
nec fenciacur ficis. IV. 19.
- - - meJicamento (a) convulfio, letale. VII. 2^, Purgatio quE bona. L 2. 23. 25. IV. 2. 3.
- - - coctorum , non crodoram , neque per initia» fieri debet. I. 22.
- - - in morbis acatis raro confert. I. 24.
- - - requirit corpora ad floxam praeparara. II. 9. VII. 70.
- - - non convenit fanis, nec iis qoi pravo utontur cibo. 11. 36. 37
Puraationem (ad) parom totus eft venter imos tenois,
Purgatinne immoJica (a.) convolfio , aot fingoltas, ma-
lum. V 4. VII. 41. Pus in thorace cQMeQum qaibas fimultanee omne eva-
coatur, omnino moriantur. VI, 27. Puris
APHORISMORUM. 515
Puris colfeaio fit , qaando tumores in ulceribus derepen- te evanefcont. V. 6$,
- - - nota boni , atque pravi. VII. 44. 45.
• - - generationem impedit frigidura. V . 20. calidam pro- movet. V. 22.
• - - generationem (circa) dolores & febres contingunt magis, quam pure confefto. il. 47.
Conf. Suppuratio, PuJluU lata raro pruriginofae. VI. 9.
- - - ulcerofa regnant vere. III. 20, Putredo ab erylipelate, malum. VII. 20. Putredines fiunt in pluviofis anni tempeftatibus.III, 16,
\Juartana. Vid. inter Febres.
Q^is' > laflitudinis a labore remediam, II, 48.
R.
Raucedines fiunt poft autumnnm pluviura & auftri- num, quem praeceflerit aftas ficca & aquiionia,
III. 13. regnante vere , III. 2o. autumno. III. 23. Raucedines in fenibus non coquuntur. II. 40, Mecidiva fiunt a reiiftis poft crifin. II. 12. Recidiva febris expeaanda eft » quae non diebos impa-
ribus dimiferit, IV. 61. ^
Refeaiones ad fummum progreflse, periculofse, I. 3. Qui 1
bus conferant celeres, quibus lentae, II. 7. Jlefrigerantia convenlunt in vomitu cruento. VII. 37, Jlefrigerare confertim & repente, periculofum. II. 5K4 Mefrigerata calefacere oportet, &c, V. 19. jRegionis confideratio neceflTaria eft in evacuationibus. I,
2. & in praefcriptione viftus. I. 17. Regionum mutatio Juvenibas comitialibas liberationeni
adfert. II, 45. Remedia funt, qaae morbis contraria fant, 11. 22.
- - - fumma conveniwnt in fummis morbis. I. 5. ^ - - extrema fant ferrum & ignis. VIII. 6. Renum dolores, Vid, Nephritides,
- - - exulceratio Cgnificatur, fi cum urina fanguis, aut pos , redditar. IV. 75.
VoK JL K k Renum
514 I N D E X
Renum vitiam notatar , quaDdo cam arina craiTa carnn- caJx, auc velaci pili fimal exeant. IV. 76.
• - - morbom longam fignificant arinac cam ballis, VII. 34. morbum acatum, urina pingais. VII. 35.
- - - viiia in Jenibus aegre curantar. VI. 6. Menibut (a) fupparatis ftranguria. V. 58.
- - - (in) venulam luptam elTe , fignificat midas fangainis. IV. 78.
^eplere confertim & repente, periculofum. II. 51, Repktiones facilius fiunc potOi quam cibo. II. ii. Mepleticne (ex) fadi morbi curantur evacuatione. II. 22.
Conf. FUnitudines, jRefpiratio difficiiis, Vid. Dyfpnsa,
- - - fjiolefa in febribus , malum eft, convulfionem enim indicat. IV. 63. VI. 54.
£,igor ex multo potu, malom. VII. 7.
- - - fuperveniens febri ardenti, folvitmorbom. IV. 58.
- - - frequenter incidens , in febre continoa , zgro jaa5 debili , letale. IV. 46.
Rsgores ex qua pane corporis incipiant in mulieiibos, & in viris. V. 69.
- - - febrilei a frigido. Ve 17. 2o.
- - ' fexto die in febribus contingentes , difficilem fa- ciunc judicationem. IV. 2^,
- - ' quoiidie ia febribas fiences » qaotidie illas fol- vant- IV. 63.
- - - mitigat calidom. V. 22,
Muaus acidui lienteri^ fuperveniens , bonum eflfignom,
VI. I. Rusibus acidit obttoxii non admodum plearitici fiant. VI.
Mupta , qose ex dorfo ^ cubitos defcendunt , venae fe- £So folvic. VI. 22.
Sanguis furfutn ejeQuSt malum; deorfum decedens, bo- nam. IV. 25. Sanzuis fpumans fpuitione rejeSus, venit ex pulmone.
V. 13.
- • - «•» ventrem effufus , in pus vertitur, VI. 2o. Sanguinis profufio. Vid. Hamorrbagia, • - - fpuitiones, Vid. Bamoptyfes,
Sani
A P H O R I S M O R U M. 515
Sant molefte ferunt medicamenta purgantia. II. 35 37.
iis periculofum Veratrum, IV. 16. Satietas nimia, non bonura. If. 4. Satyriajmi gignuntur in astate puerili..III. 2(5. Scrophula. Vid. Struma.
Secundinis excludendis conducit fternutatio. V. 49. Sedes, Vid. Anus, Semen, Vid. Genitura, Senes facillime jejanium tolerant. I. 13. ratio. I. 14.
- - - Juvenibus minus aegrotant , at morbis correpti chronicis , commoriuntur. II. 39.
- - - optime degunt aduka aeftate , & autumno primo. III. 18. pejus degunt cum alvo humida, quam ficca,
u. 53.
• - - quam ob rera non adeo obnoxii febribus acutis.
I. 14.
- - - Quibus pateant morbis. III. 31.
Senibus a nimia purgatione fupervenit fingultus. VII. 41.
- - - (in) raucedines & gravedines non coquuntur,
II. 40.
- - - renum & veficae vitia aegre curantur. VI, 6. Septum tronsverfxim. Vid. Diapbragma.
Siccitas aeris ex vehementi aeftu, febres facit. I!I. 7. Singultus fit a repletione , aut vacuatione. VI. 39. ab hepate inflammato. V. 58. VII. 17.
- - a raagna hsemorrhagia , malum. V. 3.
- - ab immodica purgatione , raalum. V. 4. VII. 41.
- - a vomitu , malum. VII. 3.
- - ex ileo , malum. VII, lo. SinguUum folvit fternutatio. VI. 13.
Sitis in fehribus continuis, cum externa frigent & in- terna uruntur, letale. IV. 48. VII. 72.
- • - afumpto cathartico, completam purgationem figni- ficat. IV, 19.
Sitim noaurnam fomnus fedat. V. 27.
Siti non multum vexantur in febribas ardentibus , qui
patiuntur tufiiculara ficcam. IV. 54. Siticutofts tac dare, malum. V. 64. Somnus in morbo laborem faciens, letale. II. T»
- - - modom excedens, mahim denunciat. II. 3-Vir. 71.
K k 2 Somnus
i
5i(J I N D E X
Somnus deliriam fedat. II. 2. & fidm. V. 27.
- - - - fiftk operatjonem veratri. IV. 15. Somnt longiffimi hicfme & vere. I. 15.
Somno (in) palpeL-iae non commiflk , pravam fignuro.
vr. 52.
Srrbitiones non pargata alvo datc nocent. VII. 67.
Spa/mus. Vid. Convulfio.
Stbacelifmo { ex , olHs abfcefius. VII. 77.
SpUoetia. Vid. Lienoji,
Sputum pleuriticorum quomodo brevem autlongam futu-
lum morbum denunciet. I. 12. Sputi exrcreauones in Jebribus continuis quae bonse , quae
malae IV. 47. VII. 69. Sputo funguinis (en) , fputum pnris, malum.VII. 15. 78.
- - - puris, tabes & fluxus : fi illud fiftitur, aeger mo- Titur. VII. 16.
Squalor, Vid. Siccitas aeris , &c.
Statura corporis longa , decora in juventote; inutilis, &
brevitate deterior , in fene£tute. II. 54. Sterilitas. Vid. Foemina & Viri. Sternutatio utilis in hyfterica paffione & in difficili par-
tu. V. 35. conducit fecundinis excludendis. V. 49.
folvit finguUum. VI. 13.
- .- - - quo modo fiat. VII. 51.
Strangulatiy &di(rolQti, nec dum mortui, non redeunt ad vitam , fi fpuma circa os. II. 43.
Stranguria fit ab inflammatione inteftini re£ti, & uteri, item a renibus purulentis. V. 58. regnat in tempe- ftatnm anni magnis ficcitatibus. III. i6. in autnmno.
II I. 22. infeftat maxime astatem puerilem , III. 26, & fenilera. III. 31.
Stranguriam folvit vini potio , & venas fe£lio, VII. 48. Stranguria (ex) Volvulus in feptem diebus occidit, &c.
VI. 44. Struma gignuntur in puerili actate. III. 26. Stupor. Vid. Jpoplexia.
SuJaminai feu papnlae fudorofae , asftate fiunt. III, 21, Sudor qua parte corporis, ibi morbus. IV,* 38.
- - - in febre, fi non levat: , malum. IV, 56.
- - - muttus, homoris copiam fignificat. VII. 61.
- - - a fomno citra cauTam manifeftam, quid fignificet.
IV. 41. femper fluens , fifrigidus, raajorem morbam fignificati fi calidus, minorem. IV. 42.
.} Sudor
APHORISMORUM. 517
Sudor frlgidus in febre acnta , mortem ; in mitiori ,
morbi longitudinem fignificat. IV. 37. Sudores indicant morbos fore jadicatu faciles vel difiBci-
les, breves vel longos. I. 12.
- - - criiici , quales. VIII. 4. in febribias j qaibas diebns contingant. IV. 36.
Sudore (s) horror , non bonnm. VII, 4,
Suffitus odoramentorDm menflruis ducendis apti habeB*
tur ; fed inferant capius gravitarem, V. 28. Suppuratio ab erylipelate, maiam. Vil. 20.
- - - - a diuturno dolore partiuna circa ventrema malom. VII. 22.
- - - a catarrhis fit in viginti diebos. VJI. 38. Suppuratum quid in corpore exiHens , quando nullem
fui fignum prsbeat, VI. 41, Conf. Pus. Surditas finitur exortis bilioils alvi dejeftior ibus , Sc ea- dem oborta, ills celTant. IV. 28. in febribns , folvi- tur fuperveniente haemorrhagia naiium , aut alyl profluvio. IV. 601
T.
^J^ahes ab haemorrhoidibus improvide fupprefljs. VL X 12. ex pnris fputo. VIL 16. ex fanguinis v^ornita.
VII. 78. quando ex pleuritice expe£landa. V. 15.
quibus fignis notetur letalis. V. ix. 12. 14. Tabes contingic polt autumnum pluviuro & auftrinBm»
qui fuccelTerit arilati ficcae & aquilcnis , III. 33. &
per magnas ficcitates III. 16.
- - - regnat autumno. III. 22.
juvenilem maxime statem occopat. III. 29, ab
anno 18 ad 35. V. 9. Tabem (ad) a natura difpofms non conveniQnt vomito-
ria. IV. 8- Tahidis autumnus malus. III. lo.
- - - - lac dare convenit. V. 64.
T^mpefiatum anni confideratio neceiTaria in evacaationi- bus, I. 2. & in viflus ratione prsefcribenda. I. 15. 17. 18.
- - - - mntationes, morbos pariunt , vel exacer- bant. III. I. 19. aliae aliis raorbis > & aliis setatibus > utiles funt. IIL 3.
Tempffiatef anni ( per) , qoando eodem die modo caTor , K k 3 modo
5i8 I N D E X
modo frigus fit , morbi prodacuntur autumnales,
111. 4. Tempejiatibus (in) eonflantibus «& tempeftivis , morbi
conftantes & judicatu fiunt faciles ; & contra. III.
8. in univerram ficcae pluviofis funt falubriores. III.
15 per pluviofas qui raorbi, & per ficcas. III. 16. Tenefmus mulieri gravidaj fupervenicns, abortum facit,
VII. 27. Tertiana. Vid Fehris. Tetanus a frigido. V. 17. 20. quando tumores in ulce-
ribus derepente difparent. V. 65. • - - ex vehementibus ardoribus, malum, VII. 13.
- - - interficic intra quatuor dies. V^. 6. Tetanum folvit fuperveniens febris. IV. 57,
- - - mitigat calidum. V. 22,
Tetano (in) quando frigidac affufio utilis. V. 21, Tonfillarum inflammationes pueris familiares. III. 26» Torpor corporis ab auftrina aeris conllitutione. III.
5. 17-
- - - - mediocris , dolorem folvendi facultatem habet. V. 25.
Tremons in febribos ardentibus delirium folvunt. VI,
26, Trifiitia perfeverans melancholiam notat. VI. 23. Tubercula in corpore, requirunt confiderationem excre-
tionum. II. 15.
- - - regnant Vere. III. 20.
- funt pueris familiaria. III. 26,
- - - ad articulos fiunt a febribus longis. IV, 44« VII. 61, fignificant asgrum copiolioribus cibis uti. IV.
45- Tubercuto (a) intus rupto exfolutio 9 vomitus & animi
deliqaium. VII. 8. Tuhenulo uretbra (de) vid. Uretbra, Tumores in ulceribus , bonum; derepente autem difparen-
tes , malura. V. 65. " - - m vulnerihus , qui bonl, qui mali. V. 67. Tumorum abfentia in vulneribus, ingens malum. V C6. Tuffts hyJropicis fuperveniens, malum. VI. 35. VII. 47- Tuffes ab aqnilonia tempeftate. III. 5. poft autumnum
pluvium & auftrinum , quem pracefferit sftas ficca
& aquilonia. III. 13.
- - - regnant Vere , III. 20. hieme. III. 2^.
^ Tuffe»
A P H O R I S M O R U M. 519
Tujfes pueris familiares funt , III. 24. & fenibus. IH.
31. TuJJi (ex) qai gibbofi fiant, ante pubertatem inoriQn-
tar. VI. 46.
V.
VatetudinarU habent nares hamidiores, & genitaram humidiorem, VI. 2. Varices foivnnc maniam. VI. 21.
- - - magni non fiunt calvis. VI. 34. Vena fedio gravidis abortum facit. V. 31.
- - - in fronte prodeft adverfus capitis dolores. V, 68. • - - folvit rupta, VI. 22. ocnlorum dolores , VI. 31,
VII. 46. dyfuriam, VI. 36. VII. 48. ftranguriam. VIL
48, *. - - Vere fieri debet. VI. 47. VII. 53. Venter imus. Vid. Abdomen, Ventres calidijjimi hieme & Vere. I. 15, Ventriculi oris morfus, Vid. Cardialgic, Ventriculi vulnera letalia funt. VI. 18. Ver viftum copiofum fert » poft hiemen , facillime. I,
15. 18. --- faluberrimum eft, & minirae letale. III. 9. --- pluviura & auftrinum , fuccedens hiemi ficcas &
aquilonisc , quales producat morbos. III. 11. ficcum
& aquilonium , fuccedens hiemi auftrinas & plnvise,
quos faciac morbos. III. 12. V^re qui regnent morbi. III. 20.
- - - podagra utplurimum movetur. VI. 5$*
- - - ventres calidiffimi funt , & fomni longiflimi. I. 15.
- - . optime degunt pueri & adolefcentes. 111. 18.
- - - venara fecare & medicamentum purgans exhibere convenit. VI. 47. VII. 53.
Veratrum fanis periculofum, convulfionera enim indo-
cit. IV. 16. Veratri fumpti aCtio uti promoveatur. IV. 14. ante illius
potionem qui corpus praeparandum. IV. 13.
- - - nimia operatio quoraodofiftenda. IV. 15. Veratro (ex) convnlfio letalis. V. i.
Vermes gignuntur in state puerili: III. 26. Verruca penfiles familiares pueris. III. 26. Vertebra ad occipitium luxadones contingunt poeris, III. 26.
K k 4 Vmigi'^
520 I N D E X
yif ign» ab auftrina aeris conftitatione. III. 17. re- gnant hieme. III. 23. infeftant fenilem aetatem. III,
yefica exutceratio fignificatur , fi cum urina fanguis, aut pus, redditur. IV. 75. 8l<
- - - /cabies denotatur ,quando cam urina crafTa furfori fimilia qaaedam fimul exeunt. IV. 77.
- - - araicum calidum. V, 22.
- - - vitia in fenibus xgxe carantur. VI. 6.
- — vulnera letalia funt. VI. 18.
- - - quae per Vejicam prodeunt , confideranda funt. VII. 66.
Vtdus ienuis &^ exquifitus in morbis parum tutus , I. 4. etiam fanis parnrn tutus eft, 6c periculofior, quam pauio plenior. i. 5.
- - - extreme tenuijfimus convenit in morbo peracuto, !•
7. & in morbi iQrama vehementia. I. 8.
- - - paulo plenior fanos minus Isedit , quam tenuis & accuratus, I. 5. ac convenit in morbo , qui ab ex- tremis recefiit. I. 7. convalefcentibus eft inutilis. II,
8. laedit impura corpora- II. 10.
- - - plenior convenit hieme , & vere. I. 15.
- - - morbjim creat. IL 17. tubercula producit atque dolores ad articulos. IV. 45. VII. 64.
confenim & ceteriier nuirieni , celeres facit excre-
tiones. U. 18.
- - - humidus quibus conferat. I. l6,
" - ' fuavior , eift pfjor ^ inelioii , aft minus grato, an-
teponendus. II. 38. .p - - raiio ante morbi vigorem. I. 9, 10. in exacerba-
tionibus. I. li. ante crifin. I. 19. raiior.e (in) prjtfcribenda concedendum eft aliquid
tempori, regioni , aetati & confuetudini. I. 17.
- - - mutatio juvenibus coraitialibus liberstionem ad- fert. II. 45-
J^i^ilia modum exce.^ens y malum dennnciat. 11. q. VII. 71,
J^igida putris famiiiares, III. 24. &:fenibus. III. 31.
VigUiii ( ex ) convulfio, vel dilirium , roalum. VII. 18.
ytni potio fot it famem. II. 21. oculorum dolores. VI. 31. Vil. 46. ftranguriam & dyfuriam. VII. 48. anxie- tatem, ofcitationem , horrorem. VII. 56.
Viri optime degunt autumno adulto -, & hieme. III. i3. quibus fint obnoxii morbis. III. 30. ^uibu^ de caafis fteriles. IV. 63. FirtwJi
A P H O R I S M O R U M. 521
yirium exfolutio contingit a lupto intus tubercalo.
VII. 8. Vifus caligo , ab auftrina aeris conflitutione. III. 5, fe-
nili atati ell familiaris. III. 31. Vifus depciens , in febre continua , corpore jam imbe-
cillo, mortera notat in propinquo. IV. 49. Vita brevis eft. I. 2. Vititigines regnant vere. III. 20. Ulcera circum glahra funt maligna VI. 4.
- - - bydropicorum non facile fanantur. VII. 8. Ulceritms frigidum mordax eft. V. 20, confert calidum,
V. 22.
- - - (in) tumoresy bonum: qui fiderepente evane- fcant, raalum. V. 6^.
• - - a forci arteriae pulfu fanguinis erupcio , malum. VII. 2U
Ukeribus inveteratis (ab) ofHum abfcelTus , Sc cicatrices
cavae. VI. 45. Umbilici infiammationes aetati puerili familiares funt. III.
24. Vocis^defsaio. Vid. Mutus, Vohulus ex (iranguria in feptem diebas occidit, nifi fe^
bre accedente copiofa urina flaac. VI. 44. Volvuli gignuntur autumno. III. 22, Volvulo (ex) vomicus , aut fir.galtus , aut convulfio,
antdelirium, malum. VII. 10. Vomitoria seftate conveniunt. IV. 4. conferunt gracill-
bus. IV. 6.
• - - - quando indicentur. IV. 17. 18. ante ea qui corpus praeparandum. VII. 70.
• - - - xeformidanda func sd tabem a natura difpofi- tis, IV. 8. & lientericis. IV. 12.
Vomitus fpontaneus qualis conducat. I. 2.
- - - folvit diuturnam diarrhoeam. VI. 15.
• • - regnat asftate. III. 21.
- - - aetati puerili eft famiiiaris. III. 24.
- - - accidit a rupto intus tuberculo. VII. 8.
- - - ex ilio , malum. VII. 10,
- - - bitis cerebro vulnerato fupervenit. VI. 50.
- - - cruentus citra febrem, falutaris, cum febre ma- lus : curandus lefrigerantibus & adftringentibus. VII. 37.
,- - - cruentus fcfminarum fiftitur erampentibus men- ftrqis. V. 32. Kk 5 Vomitu
5*2 I N D E X
yomitu (a) Cngultns & oculi rabentes, malnm. VII. 5.
- - - fanguinis (a) tabes & poris exfcreatio. VIL 78. Uretbra tuberculum ubi fuppuratur & rumpitur y folutio
fit. IV. S2. VII. 57. Urina muUa no£tn reddita, paucam alvi deje^lionem fi'
gnificat. IV. 83. Urina morbos judicatu faciles vel difSciles , breves vel
Jongos fore indicaot. 1. 12.
- - - in febribus juvantes quales eflTe debeant. IV. 69.
- - - fubjugales in febribus > quid notent. IV. 70. Urina rubra nubeculam habens , quarto die fluens , crifin
feptimo die futuram indicat. IV. ji. Urina pellucida , albae , malfi r quales prsecipue in phre-
niticis apparent. iV. 72. Urina cQpioJa^ crajfa ii alba , quarto die flaens , in fe-
bribus, abfceflu liberat alias ad articulos futuro. IV.
74-
- - - ( cum) ufanguij aut pus redditur, renum aut ve- flcae exulceratio fignificatur. IV. 75. •
- - - (cum ) crajja caruncula aut veluti capilli exeuntes, vitium in renibus notatur. IV. 76.
- - - (cum) furfuri fimilia exeuntia, veficam fcabiofam denotant. IV. 77.
•...-( cum ) qni fanguinem ejfuniunt , iis in renibus ve-
nulam ruptam efle fignificat. IV. 78. * - - (in) arenofa fubfidentia y veficas calcolum notant.
IV. 79.
- - - fanguinem babens & grumos, fi adfit ftranguria, & dolor in imo ventre ac interfcemineo , notat partes ad veficam pertinentes laborare. IV. 80.
- - - babens fanguinem , pus & fquamulas , cum gravi odore, veficae exulcerationem fignificat IV. 81-
- - - abunde fiuens , cum febre , in volvulo ex flran* gnria orto , morbum folvit. Vi. 44.
Urina febrieniium cum fedimentis farina crafllori fimilx- bus, longum morbum fignifican:. Vll. 31. ^
- - - cum biliofts fedimentis , fupra vero tenuibus, acu- tum morbum indicant. Vll. 32.
- - - difparata, vehementem in corpore turbationem notant. Vll. 33.
- - - cum buttis, renum morbum, eumque longum fi- nificant. Vll. 34.
Urina pinz^iSi renom morbunj acutum oftendit. VH. 35« ^ ^ Urina
APHORISMORUM.
523
Urina difficuttas, Vid. Dyfuria,
- - - Jiiliicidium. Vid. Stranguria,
Uterus Juppuratus quomodo tradandas. V. 47. Uteri vitia conceptum impedientia. V. 62. 0/ in gravidis connivec. V. 51.
- - - durnm connivet. V. 54. Utero amicum calidum. V. 22»
- - - (in) gravida eryfipetas y letale. V. 43.
- - - morbi (ab) proveniunt , quando non prodeonc menflrua. V. 57.
- - - inJiammatQ (ab) ftfanguria. V. 58. Vutneri fuperveniens convuljio , letale. V. 2. Vutnera quarum partium tetalia. VI. 18.
- - - quarum partium non ccnfolidantur, VI. I9. Vulneribus (in) magms tumorum abfentia y ingensmalom,
V. 66. Vutneribus (in) tumores qui boni, qui mali. V, 67.
IND EX
INDEX RERUM MEMORABILIUM
Q^uce in Notationibus occurrunt,
[ Numeri defignant paginas. Litera n &b numeris prce» pofita denotant Volumen I. {5* II. Ubi neutra barum iiterarum adefi , intelligi dcbet proxime antecedens, ]
A.
AbJominis conAitutio craffiof , an tenuior» in morbis laudabilior. a. 271. . - - _ . dolorcs qui aliis leviores. t. 210. Abortus fub quo aeris ftata metuendi. a. 365.
- - - a thoracibus nimium conAriftis. b, g6,
- - - ex pletltora uterina. 99.
- - • ex muci in utero abundantia 99/^.
- - - ex fluentibus menllruisl ^37,
- - - ex tenefnio. 366/^. f-~
JLbfceJfus critici in febribus quando expe£lsndi. a» 99
Abjcejfuum poft morbos futurorum figna, 187.
- - - - per febres futurorum llgna. 560. Ahfcejfus convalefcentium ubi , & unde. 561. Ahfceffut in febribns imperfe£lam notantes crifio»
596-
- - - ad artioulos in febribus fieri prohibet unna ca- piofa , crafla, alba. 6$! fq
- - - intus rcpti figna. b, 343,
- - - fientis iignum, 362. Ahjlinemia. Vid IneSia. Acuti morbi. Vid. Morhi.
AdolefcBntia quibus definiatar annis. a, 6^, 419. Aiolefcentum confi::tutio. 71 /"^. Adolefccntes cur non ferant inediam, 72.
^ Adolefcentts
I N D E X R E R U M. 525
Ad^^fcentes qnibos inprimis expofiti excretionibus. 27,
- - - - qoibus tententor morbis. 419. Eorom prophylaxis. 459/^.
^groti fspias mortera incarrnnt, cum Medicornm im-
peratis non obediant. 12. Aer bumidus & calidus quos prodocat morbos. a, 345 /|. qaibas conferat. tbid,
- - - qaibas inprimis noceat. 347.
qualem viftum pofcat atqae medtcinam. ibid,
--- afiuofus 8c uius qaara pofcat diaetam. 382.
frigidus & ftccus qaos faciat morbos. 348.
qaibus utilis fit. 349.
--- Ejus noxis quomodo occarrendum. 349/^. Aeris extreme y/cf» atque afiusmis effeftus in corposhu* manum. 352.
- - ' ficci beneficia. 377.
- • - bumidi noxx. 379,
. - - frigidi efFeftas in corpus huraannm. 384. 405/^.
- - - inconfiantia quos pariat morbos. 354. yEquinoaialia terapora difponunt ad faoguinis iluxiones,
j^ftatis viftus. 87 fq,
- - - morhi proprii, 398-
- - - cur prse ceteris celeres ac breves. 247.
- - - poH hiemem ficcam, aquiloniamque, & ver ca- lidum pluviofumque. 362.
- - - poll hiemem humidam , tepidamque , & Ver fri- gidom ficcumque. 364.
- - - in autumnum incidentes. 401 fq» JEtas confiflens. Vid. Viriiis atas,
^tatum diverfttas diverfas exhibet fanguinis excretio- nes. a. 27.
- - • copiofum vel parcom reqoirit viftum. 68.
- - - termini non in omnibos hominibus aequales.
«9.
- - - dtfferentia. ib.
- - - diverfarum morbi differont potifTimom a parte affefta. 456.
j^tates qoae quibosanni temporibos melius degant. 386. jEtatis mutatio ab epilepfia aliisque capitis morbis libe-
rat. 312/^. Jlffulguratio. Vid. Apoplexia. jilimentorum ioaio promovetur fomni tempore- a 77.
Alimtntorum
525 I N D E X
Alimentorum eopia nimia, & deficiens quos pariat moi- bos, i6s/q.
• - - - qnae caique optima. 165 /q, Ai/ahef Afabum. 398.
Alvi dejeCliones fpontaneae , quae bonac » quse xnalaf. a»
• - - fenibus familiares. 27.
-- - quibus in morbis profint , vel obfint, 28 y^. --- folvunt borborygmos. 649. -- - hiliofa quae. 546.
- - - meraca feu fincerae , in chronicis morbis. b, 341, -- - /quamo/a. 372.
Medico infpiciendae. 459. 463.
-- - dejeaionem criticam quae praecedant. o. 198. 2oo.
- - - dejeftionum criticarum mutationes quando faluta-
res. 201. -- - niger, aliique colores quid portendant. 531. -- - profluvia in pleuritide , & in variolis, nocent. 107.
- - - in febribus quomodo dirigenda. 108. -- - Vid. etiam Diarrhcea.
Angina vernalis. a. 392.
- - - fine tumore evidente. 564. Angina infaufta transmutatio. b» 18.
- - - duae fpecies, 20. Anima, Vid. Mens.
Animi detiquium, Vid. Lipothymia,
Anni tempora diverfa varios pariunt morbos. a. 336. 387,
- - - quomodo ab Hippocrate dividantur. 337/^. temporum , in evacuationibus , cur habenda ratio,
25. & in concedenda alimentorum quantitate. 75. i — climaaerici. 454. Anxietatis defcriptio <& medela. b. 431, Aphonia ab ebrietate. 9. Aphori/mus quid. a, 3. Apoplexia qualis morbus. 282.
- - - - Qui illi obnoxii. b. 323.
Apoplexite fanguinea praefertim circa tempora aequinoftia-
lia fiunt. a. 2$- Aqua calida ufus externus in curatione morborum. b,
46. 49- 405 /^- , . . .
. . - frigida externus ufus in medicma. 51/?' 55"'
- - - levitas qui exploretur. 60, Arthritidis genefis, juxta Hippocratem. 262*
Arthritidis
R E R U M. 537
^rtbritidh canfae varis. 263 fy» ^rticulorum dolores, a, 396.
- - - - in fenili Etate. 444.
- - - - an applicata aqua frigida traftandi. h, 53 f^» Afcidis, Vide Hydrops,
Atbletarum inflitntam pedifTequam habet repletionem • - - - fammam periculofam , quje evacaationem in- dicat. o. 31 &c/eq,
- - - - Qaibus morbis corripi folet>ant, 34. Atra bitis. Vide Bilis,
Atrabilarii. Vid. Melancbotici, Aurigo. Vid. laerus,
Aurium vitia aivum pofcunc liquidam. a. 545. Vide & 610.
- - - dotores a calore aellivo. 400. Autumni effeaus in corpus humanum. 358. 402,
- - - viaus. 87 fq.
- - morbi, 403. quomodo evitentnr. 88. 404. qtro- modo praecaveantur. b, 307. qui dicantur morbi au- turanales. a, 341. & quis eorum genius. 3^. ^Autumnus quibus noceat. 404.
B<
B.
^alhi diarrhceis obnoxii. h, 277. Bilis duptex Veterum. a. S7Afl' Conf. 535 /^-
- - - beneficia in ceconomia animali. 504,
- - - atra commota exitialis. 539. Biliofi qui dicantur. 366.
Biliofum Veteribus idem quod flavum. h. 379. Borborygmi in febribus quid fignificent. a. 648. Britannia (Magnae) incolas magis iteratas quam largas
requirunt venae fediones. 25, Butla quid. b, 382.
C.
Cacbexia unde convalefcentibus ez morbo oriatnr. a» 45. Cacocbytia quid. 44, Cacocbymia quid. ih, Calculi cyjlidit fellea quibus contingant. 443-
- - - veftcA indicia , & exploratio. 675 /q» Catcuius vfjica fr^quens apud pueros. 416.
Catcutus
528 I N D E X
Catcutut vejtca & renum apad fenes. 443,
Calculoforum urina qoalis. ^.385.
Calidi exterins admod noxae. 31. ejas beneficia, 46.
- - - Vid. etiam Aqua calida, Calor innatus quid notet- a. 70. Caloris in hum. corpore caofa. 71. Calvi an varicibos obnoxii. b. 279. Cahitium unde. 268.
Cancer , Celfo quid. 290.
Cancri occulti qui, apud Hippocratem. 288. Spa.
- - - manifefii vel ulcerofi. 290. Capitis dolor, Vid. Cepbalalgia,
- - - percu^io» b. 352. Cardialgia in febribus. a. 626.
Carnes aflae , & elixae , quibas anni temporibas con-
gruant. 76. Catarrbi quare aegre coqaantur in fenili corpore. a 279.
- - - an in fappurationem abeant. b, 400. Catarrbus fuffocativiis quis. a, 565. Catbartica, Vid. Purgantia.
Caruncularum nomine quid intelligat Hippocrates. a,
663. vid. & 6C6fq. Caftrati qui dicantur. ^. 26$- Cafirationis genus duplex apad Veteres, 267, Cauterium aduale. vid. Ujlio. Cepbalalgia car non ferat laftis ufam. 159,
- - - - quoraodo traftanda. 182.
- - - - qoibus evacuationibus folvatar. 212. Cerehri concufft confeftarium vocis privatio. 484.
- - - fpbacelut quid Veteribus. 419.
- - - vulnera, 2^2. Qaibus ftipentur fymptomatibos.. 310.
Cibus qui magis conducat in fanitate , & morbo, femel
vel faspius, copiofus aat parcus > de die ingeflus. a,
85. 89. - liquidus cur facilius feu citius natnat > qnam fo-
lidas. 181. Cibi appetentia in morbis quando bona , quando mala*
264.
- - nafcente morbo cur mala. 265 fq,
- - fafiidium in longis morbis. b, 341.
- - Vid. Alimentum , & J^taus* Circuftus, Vid. Feriodus»
Coalo ,
R E R U M. 529
,Cb5w> & Cofftam, In morbis quid, & qaomodo cogoo-
fcatnr. a, 119 /q. Conf, 136, Codio quibus adJQVetor remediis. 122 fq, Cancubims an epileplise remedium. 311. lizfq. Confidemia. Vid, Fiducia, Congelatorum curatio. b, 49. Confuetudinis vis in vidu. a 84»
- magna vis generatim conCderata. 322. Contraria non femper contrariis curantur, a, 216, Convutfio ex Veratro. b. 5.
- - - ex vulnere. 9.
- - - ex haemorrhagia. 7.
- - - €x mnlta purgatione. 8.
- - - ex vigilia. 355.
- - - ex medicamento purgante. 364.
- - - byfierica ex fluentibus menftruis. 124. Canvuljiones folvuntur fuperveniente febre, & qnando-
que febrem fedant. a, 251 fq.
- in febribus acutis. 628. b, 351, Convuljiontm natura. a. 251.
- - - caufae varix. b, 292. Cordis vulnera. h, 233. Coryza. Vid, Gravedo.
Crafi feu obefi quibus malis obnoxii. a. 305,
- difficilius feruot fanguinis detraftionem qaara graciles, 140.
- purgantia fernnt. 487. Crifis in morbis quid. 91. 241.
- contingit certis temporibus. 92. 96. qase tamen variare polfunt. 93.
- in quot dies incidere foleac, & qui illias lint dies indiees. Vid. Dies,
- cor hodie rara* qac freqaentifllma erat antiqais. 92/-^.
- qoi promoveator, 9S. loi. Ejus fieritis figna. 99,
Eam perfedam falotaremve faaam qn* decl^rebt. ioo.
Ejus imperf«£la! exitos , morbi recidivt. 188. Crifeos jRgT<tr*»Tix^f eventus. 189. Crifim qo« pr«cedunt. 195 ft. Crijim qos feqountor, ibid,
Foh IL L l Cruditas,
530 I N D E X
Cruditas, cruiumt io morbis qiiid 9 & qaomodo cogno* fcacur. a, 119. 136.
Muldplex harnm vocum fignificatio. h, 464« Cynancbe cum tumore, & fine eo. 287.
D.
D.
^ehilitas partis alicnjas unde. a. 563. DejeSiones alvina. Vid. Mvi dejeSioms, Deliranut forano indigent. a. 150.
- - ► » non fenlum habent doloris. 172. Deliria cum rifu, cum ftudio, quid notent. b, 317. Delirium feu Phrenitis fymptoraatica in quo conliftat
a» 150.
- - - ecftaticum, h, 338.
- - - ex peripneumonia. 349,
- - - ex vigilia. 355.
- - - ex cranii fraftura. 363.
Dentes fordibus inquinati quid fignificent, a» 598.
Dentitionis hilloria. 411.
Diata pofl copiofas evacuationes qni temperanda fit. 16.
- exquifica 6c tenuis , ut & nimis plena » in morbis noxia. 39/^.
- cenuior , quam plenior 9 magis Isdic & fanos & agrotos. 45/^.
- quse fit plenior , quae tenuis. 41. Ejus menfura optima und« petitur. 43,
- praefcribenda fanis pro labore. 4-^.
- tenuis in fummis raorbis fervari debet» 47.
- plenior quando in acutis morbis conveniat. 49«
- in morbi incremento. 53 /q,
- in morbi paroxyfmis. 59. 85. 89.
- in crifi, & ante crifin. 89/^.
- copiofa vel parca praefcribenda pro aetatum di- verficate. 68. & pro anni temporura diverficace. 75.
- aeftate & autumno. 87.
- fub aeftuofa & uda aeris intemperie. 382.
- quaj conveniens fit fe exercentibMS. 75.
- - - humida quibus conveniat. 79.
- - - variare debet pro lacione regionum fea locoram, & confuetudinis. 84»
• • • taaea h. 167.
Diarrhna
R E R U M. 531
Dicrrb^a malam in plearitide & peripneamooLa. h, 22^, - - in ophthalmia prodeft. 227.
- • - leacophlegmatiam folvens. 368/^.
- - - es morbo diutarno metuenda. 485. jyiarrbofa remedium vomicio. 222»
Diarrb(ga aftiva a 400. ■;
Vid. etiam Alvi dejeaiones, Diapbragmatis vulnera. b, 234. Z)/>/ critici qui fint. a, 221. 239/^.
Eorum ratio ad mentem Martiani. 333.
- indices feo indicacorii. a. 221.
Qoibas dodrina de diebos crit. & indic. innicatuf fondamentis, ex fententia Mead. 238. juxta Gorter. 245 641. fecundum Grashuis. 242.
Ucrorumque ratio commentitia ex fententia Toz- zi. 227/^. * - impar apud Hippocratem qoid proprie fignificet. 231.
- medicinates feu vacui qui. 223. Diuretica pofl morbos quando conferant. 192. Dolor dolore levatur. 317.
- ad articulos a longa febre. 584. Dolorum in lateribus & pedore natura. h, 208. J>yfenteria idea. a. 540. Dyfenteria ab atra bile mortifera. ibid.
- - - cum caranculis cur letalis. 542.
- - • ex metaftafi. b, 180.
- ex mania. 336.
- ex ficca alvi egeflione, 363.
- - - vernalis. 366. Dyfuria caafae & remedia. 415,
£<
E<
ihrietatis noxa. h. 9. 342. Ecfiafts qoid. 337.
MlUbori albi ofora quid praecedere debeat. 0. 513. Ejus operatio qoi facilitetur. 514. Quomodo eadem fiftator. 515. Qoare ejos ofos fanis noQ «diBlDiilraodas, 516* Emprofibotonus quis morbus. 566, Mvipyema qaid. K 15.
h l 2 Epilfpfif
53^ I N D E X
Epitepjta qaalis moTbas. a. 309.
- - - ande gignatnr. 310 3ii/f.
• - - qnando ranabiJis per aetatis matationem. 314,
- - - in qaam prsecipae cadac «ecatem. 428.
- - - qoa actace fanabilis, vel non. b. lo, ^ - - lernalij ^,391.
Epiiepticis qax obfinc . qux conferant 316.
Equitaiio producic midam craentum. 672.
Errbina qaibus in affeQibas aarium & oculOTum no-
ceant. 105 Eryjtpelasit Datora. b. 253 frq. Er-\fipclas qaomodo tradandum. 53.
- - - in atero. 91.
- - - ofTi cenadato faperveniens. 358. Evafuqmui qao tempore morbi exhibenda. a, 260.
- - in fine morbi necelTaria. 190. Evacuantilus remediis prsparantia praemitti debent. 176*
178. Evocuiticnes i ad pricavendos a plethora oriundos mof bos, qua menfura adminiflrands. 35/i/.
- - an in principio morborum facere.conve- niat. 127.
- - - - copiofse qaando nihi! mali fignificent. 2o8. Eva:uationur» fponte fienciom confideratio refpedu re-
gionum. 24.
intoitu temporum anni. 2$, ratione aetatum. 27. refpeau habito ad morbos. 28. Evacuationihuf inter initia & incrementa morborum adr
venientibus ron fidendam. 256. Eunucborum varia ^enera. b 265.
Qai ex iilis non lal)orent podagra. 266, Exertiiatione otentibas qais conveniens cibus, a. 75«
- - - non utendam in fame. 87. Excrementa alvina. Vid. Al-iA dejeai'>nes,
Exbalctirnes animslium janiorum Senibus atiles. ^'•^^^. Expsrientia medica fallax. 8,
JC a:es alvinaj. Vid. Alvi dejeaiones, Fumes quid fit. a. 205.
Ejus caufa qnse, 213.
Famer
R E R U M. 533
Fames prohibet exercitia corporis:. 205,
- quibus vini potione folvatur. 213.
- quibos augeatur. 214. • - deietii unde. 167. Foftidium alimentorum unde. h, 204. Fatuitas, a. 390.
Fauces quae dicantur, 202.
- quibus malis affliciantur, & cur tunc excretionejS confiderandae. 203.
Febris folvit aphoniam ab ebrietate, h, 9.
- apoplefticam aflfeftionem. 314.
- qnomodo arte excitetur. a. 198. 252.
Ejus /o/tt;fo perfeftifllma car per fudorem fiat. 141. quibus fignis & quibus diebus. 226.
Qualem folvat aqoa calida capiti afFufa. 5. 405
/^-
- reciiiva quando fieri foleat. a. (5 12. • tongitudo quando pr^dicitur. 257.
- diu durans quid arguat. 583.
- acuto quas. 22o.
- tempore hiemali , przgreffa jeflate frigida ficca- que, & autumno fimili. 376.
- biiio/a quac Hippocrati 617. Febres a biie apud Veteres quae. b. 4c(5.
- continua quando folutu difSciies. a. 558.
- intermittentes per initia emeticis & laxantibus tra- £tandae. 260.
Earum paroxyfmi finguli tanquam integri raorbi scuti confiderari pofTunt. 52. & cibum tenuiflimum poflulant. 61.
Earum periodi duae partes , accefHo & ^emiflio.
Ipfarum accefHones fmgulae qujomodo folvantur. 103.
- Unta., pofl intermittentes male curatas, quomo- do traSands. 261.
Febris tipyria. 589.
- tritaopbya. 580 fq.
Febribus (in) quales non exhibendi cibi b. 439. " - - - vidus humidus confert. a. 'jgfq*
- - - - quare non dandum lac. b, i<5o.
- - - - quaudo abf^ejfus expeftandi. a, lOc.
L 1 3 Fehriiut
534 I N D E X
Febribut (in) qaando purgantia profint. Ir2.
Febres (piji) an medicamentum deorfam purgans fem-
per neceflarium. 190 fq. Fimoris luxatio. b, 325. 327.
Fiducia xgroti in Medico non parvi momenti res. o. 3, Fiemina an podagra laborent. b, 270, FraQurarum recidivae qaando contingant. a, 194, Fri^io, ad difcutiendas morbi reliquias , utilis. a I91. Frigidi exterius admoti damna. b, 32. 37. 40. 41. 54. - - - afus in tetano. 42.
Vid. j^qua frif^ida. Frigus extrenaoram in acntis morbis qaid notet. ^.331.
(^fl//i evacoationes fernnt largas , tam per alvom , T qaam per venae fedlionem. a. 24 /q. Catti in febre ardente minus periclitantur quam Angli
& Scoti. 262. Celatorum caratio. b. 40,
Vjd. Pernio. Cenitalmm putredo a calore aeftivo. a, 400/^. Cfnuum gravitas a cacochylia. 530, Cermani emetica remedia facile ferttnt. 24. Cibbofos ante pubertatem faftos quae roaneat fors. b. 3C5. Cractles faciiios ferunt fangainis decxadatiooem qoam
crafli. a, 140. Cracilium conditio. 306. Cracilibus vomitoria convenianc. 485 fq, Cravedo qualis affe£lio. 270.
- - - unde. 371.
- - - cur in fenibus aegre coqoatar. 270. •? - - vernalis. 392.
Gravida quando purgandje. a. 479
- - - qaando venae fedionem ferant. 482.
■r - - habitus gracilis, abortui obnoxije. b. 94,
- - - febre detentae quando perirlitentur. 121.
- - - experiuntur menftruornm fluxum. 137, Cravlia^um mamma fubito gracilefcentes quid deno«
tent. 83.
Easdem la^le manantes quid ljgnificent.115.
- - - durae qnid indicent. 117. Cravidis nom morbi acoti letales, 67.
Cravidfi
R E R U M. 535
Gravidh num venae feftio conveniat. 6g,
- - - dejediones alvinae nimiae abortam faciunt, 75. Graviditas ex quo aeftiraanda. 114.
Ejus figna incerta. 138 /j. Gutta. Vid. Apoplexia*
H.
Hamoptoe qnibus lignis a fputo &^initu craento di- gnofcatur. b. 25, Hamoptoe quando recrudefcat. 40. HamoptoHcis Jac. 16$,
Hamorrbagia fpontane^ qose bonse , qupt malae. a, 2i fq, 541.
- • - quomodo fe habeant refpefta regionum»
24.
- - - mtuitu anni temporum. 25.
. - - juxta diverfas aetates. 27.
- 9i - funt inprimis Vere frequentes. 392^
- - - quando alvum hurae£i:ent. 543.
m - in morbis quando falutares. 657.
- - - pracfentes ant futurae quomodo applicata aqua frigida traftandae. b. 52.
Hsmerrbagiarum confeQaria mala. 344.
- - - • criticarum faturarura figna. c. 198. Hamorrboides folvunt maniam. b, 246.
Earum fluxu folvuntur affeftus melancho- lici & neprhritici. 214.
• • - funt falutares in varils aliis callbus* 2150 a. 22, 28. 2g.
- - - quibus fint familiares. jo6. 431.
• - - Earum nimius flu^us quomodo compe<* fcendus. b» 216.
JhjtSLS confiftens iis eft obnoxia. 27. - in Graecia falutares. a. 432.
- - - Criticarum futurarum fjgna. 199.
Moiimina haemorrhpidalia unde. 431* Heaiea.Vid. Tabes. Hetleborus, Vid. Elleboruf, Hepatis vulnera. b, 242. Htems quos gignat mcrbos. a, 405. Hiemis morbi poft aeftatem ficcam frigidamque , & aa- tumnum pluviofum tepidumque. 369.
L l 4 Hiemii
53(5 r N D E X
Hiemis morhi poft sllatem ficcam frjgidamque » & aa- turonom fimilem. 373.
- - - vidus. 76.
Hi/panis vomitus bilioli cum febribus , diarrhceae ac dys*
enteriac exitiales frequentiffime fuperveniunt. 25. Hollandia (in) cur frequentes vomicae ac phthifes. 359. Horripilatio, Vid. Borror» Horror ex fudore. b. 535.
Quando CQjitingant horrores. a. 553. Horroris medela. b, 431.
- - - idea, juxta Hippocratem. a, 553.
ex mente Galeni. 553 fq, Celfi. b. 34. Hydropj curatur fomentis, & propinatis medicamentis. a. 105.
- - - ex mania, b, 336.
- • - afcites ab hepate, malum, 430.
- - - ficcus Vid. T^mpanites. Hyfe^catbarjis quae producat mala. b. 8.
Hypnotica medicamenta quibus in morbis conferant. a,
148 fq. Hypocbondriacis num conveniat lac. b, 161. Hypocbondriam quid. 295,
Ejus dolor folvitur a febre. 296. Hyjiericum malum, Vid. Pajfto byfterica.
I.
I
aeras qualis morbus. a, 613. laerus fuperveniens quando febrem folvat. 616* 62t, •m " ' qnando perniciofus. 618. - - - difBcile eft malnm in acutis. 623. laus. Vid, ^poplexia, Ileus, Vid. Volvulus, Jmpetigines. Vid. Licbenes, Impoier^a virilis. Vid Sterititas viritis. Impura corpora qujc. a. 179. Inedia vis medicinalis. b. 435. Jnfantibus familiares morbi qui. a. 407/^.
lisdem praefervandis, actGllendis> aptumme-
dicamentum. 409.
Eorum morbi a dentitione. 411.
Vid, Pueri,
•ejia
R E R U M.
537
IngeJiA qaando corrumpantur in corpore noftro 45.
- - - cito conficienda celeresfaciantevacuaticnes.207, Tnfania. Vid. Mania,
Inteffinorum valnera. b. 2^6,
Ipecacoanba laudabile vomitoriam. j. 518. 520.
Ifcbiadicus dolor qualis. b, 325.
Judicatio vel jadicium in morbis. Vid. Crijis,
^uvenes quibus morbis praecipue obnoxii. a. 27. 424.
- - - cur frequencias fenibus agrotent. ^-j-ffq,
- - - rarius, quam pueri, epilepfiam patiuntur. 310.
lis confert alvus fiaida. 331.
- - - quoraodo praeferventur a pulmonara morbis. 460.
Juventus quibus includatur annis. 69. 424.
L.
L
rac quibus conveniat, quibus non. K 175.
Ejus differentia fecundum aniraalia. i6p. ufus ia medicina apad Antiquos. 152. Laais afinini virtus. 153. 156, 169. Lachrymare fine voluntate quid denotet. a, 597. Lajfftudo quid fic , & ejus fpecies. 168 fq. Lajfuudinis remedium. 320.
- '- - - fenfusinfebribusquid futurumfignificet. 559« Lepra Grsecorum. 392.
Leucophlegmatia quid 6. 369,
----- quomodo folvatur. 370.
Licbenes, a. 399.
Lienofi qui, b. 299.
Lienofis dyfenteria quas bona , quae mala. ihid,
Lienieria quaiis morbus. a. 511.
Ejuscuratio. 512. Ligati, intuitu impotentiae virilis, qui dicantar, & quW
fit Ligatura. b, 145. 148. Lipotbymia vehemens & crebra quid arguat. a. 2S1*
- - - - a rupto intus abfcefTu. b. 343. Literatis unde frequens de oculis querela. «^ 154.
- - - fomnus meridianus ntilis. 159. Lumborum dolor a cacochylia. 530.
- - - - ab aliis caufis. 650. Luoatici qai dicancar. 309.
L 1 5 Zufimmi
538 I N D E X
Lujitanh yomhns biliofi cum febribas, diarrhoee ac dy-
fenteriae exitiales freqoentiflSme fuperveniunc, 25, Zuxationem recidivs quando fiant. 193.
M.
M<
Mcileiuu Vid. Gracites. Mammarum com utero confenfas. h. 84.
- - - - com cerebro an detar confenfas. 88. Mania qoalis morbos. a, 390.
- an a mammarom morbis. b, 83.
- per revulfionem folvitor. 246.
Quse fuperveniencia ipfi falutaria. ^^6, ^arafmus, o. 438. Marafmi /eniiis curatio. 474, Medicamenta, Vid. Jiemedia, Medicina ars longa efc. a. 5.
- - - brevem habet occafionem feu tempotis oppor- tunitau^m. 6.
• - - ars eft conje£J:uralis. 8.
Medici in quibusdam rebus gratificari debeot segfotis. 14.
- - - quando mioiftri naturae, quando magiftri eflTede- beant. 107.
- - - plus interdum quiete > quam movendo atque agendo proficiunt. loi.
Medicis imputantur aegrotorum errores. IZ» Melanckolia Veterum. 375.
- - - - eft Maniae fpecies. 390.
- - - - fedatur convulfionibus. 254, Melancbotici qui. 490.
Ipfis conveniunt purgantia. ihid, Metancboticorum morhorum periculofi decubitus. b* 32o# Menjlrua a naturali ftatu abeuntia. 80.
- - - flonnt gravidis. 137. Menjlruorum fluentium falubritas. a. 21«
- - - criticorum inftantiom figna. 199. •• - - ' immoderatorum remedia, b, ill.
- - - - non r(3e procedentium mala quomodo dccli- oanda. a, 460.
- - - - per aetatem cejjfantium confeftaria quomodo prscaveantur. 464 /f.
Menflruorum
R E R U M.
S39
Menjlruorum fiuxus fuffitu ciendas. b. 64. Menjlruis fiuentihus faperveDiens convaliio aut lipothy* mia. I2g.
- - - nimits qni faperveniant morbi. 126.
- - - fupprcffli vel jafto parcias fluentibas qa« mala contingant. 127.
- - - obftruais an vomitoria ? 72. • - an hsemorhagia nariam ? 73.
Mente vatere feo conftare quid fignificet. a. 266, Mentis funaiones fe habent ot fangois & homoram ad
cerebrom raotos 150. Metus eflFeftiis in corp. hum, b. 251. Midus cruentut plus aotomno qoam vere incidit. a 2$,
- - - onde. 660 fq, 672. 680. Moeror. Vid. Triflitia,
Morbiltis (in) qoando indicentor vomitoria. 520. Morbiilos (poft) evacoantia 6c roborantia adminiftranda
font. 190. Morbi acuti qoi. a. 208.
eorom divifio 219»
ipfornm pracdi£liones incerts. 208 y^.
• » - v^/ti^ acuti qai. 492.
in iis quando porgandum. ibid, Morbi cbronici feu longi qni. 217.
- - - conj^ruentes. 260.
• - - tf plethora. 33 /^, qoomodo praeveniendi. 37,
- - - qui recidivant. 186.
• - - tftfw vigent nil movendum efle , qui intelligi de^ beat. 262.
Morhorum dignotio ex quibus facienda fit. 10 fq.
- - - tempora quatuor. 52.
... brevitas vel tongitudo qoi prxnofcatur. 64. 573« . - pr/nci/nam , quomodo intelligendum. ^10.113.
- - - retiquia faciunt recidivas. l82» quoraodo tra- £landae. 190/^.
Morhus morho levatur, 317.
- - - - arquatus, Vid. Iderus.
- *• - - attonitus Vid. Apoplexia,
- • caducus. 307.
- - comitiatis. 308.
- - confians, inconftanSt 354 A«
- - divinus. 309.
: - HmuUut, ibid«
^
S40 I N D E X
Morbus tunaris, ibid.
- - - - magnus, ibid,
- - - - regius. Vid, Iderus,
- - - - /acer 309.
- - - - /onticus. 308.
- - - - qui fputatur ibid.
Jlfor/ oaturalisi fenilisi fine morbo. 437,
- repentina evenit iis , qai fa?pe fyncopen patmntnr. 281. Mulifres, Vid. Faemin£,
N.
N<
arcoti^a» Vid. Hypnotica. Narium hamorrbagia pueris familiaris «11 a. 27. Ejus fa- labritts. 21. pravicas. 22.
- - - in maltis morbis prodeft , in aliis obeft. 29, folvit farditatem. 610. corapefcit febres. 611. quando febris folutionem indicet. 653. folvit obftroftionem menftraoram. b, 73.
- • - an conferat in Quartana. 482.
- - - bamorrbagia eritica inftantis ligna. a, 199. JSfeapoU ogrotantes zgre feronc faogoinis miiHonem. a,
24. Nervorum volnera. h, 244,
o.
o.
He/t. Vid. Cra/}i. Ob/upe/centia. Vid. jSpoptexia, Ocuti in fomno conniventes qoid arguant. B, 315.
robentes a vomita. 334.
Ocutorum dotentium remedia. 411.
Omentum defcribitar. loi.
- - - per vulnos foras excidens. 324.
Cphtbalmia ficca a qaali temporis^ conftitatione. a, 375,
Ophthalmia epidemica qoando inprimis, 353.
Opiata purgantibus admifcere confert. 176.
Orgafmus bumorum. Vide Turgere,
Oris exulcerationes a calore sftivo. a, 400.
0/ carif infe^am qui fe manifeilec. ^.332 /^«
Offtam
R E R U M.
Cjjlum ab Qlceribns corrmptio. 304» 0/citationis defcriptio Sc medela. 431,
541
P.
P.
adartbrccace Wppoctsitinon ignota. ^.473. Paroxyfmus quid. a. 59. Parius iniUds aci exploretur. h. 120. Pajfio byfierica pellitur (lernQtatione. 77,
Ejus gerias. 78. Pavores in febribus. a. 629. Periodus feu circuitus in morbis qnid. 61. Peripneumonia ex pleuritide. b, 348. Pernionum curatio. 37/^. Perfpiratio fomni tempore fit parcior. J. 77. 147«
- - - - impedica laffitudinem fpontaneam creat. \6^, Pejlitentia educandae alendseque quae faveat aeris con-
llitutio. a, 38 r. An in ea profint vomitoria. 519,
520. Pbarmacopceorum culpa , <& frans 9 nocet & aegroto &
medico. 15. Phrenitis, Vid. Delirium,
Quid proprio fenfu Phrenitis fignificet. ^.419. Pbtbijscorum. ultima fcena. 22 /g.
- - - - alvi profl.uviam exitiale. 27. Conf. Tabes,
Pingues, Vid. CroJ/t*
Pituita falfa VeteTHTQ.' d, ^yi.
Ptetbora quos creet effeftus morbofos. 33.
- - - qnando per adminiftrata evacuantia folvi de* beat. 36. 37.
Pleuritidis verae ingenium. h. 15 fq. 29/^. 347. Pteuritici in quibus regionibus bene ferant venac fediO^-
nem, in quibus contra a. 24 Pleuriticis nocivum eft alvi profluvium. 107.
- - - quando alvus ducenda. 105.
- - - quaiido vense feftio inftituenda. 104. Podagra qui fint obnoxii. b. 59. Ejus terminus ul^*
mus. 309. Quibus anni temporibus vigeat. 318.
- - - caufay mucilago abundans. 319.
- - - curatio applicatione aquae frigidaB 59. Poloni facile ferunt fanguinis miffiones. a. 24.
Polypi adeft fufpieio in iis > qni fxpQ patiuntur fyncp* pen^ 28 1. Qaibufi ^euibtu inpxious fiant polypi- 425»
54« I N D E X
Potus frigidi noxa. b. 38.
Pradiaiones falatis vel mortis in morbis fant incertaf, a, 208.
ande defamantar. 209/^. Pueri cur inediam ferre nefciant. a» y2»
- - - an arthritidi obnoxii. b, 274. Puerorum conjiitutio. a,yi,
- - - morbi quomodo folvantur. 421, eorandea «tiologia, 457. & prophylaxis. 458.
Pueris familiares morbi qai. 416. 420*
- - - freqaeos epilepfia. 310.
- - - quae freqaentiffimac evacuationes. 27.
- - - viftas convenic hamidus. 80. Pueritia quibus finiatur annis. 69. Pulmonum inflammatio. Vid. Peripneumonia»
- - - - morbis obnoxii inprimis Juvenes. a* 426. Purgantia per otvum an fanis conferant. 273.
- - - qaando indicentur. 523 fq^ 525 fq.
- - - praecedere debet venae feftio. 526. 528»
- - - qua anni tempefiate magis conveniant. 482.
- - - qualia in allate , 485. conveniunt craps, 487. extenuotis car non conveniunt. 272. quando gravidit conferant. 479 fq*
- - - an debite operata » quando dejicitar muci copia, & seger infigniter fe debilitatum fentit, 138.
• - - fortia quibus flipentur fymptomatibus. 274, iis praemittenda funt praeparantia. 176. 177.
- - - quando valentiora in morbis coDferanc » quan- do debilia, 139.
- - - aliquando data in fehribus promovent crifin , I02. inprincipio morhi quando prohibeantur , 1C7. ao in principio febrium putridarum exhibenda fint,ii8* qualia in principio morborum exhiberipofllnt, 129/f.
- in morbis acutis quando danda , quando vi-
tanda, 112/^. ... qaando conducant ad praecidendas morborum
recidivas, quando non. igi fq. Purgantthus opiata admifcere convenit. 175. Purgatio nimio. Vid. Hypercatbarjit. Pus non fit fine febre &c dolore. a, 318.
- - an a materia catarrhofa. b. 400/^. Puris bonit Sc mali, qualitas. 409« Pujiuta olc^rofae vernales, a, 394,
Qaarme
R E R U M. 543
Quartana conftderatio, a, 247. Ejas contamacia tinde. 249. An femper falataris. b, 190. an hsmoirha- giifiy vei vens fedione> peiiatar. 482,
R.
Raucitat qnalis affefliio. a. 279. nnde fiat. 371. in fe- nibus qaomodo caranda. 280. Recidiva morboram quid. a, 182. 187. Tres earam fpe^ cies, 187. aliae aliis tatiores > 187/^. qaomodo prse* cavendae. 190 fq. jRecidivarum metuendarom /igna, 185 /q. Jieconvate/centibus ex morbo qaare obfic vidus plenior*
O' 45« Refeaio extenaatoram quomodo fieri debeat. 173.
- - - poit morbam , quando pariat recidivam. 184. Regiones non omnes eadem ferunt in morbis auxilia. 23.
- - - crifi in morbis acutis faventes. 93, eidem im- pedimenta ponentes, ibid,
Hegionis mutatio epilepticis prodeft. 315.
Remedia immutanda in morbo, non medendi ratio. 328«
- - - beroica quie , & quibus opponenda morbis. 48« Remediis calidis in morbo calido utitur Hippocrates. 95» Repletio. Vid. Pletbora.
Refolutio nervorum apad Celfum. a. 282, Re/piratio difficilis in febribus quid indicec 630* Rigor generaliter quid notet. b, 34 fq,
- - - apud Hippocratem. a. 553,
- - - ex mente Galeni. 554.
- - - in paroxyfmis febrium intermittentiam ex Sy- denhamo, ibid.
Ejus in febribus continais idea. 547 /j. tres fpe- cies in febribus, 555 fq,
- - - ptetboricus, 556.
- - - (n febre continua freqaenter incidens qaid argaac* 586.
- - - infebre ardente criticas. 605.
- - - periodicus febres intermitt. folvit. 620 f^» Rigoris origo in lumbis. b, 188.
Roma vomitoria & pargantia forcia non bene cedane» «. 24.
RQma
544 I N D E X
Roma pleurhkis vense fefl;io obefl:. ibid, Rtaus poft afiumcos cibos & potus. 163, - - - in lienteria. b. 'i^'] f*i* Rupia qufi dicanturv 250.
^ativa mmlx. in os affluxus in state fenili. a, 445. Sanguinis abundantia nimia. Vid. Pletbora,
- - - miflio. Vid. Vena feaio.
- - - profluvia. Vid. Hittnorrbagia.
- - - ex pulmonibus rejedio. Vid. Hamoptoe, Sani an purgari per alvum debeant a. 273.
Sanitatis confervatio per evacuantia quando locum habeat.
37- . Satyriafmt. 417. Scabies Ccca fenum unde. 442. Secundinarum extra£lio. h. iio. Seneaus prima aut cruda qu2. a. 6g, Seneauiis diaferentia. 72. -' '- - tres periodi. 433.
- - «- defcriptio in S. Literis. 446.
- - -. retardatio. 471. Senum conjiitutio. 72. 434,
Senes qui ineiiam ferant , qui non. 72,
- cur foLrihus acutis noa adeo finc obnoxii. 73,
- qui hzb^^Lnt Mlvum Jiccam , qui bumidam. 212»
- - quibuf mcrhis inprimis obnoxii , 277. 434 fq.
- quos non patiantur morbos. 460 fq. Morborum ipQs familiarium prophytaxis, 461 fq,
Senihus familiares frequentes alvi dejeaimes, 27, '-• - - carnes & vinum conferunt. 280.
- - - frequens flforr7Zf;/o conducit. 160. • - - non facile epilepfta accidit. 360
- - - propria ahusjicca. 331.
- - - T2ixo bamorrbotdes, 431,
- - - fab qua aerjs conftitutione metuenda morsfuhi* taneoy hemiplexia. 361.
- - - conveniens rf/<f w. 467 y^.
Senfu doloris vel raorbi qui non afflciantur. 172.
Septenarius numerus corpori liumano veluti crifimus. 452»
Seri laais ufus ad purgandum. ^.153.
Sideratio, Vid. Apoplexia.
SinguUut ex haemorrhagia. B, 7. SinguUut
R E R U M. 545
StnguUus ex purgatione mulca. 8. 40:?.
- - ab inflacnmato jecore. 132. 136.
- - a vomitii. 334.
- . - remeiia. 22o. Sithutop an lac. i(S2.
Sitis a famco purgante quid notet. J. 524,
- - tollitur cicra potum. b, 62.
Soljlifia periculi plena lunc , prccipue seflivorn, a, 85. Somnifera medicamenta. V^id. Ilypnotica, Somnuj qaid fic a. 147.
- - - delirantibus necefTarius efl. 150. -\ - - meridianus quibus conferat. 159.
- - - ficim toliit. *. 62,
Somni tempore alimentorum promovetuf eoaio , fed pef fpiratio infenfibilis fit parcior. a. 77. 147.
- - - nimii vel iramodici caufae 152. & efi^e£tas, 158. Somno quam diu fanos indulgere conveniac. 156 /q.
- - - (ex) in morbis qxix prognrfs haberi potelt. 146. Spadones qui fint. b, 265»
Spafmus, Vid. Convulfio.
Sphacetum inter & necrofin Veterum differentia. h. 419,
Spbacetifmus ofiis Hippocrati quid» 472.
Spina ventofa Hippocrati ? fub nomine fphacelifmi , co-
gnita fuic. 473. Spuma quid. 381.
- - - circa os ftrangulatorum an mortis indicium. j. 286/^. Quid illam conllituac. 289.
Sputa ex quibus proveniant locis. b. 23 fq,
in febribus concinuis qualia bona , vel mala. a»
587. Sputum purit ex fanguinis fputo. h. 353. Sterilitas fceminarum ab omento. 103.
Ejus caufae aliae. 141» Sterilitatis virorum caufae. 144, Sternutatio quomodo fiac. 422.
- in paffione hyfterica , in dii5ci!i partu coQ- ducit. 77. 79. an ad expellendas fecundinas. 110«
- - - damnofa foeminis ftatim a coXtu. 77/^.
- eft fingultus remedium. 218. Vid. Errbina.
Strangulati quo genere mortis pereant. a. 2^,
- - - revocantur ad vitam. 28^. 288/^, Stranguria tres caufs, b, 130. 415,
Voh II. M ra Stranguri4S.
54(S 1 N D E X
Stranguria an venae feftio? 284. ^iC»
- - - ao vini potio ? 416. Suhmerff an aquam potent. a, 295. 304^
- - - revocantur ad locis nfaram. 297. Suhmerfis fere fuffocatis qaomodo faccorrendam. 299, Suhmerfiom faSix /uffocaiionij indicia. 292 fq, Sudamina, 398.
Sudoris materia eadem qaz nrinz. 568.
Suior muttui a fomno ia fanis , quid fignificet. 575.
- - - femper floens car fignificac morbum. 576 fq,
• - - febricitandumyyf»p;of7»j/fVti/. 604.
Sudore car perfediflime /o/wmr /i?^fi/ , 241. & qaando
falatariter, quibasque fignis id cognofcatar» 568. Sudores in febribus qui boni, 568. qui maii. 569.
- - • ffigids fub acnta febre quid portendanc. 570. . • . partieulares qaid notent. 572.
» - - f M dUbus judicasoriis qui mali , & qai boni. b»
• - - qaa ratione ctendt, a, 351. Sudorum criticorum inftantium figna. 199. Sudoriferorum ofus poft venae fedionem & pnrgationem
tatior & efficacior 527. Saffitus aromatum ufus in medicina. b, 64. Saffocatio ab externa violentia quotuplex. a, 287.
- - - fubmerforum. Vid. Submer/i.
- - - ftrangulatorum. Vid. Sirangutati, Suppuratio quando non innotefcat. b, 297. Surditas a biie flava. a. 545.
- - - toliitur dejeftionibus biliofis. 546. 548. Symptomata in morbis veliementia , maligna , micia fea
benigna. 55,
- - - - cricica qaz , & qaomodo diftingaantur a morbofis, 196. 197.
Sync(^e qaid. 281.
L abet eatarrbofa fea colliqnativa. «.371.
Tabe/centibus cur autumnus faneftus. 35^
- - - - quales purgationes. 48S.
- - - - an lac' ^. 163. Temulentia. Vid. Ebrittas, Tenefmns qaid. 3<>7«
Tiwfmiit
H E R U M. 54?
Tene/mut in foeiDinis efl caofa abortns. ^66» Tertiana, In hac febre qaando medicamentum deorfam pargans profic. a, 26^,
- - - autumnalis cur difficilis (anationis. 249. Tertians exquiftta geniaa. 606 fq,
Tetanus qoid. b. 12. 34. 42.
- - - caratur aflfafione frigid». 43. Tbladia, Thlafia qai. 265.
Timor, Vid. Metus
Tranfpiratio, Vid. Perfpiratio*
Tremor qoid apod Hippocratem. a, 553.
Ejus natura expiicatar. ^.35. Tremores delirio folvuntur. 257. Tricbiafts qoid fignificet apud Prafticos. a, 66Sm Trijlitia effedus in C. H. ^.251. Tubercula, a, 395.
- - ad articulos a longa febre. 583. • • - non femper erroribas in vida impatanda»
585. Tuberculorum in meatu urinaifo malitia, 683. Tumores glandularum in febribos qui mali. a, 602 fq, Turgere quando humores corporis nollri dicuntar. 125,
Hzc voz duplicem fenfom habec. 481- Vid. etiam 492. Tujfis caufa efficiens. b. 423. Tujfes ferina quac. a, 6ci.
- — bydropicorum. b. 280.
- - - jicca qu2c In febribus ardentibas non faciant fitim, a. 6qo*
Tympanites quid. 498. 504. Ejus figna. 502. 506.
Juvantia & nocentia in hoc morbo> jaxtM Baglivum. 500. Tympanites multiplex. 505.
- - - - qut diftinguatur ab afcite. 507,
Ejus curatio varia. 508 fq, Typuj a periodo in morbis differc. 62.
V.
V.
arins in cruribus folvnnt maniam. b, 2^6, pariotarum eropcionem prsecedent^ convuljiones , tic 8c illis jam prodeuntibus fupervenienies » npn fempet Bials« «. 253 /i*
M m 2 yarhth
54» I N D E X
yoHolis alvi flnxio obeft. 107. ^^
- - - qaando conferanc typnotica* 148*
- - - quando vommria. 520.
- - - quando purgantia , & qualia. 529,
yariot as ("poH) evacuaniia & roborantia adminiilranda funt. 190.
- - - nomerofas venam fccat Sydenham. 192. y^ena feaio quibus in regionibus bene feratur , in qui-
bus contra 24.
- in pleihoricis quando & qualis fieri debeat. 35,
- a quibus facilins feratur. 139. 140.
« ad animi deliquium inilituca qaando conveniat.
in febribas exanthematum eraptionem accelerat, 102.
- in plearitide quando conveniat. 104.
- '• in roorbisacutisquando inllituenda. 132. 136.139.
- praevenit morboruni inflammatoriorum fuppuratio- nem. 657 /q^
- pofl variolasnumerofas.Sydenhamo probatar; 192.
- medicamento parganti praemitti debet. 176. & qaare , 526. 528.
- fieri debet ante ufum fudoriferorum. 527.
- in gravidis quando inftituenda. 482 J^entriculus nimis repletus quas inferat corpori •noxas.
43- VentricuU vutnera. b. 237. ^entricutum roborantibus opus habent convalefcentes. a»
190. yemorum confideratio. 343 fq, •T^^r quando faiuberrimum. 357. quando malam. 359.
quos gignat morbos. 389 /j. ^eris viftus. 76.
Vernales morbi quomodo prsecaveantur. h. 307/^. Veratrum. Vid. Elteborus albus. Vermes in pueris unde. a, 417. Vertigo quid, 384. 'S^^,
- - - ab auftrina conftitutione. 385.'
- - - tenebricofay per confenfum, culpa contentoram in ventriculo. $21 feq.
Veftca urinariae fcables. 670. vulnera. b, 231. Veftes gravidaxum adftriftae fcetui nocivse. 96. Vi^ui mntatio epilepticis confert. a», 316,
Vid, Dieta. ^gitia
R E R U M. 549
PigUia quid. 155.
Figilia nimia caufae, & noxae. 153 /^.
T^num quomodo lac fenum. 470.
Ptni potio qnibus famem folvat , quibns augeat. 213/^, yina qux eptlepticis obfint. 3l<5. T^inorum Gracorum natura. ^. 342. yires corporis ex quo sftimandas. a, 140. Virilis feu confiftens setas quse, 68. 430.
Ejus conflitutio. 72. Inediam feu tenuioxem vidum fuftinere pateft. 72 /^. - - - Sanguinis evacuationi per haemorihoides obnci-
xia eft. 27. Virilis Atatis morhi. 429. yita humanse brevitas. 4. yitiligines. 394.
Ulceris a, vulnere dijlindio. h. 361. Ulcera interna lafte curanda. 173.
- - - tumentia. 177.
- - - glabra. 2o6.
- - - fangninem fundentia. 361. Uicerum recurfus quando evenit. a. I94, Volvulus quis morbus. 403. ^. 345«
- - - curatur a febre accedente cum copiofa nrins excretione. 30I.
VomitGria qua anni tempeftate magis conveniant. a. 482. 486.
- - - - an gracilibus .? 485 fq.
- - - - quando indicentur. 517/^« 523.
Eorum facilis uc fit operatio 9 corpora prs- hnme£Uri debenc. 177.
- - - - an conferunt in acutorum principio ? 133/^.
- - - - prohibentur formatis jam a natura per bubo- nes & carbunculos crifibus & abfceflabus. 519.
Vomitus fponpaneas quis utilis , quis pravus. 2o.
- - - plus autumno quam Vere incidit. 25.
- - - a calore aeftivo. 400.
- - - quibus in morbis conferat vel obfit. 29. ic6.
- - - criticus cur falutaris. 2o. quibus fignis futuru-s indicetur. 198. 200.
- - - folvit diarrhoeam. h, 222.
- - - ex rupto ad interiora abfcefla. 343.
- - - eruentus falutaris , vel malus. 395. uti curandus. 3p7. foeminarum quoroodo folvatur. 7,
M m 3 Foracifai,
550 I N D Ei X R E R U M.
Voracitai , caafa prscipna morborum pneriliam. a, 416.
Vox deficiens. Vid. Jlpbonia,
Urina varia diverfo tempore , b, 441. varioram homi-
nnm. 443/^. ^ - hominis perfeSe/jm, a, 640.
- crajfa in febribus. 632 /<y.
- tenuis ia febribus. 635 /^.
- crajfa & turbida fea fabjugalis in febribas. 636 fq, •> • nubecutam habens rubram in febribas. 639- 641.
- perfe6le pellucida in febribos acocis qaid nocet. <54o. 642 fq, 645 fq>
•• - pondere tevit & confiflentia tenuis quibus in mor- bis. 643*
- copinjior folvit borborygmos. 649 fq.
- copiofa no3u reddiu quid fignificet. 685.
- qualis, & quo tempore, pravenit abfceffum in fe- "bribus. 651 fq. 657.
- fanguinoUma , 6cpurutentay quid fignificet. 6$Sfq* 681.
• - furfaracea, ande tah*s. 660. 670.
• ^am fedimento capilliformi , 665 /^. 670. farinofo, 5« 374. W//0/0 (flavo) 378.
- difpdrata five varia. 380.
• buUas ezcicans iexi /pumofa» sSi.
- - oleofa, 387.
27nW infpeaio quid doceat Medi*um. 440/^. quid non
doceat. 457. Ejus praecipuus ufus, 458. •* - triplex materia, 442.
- ' - corona feu circulus. ihid,
- contenta Medico examinanda. ^iSf^* Ufiio in ifchiadico malo. 327.
- - - in morbis extremum remedium efle debet. 488. Vteri Eryfipelas. ^.91 fq, flrangulatas. Vid. Paffto byfle-
rica,
* - - flruaura & fitus Veteribus ignorata. b, 99. 108.
- - - fuppuracio. 107. Vutnera tumere debent. b. 181. M^tttnerum tttatitas, 2« 8 Scfeq.
INDICULUS
INDICULUS
Focum Gracarum. 'ax<Pu, a, 394.
Ai*xcc9oufu. h, 17,
ATOTlTiX. 204»
Axoi-xn^. 471. 'ArffioMa-f^ei, a, 282.
A(Pvficc. 283. BAjfrar. ibid. Bi)| y^o»TtKif. 445»
r«»»}\ ^. 203.
^£x»A)j|{5. fl. 282.
E/Ap«T>5(r<5 ibid.
EujfjifOTCf. b. 106, 'Elecf6^a,eCT». a. 29 5 • E'j6ecfx<rix, 437« ^aptlii. 213.
Ka^^iMyfA.cq. 521. K«r«TT*ff-<{. 283. ^^*"»*» po. K«ro5 16S, AiJTe4v;^/jf. ft, 342»
AftA;''''*^. fl. 393. A««xij. 394«
Ai/w/o^. 213.
MfA*e«. 394.
MiTsat^at. b. 210.
*O^S.f, ofyxrfjbU. a. 125,
IlAfyp*, TAJt/po». 6, 347,
iitfws. a. 145.
S«(»T«^»«?, 522.
'ZrcctrfAo^ y a-jrita-fAoc, h, ^Q; S^^KiAa^, <r^fl»xfAta-/t6o$. fl. 283,
'Tro«-po^»i, iT«TpoT»i, 182. ^ecpfJuecKttnif, I33, 4>«p«y|. 202, ^^AvKrtf/ytft sAx^^(. 395,
^ftfi^. h, 419.
^ufiftCTtc, 0. 203. 395.
Mm4 SYLLABUS
SYLLABUS
AUCTORUM
perZcompcndia citatomm, A.
Aa. Hafn. TiiomJE Barthorini Afla medica &: philo- fophica Hafnienfia. Hafniae 1673 &:/<'^. 4°. jia. Med, Berol Afta Medicorum Berolinenfium, col-
le£la & digeila a Jo. Dan. Gohl &c. Berolirii 1717 &
/^■^. 80. jiauar. metb. med, Afluarii methodi medendi libri VL ^lituar. defpir, Ejafd. de a£lionibus & afFeftibus fpiritus
animalis, ejusque nutritione libri II. Ac^uar, de urin Ejufd. de urinis libri VII.
Haec tria junftim prodierunt h. t. Aftuarii Joan-
nis filii ZacharisB opera, Parifiis 1556. 8°. yiichh. de Equit. C. M. Ariolphi Difl:'. phyf. medica de
Equitationis eximio ufn medico. Lipf. 1713. 40. A. E. L. Afta Eruditorum Lipfiae poblicata an. i683
ad nfque 1762 in 4°. jdct-us. Aetii Araideni Medici clarifiT. libri XVI. in trej
difl:ributi Tomos , quorum prirnus & tertius a J. B.
Montano Latinitate donati , fecundus vero a Jano
Cornario. BafiJ. 1533 & 1535. fol. A. Getl. Auli GeJlii Noftium Atticarum libri XX. Cu-
riae Regnitianje 1741. 80. ^lberti de pra/erv, Liter. morh. Mich. Alberti DiflT. de
praefervandis Literatorum morbis. Hal. 1733. 4°. Albrecbt effeci. miif. Jo. Wilh. Albrecht Traaatu.s phyfi-
cus de effedibus Mufices in corpus animatum. Lipf.
1734. 80. AUx Tralt. Alexandri Tralliani Medici libri duodecim,
Gr. & Lat. Joanne Guinterio Andernaco interprete
& emendatore. Rafil. 1556. 8°. Apul. L. Apuleji Opera omnia quae extant , emendata
& aufta : cura Peiri Colvi. Lu^d. Bat. 1587. 80. Mret, Aretaci Cappadocis Medici de caufis ^cfignis, nec
poq
llj^
SYLLABUS AUCTORUM. 553
non de coratione acutorum , & diuturnorom morbo- tum libri, Junio Paulo Craffo interprete. forma mi- nore, fine loco & anno impreflionis. monente tamen Fabricio in Bibl. GrEc. T. 3. p. loi. excufa eft hsc editio Parifiis.
Arijlot, Opera Ariflotelis Gr. & Lat. Lugd, 1597. 8^. maj. 2 vol.
ArnalJ. Arnaldi de Villa Nova Explicatio faper Cano- nem Vita hrevit. Exftat in Ejus Operibus Omnibus, cum Nic. Taurelli annotat. Bafil, 1585. fol.
Ajlruc morh. Vener, Jo. Aftruc de morbis Venereis libri IX. Parif 1740. 40.
Atben. Athenaeus Grjeco-LatinusCafaoboni. Lngd. 1657. fol. Latine tantum , interprete Natale de Comitibus. Logd. I55<5. 8«.
Aurelian. Cselii Aureliani de roorbis acutis 8c chronicis libri VIII. Jo. Conr. Amman recenfuit, &c. AmfteU
1709. 4^
B.
Bacmeift. diat, aut. Jac. Bacmeifteri DifT. de eo , quod fanitati obeft circa disetam , maxime in aulis. Tu-
bing 1736. 40, JBaco de augm. fc. Franc. Baconis de Verulamio de au-
gmentis fcientiarum libri IX. Amftel. 1662. 12®. BacQ H. N. Ejufd. Sylva Sylvarura , HyjQ Hiftoria na-
turalis. ibid. i66t. 12^. Baco Hiji. V, tS M. Ej. Hiftoria Vitae & Mortis. ibid.
1663, 120. Bagliv. Ge. -Baglivi Opera omnia medico - praftica , &
anatoroica. Antverp. 1719. 4**- Baier Adag. Med, Jo. Jac. Baieri Adagiorom medicina-
lium Centuria. Fft. & Lipf. 171 8. 4°. Bcirtbol. Epifi. Thomae Bartholini Epiftolarum medicina-
lium Centuriae IV. Hagas Com. 1740. 8**. Barthol, H, A, Ejufd. Hiftoriarum anatomicarom rario-
rom Centuriae VI. Hafniae 1654 & feq. 8"*. Barthol, de nive. Ej. de Nivis ufu medico obfervationes
variae. &c. ibid. 1661. 8°. Bortbol, Peregr, med, Idem de Peregrinatione medica.
Hafn. 1674. 4«. Battie Princ. anim, Gulielmi Battie de principiis anima-
Ubos Exercitationes XXIV. Lond. 1757. ^^.
M m 5 Bdlin^
554 SYI^LABUS
Bellin. de urin. &c. De arinis & pQlfibas , de tnifCone fangainist de febribos, de morbis capitis , & pedoris» opas Laur. Bellini , cum prsef. Jo, Botmii. Francof. & Lipf 1585. 4°.
Berger. Cbin. vind. Jo. Gothoff. Bergeri DilT. de Chin- china ab iniqais judiciis viodicaca. Witcemb^ 1711.
4*». Berger Tberm. CaroL Ejafd. de Thermis Carolinis Com-
mentatio. ibid. 1709. ^**. Beverov. ad Hippocr. de calc^ Jo. Beverovicii Exercitatio
in Hippocratis aphorifmam de calculo. Lugd. Bat.
1641. 12?. Bihl. Germ. Bibliotheqae Germanique & des Pays da
Nord. Amftel. 1720/^. 80. Blank. Coli. Colleftanea medico-phyfica , of Hollands
Jaar-Regifter &c. by een verfamelt door Steph. Blan-
kart. Amft. 1680 & 1^83. 8°. Continentur in duo-
bos Tomis Obfervatiocum centuriac feptem. Blegny Zod. Nicolai de Blegny Zodiacas Medico-Gal-
licus, five mifcellaneorura medico-phyficorum Galli-
corum anni quinqae» fcil. 1679-1683. Genev. itfSo
fq. 4». Boerh. apb. H. Boerhaave Aphorifmi de cognofcendis
& curandis morbis. L. B. 1737. 8°. Boerb. y M. Ejufd. Inftitutiones medics. i^« 1734. 8*. Boerb. Pral, in J. M. Ejusd. Praeleftiones fel medicac.
Edidit Alb Haller. Gotting. 1739/^. 80. Boerh. morb, nerv, Ej. Praeleftiones Academicae de mor-
bis nervorum. Edi curavit Jac. van Eems. L. B»
1761. 8. Boret. Petfi Borelli Hiftoriarum & Obfervationum Me-
dico phyficarum Centuriae IV. Parif. 1656. 8<*. item
Fft, & Lipf. 1676. 8«. BoHffuet Art. med. Franc. Boaflueci de arte medendi li-
bri Xn. Lugd. 1557^ 8^ „ ^ r. .
Boyle de color. Rob. Boyle Experimenca & Confideratio-
nes de coloribus. Lond. 1665. X2°. Boyte Utit. PbiL JSTat. Ejafd. Exercitationes de utilitate
Philofophiae naturalis experimentalis. Lindav. 1692.
Bresjl. Sammt. Sammlong von Nator-und Medicin*wie /auch hierzu gehBrigen Kunft-und Litteratur-Gefchich- ten. Vratialay. 1718 &/<?^ ^^^»
Brtm
A U C T O R U M. 555
Brin* de fpir» an, Jo. Tho. Brinil de fpiritibns animaH- bus, &c. InqQifitio Phyfico-Medica. Patav. 1729. 4*».
Campan, Medic. Tho. Campanellae Medicinalium libri Vil. Lugd. 1(535. 4''. Cardan. Hier. Cardani in feptem Aphorifmorum Hip-
pocratis particnlas Commentaria. Bafil. 1564. fol. Cord. San. tuend. Ejqjq. Opus novum , cunftis de fani-
tate tuenda > ac vita produceuda ftudiofis apprime ne-
ceirarium. ibid. 1582. fol. Cajirenf. Mei. Confult. Steph. Roder. Caflrenfis Medica
Confultationes. Florent. 1644. 4°* Celf A. Corn. C^Ifi de Medicina libri VIII. cura & ftu-
dio Th. J. ab Almeloveen. Amftel. 1687. '^*** Cbeyn. de fibra Ge. Cheynaei de natura fibrae ejnsque
laxae five refolutae morbis traQatus. Lond. 1725. S^. Cbeyn. fanit, Ejusd. traftatus de infirmorum fanitate
tuenda, vitaque producenda. ib. 1726. 8^. Chicot DiJf, Jo. Chicotii DiiTertationes Medicas. Parif.
1666. 4«?. Clegborn difeaf, in Minorca. Obfervatjons on the Difea-
fes in MinoTca &c. by Ge. Cleghorn. Lond. 1751.
8*». Clerc. H. M, Hiftoiredela Medecine par Danielle Clerc.
Hagae Com. 1729. 4*». Clof, de Juven, difpof. Steph. Clofii DifT de Juvennm
difpofitione ad morbos pulraonuni. Halae 1740. 4°." Com. Bon. De Bononienfi fcientiarum & artiom Infti-
tuto atque Academia Comraentarii. Bonon. 173 1. 4^. Comm. Lipf. Coromentarii de rebus in fcientia naturali
& Medicina geftis. Lipf. 1752 feq. 8*^. Com. Litt. Commercium Litterarium. Norirab. 173 1 &
feq. 40. Combatuf, Pneumat. Pneumato-Pathologia feu Traftatus
de flatulentis humani corpoiis affeftibus. Au£lor;e
Franc. de Panla Combalufier. Parif. 1747. 12». maj. Coutej, Abrah. Cooleji Poemata latina. Lond, 1668. 8*.
i)/«
55<J SYLLABUS
Dio Cuf, Dionis CalTu Hiftoriz Romanc libri XLVI. cum not. Leanclavii. Francof. 1592. 8*. JDicg, Lairt. Diogenes Laertias de vitis &c. Philcfo-
phoram, Gr. & Lac. ex editione fecanda If. Cafaa-
boni. 1592. 8^. Duret. de bum. purg. *) Lnd. Daretas in Hippocjatis li- J}uret, vi3. acut. J* bram de hamoribus purgandis,
& in libros tres de diseta acutorura. P&rif. 1639. S**. Daret. in Ccac. Ejusd. Interprecatior.es & Enarrationes
in Magni Hippocratis Coacas Prznouones. Logd. Bau
1737. fo\ Durer. ad Holler. Ej. Commentarios in Jac. HoUerii ii-
brum de morbis internis, audoris fchoiiis illaflratam.
Parif. 161 1. 4^. Dii Vernts an Mecban. Em. Maur. da Verney Qosftio
roedica: An multis in morbis eiacefcac corporis me-
chaniimos? Parif, 1719. 4°.
E.
T?p^. N. C. D. Mifcellanea cariofa raedico - phyfica j2j Academiae Naturas Curioforum, five Epbemerides
medico-phyficae Germanicsc curiofx ; in annorum
Decades tres diflributse , ab an. 1670 ad i-c6. 4**. Epb, K. C. Cent. Sant prscedentes Ephemerides conti-
nuatz per Obfervationum Cencurias decem , ab an,
1712 ad 1722. 4°. Eph. N. C. yol. Sunt Ephemerides Naturse Curiofo-
rura, qu2 Volnminibas decem prodierunt Norimber-
gas 1727-1754- ^°' Erafi, Tho. Erafti in Hippocratis aphorifmos 1—22. Ii-
bri primi praslefiiones. quac extant in Eralli Variis
Opufculis medicis. Francof 1590- fol. Ercfi. occult, mei, Tho. Eraftus de occultis pharmaco-
rum poteftatibus; &de raedicamentorom pargantiom
facultate. Bafil. 1574. 4«». Etim. Oper. Mich. EttmuUeri Opera Medica theoretico-
praftica, cum nodsedita a Jo, Jac, Mangeto. Genev.
I7S6. foi. 4 tomis.
Falkp>
A U C T O R U M- 5^7
Fottop, Gabr. Falloppii Opera omnia. Venet. I584; fol. Fernel, Medic, Jo. Fernelii Univerfa Medicina. Genev.
1637. 40. Fick. Hippocratjj Aphorifmi notis illuftrati a Jo. Jac.
Fickio. Je-jc 1729. S^'. Foreji. Obf Cbir, Petri Forefti Obfervationum & Cura-
tionum Chirurgicarum libri IX. Lugd. Ba».. 1610. 8*^, Foreji. Obf. Med. Ejufd. Obfervat. & Curat. medicina-
lium libri XXXIl. ibid. I593 &/^!?- 8«. Fr^her, Pauli Freheri Theatrura Virorum eruditione
clarorum &c. Norimb. 1688. fol. Freind. Joannis Freind Operaomnia medica. Parif. I735«
Frey Opufc. Jani Csecilii Frey Opufcula varia nufquam
edita; &c. Parif. 1646. 8«». Fric, Parad, med. Melch. Friccii Paradoxa medica. Ul-
mae 1699. 12^. i
Fritfcb Gefcb. Jo. Chr. Fritfchii Theologifche , Jurifti-
fche , Medicinifche und Phyficalifche Gefchichtdi Lipf.
1730--1740. 4®, in VI Partibus, quarum ultima ela-
borata eft a Jo. Chr. WolfHo. Fuchs. Hippocratis Aphorifmorum SeSiones VIL Leonh.
Fuchfii commentariis illuftratjc & expofitae. Parif.
1545. 8°. Fucbs in Hipp, t. 6. Epid, Hippocratis Epidemiorum li-
ber fextus jam recens latinitate donatus Leon. Fuch-
fio interprete. Addita eft luculenta univerfa ejus libri
€xpofitio. Haganoas 1532. 4®.
G.
Gaten. Galeni in Hippocratis aphorifmos Commen- tariiVIL Galt. de Min, La Galleria di Minerva > o vero notizie nniverfali , di quanto ^ ftato fcritto di Europa &c. Venet. 1696-1717. feptem Tomis in fol. Glaff. de febr. Tho. Glafs Commentarii XII. de febribus ad Hippocratis difciplinam acggrampdati. Amftel, 1743, 8^ -
Goetike
558 S Y L L A B U S
CBelih Hijl. Mtd. A. O. Goelike Hiftoria Medicinc nni-
verlalis, Francof. cis Viadr. 172 1. 8®. Contier Hygioji. Petri Gontier Exercitationes Hygiafli-
cac , five de fanitate taenda & vita prodacenda^ libri
XVIII. Logd. 1668. 4". Ccn-, dejin. Jo. Gorrsei Definitionum medicanim librx
XXIV. Francof 1601. fol. Ccrter. Medicina Hippocratica exponens Aphorifmos
H:Dpocratis> audore Jo. de Gorter. Amflel. 1739—
1742. 4**' ^
Cuid^ ad Tbtopb. dt uria. Vid. infra Tbeopb. &c.
H.
Haen Rat. mgd. Ant. de Haen Rationis medendi in nofocomio pradico &c. Pars i. 2. &c. Vindobon.
1757 d jeq. 8». Hamel Hji. Regis fcientiarum AcademjjB Hifloria , aa-
dore J. B. du Hamel. Parif. 1701. 4». Hamfl Optr. J. B. da Hamel Operuiji Philofophicoram
Tomi II. Norimb. 16S1. 4^. HaKoie Sehtnb. M. C. Hanows Seltenheiten der Naiur
und Oekonorcie. Lipf. 1753 ad 1755. tribas volam,
8°. Hehenjir. Anibrop for. J. E. Hebenflreit Anthropologia
forenGs (S:c. Lipf. 1753- 8°. Hibinjlr. de Hom, Ejasd. de Horaine lano & sgroto Car-
men. ibid. eod. 80. Hecquet. Hippocratis Aphorifmi , ad mentem ipGus, ar-
tis urGm t & corporis mechanifmi rationem ezpofiti»
Parif. 1724. 12°. maj. Becauet. Mei. nat. La Medecine natarelle , &c. par M,
Hecqaet. Parif. 173S. 12°. 2 vol. Hicqist de purg. MeJ. Ejufd. de purganda Medicina a
cararum fordibus. Parif. 17 14. 12°. maj. fine audoris
nomice. Hecquet Qu. jfn morbiaferofa coUtwie? prodiitParif. 1695.
40. & recuf. extat in caJce Ildi Tomi traftatus , qoi
infcribitur/^Af^iriTin^ Tbetihgique &c. Parif. 1733. 12 ♦. Hicquet Qu. An potus ^rgris interdicenius ? prodiic Parif.
1704. 4^. & excat cum anteced. 1. a Heers Obf. Henr. ab Heers Obfervationes medicae. Quc
fubjands funt ejas traaaiai h, t, Spadacxene, h. e-
Fons^
A U C T O R U M. S39
Fons Spadantis accataclilime defciptas. Lugd» Bac*
1685. 12®. maj. Heerkens de Valet, Liter, G. N. Heerkens de Valetudine
Literatorum Poema. Lugd. Bat. 1749. 8°. Heijler Cbir, Laur. Heilleri Inflitutiones Chirurgic«. Am-
ftel. 1739- 4**- Hetm. de Hom. Franc. Merc. ab Helmont Obfervatione»
circa Hominem ejasque morbos. Amllel. 1692. 12®. Hehnont. Jo. Bapt. van Hehnont Ortus Mediciuac, id
«ft, Initia Phyficac inaudita , Progreflas Medicinse
Dovus f in morborum ultionem • ad vitam longam.
Amftel. 1652. 4^. Hetw, Odf, Jo. Helwigii Obfervatlone» Phyfico-Medi-
c« pofthumae. Aag. Vindel. 1680. 4^. Hejfus. Eobanus HelTus de tuenda bona valetudine*
Francof. 1571. 8*^. Heucb, Cbir, inf, J. H, Heacheri Dift*. de Chirurgo in-
fonte. Wittemb. 17 10. 4^. Heueber» Ejofd. Opera partim edita» partim nondum
edita. Lipf. 1745. 40. Heurn, Hippcpcratis Aphorifmi cum explicatione Jo.
HeurniL Jenae. 1690. I2<>. Heurn, Oper. Ejusd. Opera omnia in duos Tomos divi-
fa. Lugd. 1658. fol. Heyden fynopf, difcurf. Magiftri Hermanni van der Hey
den fynopfis difcurfuum. Lond. 1653. 12®. Hitdan, Obf, G. F. Hildani Obfervationura & Epiftola-
rum Chirurgico-Medicarum centusiae in certum ordi-
nem digeftae a J.S. Henningero. Argentor. 1713, 40, Hippocr, Magni Hippocratis Coi Opera omnia Grxc^
& Latine , &o. Joan. Antonidse van der Linden. Lag(U
1665. 8®. maj. 2 vol. Hiji* ac. fc. Beroi. Hiftojre de l'Academie Royale des
Sciences & des Belles Lettres de Berlin. ann^e 1745.
& fuiv. Berol. 1746-1757. 4°* Hijl. ac. r. fc. Hiftoire de 1'Academie royale des Scien-
ces> avec les Memoires de Mathematique 6c de Phy"
Jfique. Parif. /^^, per feriem annorum ab an. id^p.
nfque ad noftra tempora. Hoffm. Idea fund, Med. Ft. Hoffmanni Idea fundameH'-
talis univerfac MediciuE , &c. Halae 1707. 4^, Hoffm. Med. rat. Ejusd. Medicina rationalis fyftematica*
Hal. 1718--X734. 4<*. lY. Torois, quorum poftremu«
^uinque
'5^0 S Y L L A B U S
quioqat conftat Partibus , feu juftis volnminibtl»; quibos accedit Supplementum. Hoffm, aer, epiJ, Ejasd. DifT. deaerispotentiain epidemi- corum morborum generatione. ib. 1727. 40,
- - - aer. intemp. -- de aeris incemperie multorum morborum caufa. ibid. 1715. 4°.
• ' de at. mut. — de aetatis mutatione morborum caufa
& remedio. ib. 1728. 4^. -• - de med, em. & purg, poft. ir. — de medicina emeti^
ca & purgante poft iram veneno. — 1721. 4''.
- - mnrb, ex bep. vit. — de morbis ex liepatis vitio.-- 1726. 4°.
' - de morb, incongr, — de morbis incongruis. -- 1702.
- - morh, peregr. — de morbis peregrinantium. — 1734- 40.
- - Opufc, " Opufcula phyfico-medica. Ulmae 1725.
- • peregr. fanit. — Diir. de peregrinati onil us fanitatis caufa inftituendis. Halae 1701. 4°.
- - prgji. med, leg, — Piacftantiffimae medendi leges. --
- - rem, benign. — de remediorum benignorum abufu & noxa. — 1714 4®.
- - defal.febr. — de falabritate febrium. — 1702. 4^. ~ ~ de temp. an, infal, — de temporibus anni infalubri-
bus. — 1705. 4°, m ^ de tranfmut, morb, — de transmutatione morboram.
— 1716. 4°. • -^ de valet, fen, — de valetudine fenum tuenda. —
1725. 40.
- - rf^ vomit. uf. — Ohfervationes de cauto & praeftan- tiflimo vomitoriorum ufu. — 1725. 40.
Holler. Jac. HoUerii in Aphorifmos Hippocratis Com- mentarii VII. Genev. 1632. 80.
Hotting. de vino, Sal. Hottingeri 'oivoAoyioc , fe^ dilTer- tationum de vino prima. Tiguri 1707. 4*. fecunda •1710. Tertia 1712.
Hujcham de aere. Jo- Huxham Obfervationes de aere & morbis epidemicis ab an. 1728 ad finem anni 1737, Plymuthi faftas. Lond. 1752. 8°. Volumen alterum, ab an. 1738. ad exitum ufque 1748. ibid. €od>
JoeL
A U C T O R U M. 56r
J-
lceL Franc. Joelis Opera medica. Amfl:. i66^ 4", Journ, Oec. Journal Oeconomiqae , ou Memoires, Notes & Avis fur rAgriculture , les Arts , &c. Parif. 1725/^. i^^».
Journ. Sav, Le Jonrnal des vSavans. Parif. 1665 /eq. 40.
^uliani Caf, Juliani Imperatoris Csefares. Parif. 1583.
^uncker Med. praa. Jo. Janckeri Confpedus Medicirae
theoretico-praaicc Hal?; 1734. 4°. Juncker PatboL Ejufd. Confpedus Pathologis. ib. 1736.
^^^. Juncker Pb\JtjL Ej. Confpefl:as Phyfiologise medicaf.
Hal. 1735. 4*^.
K.
Kaau Perfpir, Abr. Kaau Perfpiratio difta Hippocra- tica per univerfum corpus anatomice confiderata. Lugd. Bat. 1738. 8^. Kampf. Amoen. E. Kaempferi Amoenitatesexoticae. Lem-
gOV. I7I2. ^*'. Kloekhof Opufc. C. A. Kloekhof Opufcula medica» Ul- traj. 1747. 8<?.
Lang Epiji, Jo Langii Epidolarum medicinalium vola- men tripartitum. Hanoviae 1605. S°. Laur. Exerc. G. F. Laurentii Exercitationuoa in non- nuUos minus abfolute veros Hippocratis aphorifmos, eorumque rationes , confcriptarum , Pars prima, Hamb. 1647. 4''- Zaurent. de Jirum. A. Laurentii de mirabili ftrumas fa- nandi vi &c, Vid. Ejus (Dpera orania , Parif. 1628.
4^- Zicet, de fec. Quaf De fecundo- Quaefitis per Epiflolas a claris viris , refponfa Fortunii Liceti. Ultini 1646.
4°. Linden Set. med. J. A. van der Lio^^i^ Seie<9a Medica. Lugd. Bat. 165(5. 4. Foi. II. N n Linn.
562 S Y L L A B U S
Linn. de fehr. interm. C. Linnsei Diflu inaug. de caufa
febriam intermictentium. Harderv, 1735. 4. Lijier, Hippocratis Aphorifmi cum comment. M. Lifler,
1703. 12. Tubing 1730. 12. Liji^r Exerc. med. M. Lifter Exercitationes medicinales
de quibusdam morbis chrcnicis. Amflel. 1698. 8. Lobb meth. of fev. Rational methods of fevers 9 by
Theoph Lobb. Lond. 1734. 8. Lodov. de re med. Ant. Lodovici de re medica Opera.
Olyir. 1540 fol. Lomm. Ohf, Jod. Lommii Obfervationum medicinaliam
libri IIL Amftel. 1726 8. Lomm. fan. tuend. Ejusd. Commentarii de fanitate tuen-
da. Lugd. Bat. 1734 8. Z'#. OhJ. Fr. Loffii Obfervationum medicinalium libri
IV. Lond. 1672. 8.
M.
'artian. Magnus Hippocrates Cous Profperi Martia- ni notationibus explicaius. Romze 1626. fol. Mojfar. Proa. Alex. Malfaria; Praftica medica. Venet.
1642. fol. Matihia Phit. Med. Traftatus de Philofophia Medici ,
five Hippocracis iiber de Honeftate , quem recenfuic
& commentario iiluflravit Ge. Matthic. Gotting.
1740. 4. Mead Monit. R. Mead Monita& Praeceptamedica.Lond.
1751- 8.
- - - Oper. Ej. Opera. Parif. 1751. 8.
- - - Sacr. Med, Ej Medica Sacra ; five de morbis infi- gnioribus, quiinBibliis memorantur, Commentarius. Lond. 1749. 8.
Mem. Trev. Meraoires pour rHiftoire des Sciences &
des Beaux Arts. a Trevoux & Paris 1701 & fequ 12. Mercur. Med. Praa Hier. Mercurialis PiaEleftiones Pa-
tavinae, de cognofcendis , & curandis humani corpo-
Tis afFeftibus. Venet. 1647. fol. Mercur. Pral. inl.2. Epid. Hipp. EjQsd. in fecundum lib,
Epid. Hipp. Praelediones Bononienfes. Forolivii 1626.
fol. Mercur. Var, LeS, Ej. Variarum Leftionura libri VL
Extant inter Opufcula aurea, & felcdiora. Venet.
1644. fol.
MmuriaU
A U C T O R U M. 563
MercuriaL Ej. in omnes Hippocratis aphorifmos prjele-
£liones Pacavinse. Lugd. 1621 4. Micb. Villan. de fyrup, Syruporum univerfa ratio , ad
Galeni cenfuram diligenter expolita Michaele Villa-
novano authore. Venet. 1545- 8. Mx)reau in fcbol Sal, De confervanda valetudine opnfcu-
ium Scholae Saternitanae , ex recenfione & cum ani-
madverf. R. Moreau. Parif 1525. 8. Morgagni in Cet/, 8 Satn. Epift. J. B. Morgagni in Anr.
Corn. Celfum & Q. Ser. Samonicum Epillolse, Lugd.
Bat. 1735. 4-
N.
Nard, noa. gen. NoSes geniales auflore Jo. Nardio, _ Annus primus. Bonon. 1656. 4. Kaud, matut, Jlud, Gabr- Naudaei Quasftio tertia Jatro-
philologica , An matutina lludia vefpertinis falubrio-
ra .' Extat in Ejusd. Pentade Quaeilionum Jatro-phi-
lologicarum. Genev. 1647. 8. Nonn, Lud. Nonnii Diaeteticon , live de re cibaria libri
IV. Antverp. 1646. 4. 2^ov, Liter, Germ, Nova Literaria Germanis, coIIe£la
Hamburgi 1703 Jiq, 4.
O.
Ohf, Hal Obfervationum feledarum ad tem litera- riam fpe6lantium Tomi X. Halac 1700- 1705. 8. Orihaf, Colled- Oribafii Sardiani Colieftorum medicina- lium libri XVII. J. B. Rafario interprete. Parif. 1555.
Cribaf. Synopf, Ejusd. Synopfeos ad Eullathinm iilium libri IX. ib. eod. 8>
Paling* Zod, M. Palingenii Zodiacus vitae. Rotterod, 1722. 8. JPcnarot. latrot. Dominici Panaroli latrologifmorura , feu medicinaliam Obfervationum PentecoHas quin- que. Hanoviae 1654. 4- Papadop» Nic. Comneni Papadopoli Hiftoiia Gymnafii Patavini. Venet. 1726. fol. 2 tomis,
N n 2 Pd«/#
5<54
S Y L L A B U S
Paut, Panliv^gioetac Medici Opera, Joanne Guinterio
Andernaco interprete. Lugd. 1567. 8. Paulli Quadr, Sim. Paulli Quadripartitum Botanicnm.
Fr^jncof. 1708 4. Pichlin. Je Qcr, & alim. def. J. N. Pechlini de aeris &
alimenti defeftu , & vita fub aquis , meditatio. Ki-
lonii 1676 8. PHl Tranf, Philofophical Tranfaaions. Vol. 47 & feq.
an. 1751 feq. Lond. 4. Piaor. /on, tuend, Ge. Piftorii Sanitatis tuendae metho-
Gus. Subjanfta eft opufculo Scholae Salernitanz de
confervanda bona valetudine. Antverp, 1562. 12. JPifo vuth. med, Homob. Pifonis methodus medendi.
Patav. 1726. 4. Pifo magn. aux. Ejosd. de regimine maj^norum auxilio-
rum in curationibus morborum , Dilfertationes IV.
Patav. 17^5. 4. Platner. de Thorac. J. Z. Platneri Difl". de Thoracibus ,
von Schniirbrufcen. Lipf. 1735. 4. Plcmp. Val. tuend. V. F Plempii de Togatorom vale-
tudine tuenda Commentarias. Brux, 1670. 4. Plin. C. Plinii Secundi Hiftoria: naturalis libri XXXVII.
Lugd. Bat. 1635. 12*. 3 tomis.
Q
Q.
uitl. Caltip. Cl. Quilleti CalHpaedia , fea de pulchrae prolis habendse ratione Poema didafticum. Parif. 1709. 8. '
R.
amaz. Oper, Bern. Ramazzini Opera omnia, me- \. dica & phyllologica. Genev. 1717. 4. JR.antzov. conf. volet. Henr. Rantzovii de confervanda
valetudine liber. Antverp. 1580. 8. 2iep-a metb. med. H. J. Rega accurata medendi metho»
dus. Lovan. 1737- 4 P.efra de fympath, Ejusd. de fympathia , feu confenfa
partium corporis humani , &c. Harlerai 1739. 8. P,eiv.ef. SchoL fCtor. med. Tho. Reinefii Schola Jurecon-
fultoium raedica. Lipf. 1679. 8. ^
%-'
A U C T O R U M. 565
Rt?od. Ohf, Jo. Rhodii Obfervationnm inedicinaliuni
centurise tres. Subjonflae habentar P. Boretli Hifto-
riis & Obfervationibos medico-phyCcis. Francof. &
Lipf. 1676. 8. jRiedlin. Ltn. Viti Riedlini Lineae medicce. Aug. Via-
del. 1695— 17C0 8. fex volam. Rhcr, Lazari Riverii Opera raedica univerfa. Lugd.
1679. fol. Ewtn. de frig. damn. A. Q. Rivini DilT. de frigoris
damno. Lipf. 1696. 4. Rovjfei Epijl. Bald Ronflei Mifcellanea feu Epillolas
medicinales. Lugd. Bat. 1590. 8*=*.
S.
Sammartb. Pai. Scsvols Sammarthani Paedotrophia, Extat in AuQoris Operibas. Lutetiae 1616. 8. Sanaor. Sandorii Sandtorii Commentaria in primam fe-
ftionera Aphorifmorum Hippocratis. Venet. 1629. 4. Sana. Siat. Med. Ejasd. de Stacica Medicina aphorifmo-
rum fe£tionibas feptem diflinftoram Explanatio
phyfico-medica: &c. andore P. Noguez. Parif, 1725.
12°. maj. 2 vol. Satyr, MeJ. Silef. Medicorum Silefiacornm Satyraf,
qaae varias obfervationes , cafus , experiraenta, ten-
taraina ex omni Medicinae ambitu exhibent. Wratis-
lav. & Lipf. 1736 feq. 8°.
Prodierant per Specimina. Scbacb. de aer. effic. P. F. Schacheri Difl*. de aeris effica-
cia in corpore humano. Lipf. 1738. 4. Scbulz. de abfcej. J. H. Schulze Difl*. de Abfcefllbos,
Halas 1742. 4. Scbulz. de Aiblet, Ejasd. Difl*. de Athletis Veterum,
eoram dia^ta & habitu. ibid. 1717. & 1743« 4« - - - - Comp. H. M. — Compendium Hifloriae Medici-
nac a rerum initio ad Hadriani Augulli exceflum. ib,
1741. 8. H. M. '- Hifloria Medicinac a rerum initio ad
annum Urbis Romse 535 dedufta. Lipf. 1728. 4. m ' ' ' de morb. vern. -- Difl". de morbis verni teraporis
ad duftam Hippocratis fed. 3. aph, 20. Halae 1738.
4-
N n 3 Schulz^
^ S Y L L A B U S
Scbulz. Rer, N. Nat, — .pjtT. de reram non natufalium
ad valetudinem taendatn refto afa. i^id. 1733. 4. de ventr. & intcji. rat. — DilT. de ventricali& in-
teflinorum ratione in on?ni morborom genere haben-
da. ib. 1738. 4. ScYtbon comp. Scribonii Largi Coropontiones medicae.
Jo. Rhodius recenfait, &c, Patav. 1654. 4 Scultet. Armam, Jo. Scalteti Armamentarium Chirargi-
cam, &c. in meliorem ordinem redadum ftudio J.C.
de Sprogel. Amftel. 1741. 8. Sebiz. Exerc. patb, T. I. J. A. Sebizii Exercitationum
pathologicaram Toraus prior. Argentor. 1674. 4. Setcd. Med, Francof, Sele£la medica Francofartenfia.
Francf. ad Viadr. 1736 &c. 8''. IV vol. Senec. L. AnnasiSeneca; Philofophi Opera omnia ,.& M.
Aonaei Senecs Rhetoris qaae extant. Lagd. Bat. 1649.
12*». in IV vol. Sennert. Praa. l. 3. Dan. Sennerti Medicinz prafticse
Hber tertius. Wittemb. 1662. 4. Seren. Samon. Q. Sereni Samonici de Medicina praecepta
faluberriroa. Amllel. 1662. 8. Simfon de R. M, Tho. Simfoni de Re medica Diflerta-
tiones IV. Edimb. 1726. 8 Sinap, Parad. med. M. A. Sinapii Abfurda vera five Pa-
radoxa medica. Genev. 1697. 8. Soc. Edinb. Medical Eflays and Obfervations by a So-
ciety in Edinburg. Edinb. 1733--1744. 8°. V vol. Sorbait. Pauli de Sorbait Commentaria & controyerfise
in omnes libros aphorifmorum Hippocratis. Viennae
Auftr. 1701. 4. Stentzel de Fen, C. G. Stentzelii Toxicologia live de
Venenis libri III. Wittemb. & Lipf. 1732. 4. ^ Strbm. tbeor, mot, recipr, Chr. Strom nova theoria mo-
tuum reciprocorum machinE animalis &c. Amft. 1707.
8. Sydenb. Tho. Sydenham Praxis medica experimentalis *
five Opufcola oruverfa. Lipf. 16^5' 8.
Taranta. Phildniampharmaccuticom & Chirurgicum, de medendis omnibus, cuminternis,tam externis hamani corporis affedibus : a Valefco de Taranta , &c. Francof. & Lipf. 1680. 4. Theopb.
A..U C T p R U M. 567
Tkopb, de urin, Theophili dS Jiripu libellus. cam not,
Tho. Gaidotii. Lugd. Bat. 1705. B. Tilfof febn hiL S, A. D TilTof DifT. de febribas biliofis;
&c. Laufannas 1758. 8. ITozzu Lucae Tozzi in Hippocratis aphorifraos Commeu-
taria, Prodierunt ctira 'Tozzi Operibus. Venet.''i728.'
4. TralU de Cpio, B. L, Tralles Ufus opii falutaris & no-
xius, &c. Vratislav. X757--1762 4 in IV Seaionibus. Triller de nov» Hippocr, edif, D. W Trilleri de nova
Hippocratis editione adornanda Commentatio. Lugd*
Bat. 1728 4. Trincav, V^ftoris Trincavelii Omnia Opera in tres To-
mos digefta. Venec. 1599. fol. Tutp, Nic, Tulpii Obfef vationes medica?. AmfteK i€j2,
8.
V.
Valent. Potycbr, fxot, M. B, Valentini Polychrefta exotica. Francof 1700. 4. yalleriot, Ohf, Franc. Valleriolse Obfervationum medici-
nalium libri VL Genev. 1605. 8. yaltef. Franc. Vailefii in Aphorifmos Hippocratis Com-
mentarii VIL Colon. 1589. fol. Vallef. in Epid, Ejusd. in libros Hippocratis de morbis popularibus Commentaria. Colon. 15B8. fol.
- - - fn Progn. ~in Hippocratis Prognoftica Commen- tarii. Extant cum Ejus in aphorifmos Commentariis«
- - - Com in Hipp, de viau acut, Extat cum dift. Com- ment. in Hipp. Aphorifmos.
• - - Sacr. Pbil -- de iis , qnae fcripta funt phyfice io
libris facris, five de facra Philofophia liber fingularis.
Lugd. 1592. 8. yattifneri. Opere Fifco-Mediche del Kavalier Antonio
Vallifneri. Venec. 1733. fol 3 tomi. yalverd, fan, tuend. Jo. Valverdi de animi & corporis
fanitate tuenda libellus. Lutet. 1552. 8. yanini Nat. Arc. JuU Caef. Vanini de admirandis Na-
turae Reginae Deasque Arcanis libri IV. Lutetiae 1616.
8. Vefatius, A. Vefalii Opera omnia in duos Tomos diftri-
buta. Lugd. Bat. 1725. fol.
Veiting.
5<58 SYLLABUS AUCTORUM.
yeilinir. Epijl. Jo. Veslingii Obfervationes anatomicar & Epiftolae medicae. Recufae func una cuin Tho. Bar- tholino de infolicis parcus humani \ns. Hagx Com.
vlIeTk. med. Bibl. R. A. Vogel neae medicinifche Bi- bliothek. Gocting. I754 f^^- 8.
W.
WaUfcbmid. J. J. Waldfchmidt Opera medico-praOi- ca. Francof. 1695. 4- JTM. G. W. Wedelii Aphorifmi aphonfmorum , 1. e. aphorifmi Hippocratis in porifmata refoiuti , &c. Je-
nx 1695. 12. , .
- - - Amgn. — Amoenitates matenae medicae. ibid.
1684. 4. . - - Exerc. — Centuria Exercitationum medico-philo-
logicarum. ib. 1702. 4. ^ ^, . . ,.
mif Obf. Ido Wolfii Obfervationum Chirurgico- medi- carum Ubri II. Quedlimburgi 1704. 4-
'ecch. ConfuU. Jo. Zecchii Confultationes medicina- i les, Francof. 1650. 8.
F I N I S.
mi^
^^
r/.._*^^..'^.::.f-<'.;::::^v,.
^"~ ;■/• ■■■■
^':^.A:-
yy '
>-.^,.V/'^..^
.■ .' ^.. •;-■->■ -•. . .••«•■.• '; «■■•■.^'5 ••/■•■:.; .1 ,, •
''•-.•^' •-..•- r::-^^-^^':vr^''^--^w^^^rir.,>^^ ^ ■■■i.^'\- /:;.;■'■'-•-
^•/•V.% v^:t; .»Vr<w^*';.v.-..^. . ■■'.:i^.r.^ ■• ;•- ;..; , .• •',.-•_ .^ * 'V. •
,jj«,l'':..< .-,i*»\..f. .-v^..^' • .•-.•*. .• ■ . ■ ' . . •/ '.
!*.V^-vl ;;; ;':..». t.A »' . •■ . , . '■ . t ^.. .' ., • ,. •• ., _ . ..
j t. -•'.• •• ..«..■;*•..•...•.;.,.♦. 4 .•,■. .«s .^ .*..•*• .V,.;.-. •- •,.'•. . .,* i.-'J
.;:■ -^v.*''.-.:^^ ••■■•■^ '..%;■-•:• ^•■^'^•V^"*-^^.^;-^"^^.^ ■''' ■■^■■^- ■ . - ..■• v.r- :J
:';.-;.;r->'^
■-/ '"'.•■*•• .
'•■V;t^'.''!
'-•.*^>.^':'^ -^^^o'^'^'' '-. ■:■'■
'•vv:-:v--^ft:v^>''-J^>^S^^xi;^v:
■■:mmm'tm^^^0!PmPM^---'-^
.,-■■.•• -^A-V :;:;;■. -■■i-i^.r./.. ^;;»^Y >;;,?-;*,. t;^.^v^';7 ■••"-•. • .• ., . ■.. .; ^
■■■■.■ . -. .*•*,;.-»'• *•«■ i^V.--*^, •- . -J .;.•• .'- .-^^. ^-...•- • V" :•, • ' *• -♦• • •'«a
■* i . ' • ,.":-?«';- v'r' ' '•»*-''*v»--^*- ^■a; •.'-•/. -jrt •• . •■--,• ^ '^fl
^f ;'-vC
•?■,■. ■^fv^ >*•■?■ ; ' ''■ ■ '■ .-.'■■;*-'■■. . L- <':■<' ••••*• ^/-•■?;i"'V'- .-•^- ^ • ■■ *-^« '■■"^. ' ^i:^ -■>'•:;;:'• ;*»:-."::^v r-:<i- -".-;-■. w ;;..- • ..-•:'• '''.. -.■;- ••^ ;-.•"-'.•'- ■^'^■..^.v- ;-•
■;V;::-:^,
■^■\\
:^ ;:^^';:>>v;-;^;^.^*;v^?f ^*^;-- .c; ■:<:
'^^l
i-^:s^\